Woord vooraf Erika Frans en Thierry Franck
|
|
- Irena Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Woord vooraf Erika Frans en Thierry Franck Auteurs Voor u ligt de derde, herziene editie van het vlaggensysteem, een methodiek die poogt een antwoord te geven op de vraag hoe men pedagogisch moet omgaan met seksueel gedrag van kinderen en jongeren. Het vlaggensysteem stelt begeleiders en opvoeders in staat om (1) seksueel gedrag correct in te schatten, (2) in gesprek te gaan met alle betrokkenen en (3) een eenduidig pedagogisch plan uit te werken en uit te voeren. Daarnaast kan het vlaggensysteem kinderen en jongeren helpen om (1) inzicht te krijgen in welk seksueel gedrag wel en niet oké is, (2) eigen en andermans grenzen te herkennen, erkennen en respecteren, (3) weerbaar te reageren op seksueel grensoverschrijdend gedrag en (4) taal te hebben om met anderen in gesprek te gaan. 8 Inhoud Dit boek bestaat uit zes hoofdstukken: In een eerste hoofdstuk bespreken we het doel en de ontwikkeling van het vlaggensysteem. Hoofdstuk twee schetst de seksuele ontwikkeling en de motieven voor seksueel gedrag van kinderen en jongeren. In hoofdstuk drie worden seksualiteit en grenzen onder de loep genomen. Zes criteria helpen je bepalen of seksueel gedrag van kinderen/jongeren al dan niet grensoverschrijdend is en hoe je kan reageren op dit gedrag. In het vierde hoofdstuk staan we stil bij begeleidercompetenties en beleid. Welke competenties heb je nodig bij het beoordelen van, praten over en reageren op seksueel grensoverschrijdend gedrag? We staan stil bij de manier waarop preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag in de praktijk wordt ingebed. Een aantal mythes in verband met kinderen/ jongeren en seks proberen we te ontkrachten. We bespreken tevens hoe het vlaggensysteem een hulpmiddel kan zijn om neutraler en objectiever te communiceren over seksueel gedrag van kinderen/jongeren. Hoofdstuk vijf presenteert een aantal cases waar enkele praktijkervaringen besproken worden. Hoofdstuk zes reikt een aantal methodieken aan om effectief met het vlaggensysteem aan de slag te gaan. Je vindt in dit hoofdstuk tevens oefeningen voor teams. Bij sommige methodieken horen hand-outs. Die zijn te vinden op met de unieke code op blz. 2 van dit boek. Achteraan het boek staat een beknopte lijst van seksuele gedragingen die veel voorkomen op een bepaalde leeftijd (normatieve lijst). Die lijst stelt je in staat om seksueel gedrag beter te beoordelen. Een uitgebreide normatieve lijst is raadpleegbaar op met de unieke code op blz. 2 van dit boek.
2 Bij dit boek hoort ook een set van 45 steekkaarten waarop concrete situaties staan afgebeeld van seksueel gedrag van kinderen en jongeren. Elke situatie wordt op de steekkaart beoordeeld aan de hand van de zes criteria voor gezond seksueel gedrag en van een vlag voorzien. De bijbehorende uitleg en gesuggereerde reactie helpen je om een gepaste uitleg te geven bij de vlag of de reactie naar kinderen, jongeren en ouders toe. Afgeleiden Het vlaggensysteem kon van bij de lancering op veel aandacht rekenen en is ondertussen al in een reeks andere interventies geïntegreerd. Sensoa heeft met MOVISIE samengewerkt aan een inhoudelijke vertaling voor Nederland. In Vlaanderen zijn er toegepaste versies gemaakt voor het jeugdwerk (Niets Mis Mee?!) en voor sportclubs (Sport, een spel met grenzen). De methodiek is ook opgenomen in de bordlessen Over de grens voor het secundair onderwijs. Het bordspel Oké? brengt de methode speelsgewijs over op jongeren van 12 tot 16 jaar. Ook voor ouders is er een folder gemaakt over het vlaggensysteem. De Vlaamse versie daarvan is te vinden op de Nederlandse op /vlaggensysteem en Voor het beleid van organisaties is er het Raamwerk Seksualiteit en Beleid (zie Daarin is het vlaggensysteem opgenomen als één van de tools om aan een visie en beleid te werken. Voor Nederland is de methodiek opgenomen in Be A Man! Liefde, relaties en seks: wat is Ok? ( en We can Young ( Een verdere doorontwikkeling voor meer complexe opvoedingssituaties kan u in een vervolgboek vinden dat Buiten de lijnen. Vlaggensysteem voor kinderen en jongeren met bijzondere noden zal heten. In dat boek dat wellicht in de loop van 2014 verschijnt staan we uitgebreider stil bij aspecten als beperking, trauma, gender en cultuur. 9 Dank Het vlaggensysteem werd in nauwe samenspraak met het werkveld in Vlaanderen en Nederland ontwikkeld en veel mensen hebben eraan bijgedragen. Dat gebeurde door een probleem aan te kaarten, een denkpiste voor te stellen of literatuur na te pluizen. Daarnaast werden tekeningen gemaakt en kritische bedenkingen en reflecties gegeven. Waarvoor dank.
3 Jo Vandeurzen, Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Gedrag aanpassen in een sfeer van vertrouwen Een opvoeder is helemaal van de kaart omdat hij een jongen van 15 en zijn vriendinnetje van 17 samen in bed heeft verrast. Op zijn nachtkastje lag een pakje condooms. Een meisje van 6 is alleen in de tuin en friemelt door haar kleren aan haar geslacht. Een jongen van 17 gluurt in de doucheruimte naar de meisjes. Een groepje pubers speelt een spelletje waarheid, durven of doen. Eén van de jongens krijgt de opdracht een meisje haar borsten aan te raken. Het zijn dingen die gebeuren. Is het onschuldig of is het seksueel grensoverschrijdend gedrag? We zullen niet noodzakelijk allemaal hetzelfde antwoord geven. Daarom is het goed een normatieve lijst te hebben die criteria en argumenten aanreikt, en toch nuances toelaat. Het vlaggensysteem van Sensoa is zo n lijst, speels ingevuld, geordend naargelang de ontwikkelingsfase van de kinderen, met duidelijke beoordelingscriteria, visueel zeer overzichtelijk en met een handleiding erbij voor begeleiders van kinderen. Het helpt als je moet oordelen en moet praten over seksueel grensoverschrijdend gedrag en alle gedrag dat flirt met die grens. 10 Het vlaggensysteem van Sensoa geeft geen diagnose. Het biedt geen juridisch kader. Het helpt wel opvoeders passend om te gaan met de emotionaliteit van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat is namelijk voor niemand evident. Het gesprek kan dankzij deze leidraad neutraler en rustiger verlopen. Het gaat over waarden en ook, als de waarden wat verloren geraakt zijn, over normen. De aanpak is ook respectvol. Hij maakt de wonde die er misschien is, alvast niet groter, geeft weer houvast. Ik zie ook een verdienste in het preventieve effect van werken met het vlaggensysteem: het voorkomt erger. De uiteindelijke bedoeling is natuurlijk dat het seksueel grensoverschrijdende gedrag afneemt of wegvalt. Ik stel met genoegen vast dat het vlaggensysteem gunstig wordt onthaald bij opvoeders en andere begeleiders van jongeren. Het beantwoordt aan de behoeften die we vaststellen in de voorzieningen voor jeugdhulp en gehandicaptenzorg. En dat is goed nieuws. We werken daarom graag mee aan de verspreiding van het vlaggensysteem van Sensoa. Leren om te gaan met de veranderingen in het eigen lichaam, met de sensaties van dat lichaam, hoort bij het opgroeien. Dat op een respectvolle manier doen, is een opdracht. De ruime beschikbaarheid van pornografisch materiaal op het internet beïnvloedt de relationele en seksuele ontwikkeling van onze jongeren. Het beïnvloedt hun beeldvorming over seksualiteit, over wat kan en niet kan, vaak in ongunstige zin. Ik hoop dat het vlaggensysteem u kan helpen zo te reageren dat u zich er zelf goed bij voelt en kinderen en mensen met een beperking helpt om in een sfeer van vertrouwen hun gedrag aan te passen wanneer dat wenselijk is voor hen en voor hun omgeving.
4 Kees Bakker, Voorzitter Raad van Bestuur van het Nederlands Jeugdinstituut Veel opvoeders, zowel ouders als professionals, vinden het moeilijk om adequaat op seksueel gedrag van kinderen en jongeren te reageren. Ze worstelen met vragen over wat nu als gezond en normaal of juist als problematisch, grensoverschrijdend seksueel gedrag moet worden gezien. De methodiek van het vlaggensysteem helpt opvoeders bij de beantwoording van die vragen. Het boek biedt opvoeders een kader om onderscheid te maken tussen normaal, zorgwekkend en grensoverschrijdend seksueel gedrag. Het vlaggensysteem past in de ontwikkeling van allerlei instrumenten voor risicotaxatie van kinderen en jongeren. Het verschil is dat deze systematiek specifiek is gericht op seksueel gedrag van kinderen en jongeren. Maar ook dat het handvatten geeft aan hulpverleners en beroepsopvoeders om de seksuele ontwikkeling van kinderen en de verschillende gradaties van grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken: met jongeren, leerkrachten, ouders en beroepsopvoeders. Het boek wakkert de discussie aan over wat we nu als normaal of gewenst c.q. niet-normaal en ongewenst seksueel gedrag moeten zien in de verschillende leeftijdsfasen: van baby en kleuter tot pubers. Het is een stimulans voor alle betrokkenen bij het opgroeien en de opvoeding van kinderen en jongeren om dienaangaande normen te durven stellen en daarover het gesprek aan te gaan. Juist het niet (of te laat) aanspreken van kinderen en jongeren in een vroeg stadium op ongewenst gedrag maakt dat dit kan verergeren en moeilijk is te veranderen. Dit boek geeft aanknopingspunten om heel basaal met kinderen in gesprek te gaan over gezond seksueel gedrag en vanuit preventief oogpunt in een vroeg stadium zorgwekkender gedrag te signaleren en aan de orde te stellen. Het onderstreept het belang van algemeen pedagogische principes als duidelijk zijn, grenzen durven stellen, positief gedrag stimuleren, maar vooral ook aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van het kind en een dialoog aangaan. Inmiddels is het duidelijk geworden dat dit boek bijdraagt aan de discussie over de praktijk van opvoeding en opgroeiondersteuning en aan verdere methodiekontwikkeling. Dat heeft de voortvarendheid waarmee het geïmplementeerd is ons wel laten zien. 11
5 Sanderijn van der Doef, Psycholoog/seksuoloog NVVS Iedereen die zich bezighoudt met de opvoeding van jonge kinderen, als ouder of als professionele opvoeder, krijgt te maken met situaties van seksueel gedrag van kinderen. Meestal zijn dit onschuldige situaties, zoals een kleuter die meedeelt verliefd te zijn op een ander kind, een kind dat masturbeert, kinderen die elkaar zoenen of met elkaar doktertje spelen. De meeste ouders en opvoeders weten met dit soort situaties goed om te gaan en reageren adequaat naar het kind of de kinderen. Ze begrijpen dat dit soort gedragingen horen bij een gezonde ontwikkeling van een kind. Maar wat als de situatie anders is? Als bijvoorbeeld een kind van 4 jaar een voorwerp in haar geslachtsdeel stopt of in dat van een ander? Als een tiener masturbeert voor de webcam of als 2 kinderen elkaars geslachtsdelen likken? Wat doe je dan? Schrikken, boos worden, in paniek raken? Of denken: dat hoort erbij? Of twijfelen en denken: Is dit nu wel of niet normaal voor deze leeftijd?. Op zo n moment heb je als opvoeder behoefte aan een deskundig advies. In mijn werk als kinderseksuoloog ben ik ontelbare keren gebeld en g d door bezorgde ouders en opvoeders met de vraag: Is dit wel of niet normaal? Ik probeer ouders en opvoeders te helpen door samen met hen de situatie te bekijken en te bespreken, door uitleg te geven over de seksuele ontwikkeling van kinderen, door boeken over dit onderwerp te schrijven en door mee te werken aan de enige Nederlandse opvoedkundige website op dit gebied: Ouders Online. 12 Toch merk ik dat er nog veel, heel veel onduidelijkheid is bij opvoeders. Ik merk dat er behoefte is aan een duidelijk herkenbaar overzicht van gedragingen per leeftijd waarbij is aangegeven wat wel en niet in welke situatie op welke leeftijd geoorloofd is. Wat wel en niet passend is op welke leeftijd. Met veel voorbeelden en een duidelijk beoordelingssysteem. Hier is behoefte aan omdat er steeds vaker op seksuele gedragingen van kinderen emotioneel wordt gereageerd door volwassenen. Gewone situaties worden opgeblazen in de media, waar kinderen zelfs dader en slachtoffer worden genoemd. Als seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen op een school voorkomt, zijn scholen vaak niet in staat deze kinderen en hun klasgenoten te begeleiden, maar worden ze van school gestuurd waardoor kinderen blijven rondlopen met een stigma. Of worden bij gebrek aan kennis over wat behoort tot de normale seksuele ontwikkeling, de seksuele beelden in de media als veroorzaker aangewezen van alle seksuele gedragingen van kinderen. De gemakkelijke beschikbaarheid van porno op internet is zeker zorgwekkend voor de ontwikkeling van kinderen. Maar juist daarom is een goed en genuanceerd overzicht van leeftijdsadequate gedragingen nodig. Die nuancering is belangrijk omdat niet elk grensoverschrijdend gedrag even beschadigend
6 is voor de ontwikkeling van kinderen. Het is soms zelfs uitermate moeilijk om een duidelijke afbakening te maken tussen enerzijds seksueel explorerend gedrag en anderzijds seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik. Daarom wordt er in dit boek gesproken over een continuüm van seksueel gedrag. Door seksueel gedrag van kinderen op deze manier te presenteren wordt geïllustreerd dat in sommige gevallen het onderscheid tussen acceptabel seksueel gedrag en seksueel misbruik gradueel is. Elke gradatie van seksueel gedrag in het continuüm vereist ook een andere reactie van de opvoeder. Omdat een adequate reactie zo belangrijk is voor de impact die het hele gebeuren heeft op de ontwikkeling van het kind, worden voorbeelden van reacties beschreven bij de verschillende concrete voorbeelden van seksueel (wel of niet grensoverschrijdend) gedrag. Juist deze nuancering maakt dit boek zo bruikbaar en waardevol in de praktijk. Daarom ben ik bijzonder blij met dit boek en zie het als een waardevolle aanvulling op de bestaande literatuur over seksuele opvoeding. 13
7 Ann Buysse, Hoogleraar aan de vakgroep Experimenteel-, Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Gent Dit is een heel speciaal boek over seks, alleen al omdat het over kinderen en seksualiteit gaat. Bovendien waagt het zich aan uitspraken over wat gewoon of gepast is én over gradaties van wat niet gewoon, niet gepast is. De combinatie van een gevoelig thema en een normatieve niet veroordelende invalshoek is gedurfd, maar absoluut noodzakelijk. Onze maatschappelijke opvattingen over kinderen en seksualiteit variëren immers nogal en kunnen gaan van pure onverschilligheid en negatie tot regelrechte paniek. Ergens daartussenin staat een genuanceerd, rationeel, objectief debat. En dit is exact wat dit boek biedt. Zo n debat is om tal van redenen niet evident. De auteurs expliciteren dan ook terecht een aantal standpunten die hun aanpak meer dan verdedigbaar maken. Dat seksualiteit een wezenlijk onderdeel van het menszijn is bijvoorbeeld, en dat van de wieg tot het graf. Interesses, handelingen, gedragingen evolueren mee met de leeftijd: sommige komen steeds meer, andere steeds minder voor. Ongepast gedrag staat dan tegenover wat normaal is voor een leeftijd of ontwikkelingsfase. Normaal is gedrag dat voorkomt bij minstens één op de vijf kinderen van dezelfde leeftijd, zoals aangegeven door hun ouders of andere opvoedingsbetrokkenen of retrospectief, door terug te kijken op de kindertijd. 14 Maar een mens ontwikkelt ingewikkeld, en seksualiteit is daar geen uitzondering op. Vele verschillende invloeden sturen op een complexe manier de seksuele ontwikkeling. Kinderen die opgroeien in vergelijkbare contexten komen niet zomaar uit bij dezelfde ontwikkeling. Evenzeer is ongepast seksueel gedrag niet eenvoudigweg terug te brengen op eenzelfde verloop of oorzaak. Cruciaal hierin is de erkenning dat seksueel gedrag bij kinderen wel of niet verbonden kan zijn met een seksuele betekenis of drijfveer. Het kan ook ingegeven zijn door nieuwsgierigheid, imitatie, zichzelf willen kalmeren, aandacht trekken, angst... De verdienste van de auteurs ligt dan ook in de introductie van zowel continu als dimensioneel denken. Het gaat niet zozeer om zwart/wit, maar ook om grijs en dus over het continuüm van gepast, over grijze zone, naar ongepast gedrag. Bovendien wordt gebruik gemaakt van verschillende criteria om de normatieve lijst aan te leggen: naast ontwikkelingsfase en context, wordt ook wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid en zelfrespect in rekening gebracht. De combinatie van het continuüm en de criteria kan de praktijk en het beleid rond kinderen, seksualiteit en seksueel grensoverschrijdend gedrag op een objectieve manier sturen. Het biedt bruikbare handvatten om in de dagdagelijkse praktijk met kinderen situaties te herkennen, te benoemen en er gepast op te reageren. Evenzeer is op basis van het model
8 dat de auteurs in dit boek beschrijven een genuanceerd, rationeel en objectief debat mogelijk over pakweg de seksuele meerderjarigheid. Een debat ontwikkelt ingewikkeld, en een debat over kinderen en seksualiteit is daar geen uitzondering op. Het debat is niet beëindigd, maar de ontwikkeling naar een genuanceerde, rationele en objectieve visie op seksualiteit en kinderen heeft met dit boek een grote sprong voorwaarts gemaakt. Ik ben ervan overtuigd dat velen in dit boek aanknopingspunten zullen vinden om ergens tussen onverschilligheid en paniek gepast te reageren op gepast en ongepast seksueel gedrag door en met kinderen. 15
VLAGGENSYSTEEM. Praten met kinderen en jongeren over seks en seksueel grensoverschrijdend gedrag. symposium pleegzorg; vlaggensysteem
VLAGGENSYSTEEM Praten met kinderen en jongeren over seks en seksueel grensoverschrijdend gedrag Even voorstellen Welmoed Visser- Korevaar Orthopedagoog NVO en Seksuoloog NVVS SH Wat doen jongeren op welke
Nadere informatieSeksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck
Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Programma 1. Seksualiteit en kinderen 2. Seksuele ontwikkeling van kinderen 3. Inschatten en reageren op seksueel gedrag
Nadere informatieFouten durven maken is jezelf toestaan om te leren Lou Repetur, expert SGG MOVISIE
Fouten durven maken is jezelf toestaan om te leren Lou Repetur, expert SGG MOVISIE 5/15/2013 Oh Oh Cherso, houdini, rodeo, plork Pijpwedstrijd op jongerenparty in Zaandam Profiel op homo chatsite Seksualisering,
Nadere informatie(Seksueel & Lichamelijk) Grensoverschrijdend Gedrag Hoe inschatten & Reageren
(Seksueel & Lichamelijk) Grensoverschrijdend Gedrag Hoe inschatten & Reageren Sam Geuens Klinisch Seksuoloog VVS Ethicus Oplossingsgericht Psychotherapeut (io) Vlaamse Vereniging voor Seksuologie SGG?
Nadere informatieHet vlaggensysteem. In gesprek over seksueel gedrag van kinderen en jongeren
Het vlaggensysteem In gesprek over seksueel gedrag van kinderen en jongeren Die ochtend in het zwembad + Een jongen van 12 wordt in het zwembad betrapt met een erectie Hoe reageren omstaanders? + Beoordeling
Nadere informatieSlotcongres. Vlaggensysteem RJ
Slotcongres Vlaggensysteem RJ Workshop Buiten de Lijnen s-hertogenbosch, Avans Hogeschool, 6 april 2017 Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door gelden van Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek
Nadere informatieVLAGGENSYSTEEM, WAAR LIGT DE GRENS?
VLAGGENSYSTEEM, WAAR LIGT DE GRENS? Expertisepunt Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag Welmoed Visser-Korevaar Orthopedagoog/seksuoloog NVVS i.o. Het vlaggensysteem. Praten met kinderen en jongeren over
Nadere informatieSeksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)
Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal
Nadere informatieSEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school. Oka Storms Ben Serkei
SEKSUEEL GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG in en om de school Oka Storms Ben Serkei Wat gaan we doen? * Achtergronden seksualiteit * Invloed beeldcultuur en gevolgen * Oefening Wat is grensoverschrijdend? * Seksueel
Nadere informatie31/01/2013. Kennismaking. Het vlaggensysteem in het secundair onderwijs. Opwarmer. Zoek je collega. + Wie is wie? + Verwachtingen?
Het vlaggensysteem in het secundair onderwijs Presentatie voor teams Algemeen kader + oefeningen Kennismaking + Wie is wie? + Verwachtingen? + Doelstellingen CAW&JZ Middenkust in opdracht van SENSOA Opwarmer
Nadere informatieVVOB & Sensoa. Ervaringen in Suriname. Karen De Wilde enspired 13 November 2018
VVOB & Sensoa Ervaringen in Suriname Karen De Wilde enspired 13 November 2018 Karen De Wilde - Orthopedagoog & seksuoloog - Sinds 1991 actief op terrein RSV - Werkt sinds 2001 voor Sensoa (lid van cluster
Nadere informatieOmgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang
>Specificaties Titel: Soort: Werksituatie: Eindproduct: Omgaan met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit in de kinderopvang Cursus Als pedagogisch medewerker ben je verantwoordelijk voor het welzijn
Nadere informatieWorkshop Cultureel sensitief werken met het Vlaggensysteem
Slotcongres Vlaggensysteem RJ Workshop Cultureel sensitief werken met het Vlaggensysteem 6 april 2017 Aanleiding Buiten de lijnen Buiten de Lijnen: Verdieping, onderbouwing en aanvulling van het Vlaggensysteem
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Groep 8 90 min Begrippen Seksuele grensoverschrijding, seksueel misbruik, vertrouwenspersoon, veilig thuis
Nadere informatieLET S TALK ABOUT SEXTING Een toolkit om het sextingbeleid van je school vorm te geven
LET S TALK ABOUT SEXTING Een toolkit om het sextingbeleid van je school vorm te geven We hebben de neiging om bij relaties en seksueel gedrag via nieuwe media, meteen het ergste te denken. Kinderen en
Nadere informatieBuiten de Lijnen. Sensoa Vlaggensysteem voor kinderen en jongeren met bijzondere behoeften
Buiten de Lijnen Sensoa Vlaggensysteem voor kinderen en jongeren met bijzondere behoeften Buiten de Lijnen: verdieping, onderbouwing en aanvulling van het vlaggensysteem Verdieping: + Hoe werk je met het
Nadere informatieVerslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag
Verslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag a. Reactie discuttant (Erika Frans) De resultaten van Sexpert zijn gelijklopend met eerder onderzoek: o Meer vrouwen dan mannen zijn het slachtoffer
Nadere informatieSport met grenzen! Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport. Dag van de Trainer. 15 december 2018
Sport met grenzen! Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport Dag van de Trainer 15 december 2018 ICES = Centrum Ethiek in de Sport Erkend door Vlaamse overheid als centrum voor beleidsondersteuning
Nadere informatieOuderavond lijf & relaties
Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft
Nadere informatieROB dag: Geef ze de ruimte!
ROB dag: Geef ze de ruimte! Workshop Júf, Sophie en Sem zijn in dezelfde wc gaan plassen! Nel Hendriks Uit de actualiteit: de voorbibs. En ook actueel: https://www.123zing.nl/lentekriebels.html Methodes:
Nadere informatieLes 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo?
Les 1 Wensen & Grenzen Praten over seks... Hoe en hoezo? In deze eerste les wordt het thema 'Seksueel gedrag' geïntroduceerd. Het is aan jou als mentor / docent om te bepalen of de sfeer in de groep veilig
Nadere informatieWebinar 5 maart Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties?
Webinar 5 maart 2018 Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties? Opbouw webinar Seksuele ontwikkeling Relaties en seksualiteit bij jongeren + jongeren aan het woord Praten over
Nadere informatieLeer uw kind De Ondergoedregel.
1. Leer uw kind De Ondergoedregel. Ongeveer één op de vijf kinderen is slachtoffer van seksueel geweld, waaronder seksueel misbruik. U kunt helpen voorkomen dat het uw kind overkomt. Leer uw kind De Ondergoedregel.
Nadere informatieRelatieWijs. RelatieWijs is een hulpmiddel voor het doorlopen van alle stappen van de meldcode
RelatieWijs Beoordelen en aanpakken van (ex-)partnergeweld RelatieWijs is een hulpmiddel voor het doorlopen van alle stappen van de meldcode RelatieWijs helpt bij het ontwikkelen van een afwegingskader
Nadere informatieWeek van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?
Nadere informatieSeksuele opvoeding bij kinderen met seksueel misbruik ervaringen
1 Seksuele opvoeding bij kinderen met seksueel misbruik ervaringen Meer dan alleen voor het kind 2 Deze presentatie Seksueel misbruik, prevalentie en gevolgen Seksueel misbruik brengt bijzondere kennis
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag signaleren. Firma LoS. Beknopte versie ppt. 1 juni 2018 j.l.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag signaleren Firma LoS Beknopte versie ppt 1 juni 2018 j.l. Seksueel grensoverschrijdend gedrag Firma LoS Firma LoS ontwikkelt en verzorgt interactieve, op maat gemaakte
Nadere informatieDe normale seksuele ontwikkeling en zijn grenzen. Dr. Hanneke de Graaf
De normale seksuele ontwikkeling en zijn grenzen Dr. Hanneke de Graaf Inhoud Seksueel gedrag van jongeren anno 2012 Trends Risicogroepen Wanneer over de grens? Bron: Seks onder je 25 e (2012) Online vragenlijst
Nadere informatieVeiligheid van kinderen preventie seksueel misbruik
Veiligheid van kinderen preventie seksueel misbruik Even voorstellen Marijke Lammers, MOVISIE Adviseur, trainer en auteur bejegeningsvraagstukken en preventie & aanpak seksueel en huiselijk geweld. Veel
Nadere informatieWebinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa
Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa Jongeren met een beperking ook seksueel beperkt?» Wat denk je bij dit filmpje? oh help, hoe praat ik hem dat uit
Nadere informatieKlien van der Burgt
4-11-2015 Klien van der Burgt 1 Programma 4-11-2015 Klien van der Burgt 3 Normaliseren van relaties en seksualiteit Norm: onze persoonlijke en/of omgevingsnorm Normaal: wat is normaal 4-11-2015 Klien
Nadere informatieSYMPOSIUM Seksueel gedrag in de residentiële jeugdzorg Doorontwikkeling Vlaggensysteem RJ
SYMPOSIUM Seksueel gedrag in de residentiële jeugdzorg Doorontwikkeling Vlaggensysteem RJ Op 6 februari vond het tweede symposium plaats in het kader van het Raak-Pro project Gezond seksueel gedrag in
Nadere informatieEthiek in de sport. Internationaal Centrum Ethiek in de Sport (ICES) www.ethicsandsport.com inf@ethicsandsport.com. De Aftrap 7 oktober 2014 - Deurne
Ethiek in de sport Internationaal Centrum Ethiek in de Sport (ICES) www.ethicsandsport.com inf@ethicsandsport.com De Aftrap 7 oktober 2014 - Deurne Ethisch Sporten = sporten in overeenstemming met het
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieJongens & meisjes, snap jij het?
Les 2 Jongens & meisjes, snap jij het? We gaan het hebben over seksuele wensen en -grenzen. Wat de één normaal vindt om te doen, kan voor de ander verre van normaal zijn. Dat wordt ook bepaald door wat
Nadere informatiePresentatie: Over de grens
Presentatie: Over de grens Doel en focus WE CAN YOUNG-campagne Vergroten van seksuele en relationele weerbaarheid van jongeren. Respect hebben voor grenzen van jezelf en die van anderen Vormen van seksueel
Nadere informatieVlaggensysteem RJ Inbedding in de organisatie / dia 2
Vlaggensysteem RJ Inbedding in de organisatie 23-2-2015 / dia 2 Welkom en kennismaking 23-2-2015 / dia 3 Enkele stellingen 23-2-2015 / dia 4 Begeleiders moeten verplicht worden met kinderen en jongeren
Nadere informatieDoelen relationele vorming
Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal?
Seksueel grensoverschrijdend gedrag: wat is normaal? Congres Seks over de grens 26 januari 2009 Lou Repetur en Kristin Janssens (MOVISIE) Inhoud 1. Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag? Opvattingen
Nadere informatieDoelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen
Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen
Nadere informatieNiet Normaal. Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer.
LEIDRAAD VOOR BEGELEIDERS Niet Normaal Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer. Het project Niet Normaal wil seksuele diversiteit bespreekbaar maken bij (Gentse) jongeren van 14 tot 18 jaar.
Nadere informatieWat is feitelijk aan de hand?
Loverboys en Vlaggensysteem LOU REPETUR Snr PROJECTLEIDER Expertisepunt t Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag Wat is feitelijk aan de hand? * Geseksualiseerde samenleving * 4 miljoen jongeren onder 20
Nadere informatieEr is geen slachtoffer en dader; beide partijen zijn even sterk. Plagen kan de sociale weerstand van kinderen vergroten. Vaak speelt humor een rol.
PESTPROTOCOL Doel Alle kinderen moeten zich in hun basisschoolperiode veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen Door regels en afspraken zichtbaar te maken kunnen kinderen en volwassenen,
Nadere informatieOuderbijeenkomst Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid
Nadere informatiePreventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dag van het slachtoffer 19 februari 2016
Preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag Dag van het slachtoffer 19 februari 2016 Inhoud 1. Hoe kijken en interpreteren van de feiten? In functie van preventie Zoeken naar oorzaken 2. Oplossingen
Nadere informatieTips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit
Utrecht, januari 2018 Tel. (030) 231 34 31 Rutgers 2018 www.seksuelevorming.nl/weekvandelentekriebels Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit 1 Algemene tips bij seksuele
Nadere informatieWelkom & Kennismaking
Veiligheid in de residentiële jeugdzorg Congres: Aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling 10 mei 2011 Welkom & Kennismaking Marjan de Lange Marijke Lammers Programma Korte vraag Veiligheid in de residentiële
Nadere informatieRelaties & seksualiteit
Relaties & seksualiteit Als voorziening willen we aandacht hebben voor alle facetten van welzijn en ontwikkeling: relatie & seksualiteit is daar een belangrijk onderdeel van. Ook op dit levensdomein moeten
Nadere informatieProgramma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?
Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting
Nadere informatieWippen en wegen. Kim Broekmans-Madikrama. Seksualiteit binnen de muren van een psychiatrische jeugdkliniek. Inleiding
Kim Broekmans-Madikrama 1 Wippen en wegen Seksualiteit binnen de muren van een psychiatrische jeugdkliniek Inleiding Ik wil seks kunnen hebben op de afdeling is een uitspraak die regelmatig wordt gedaan
Nadere informatieHoe reageer je als leerlingbegeleider en zorgcoördinator op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag? Nico van Oosten Senior adviseur
Hoe reageer je als leerlingbegeleider en zorgcoördinator op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag? Nico van Oosten Senior adviseur Programma 1. Quiz 2. Wat komt er bij ons voor? 3. Wat doet het met medewerkers?
Nadere informatieTitel richtlijn Auteurs Publicatiedatum
Titel richtlijn Auteurs Publicatiedatum Opbouw presentatie 1. Aanleiding en ontwikkeling richtlijn 2. Definities en begripsafbakening 3. Seksuele ontwikkeling kinderen 4. Seksuele ontwikkeling jongeren
Nadere informatieKWALITEITSHANDBOEK MFC Sint-Jozef
Toepassingsgebied Deze procedure is van toepassing op alle situaties van grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van cliënten die gebruik maken van de dienstverlening van de voorziening m.a.w.: waarmee
Nadere informatieSeksuele vorming: gave (op-)gave
Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld
Nadere informatieThema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie
Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te
Nadere informatieSeksuele Vorming en weerbaarheid
Seksuele Vorming en weerbaarheid Workshop Orion Event woensdag 13 maart 2019 Van Koetsveldschool- ZML-Amsterdam (van pionier naar excellent) Even voorstellen.. Presentatie: Urmila Munshi Leerkracht Van
Nadere informatiePedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling Interview met Channah Zwiep 25 november 2009, door Marianne Boogaard Channah Zwiep (1962) is pedagoge. Zij promoveerde
Nadere informatieCasus Seksuele handelingen als zorgvraag: directe aanpassing beroepscode?
Casus Seksuele handelingen als zorgvraag: directe aanpassing beroepscode? 1. Inleiding In de media was de afgelopen weken uitgebreid aandacht voor de casus van de studente verpleegkunde die geacht werd
Nadere informatie16/10/2013. Sport, een spel met grenzen. Inhoud
Inhoud Sport, een spel met grenzen Trefdag zwembaden 17/10/2013 1. Wat is lichamelijke en seksuele integriteit? (10 ) 2. Welke instrumenten en acties als sportsector? (5 ) 3. Handleiding in detail (15
Nadere informatieSamen opvoeden in de buurt.
Samen opvoeden in de buurt. Praktische trainingen voor speeltuinvrijwilligers. 0035 NUSO A5 brochure Folder Opvoeden (3).indd 1 24-02-12 10:07 0035 NUSO A5 brochure Folder Opvoeden (3).indd 2 24-02-12
Nadere informatieOuderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Christel van Helvoirt medewerker Gezondheidsbevordering GGD Hart voor Brabant Bovenbouw:
Nadere informatieIn de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk!
In de les praten over relaties en seksualiteit Hoe maak je het makkelijk en leuk! Hoe kunt u leerlingen ondersteunen en leert u hen verantwoorde keuzes te maken op het gebied van relaties en seksualiteit?
Nadere informatieBeleid ter voorkoming van Ongewenst of Grensoverschrijdend Gedrag AV Spurt 88 Hardenberg
Beleid ter voorkoming van Ongewenst of Grensoverschrijdend Gedrag AV Hardenberg 3-3-2019 blz 1 Inleiding AV creëert een sportomgeving waarbij de omgang gericht is op gelijkwaardigheid en veiligheid van
Nadere informatieToolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?
Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk
Nadere informatieBegrippen en definities: seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksueel misbruik, seksueel geweld en seksuele weerbaarheid Kristin Janssens, 26-10-2012
Begrippen en definities: seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksueel misbruik, seksueel geweld en seksuele weerbaarheid Kristin Janssens, 26-10-2012 Definitie van seksueel grensoverschrijdend gedrag
Nadere informatieFlyer relaties en seksualiteit
Inleiding Kinderen komen dagelijks via de media, ervaringen thuis of op straat in aanraking met positieve en negatieve aspecten van relaties en seksualiteit. Logisch dat ze daar op school over vertellen
Nadere informatieAan: alle ouders / verzorgers van de kinderen op de basisscholen van SKBO
Juni 2013 Aan: alle ouders / verzorgers van de kinderen op de basisscholen van SKBO Onderwerp: Seksueel gedrag op de basisschool; normale ontwikkeling of incident? Beste ouders / verzorgers, Met deze brief
Nadere informatie6.2.1 Dealen met afleiding onderweg
Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je
Nadere informatieVoorstellen R E LA T I E S E N S E K S U A L I T E I T Mariette Haak Gezondheidsbevorderaar GGD HM mhaak@ggdhm.nl Aandachtsgebieden Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen en mondzorg
Nadere informatieWebinar Relaties en seksualiteit bij pubers. Bart Degryse Vormingsmedewerker Sensoa Freelance trainer VCOK vzw
Webinar Relaties en seksualiteit bij pubers Bart Degryse Vormingsmedewerker Sensoa Freelance trainer VCOK vzw Webinar: Relaties & seksualiteit bij pubers? INHOUD Kennismaking Kinderen, jongeren & seksualiteit?
Nadere informatie5.4 Praten met ouders
seksualiteit. Bespreek daarom ook eens met je Turkse of Marokkaanse collega s welke waarden jullie samen belangrijk vinden in de seksuele ontwikkeling. Verschillende meningen zijn geen probleem, zolang
Nadere informatieHet vlaggensysteem. In gesprek over seksueel gedrag van kinderen en jongeren
Het vlaggensysteem In gesprek over seksueel gedrag van kinderen en jongeren Presentatie Erika Frans, symposium Gezond seksueel gedrag bevorderen in residentiële jeugdzorg (Vlaggensysteem RJ), Avans Hogeschool,
Nadere informatieDe seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen
De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen Wat kun je doen als je vader of moeder bent? Je kunt je kinderen helpen bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze klein zijn
Nadere informatieOmgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?
Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent Stellingen 2 We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt. Ja Ik
Nadere informatieTo sext or. sext. not to. Een sextingbeleid in jouw organisatie. 11 oktober 2017 Bart Vandenbussche
To sext or not to sext Een sextingbeleid in jouw organisatie 11 oktober 2017 Bart Vandenbussche Sensoa wil als expertisecentrum de seksuele gezondheid in Vlaanderen bevorderen, binnen een internationaal
Nadere informatiePubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog)
Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog) Pubertijd is als je vader verandert van een held in een ouwe zak en je moeder van een warme haven in een theemuts Wensen en Grenzen Elizabeth Hamelinck GGD Hollands
Nadere informatieBijlage 1: Vlaggensysteem. Vlaggensysteem (Movisie, 2010)
Bijlage 1: Vlaggensysteem Vlaggensysteem (Movisie, 2010) Het Vlaggensysteem helpt je om seksueel gedrag juist te beoordelen en er gepast op te reageren. Het is een systeem dat zes criteria onderscheidt
Nadere informatiePestprotocol BS de Kersenboom
Pestprotocol BS de Kersenboom Doel Alle kinderen moeten zich in hun basisschoolperiode veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen Door regels en afspraken zichtbaar te maken kunnen
Nadere informatieLiteratuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173
Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling
Nadere informatieAanbod trainingen en scholingen voor beroepskrachten die met kinderen en ouders werken
Aanbod Aanbod trainingen en scholingen voor beroepskrachten die met kinderen en ouders werken Veilig Thuis Friesland heeft een breed aanbod van trainingen ontwikkeld voor beroepskrachten in de provincie
Nadere informatieAllemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit
Permanente Vorming Actuele Filosofie 2007-2008 Seksualiteit, Globalisering en Ethiek Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit Telidja Klaï Sensoa & Vrije Universiteit
Nadere informatieMethodebeschrijving Vlaggensysteem. Databank Effectieve sociale interventies
Methodebeschrijving Vlaggensysteem Databank Effectieve sociale interventies Deze methodebeschrijving is gemaakt door: Lou Repetur en Nicole Doornink MOVISIE l.repetur@movisie.nl / n.doornink@movisie.nl
Nadere informatieGrondhouding voor bejegening
Grondhouding voor bejegening Gedragscode hoe te handelen naar het vertrouwen dat je krijgt 1. Gedragscode hoe te handelen naar het vertrouwen dat je krijgt 2. Uitgangspunten vanuit de ODE en Zorgvisie
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht
Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen kunnen verschillende betekenissen geven aan seksualiteit. Kinderen zijn zich ervan bewust dat iedereen seksuele gevoelens heeft, en dat je je daarvoor
Nadere informatieRAAK-Pro project: Gezond seksueel gedrag in de residentiële jeugdzorg. Vlaggensysteem RJ
RAAK-Pro project: Gezond seksueel gedrag in de residentiële jeugdzorg Vlaggensysteem RJ Een gezamenlijk project van Avans, MOVISIE, Rutgers, TNO en Accare. Gezond seksueel gedrag in de residentiële jeugdzorg
Nadere informatieVEILIG SEKSUEEL OPGROEIEN
"Ik vind het fijn dat ik altijd alles met mijn hulpverlener kan bespreken en alles kan vragen, zonder dat zij daar een oordeel over heeft." (Sophie, 17 jaar) "Dankzij Qpido is mijn zoon sterker geworden
Nadere informatieWiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje
Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken
Nadere informatieInstrument Risicotaxatie Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Instrument Risicotaxatie Seksueel grensoverschrijdend gedrag Naam jeugdige: Geboortedatum: Sekse jeugdige: Man Vrouw Datum van invullen: Ingevuld door: Over dit instrument Dit instrument is een hulpmiddel
Nadere informatie