Flessen en spenen. Esther van Bloemen-Bartels

Transcriptie

1 Esther van Bloemen-Bartels

2 Esther van Bloemen-Bartels 2017 Esther van Bloemen-Bartels Alle rechten voorbehouden. Dit e-book is auteursrechtelijk beschermd. Dat betekent dat je niets mag overnemen of kopiëren zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.

3 Inhoud Woord vooraf Hoe lang over een fles doen? Hoe drinkt een baby? Voeden op verzoek? Ja! Hoeveel voeding? Voedingshouding Standaard fles of brede fles? Vacuüm van de fles Flessenspenen Vervangen en schoonmaken Over de schrijver

4 Woord vooraf Dit e-book heb ik geschreven voor baby-ouders en zorgverleners. Voor beide groepen is veel geschreven over borstvoeding maar informatie over een baby voeden met de fles is moeilijk te vinden. E-book gaat over de basisprincipes van het flesvoeden, ongeacht of je baby gekolfde moedermelk of kunstvoeding krijgt. Uit verkoopcijfers blijkt dat in Nederland veel gebruik wordt gemaakt van Avent-, Difrax- en Dr. Brown s-flessen. Ik heb hier tijdens het schrijven van dit boekje rekening mee gehouden. In het laatste hoofdstuk kun je meer lezen over mijzelf, mijn praktijk en mijn motivatie om dit boek te schrijven. Heb je na het lezen van dit e-book nog vragen, neem dan gerust contact met mij op of met een van mijn collega-babyconsulenten. Of overleg met de jeugdverpleegkundige van het consultatiebureau, een lactatiekundige of eventueel een prelogopedist. Esther van Bloemen-Bartels Verpleegkundig babyconsulent

5 Hoe lang over een fles doen? Om de voeding goed te kunnen verwerken, kan een baby het beste uitgerust en ontspannen circa 20 minuten over zijn fles doen. Naarmate een baby ouder wordt, zal de hoeveelheid voeding per fles toenemen. Toch doet een baby niet langer over het leegdrinken van een fles. Dit komt omdat een pasgeboren baby een kleiner lijfje en minder kracht heeft dan een grotere baby. Fysiologisch (de fysiologie beschrijft de werking van het lichaam) zien we dat in cijfers ook terug. Een pasgeboren baby slikt 0,17 ml per slok weg en bij een baby van een maand oud is dit 0,30 ml per keer. Wat als jouw baby veel sneller of minder snel drinkt dan twintig minuten? Als bijvoorbeeld alle voedingen langer duren dan een half uur of alle flessen in 12 minuten al leeg zijn? Ervaren jullie of jullie baby daar problemen bij? Zo ja, lees verder om te ontdekken of je met de informatie en tips uit dit e-book voor verbetering kunt zorgen.

6 Hoe drinkt een baby? De eerste drie à vier maanden na zijn geboorte drinkt een baby automatisch op basis van reflexen. Bij jonge baby s werkt het verzadigingsgevoel - dat volwassenen ervaren als ze flink hebben gegeten - nog niet goed. Het gedeelte in de hersenen dat daarvoor verantwoordelijk is, is nog niet volledig ontwikkeld. Pasgeboren baby Drinken bestaat bij een pasgeboren baby uit drie actie-onderdelen, namelijk: zuigen, slikken en ademhalen. Na een paar weken leert een baby heel langzaam dat hij ook twee of meerdere keren kan zuigen en dat hij melk in zijn mond kan bewaren voor hij doorslikt en weer kan ademhalen. Baby tussen 6 weken en 3 maanden Ergens tussen de zes weken en drie maanden leert een kind langzaamaan om willekeurig te drinken. Daarmee wordt bedoeld dat hij op basis van een reflex start met drinken, terwijl hij tegen het einde van een voeding drinkt, omdat hij WIL drinken. Baby ouder dan 3 maanden Een baby van drie à vier maanden drinkt zijn gehele voeding willekeurig. Dit zie je doordat een baby vaak bewust stopt met drinken, om te lachen, te kletsen of rond te kijken.

7 Pauzes inlassen Een flesvoeding wordt - ongeacht baby s leeftijd - ingedeeld in twee fases. De eerste fase, waarin een baby in lange reeksen continu zuigt, slikt en ademhaalt, duurt vaak twee minuten. In de tweede fase worden de reeksen van zuigen en slikken korter. Een baby neemt dan af en toe een echte pauze in zijn drinkgedrag. Als je je baby wilt leren pauzeren tijdens de voeding, doe dit dan in de tweede fase, nadat zijn eerste hongergevoel is gestild. Baby snel afgeleid? Sommige baby s van 4 à 5 maanden blijven tijdens de voeding alsmaar contact maken met hun omgeving. Dit kan uiteindelijk resulteren in een toename van het aantal nachtvoedingen of verminderde groei. Wil je jouw baby beter bij de les houden tijdens het drinken, dan raad ik je aan om hem tijdelijk in een aparte/stille ruimte te voeden.

8 Voeden op verzoek? Ja! Baby s gedijen het best als ze worden gevoed op verzoek, zowel bij borstvoeding als bij flesvoeding. Voed je baby als hij hongersignalen laat zien, zoals zijn tong uitsteken, sabbelen op zijn vuistjes of als hij zoekgedrag vertoont met zijn mond en lipjes. Voeden op een vaste tijd (bijvoorbeeld elke 3 uur) is niet nodig, tenzij je baby niet goed groeit. Heeft je baby hongersignalen laten zien, breng dan de speen voor zijn lippen of nabij een mondhoek en laat hem op zijn eigen tempo de flesspeen vinden en verder in zijn mond zuigen. Verras je baby niet met een speen die in zijn mond wordt geduwd/gestopt. Houd je baby tijdens het voeden in de gaten, hij kan een pauze nodig hebben. Soms is dit zichtbaar doordat hij de speen wegtrekt, wegduwt of uit zijn mond laat glijden. Als je de speen na een pauze opnieuw aanbiedt en hij blijft dit gedrag vertonen of zelfs kracht bijzetten door zijn hoofd weg te draaien, dan is hij klaar met drinken. Forceer voeden nooit, maar respecteer zijn besluit. Maak je je zorgen, raadpleeg dan een professional.

9 Hoeveel voeding? Geen enkele baby is gelijk, net zo min als hun behoefte aan voeding. De ene baby kan met grote porties omgaan, de andere absoluut niet en gaat meer spugen. Hoeveel voeding per fles? Vaak wordt deze rekensom gehanteerd: 150 x gewicht (in kg) = hoeveelheid klaargemaakte voeding per etmaal. Deze hoeveelheid deel je door het aantal voedingen. Bijvoorbeeld: een baby van 6 kg, mag 900 ml per 24 uur en gemiddeld 128,5 voeding per fles. In de praktijk blijkt deze som vaak wat ruim. La Leche League, een borstvoedings-organisatie, hanteert een andere formule, passend bij de leeftijd van een baby: Leeftijd baby Een maand Twee maanden Drie maanden Vier maanden Vijf maanden Zes maanden Aantal ml per kg lichaamsgewicht 150 ml/kg 140 ml/kg 130 ml/kg 120 ml/kg 110 ml/kg 100 ml/kg

10 Hoe ouder een baby wordt, hoe zwaarder hij zal zijn en hoe minder voeding hij nodig heeft om te blijven groeien op het tempo dat hij deed. Mijn advies: Reken met beide formules uit wat jouw baby nodig heeft, neem het gemiddelde of rond af op een goed inschenkbare hoeveelheid. En dan komt het belangrijkste: KIJK hoe jouw baby met deze hoeveelheid per fles omgaat. Blijft hij hetzelfde aantal uren tevreden tussen twee voedingsmomenten? Dan is de portie voldoende en zeker niet te klein geweest. Bij te grote porties geven de meeste baby s zelf aan dat ze genoeg hebben en drinken ze niet verder. Sommige kinderen blijven echter tevreden doordrinken en kunnen vervolgens niet omgaan met het volle gevoel en spugen een deel van de voeding uit. Een baby die te vaak te grote porties te krijgt, kan onrustig worden, maar ook het spugen kan toenemen. Let daar goed op. Spugen Het is normaal voor een baby om zeker viermaal per dag een mondje voeding terug te geven. Meestal kort na het voeden, maar het kan ook veel later optreden. Daarnaast zijn er ook kinderen waarbij de voeding wel omhoog komt, maar er niet uit. Met een beetje ervaring kun je dit horen en zien aan baby s mimiek.

11 Voedingshouding Het kost een jonge baby veel energie om te drinken. Zorg er daarom voor dat hij tijdens het voeden zo goed mogelijk wordt ondersteund. Dat betekent in eerste instantie dat je zelf lekker moet zitten. Bijvoorbeeld op een bank, kussens onder je armen en denk ook aan wat te drinken voor jezelf. Probeer je baby dezelfde steun te geven als je voor jezelf wilt. Ondersteun zijn rug van nek tot bekken bij voorkeur met jouw armen. Je baby hoeft niet te liggen, hij mag best wat rechtop zitten. Rechtop geeft een baby meer controle over de stroomsnelheid (flow) tijdens het zuigen. Met voeden in een liggende positie knikt het hoofdje te veel (kin tegen de borst) waardoor slikken moeilijker gaat. Probeer zelf maar eens te slikken met je kin op je borst en daarna terwijl je gewoon vooruit kijkt. Ervaar het verschil. Als je baby sterker wordt en tijdens het drinken meer contact met je zoekt, kun je hem ook voeden in de schwester-liselotte-houding.

12 Je baby ligt dan met zijn rug op jouw bovenbenen, waarbij je knieën hoger zijn dan je bekken. Vaak is voor deze houding een krukje onder je eigen voeten nodig.

13 Standaard fles of brede fles? Het is je vast wel eens opgevallen dat er flessen zijn met smalle halzen en met brede halzen. Daarmee bedoel ik de opening van de fles waarop de speen met ring wordt gedraaid. Voor het goed schoonmaken van een standaard fles heb je een aparte flessenborstel nodig. Het schoonmaken en drogen van een brede fles gaat gemakkelijker. Sommige kinderen hebben baat bij het leren drinken uit een fles in combinatie met borstvoeding. Een brede hals met een brede speenbasis lijkt meer op een borst dan een fles met een smalle speenbasis. Wil je borst en fles combineren dan is een brede hals de aanbevolen eerste keus. Maar niet in alle gevallen. Het nadeel van een brede hals is namelijk dat een baby wel zijn lipjes om een bredere speen moet kunnen krullen. Er zijn ook baby s met een kortere of minder volle boven- of onderlip. Deze baby s lekken tijdens het drinken, de voeding sijpelt er dan bij de

14 mondhoeken uit. Ook hebben ze vaak moeite met het vacuümhouden van de flesspeen in de mond. Soms met verslikken of hoesten tot gevolg. Dit ondanks een flesspeen die passend is bij de leeftijd. Deze baby s doe je veel plezier met een smalle halsfles. Ze hebben dan meer grip op de speen, kunnen het vacuüm erop houden en happen minder lucht aan. Er zijn ook baby s die een grote/volle tong hebben en een kleine mondholte. Bij hen zie je soms tijdens het flesdrinken de tong in de mondhoeken ritmisch meebewegen. Zij lekken vaak geen melk, omdat de tong in de mond mooi cupt (krult) onder de flesspeen. Deze kinderen verslikken en hoesten ook niet tijdens het voeden.

15 Vacuüm van een fles Probeer je baby geen lucht te laten aanzuigen tijdens de voeding. Dit kun je het beste voorkomen door de flesspeen gevuld te houden met voeding. Veel lucht in de maag kan zorgen voor lichamelijk ongemak bij je baby, zeker als hij nog jong is. Een pasgeboren baby moet leren hoe de lucht zijn lijfje kan verlaten, namelijk door te boeren. Als boeren niet lukt, kan hij gaan huilen. Dit huilen klinkt als een aantal Eh -geluidjes achter elkaar (Dunstan Babytaal). Als het boeren niet succesvol verloopt, dan kan de lucht krampjes veroorzaken in de darmen. Om de kans op krampen te verminderen heeft vrijwel elke fles een ingebouwd ventiel, waardoor lucht kan stromen en er geen vacuüm ontstaat. Bij andere flessen wordt door de zuigkracht van de baby een onderdruk in de fles opgebouwd. Dit vacuüm kun je doorbreken door de flesspeen uit baby s mond te nemen. Maar bij de meeste flessen zit dus een ventiel ingebouwd. Vaak in de dubbele wand van een flesspeen (Avent), zichtbaar in het midden van de fles (Dr. Brown s) of onzichtbaar in de bodem van de fles (Difrax).

16 Flessenspenen Spenen met nummers of letters A-merken bieden flesspenen aan onder oplopende nummers of een S-M-L notering, passend bij een bepaalde leeftijdscategorie. Maar niet alle producenten hanteren dezelfde leeftijdscategorieën. Zo is de twee van Avent voor baby s vanaf een maand oud, terwijl de twee van Dr. Brown s voor baby s vanaf drie maanden is. Daarnaast is leeftijd niet altijd een goede meetlat. Er zijn namelijk langzame drinkers die misschien beter drinken met een grotere flesspeen, dan je op basis van hun leeftijd zou verwachten. Snelle drinkers kunnen baat hebben bij de volgende maat, omdat ze ongeduldig worden van een te kleine flow uit de fles. Vormen spenen Naast de leeftijdsnormering zijn er twee vormen spenen te verkrijgen. De gewone ronde flesspeen, die het meeste wegheeft van een tepel. En de dentalspeen, speciaal voor baby s met een sterke zuigkracht. Baby s met een sterke zuigkracht verslikken zich sneller en zijn snel klaar met drinken. De dentalflesspeen heeft een afgeplatte kant en het gaatje zit aan de bovenkant. Bij het zuigen wordt de voeding daardoor beter verspreid in de mondholte en krijgt een kind meer tijd voor het slikt en ademt.

17 3-standen spenen Spenen met een notering zijn speciaal voor baby s die een nauwkeurige afstemming vragen van de drinksnelheid tijdens het voeden. Met deze spenen kun je vaak ook dunne pap geven op basis van rijstebloem of johannesbroodpitmeel. De 3-standen-speen van Difrax is geschikt voor baby s vanaf geboorte tot en met de leeftijd dat ze dunne papvoeding mogen hebben. Die van Avent is voor baby s vanaf 3 maanden tot en met papvoeding. Het is de bedoeling dat je het getal waarmee je voedt onder de neus van je baby houdt. Drie-standen-speen: net als schakelen in de auto, hoe hoger het getal, hoe sneller de voeding stroomt. Tussen de zes en acht maanden mogen baby s starten met het eten van granenpap. Granen hebben dikkere vezels en aangeraden wordt om deze pap met een lepel uit een schaaltje te geven. Het geven van granenpap per fles is wel mogelijk. Gebruik dan en speciale dikke-vloeistof-flesspeen, bijvoorbeeld de 6+ maanden speen van Avent, de brede hals XL speen van Difrax of de Dr. Brown s paarse 9+ flesspeen voor baby s vanaf zes maanden.

18 Vervangen en schoonmaken Vervang flesspenen altijd als ze beschadigd zijn. Controleer flesspenen regelmatig, zeker als je baby tanden krijgt. Verder adviseren fabrikanten om de flesspenen na zes weken gebruik te vervangen door een nieuwe. Zowel het Voedingscentrum als het Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheidszorg (NCJ) zeggen over het schoonmaken van flessen en flesspenen: Zuigflessen en spenen moeten direct na gebruik omgespoeld worden met koud water. Daarna dienen ze goed te worden schoongemaakt. Dit kan het beste in een vaatwasmachine of met heet water en afwasmiddel. Voor de binnenkant van de fles wordt een speciale borstel gebruikt. Hierna worden fles en speen goed gespoeld en ondersteboven op een schone doek te drogen gezet. Als fles en speen op deze wijze zorgvuldig zijn gereinigd, kan uitkoken achterwege blijven Veel fabrikanten adviseren om flessen en spenen uit te koken om de kans op ziektes te verminderen. Bacteriën groeien namelijk sneller op een warme vochtige ondergrond. Daar kunnen we de meeste gebruikte flessen wel toe rekenen. In tegenstelling tot het NCJ bevelen fabrikanten uitkoken dus wel aan: dagelijks onder de leeftijd van drie maanden en wekelijks bij baby s vanaf drie maanden.

19 Over de schrijver Ik ben Esther van Bloemen-Bartels, babyconsulent, voorzitter van de beroepsvereniging Babyconsulenten Nederland en moeder van drie (schoolgaande) kinderen. Ik ben sinds 2000 werkzaam in de zorg aan baby s en hun ouders. Aanvankelijk als consultatiebureau-verpleegkundige, maar sinds 2011 vooral in mijn eigen praktijk. De afgelopen jaren zag ik een toename van het aantal soorten flessen en flesspenen, zowel qua merken, als binnen de productielijnen per producent. Steeds vaker betrapte ik mijzelf erop dat ik het weer even moest opzoeken voor ik ouders gericht kon adviseren. Ik hoop dat je na het lezen van dit boekje een goed geïnformeerd gevoel overhoudt en dat je de bevestiging hebt gekregen dat je de juiste fles en flessenspeen gebruikt passend bij jullie baby. Zo niet, aarzel niet en vraag de jeugdverpleegkundige, een lactatiekundige, een prelogopedist of een van de 30 babyconsulenten om raad. Neem gerust vrijblijvend contact op met mij, ik help je graag verder. Esther van Bloemen-Bartels Verpleegkundig babyconsulent

20 Boeken Engel-Hoek van den, L (2011). Eet- en drinkproblemen bij jonge kinderen, Leidraad voor logopedisten en andere hulpverleners in de gezondheidszorg. Assen: Van Gorcum. La Leche League (2014). Borstvoeding, handleiding voor de zorgverlener. Zierikzee: Stichting La Leche League Nederland. Websites Difrax Dr Brown s Philips Avent Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheidszorg Voedingscentrum Babyconsulenten Nederland