Handleiding Begrijpend Lezen

Transcriptie

1 Handleiding Begrijpend Lezen

2 Voorwoord Begrijpend lezen is van cruciaal belang voor de schoolloopbaan en de toekomst van kinderen. Niet goed begrijpend lezen heeft desastreuze effecten. Een probleem in Nederland is, dat ongeveer een kwart tot een derde van de leerlingen na groep 8 de basisschool verlaat met problemen op het gebied van begrijpend lezen. Dat is een groot probleem. Initiatieven om iets aan die problematiek te doen, moeten worden gewaardeerd. Het is niet eenvoudig activiteiten te ontplooien om het begrijpend lezen te verbeteren, omdat de wetenschap juist op het gebied van begrijpend lezen niet eenduidig is en nog sterk in beweging is. We weten dat technisch lezen en woordenschat belangrijke pilaren voor begrijpend lezen zijn. Daarnaast is er consensus dat kinderen een betere begrijpende lezer kunnen worden als ze een aantal leesstrategieën kunnen toepassen. Deze strategieën moeten niet als doel op zichzelf worden gezien maar als hulpmiddelen die het begrijpend lezen kunnen ondersteunen. Als leerkracht de strategieën hardop denkend voordoen, leren de leerlingen de strategieën beter te gebruiken. Bovendien laat de wetenschap zien dat de leesstrategieën door expliciete instructie, waarbij modeling een belangrijke plaats inneemt, onderwezen moeten worden. Hieraan moet de leerkracht 20% van de lestijd besteden; de overige tijd moet gericht zijn op het toepassen van de strategieën door de leerlingen. Veel onderzoek laat het belang van integrale aandacht voor de volgende strategieën zien: - het stellen van doelen voor de te lezen tekst. Waarom ga je die tekst lezen en wat wil je weten als je de tekst gelezen hebt? Waar gaat de tekst over en wat weet je al van de inhoud? - het monitoren van het lezen/bestuderen van de tekst vanuit de gestelde doelen en de aanwezige voorkennis, waarbij de leerling zich ook steeds moet afvragen: begrijp ik de tekst wel goed? Kan ik de gewenste informatie in de tekst vinden? Moet ik aantekeningen of een web van de inhoud maken? Of: wat moet ik doen om de tekst goed te begrijpen? In het bijzonder leerlingen die moeite met begrijpend lezen hebben, moeten ondersteund worden bij het leren monitoren van hun begrijpend lezen, waarbij ook aan de orde komt wat ze moeten doen als ze de tekst niet (goed) begrijpen. - reflecteren op het leesresultaat. Heb ik het gestelde doel gehaald? Kan ik een korte samenvatting geven of maken, bijv. met mijn aantekeningen of web? Het probleem met leesstrategieën is voor een deel dat de leerlingen er voortdurend aan herinnerd moet worden deze toe te passen. De moeilijkheid voor veel leerlingen is juist het niet weten wanneer, waar en waarom ze tijdens het lezen van een tekst strategieën moeten toepassen. Een tweede factor voor het verbeteren van het begrijpend lezen is het gebruikmaken van interessante teksten. Guthrie (2002) gaat zelfs zover door te stellen: maak gebruik van actuele interessante teksten. De interactie met de echte wereld (actualiteit) is voor de leerlingen cruciaal. Bij die interactie met de echte wereld zijn ze automatisch bezig met het uiterst belangrijke proces van activering en het opbouwen van voorkennis. Ze denken na over wat ze al weten. Daarnaast beïnvloedt interactie met de echte wereld ook hun motivatie om te lezen, omdat deze teksten meer aansluiten bij hun belevingswereld. Kortom: een combinatie van een beperkt aantal strategieën en het gebruikmaken van actuele teksten is een aanpak die tot beter begrijpend lezen van veel leerlingen kan leiden. Dr. Kees Vernooy Lector hogeschool Edith Stein 2

3 Inhoud 1. Inleiding Kidsweek in de Klas 4 Begrijpend Lezen 4 Digitale leeromgeving Begrijpend Lezen 4 Zelfstandig werkkaarten 4 Nieuwswoorden en nieuwsplaatsen 4 Lesmateriaal op drie niveaus 4 2. Didactiek Vaardigheid Begrijpend Lezen 5 Kidsweek in de Klas en Begrijpend Lezen 6 - Kern- en tussendoelen SLO 7 - Leesstrategieën 8 - Instructie 10 - Toetsen 10 - Remediëren 11 Zelfstandig werkkaarten 12 Nieuwswoorden en nieuwsplaatsen 13 Inplannen in lesrooster Leveringen en informatie Leveringen 15 Nieuwsbrief 15 Website 15 Meer informatie 15 Bijlagen Bijlage 1 Beoordeling Kidsweek in de Klas door SLO 16 Bijlage 2 Referentieniveau 2F in leerlingentaal 18 3

4 1. Inleiding u Kidsweek in de Klas is een methode voor Begrijpend Lezen die de wereld van de krant en actualiteit verbindt met de wereld van het onderwijs. Deze actuele methode voor begrijpend lezen sluit aan op de kern- en tussendoelen van het basisonderwijs. In deze handleiding reiken wij u handvatten aan voor de toepassing van de lessen in uw groep. u Begrijpend Lezen Zeven strategieën vormen de rode draad door de methode van Kidsweek in de Klas. Een strategie is een plan waarmee een bepaalde taak wordt aangepakt. Bijvoorbeeld nieuwe kennis aan voorkennis koppelen of een tekst samenvatten. In de lesinstructie adviseren wij u hoe u de les het best kunt aanpakken. De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) heeft onze methode beoordeeld en laat weten dat Kidsweek in de Klas als een volledige methode voor Begrijpend Lezen kan worden ingezet. u Digitale leeromgeving Naast het (papieren) lesboekje vindt u wekelijks in de digitale leeromgeving leuke en leerzame opdrachten voor begrijpend lezen. Deze leeromgeving kunt u klassikaal of individueel inzetten. Elke donderdag zullen er op nieuwe, actuele opdrachten voor begrijpend lezen te vinden zijn. Het is een goede en leuke aanvulling op Kidsweek en het papieren lesboekje. u Zelfstandig werkkaarten Naast de les Begrijpend Lezen bieden wij u wekelijks drie zelfstandig werkkaarten aan voor wereldoriëntatie, mediawijsheid en andere vakgebieden, die uw leerlingen zelfstandig kunnen maken. Ze zijn gekoppeld aan artikelen uit Kidsweek en de kern- en tussendoelen van het betreffende vakgebied. Zo vergroten de leerlingen hun (achtergrond)kennis van de actualiteit. Op de achterkant van het lesboekje vindt u de nieuwspuzzel. u Nieuwswoorden en nieuwsplaatsen In het lesboekje vindt u ook wekelijks actuele nieuwswoorden en nieuwsplaatsen. Zo bouwen uw leerlingen in een schooljaar een woordenschat op van 200 woorden en kunnen ze 200 plaatsen vinden. u Lesmateriaal op drie niveaus Het lesmateriaal voor zowel begrijpend lezen als de zelfstandig werkkaarten wordt wekelijks op drie niveaus ontwikkeld, waardoor u ook makkelijk kunt differentiëren binnen uw groep: * A groep 5 * B groep 6/7 * C groep 8 4

5 2. Didactiek u Vaardigheid Begrijpend Lezen Begrijpend lezen is een vaardigheid die cruciaal is voor de ontwikkeling van kinderen. Niet alleen in hun schoolloopbaan, maar ook lang daarna. Een volwassene moet een grote verscheidenheid aan teksten met gemak en interesse voor diverse doeleinden kunnen lezen. Zelfs moeilijke teksten en teksten waarin hij niet is geïnteresseerd. Om dit te bewerkstelligen is het van groot belang tijdig met leerlingen stil te staan bij de inhoud van een tekst. Begrijpend lezen is meer dan het resultaat van vlot kunnen lezen en woordenschat (Fielding en Pearson, 1994). Begrijpend lezen wordt ook door andere factoren beïnvloed, zoals (achtergrond) kennis en ervaring. In onderstaand schema is te zien wat voor complex proces begrijpend lezen is. levenservaring inhoudelijke kennis activeren voorkennis kennis van teksten Taal mondelinge taalvaardigheid kennis structuur taal woordenschat culturele invloeden Kennis motivatie & betrokkenheid activerende leesstrategieën monitorende leesstrategieën herstelstrategieën Begrijpend Lezen metacognitie goede toon geautomatiseerd/ snelheid nauwkeurigheid decoderen fonemisch bewustzijn Bron: Dr. K. Vernooy Vlot lezen Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat vaardigheden als woordenschat en vlot lezen van essentieel belang zijn voor begrijpend lezen. Dit betekent dat het negatieve gevolgen heeft voor (begrijpend) lezen als een leerling niet vlot en daardoor meestal niet met een goede intonatie kan lezen en niet beschikt over een goede woordenschat. (Dr. K. Vernooy, Effectief leren werken met leesstrategieën) 5

6 u Kidsweek in de Klas en Begrijpend Lezen Bij de methode Kidsweek in de Klas wordt gebruikgemaakt van teksten uit Kidsweek. Deze teksten worden geschreven vóór kinderen. Dit houdt in dat het taalgebruik simpel is, maar niet kinderachtig. Dit maakt dat kinderen enthousiast zijn om de krant te lezen. 89% van de lezers geeft Kidsweek een rapportcijfer van een 8 of hoger. De onderwerpen worden gebaseerd op wat kinderen willen weten. Nieuws dat interessant, opvallend en begrijpelijk is. Door de hoge motivatie van leerlingen wordt zelfs de les begrijpend lezen aantrekkelijk. Kidsweek kan ook worden ingezet bij het voortgezet technisch lezen. Het maken van leeskilometers helpt bij het vlot kunnen lezen. Dit moeten ze kunnen voordat ze de leesstrategieën kunnen begrijpen en toepassen. Bij het lesboekje vindt voorafgaand een instructieles plaats. Deze les kunt u wekelijks downloaden op de website De leesstrategieën worden aangeleerd via directe instructie. Kidsweek in de Klas heeft er bewust voor gekozen te starten met begrijpend lezen in groep 5 en niet in groep 4. Dit om reden dat bij niet vlotte lezers (groep 4) het korte termijngeheugen extra onder druk komt te staan bij het werken met leesstrategieën. Hierdoor komt het begrijpend lezen niet van de grond en kunnen leerlingen geen succeservaring opdoen en raken dan gedemotiveerd (Willingham, 2006/07). Aannemelijk is dat leerlingen in groep 5 voldoende vlot technisch kunnen lezen om met de leesstrategieën te starten. Er bestaat grote samenhang tussen achtergrondkennis en begrijpend lezen. Het lezen van Kidsweek zorgt voor zowel verdieping als verbreding van de algemene kennis van het kind. Deze toename van algemene kennis zorgt ervoor dat moeilijke teksten sneller begrepen worden. Het is aan te raden de leerlingen ook de zelfstandig werkkaarten in het lesboekje te laten maken om op die manier aan uitbreiding van hun algemene (achtergrond) kennis te werken. In het lesboekje vindt u af en toe een tekst uit 7Days, de weekkrant voor jongeren van 12 tot 17 jaar. Vaak wordt deze tekst ingezet als oefenmateriaal voor groep 7/8. De teksten bevatten meer moeilijke woorden, hebben een ingewikkelder zinsopbouw en behandelen vaak een pittiger onderwerp. In andere weken wordt 6

7 gebruikgemaakt van andersoortige teksten, zoals gedichten, verhalende en informatieve teksten. In principe schuwen beide kranten weinig onderwerpen, mits ze op een voor de doelgroep verantwoorde manier gebracht worden. Kidsweek vermijdt onnodig expliciete beelden. u Kern- en tussendoelen De strategieën zijn gebaseerd op kern- en tussendoelen, gerealiseerd door de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) in TULE (Tussendoelen en Leerlijnen, SLO heeft onze methode beoordeeld (bijlage 1) en te kennen gegeven dat de methode ingezet kan worden als volwaardige methode Begrijpend Lezen. Op 1 augustus 2010 is de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen in werking getreden. Voor elk moment in de schoolloopbaan is in een doorlopende leerlijn aangegeven waaraan alle leerlingen op dat niveau zouden moeten voldoen, de referentieniveaus. De fundamentele niveaus worden aangeduid met (F). Er zijn streefniveaus geformuleerd als uitdaging voor leerlingen die meer aankunnen (S). Niveau 2F is aangeduid als het algemeen maatschappelijk functioneel niveau, het niveau waaraan elke Nederlander zou moeten voldoen. Uit onderzoek van het Kenniscentrum Leermiddelen (KCL) blijkt dat de bestaande methoden Taal en Rekenen in grote lijnen de leerstof aanbieden, die het referentiekader vereist. In bijlage 2 vindt u een overzicht, in leerlingentaal, hoe de leesstrategieën van Kidsweek in de Klas aansluiten op de referentieniveaus. 7

8 u Leesstrategieën Vernooy en vele andere onderwijskundigen pleiten voor het gebruik van een beperkt aantal strategieën, waarvan onderzoek heeft uitgewezen dat ze effectief zijn. Dit zijn evidence based leesstrategieën. Het Amerikaanse National Reading Panel (2008) noemt de volgende acht evidence based strategieën: 1. Samenvatten 5. Vragen beantwoorden 2. Vragen stellen 6. Graphic organizers 3. Tekststructuur 7. Schema of web maken 4. Monitoring 8. Voorkennis Op vindt u per strategie een poster. Deze kunt u ophangen in uw klas, zodat de kinderen vertrouwd raken met de leesstrategieën. Kidsweek in de Klas heeft hieruit de volgende leesstrategieën samengesteld: 1. Waarom wil ik lezen? Strategie 1 Strategie 2 Strategie 3 2. Wat zal ik lezen? 3. Wat weet ik al? 4. Welke vragen heb ik? 5. Wat doe ik als ik het niet meer snap? 6. Wat heb ik gelezen? 7. Heb ik mijn leesdoel bereikt? Wat is mijn leesdoel? Vul de zin aan: Ik wil... Over welk onderwerp wil ik lezen? Heb ik vragen over het onderwerp? Wat voor soort tekst wil ik lezen? Aan welke kenmerken kan ik zien wat voor soort tekst dit is? Waar gaat deze tekst over? - Welk onderwerp heeft deze tekst? Wat weet ik al van dit onderwerp? Welke nieuwe informatie staat er in de tekst? Wat heeft de nieuwe informatie te maken met wat ik al wist? - Kan ik voorspellen wat erin zal staan? Hoe kan ik iets opzoeken wat ik wil weten? 8

9 u Strategie is een hulpmiddel Strategieën, vaak weergegeven in stappenplannen, zijn bedoeld om leerlingen concrete hulpmiddelen te bieden bij het aanpakken van taaltaken. Ze moeten niet verworden tot trucjes die het zicht ontnemen op de gehele taaltaak en op het communicatieve doel daarvan. (Martien de Boer: Concretisering van de kerndoelen Nederlands; Kerndoelen voor de onderbouw VO. Enschede SLO 2007). Strategieën zijn geen doel op zich, evenals het beantwoorden van vragen bij teksten. Voorop staat het doel van de lezer: wat wil hij te weten komen door een tekst te lezen. Het National Reading Panel vindt dat instructie van een combinatie van strategieën over het algemeen effectiever is dan instructie van afzonderlijke strategieën. Met Kidsweek in de Klas maken de leerlingen zich de strategieën stapsgewijs - van eenvoudig naar complex - eigen. Of het nu gaat om het bepalen van een hoofdgedachte of het maken van een samenvatting. Voor de jaarplanning van de strategieën kijkt u op Strategie 4 Strategie 5 Strategie 6 Strategie 7 Welke vragen heb ik over dit Hoe komt het dat ik het niet Tabel of schema; welke Heb ik mijn leesdoel bereikt? onderwerp? meer snap? informatie haal je hieruit? (groep 7-8) Welke antwoorden op mijn - Ik weet niet wat een woord Hoe kan ik deze tekst Heb ik mijn leesdoel bereikt? vragen vind ik in de tekst? betekent. uittekenen? Ging de tekst over dit Zijn er nog vragen - Deze tekst is veel te moeilijk Hoe kan ik deze tekst onderwerp? onbeantwoord? Hoe kan ik voor mij. samenvatten? Zijn mijn vragen beantwoord? verder zoeken? - Ik weet niet waar een Wat is de hoofdgedachte van Wat kan ik verder doen? verwijswoord naar verwijst. de schrijver? - Ik ben de draad kwijt. Wat is het doel van de schrijver? (groep 7-8) 9

10 u Instructie Voorafgaand aan de instructie- of verwerkingsles kunt u een groepje leerlingen pre-teaching geven door het behandelde artikel te bespreken. U legt de moeilijke woorden uit en behandelt de strategie. De lesinstructie kunt u wekelijks downloaden op Deze instructie biedt u een handvat voor de modeling van de leesstrategie. Een voorbeeld van de lesinstructie vindt u hiernaast. De leerkracht moet het aanleren van strategieën duidelijk uitleggen, voordoen en de leerlingen ondersteunen bij het toepassen ervan bij moeilijke teksten. Instructie door de leerkracht is belangrijk om de strategieën goed aan te leren. Je mag er niet van uitgaan dat leerlingen vanzelf strategieën ontdekken, wanneer ze maar veel vragen en opdrachten maken. Modeling, hardop denkend voordoen, is een belangrijke instructievorm bij het aanleren van strategieën. De vragen die een ervaren lezer zichzelf stelt, soms onbewust, worden hierbij hardop uitgesproken. De leerkracht geeft de leerlingen als het ware een kijkje in zijn hoofd tijdens het denkproces. Leerlingen krijgen hierdoor een voorbeeld van hoe een goede lezer een tekst leest en omzet in het begrijpen van die tekst. Via modeling laat de leerkracht zien hoe achtergrondkennis en strategieën gebruikt worden bij moeilijke teksten. Door observatie krijgt de leerkracht inzicht in het denkproces van kinderen, zodat hij de ontwikkeling van hen beter kan monitoren en aansturen. Wanneer de leerkracht het lees- en denkproces van leerlingen niet goed begrijpt, is er geen effectief leesonderwijs en effectieve leeshulp mogelijk (Clay, 2001). u Digitale leeromgeving: kidsweek.nl/digitale-leeromgeving Zonder inlogcodes Naast het papieren lesboekje heeft Kidsweek in de Klas ook een digitale leeromgeving. Deze gratis omgeving kan zowel door de leerkracht als door de leerling worden gebruikt. Deze keuze is aan de leerkracht. Hier kunnen uw leerlingen met leuke en leerzame opdrachten voor begrijpend lezen oefenen. Dit kan klassikaal in de instructieles of individueel tijdens de verwerking. In de digitale omgeving zullen opdrachten te vinden zijn zoals een woordenweb, match- en meerkeuzevragen en een gatentekst waarin de woorden op de juiste plek in de tekst moeten worden gesleept. Elke donderdag zullen hier nieuwe, actuele opdrachten voor begrijpend lezen te vinden zijn. Met inlogcodes Ook bieden wij leerkrachten de mogelijkheid om de antwoorden van uw leerlingen in de digitale leeromgeving automatisch na te kijken. Al uw leerlingen krijgen dan een eigen inlogcode en kunnen hiermee inloggen op hun eigen niveau. Alle informatie hierover leest u op 10

11 u Toetsen In een jaar biedt Kidsweek in de Klas uw leerlingen vijf toetsen aan. Deze toetsen zullen bestaan uit multiplechoicevragen en reflectieve vragen. Op basis van deze uitkomst kunt u besluiten een diagnostisch gesprek te voeren met de leerlingen. Al pratend over leesstrategieën krijgt u een beter beeld van waar de leerlingen in het denkproces moeten worden bijgestuurd. Het toetsrooster vindt u in de jaarplanning op Cito Wij adviseren u uw leerlingen naast de toetsen van Kidsweek in de Klas ook te laten oefenen met Citotoetsen. U zou hiervoor het Cito-hulpboek begrijpend lezen kunnen gebruiken. u Remediëren Begrijpend lezen = woordenschat X technisch lezen X begrijpend leesstrategieën Leerlingen die slecht presteren bij begrijpend lezen hebben vaak geen baat bij méér lessen begrijpend lezen. Eerst moet onderzocht worden wat de oorzaak is. Is de woordenschat ontoereikend? Is de leerling de leestechniek niet voldoende machtig? Wanneer de oorzaak bekend is, kunnen effectieve stappen worden ondernomen om de leerling op de gewenste punten bij te spijkeren. Woordenschat Kinderen, die geen goede, gevarieerde woordenschat hebben adviseren wij onder andere extra te laten oefenen met de nieuwswoorden. Daarnaast werkt het goed om kinderen in de artikelen moeilijke woorden te laten onderstrepen. Vervolgens gaan de kinderen op zoek naar de juiste betekenis van deze woorden en schrijven ze op in hun eigen woordenboekje. Veel en vaak lezen over diverse onderwerpen vergroot ook de woordenschat. Ook digitaal kunnen uw leerlingen met woordenschat aan de slag. Wij hebben een speciale pagina ontwikkeld, waar leerlingen kunnen oefenen met woordenschat. Ga naar en laat uw leerlingen hun woordenschat vergroten. Technisch lezen Kinderen die uitvallen op het gebied van technisch lezen adviseren wij onder andere extra te laten lezen. Het hoeven niet altijd lange (voor hen meteen saaie) teksten te zijn, het gaat erom dat ze het spelenderwijs leren en leuk gaan vinden. Begin bijvoorbeeld met de korte artikelen in Kidsweek, zelfs de moppen zijn een goed begin. Vaak vinden kinderen lezen niet meer leuk omdat het zoveel inspanning kost. Belangrijk is dan om als eerste de kinderen opnieuw te motiveren om te lezen. 11

12 u Zelfstandig werkkaarten Naast de les begrijpend lezen ontvangt u drie zelfstandig werkkaarten, die uw leerlingen zelfstandig kunnen maken. Ze zijn gekoppeld aan artikelen uit Kidsweek en de kern- en tussendoelen van het betreffende vakgebied. Zo vergroten de leerlingen hun (achtergrond)kennis van de actualiteit. Wekelijks worden er leskaarten ontwikkeld wereldoriëntatie, mediawijsheid en andere vakgebieden. Op achterkant van het lesboekje vindt u de nieuwspuzzel. voor de ZELFSTANDIG WERKKAART 1 - Wereldoriëntatie Het vakgebied wereldoriëntatie kan goed worden gekoppeld aan de krant. Elke week staan er artikelen in Kidsweek die gaan over wat er in de wereld gebeurt. Van aardbevingen en vulkanen tot discriminatie en gezonde voeding. Kidsweek in de Klas maakt wereldoriëntatie actueel! Een normale methode wereldoriëntatie heeft in zijn jaarplanning precies vaststaan welke onderwerpen aan bod komen. Bij Kidsweek in de Klas is dat niet mogelijk, omdat wij de lessen koppelen aan de actualiteit, het nieuws! Nieuws is er elke seconde van de dag. Kinderen lezen nieuws in kranten en op internet, zien nieuws op televisie en praten er thuis en in de klas over. Wekelijks wordt een actueel onderwerp uitgekozen, dat leerlingen aanspreekt. Bij Kidsweek in de Klas krijgen leerlingen een les over aardbevingen als er daadwerkelijk een aardbeving heeft plaatsgevonden. Dit zorgt ervoor dat kinderen extra betrokken zijn bij het onderwerp en nieuwsgierig zijn naar meer (achtergrond)informatie. De actuele onderwerpen van artikelen worden gekoppeld aan de kern- tussendoelen voor het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld (ook wel wereldoriëntatie genoemd). De 20 kerndoelen voor het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld horen bij één van de vier domeinen: 1. Mens en samenleving 2. Natuur en techniek 3. Ruimte 4. Tijd Wekelijks wordt er gekeken bij welk domein het onderwerp van het artikel het best past. Voor een uitgebreidere beschrijving van de vier domeinen en de kern- en tussendoelen wereldoriëntatie zie 12

13 ZELFSTANDIG WERKKAART 2 - Wisselend vakgebied Deze wekelijks wisselende leskaart betreft steeds een ander vakgebied. De leskaarten koppelen wij aan de kerndoelen behorende bij het vakgebied van de leskaart. De wekelijks wisselende vakgebieden zijn: Rekenen Natuur Media(wijsheid) Muziek Topografie Spelling Geschiedenis Creatief Overig Mediawijsheid Uit ons meest recente onderzoek blijkt dat veel scholen behoefte hebben aan lessen voor mediawijsheid. Daarom bieden wij met regelmaat leskaarten voor mediawijsheid aan. Hierin worden onderwerpen behandeld die gekoppeld zijn aan de tien mediawijsheidcompetenties van Mediawijzer.net. U kunt onderwerpen verwachten zoals persoonlijke gegevens, informatie zoeken en verwerken, social media, digitaal pesten en hoe werkt internet. ZELFSTANDIG WERKKAART 3 - Nieuwspuzzel De nieuwspuzzel is een kruiswoordpuzzel waarbij de kinderen vragen moeten beantwoorden over artikelen uit Kidsweek. Hierbij leren kinderen om snel en doelgericht te zoeken in de krant. u Nieuwswoorden en nieuwsplaatsen Elke week selecteren wij voor u en uw leerlingen actuele nieuwswoorden en nieuwsplaatsen. Zo bouwen uw leerlingen in een schooljaar een woordenschat op van 200 nieuwswoorden en kunnen ze 200 nieuwsplaatsen op de wereldkaart vinden. 13

14 u Inplannen Kidsweek in de Klas in het lesrooster Het lesmateriaal van Kidsweek in de Klas is flexibel inzetbaar. Toch willen wij u in deze handleiding enige handvatten bieden, zodat u weet hoe u Kidsweek in de Klas mogelijk zou kunnen inzetten. Begrijpend Lezen Introductie + klassikale instructie Zelfstandige verwerking Afsluiting/evaluatie ± 30 minuten ± 20 minuten ± 10 minuten De les Begrijpend Lezen duurt ± 60 minuten. Hoe de leerkracht deze 60 minuten in de lesweek inzet is aan de leerkracht zelf. Hieronder drie mogelijke opties: 1 dag Ik kies ervoor om de les in één keer op één dag aan te bieden 2 dagen Ik kies ervoor om de les in tweeën te splitsen en de les op twee dagen aan te bieden. 3 dagen Ik kies ervoor om de les in drieën te splitsen en de les op drie dagen aan te bieden. Lesduur: Dag 1: 60 minuten (Introductie + klassikale instructie + zelfstandige verwerking + afsluiting) Lesduur: Dag 1: 30 minuten (Introductie + klassikale instructie) Dag 2: 30 minuten (zelfstandige verwerking + afsluiting) Lesduur: Dag 1: 30 minuten (Introductie + klassikale instructie) Dag 2: 20 minuten (Zelfstandige verwerking) Dag 3: 10 minuten (Afsluiting) Hiernaast kunt u voor leerlingen die moeite hebben met begrijpend lezen tijd vrijmaken voor pré-teaching. Hierbij kunt u de moeilijke woorden verduidelijken en eventueel de strategie voorbereiden. Ook raden wij u aan de leesstrategie gedurende de week toe te passen bij zaakvakken en andere teksten. De verwerking in het lesboekje, tezamen met de zelfstandig werkkaarten kunt u desgewenst extra toevoegen aan de weektaak van de leerlingen. Zelfstandig werkkaarten De zelfstandig werkkaarten kunnen de kinderen zelfstandig maken. Het maken van één leskaart duurt ± 40 minuten. Nieuwswoorden + nieuwsplaatsen Het behandelen van de nieuwswoorden en nieuwsplaatsen kost u ± 15 minuten. Digitale leeromgeving De opdrachten in de digitale leeromgeving kunnen klassikaal gemaakt worden tijdens de instructie of door de leerling zelfstandig gemaakt worden tijdens de verwerking. Het maken van deze opdrachten kost ± 20 minuten. 14

15 3. Leveringen en informatie u Leveringen Op donderdag of vrijdag worden de kranten door PostNL op school of het opgegeven bezorgadres afgeleverd. In de schoolvakanties houden wij rekening met de officiële regionale vakantiespreiding en ontvangt u geen kranten. Door de vakantiespreiding hebben niet alle scholen tegelijk vakantie. Om dit op te vangen ontvangen de scholen die weken per mail digitaal lesmateriaal. Het leveringsschema van Kidsweek in de Klas vindt u op: u Nieuwsbrief Digitale nieuwsbrief Elke donderdag ontvangt u de digitale nieuwsbrief van Kidsweek in de Klas. Hierin vindt u naast belangrijke informatie over Kidsweek in de Klas ook de antwoordbladen en lesinstructie. Willen meer collega s op uw school deze nieuwsbrief ontvangen, stuur een mail naar scholen@yandc.nl. Schriftelijke nieuwsbrief Naast de digitale nieuwsbrief ontvangt u elke maand een schriftelijke nieuwsbrief bij uw kranten. Hierin vindt u informatie over de bezorging, het (extra) lesmateriaal en actuele lestips. u Website: Woensdag aan het einde van de middag kunt u de lesinstructie plus antwoordbladen van het nieuwe lesboekje al downloaden. Ook vindt u hier de digitale leeromgeving, de laatste nieuwtjes, de planning voor de leveringen gedurende het schooljaar, extra lesmateriaal en nog veel meer. u Meer informatie Voor al uw vragen over uw abonnement en/of het lesmateriaal kunt u terecht bij onze Lezersservice: lezersservice@kidsweek.nl telefoon (bereikbaar ma t/m vrij van uur) Voor inhoudelijke vragen over het lesmateriaal: scholen@yandc.nl telefoonnummer of site onder contact Copyright 2013 Kidsweek in de Klas hoort bij Kidsweek en is een uitgave van Uitgeverij Young & Connected BV. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van enige methode of vorm dan ook, zonder schriftelijke toestemming. Kidsweek in de Klas is auteursrechtelijk beschermd. 15

16 Bijlage 1 SLO-analyse Kidsweek in de Klas (juli 2012) u 1. In hoeverre wordt aan de kerndoelen (versie herziening 2006) voldaan? Toelichting Bij het analyseren van de methoden Nederlands op de kerndoelen is door SLO uitgegaan van de versie herziening Een aspect van de kerndoelen dat in dit instrument (nog) buiten beschouwing is gelaten, is het cumulatieve karakter van deze generatie kerndoelen. Ook de andere vakgebieden bevatten kerndoelen die mogelijk relevant zijn voor Nederlands. Deze zijn in eerste instantie buiten beschouwing gelaten. Kerndoelen Nederlands De overheid heeft voor het vak Nederlandse taal 12 kerndoelen (herziening 2006) geformuleerd, verdeeld over drie domeinen. Voor begrijpend lezen zijn de volgende vijf kerndoelen (gedeeltelijk) relevant: Domein B Schriftelijk taalonderwijs Kerndoel 4 De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema s, tabellen en digitale bronnen. Kerndoel 6 De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het lezen van school- en studieteksten en andere instructieve teksten, bij systematisch geordende bronnen, waaronder digitale. Kerndoel 7 De leerlingen leren informatie en meningen te vergelijken en te beoordelen in verschillende teksten. Kerndoel 9 De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. Domein C Taalbeschouwing, waaronder strategieën Kerndoel 10 De leerlingen leren bij de doelen onder mondeling taalonderwijs en schriftelijk taalonderwijs strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen. Analyseresultaten kerndoelen Met betrekking tot de nieuwe kerndoelen (herziening 2006) voldoet de methode Kidsweek in de Klas (Uitgeverij Young & Connected BV) aan alle vijf voor begrijpend lezen relevante kerndoelen (kerndoelen 4, 6, 7, 9 en 10) volledig. Kidsweek in de Klas is een methode waarvoor wekelijks actuele lessen verschijnen. Voor de analyse zijn de lessen bekeken van de lopende jaargang 2011/2012. De resultaten hebben in principe betrekking op de geanalyseerde jaargang. Maar de methode is ook geanalyseerd in 2010 en ook toen voldeed deze aan de kerndoelen. 16

17 u 2. In welke kerninhouden worden de kerndoelen in de methode uitgewerkt? Toelichting Om aan te kunnen geven op welke wijze methoden de kerndoelen concretiseren is, door SLO een nadere uitwerking van de kerndoelen in kerninhouden (indicatoren en specificaties) gemaakt. Bij de uitwerking is ook de tekst van de karakteristiek bij het vakgebied meegenomen. De kerndoelen Nederlands zijn door SLO vertaald in drieëntwintig indicatoren en vervolgens verder uitgewerkt in (deel)specificaties. Er is getracht deze zo zorgvuldig mogelijk te formuleren. Deze uitwerking is gemaakt in overleg met de Inspectie van het Onderwijs. Overzicht van aangetroffen kerninhouden In de tabel is aangegeven welke specificaties in de methode Kidsweek in de Klas aan de orde komen en welke niet. Hierbij zijn alleen de voor begrijpend lezen relevante kerndoelen betrokken. Kerndoel Indicator SLO Specificatie SLO A 4. De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema s, tabellen en digitale bronnen. 6. De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het lezen van school- en studieteksten 4.1 Achterhalen van informatie in informatieve en instructieve teksten. 6.1 Ordenen van informatie en meningen Kennis hebben van informatieve teksten en/of bronnen Kennis hebben van instructieve teksten en/of bronnen Gericht naar informatie zoeken Het selecteren van informatie Gebruikmaken van leesstrategieën Informatie ordenen bij instructieve teksten Informatie ordenen bij systematisch geordende en andere instructieve teksten, bij systematisch geordende bronnen, waaronder digitale. 7. De leerlingen leren informatie en meningen te vergelijken en te beoordelen in verschillende teksten. 9. De leerlingen krijgen plezier in het lezen en 7.1 Informatie en meningen vergelijken 7.2 Informatie en meningen beoordelen. 9.1 Het ontwikkelen van een bronnen Feiten van meningen onderscheiden Kritisch lezen Informatie en meningen met elkaar vergelijken Teksten op waarde (betrouwbaarheid) beoordelen Vormen van oordeel Positieve leesattitude. schrijven van voor hen bestemde verhalen, positieve lees- cq schrijfattitude Positieve schrijfattitude. n.v.t. gedichten en informatieve teksten. 10. De leerlingen leren bij de doelen onder 10.1 Luisterstrategieën. n.v.t. mondeling taalonderwijs en schriftelijk taalonderwijs strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen Spreekstrategieën Leesstrategieën Herkennen Verwoorden Gebruiken Beoordelen. n.v.t. Legenda: A = analyseresultaat = aanwezig n.v.t. = niet van toepassing Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede juli

18 Bijlage 2 Referentieniveau 2F in leerlingentaal Algemene omschrijving De inhoud van teksten Tekstkenmerken Tekstsoorten Hoe lees ik de teksten Woordenschat Begrijpen: kunnen navertellen Begrijpen: verwerken van de informatie Terugkijken Ik kan teksten lezen over onderwerpen die ik interessant vind. Ik kan teksten van andere vakken lezen. Ik kan teksten lezen met plaatjes, tussenkopjes. Dat zijn teksten met een duidelijke alinea-indeling. Alles wordt goed uitgelegd met verhaaltjes en voorbeelden. Deze teksten hebben tussenkopjes en plaatjes. Ik kan de informatie uit schoolboeken begrijpen en onthouden. Ik kan informatie halen uit tijdschriften, formulieren, mailberichten en teksten van internet. Ik snap teksten die een instructie geven, zoals opdrachten in schoolboeken, recepten en gebruiksaanwijzingen. Ik weet waarvan de schrijver in een reclametekst, folder of brochure me probeert te overtuigen. Ik kan artikelen begrijpen uit tijdschriften die een mening geven. Ik kan de informatie uit een tabel, grafiek of plaatje halen. Ik kan uitleggen wat een grafiek, tabel of plaatje met de tekst te maken heeft. Ik ken voldoende woorden om de meeste teksten te begrijpen. Ik kan zelf bedenken wat een woord ongeveer betekent als ik kijk naar hoe het woord gevormd is of hoe het in de tekst wordt gebruikt. Woorden die ik niet ken, kan ik opzoeken of navragen. Ik kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. Ik weet wat de hoofdzaken en de bijzaken zijn. Ik kan aanwijzen wat de inleiding, de kern en het slot is in een tekst. Ik kan verbanden in de tekst herkennen en benoemen. Daarbij gebruik ik ook signaalwoorden als: die, voordat, want, omdat, terwijl. Ik begrijp figuurlijk taalgebruik in een tekst (grapjes, spot, ironie, spreekwoorden) Ik maak gebruik van wat ik al van het onderwerp weet als ik een tekst lees. Ik begrip de zinnen in de tekst en kan ze uitleggen in eigen woorden. Ik kan de bedoeling van de schrijver uitleggen. Ik kan een eigen mening geven over de tekst. Ik kan de hele tekst in eigen woorden samenvatten. Ik kan handig met goede trefwoorden op internet zoeken. Bij welke strategie wordt dit aangeleerd bij Kidsweek in de Klas? Strategie Alle strategieën Alle strategieën Strategie 2 Strategie 6 Strategie 2 Strategie 6 Strategie 6 Strategie 5 Strategie 5 Strategie 2 Strategie 6 Strategie 6 Strategie Strategie Strategie 2, 3 en 5 Strategie 3 Strategie 6 Strategie 6 Strategie 2 Strategie 6 Strategie 2 Bron: 18

19 Aantekeningen 19

20 Kidsweek in de Klas Meeuwenlaan JL Amsterdam Lezersservice (ma t/m vrij uur) Onderwijsredactie of augustus 2013