Onderwijsvisie Sonja van de Valk, verkorte deeltijd leerjaar november 2016, Jan Plasman

Transcriptie

1 Onderwijsvisie Sonja van de Valk, verkorte deeltijd leerjaar 4 22 november 2016, Jan Plasman

2 Inhoudsopgave 1. Onderwijskunde - Persoonlijke visie, blz. 2 - Onderwijsvoorkeur (leerlinggericht en sociaal-constructivisme), blz. 2 - Combinatie van bestaande visies, blz. 2 - Huidige ontwikkelingen, blz. 3 - Persoonlijk onderwijskundige visie, blz Pedagogiek, blz Psychologie - Wat is leren? blz. 6 - Handelingspsychologie, blz. 6 - Meta-cognitivisme, blz. 6 - Constructivisme, blz Bibliografie, blz. 7 1

3 1. Onderwijskunde Persoonlijke visie Ik heb mijn onderwijsvisie geschreven vanuit mijn eigen ervaringen als student in het middelbaar onderwijs, MBO onderwijs en HBO onderwijs, maar ook vanuit mijn ervaringen in het werkveld (stages) met oog op de toekomst. Ik zou in de toekomst graag werkzaam willen zijn in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). Om dieper in te gaan over welke vorm van onderwijs mijn voorkeur geniet, wil ik graag eerst uitleggen wat ik versta onder onderwijs. Voor mij betekent onderwijs, het op verschillende manieren ontwikkelen van kennis handelingen en gedragseigenschappen (opvoeding). Onderwijsvoorkeur Mijn onderwijsvoorkeur gaat het meeste uit naar een leerlinggerichte visie. Ik vind het belangrijk dat het onderwijs zich afstemt op de ervaringswereld en de behoeftes van een leerling. Enkel bestaande kennis overdragen is niet goed genoeg meer in een wereld waarbij kennis en vaardigheden continu aan het veranderen zijn. Leerlingen moeten voorbereid zijn om te kunnen functioneren in een toekomstige (werk)omgeving. De leerling en zijn/haar zelfontplooiing staat centraal voor mij. Combinatie van bestaande visies Voor mij staat een leerlinggerichte visie centraal. Daarnaast vind ik het beroepsgerichte en maatschappijkritische visie een goede aanvulling hebben op de leerlinggerichte visie. Hieronder een opsomming van de voor mij belangrijke punten per onderwijsvisie: Leerlinggerichte visie - De maatschappij (werkomgeving) verandert voortdurend en leerlingen moeten hierop voorbereid zijn. Reeds bestaande kennis is niet goed genoeg meer, de leerstof ligt niet van tevoren vast, maar moet van betekenis zijn in het hier en nu voor de leerling. Het moet aansluiten bij de bestaande voorkennis, behoeften, interesses en capaciteiten van een leerling. - De leerling kan zelfstandig en creatief leren door ontdekkend en ervarend leren. Hierbij is er een grote variëteit in de onderwijsmethodes, waarbij de leerling en actieve rol speelt. - De relatie tussen leerling en docent is gebaseerd op samenwerken, onderlinge waardering, acceptatie en vertrouwen. - Zelfontplooiing en psychologische groei is belangrijk. Er is niet enkel aandacht voor het intellectuele, maar ook voor de sociale en emotionele vorming (volledig educatie). - Zelfbeoordeling waarbij door de docent en leerling in onderling overleg bepaald wordt wat de beoordelingscriteria en beoordeling wordt. Beroepsgerichte visie - Voorbereiding op het latere beroepsleven staat centraal, zodat ze beter voorbereid zijn op hoe het er in de maatschappij aan toe gaat. - De grenzen tussen algemene vorming en beroepsopleiding vervagen. - Het onderwijs is meer gericht op praktische scholing. Maatschappijkritische visie - Beoordeling van projectonderwijs wordt gezamenlijk gedaan: zowel door de docent zelf als door de groep waarbinnen het leerproces zich voltrekt. De beoordeling van een leerling wordt uitgevoerd door medestudenten en docenten. - Relatie tussen student en docent is gebaseerd op samenwerking. 2

4 Huidige ontwikkelingen Ik denk dat mijn visie, die met name de focus heeft op het leerlinggerichte onderwijs, goed aansluit bij de huidige onderwijs ontwikkelingen. De veranderingen gaan razendsnel wat ook de aandacht heeft bij de leerlinggerichte visie. Je bepaald samen met leerlingen wat de leerstof wordt en waar de leerling behoefte aan heeft, zo blijft het zich ontwikkelen en staat het niet stil. Sociaal-constructivisme In het sociaal-constructivisme geven leerlingen, samen met anderen, een persoonlijke betekenis aan alles wat nieuw voor hen is. Men gaat ervan uit dat het de leerling is die leert. De leerling construeert zelf zijn kennis met behulp van verschillende bronnen. De leraar is een bron net zoals: boeken, internet, medeleerlingen, documentaires enzovoort. Interactie is belangrijk voor het sociaal-constructivisme, want leren verloopt het beste wanneer je met elkaar samenwerkt. Er zijn vijf ijkpunten voor het toepassen van het sociaal-constructivisme: 1. Leerlingen moeten actief zijn. Op die manier verwerken zij de leerstof. 2. Leerlingen moeten constructief zijn. Ze moeten de nieuwe kennis uitdiepen en verbinden met aanwezige voorkennis. Op die manier ontstaat er nieuwe kennis. 3. Leerlingen moeten doelgericht met kennis omgaan. Door een doel voor ogen te hebben bereiken ze succeservaringen. 4. Leren is een sociaal proces. Leerlingen moeten samen coöperatief bezig zijn met het verwerven en verwerken van kennis en het ontwikkelen van vaardigheden. 5. Leerlingen moeten hun leerproces zelf kunnen reguleren. Sturing kunnen geven aan het eigen leerproces motiveert. Sociaal-constructivisme en Het nieuwe leren Het sociaal-constructivisme is van groot belang geweest voor het nieuwe leren en het toont dan ook veel overeenkomsten met elkaar. In het nieuwe leren staan ook de leerprocessen van de leerling centraal. Ook in de wereld van de ROC s zijn ze aan de slag met het nieuwe leren, wat laat zien dat het goed past binnen mijn onderwijsvisie die gericht is op het MBO onderwijs. In het nieuwe leren is er veel ruimte voor de zelfverantwoordelijkheid van de leerling. De leerling is zelf verantwoordelijk voor het leerproces. Dit geld niet voor het opvoeden, want dat doet een ander. De kennis is niet van tevoren vastgesteld, maar veranderd mee met de leerling en de samenleving. De relatie tussen de leraar en de leerling is een natuurlijk en is gericht op het leerproces van de leerling. Als docent is er meer ruimte om jezelf te zijn binnen het nieuwe leren. Overeenkomsten die ik zie tussen het sociaal-constructivisme, het nieuwe leren en het leerlinggerichte zijn: - De zelfstandigheid van de leerling wordt erin benadrukt. - De leerling heeft een actieve rol. - De inbreng van de leerling is hoog. - Bestaande kennis staat niet vast maar verandert mee met de leerling in hier en nu. 21st Century Skills In het leerlinggerichte onderwijs is er ook ruimte voor de 21st Century Skills. In een leerlinggerichte visie wordt gezegd dat de arbeidsmarkt steeds verandert. Leerlingen moeten worden voorbereid op het kunnen functioneren in een toekomstige (werk)omgeving die voortdurend verandert en nieuwe eisen stelt. 21st Century Skills sluit daarbij aan doordat ze vinden dat de samenleving in een hoog tempo verandert waarbij de technologische ontwikkelingen snel gaan. Het aantal banen met routinematig productiewerk neemt af, terwijl er steeds meer vraag is naar banen die vragen om flexibiliteit en probleemoplossend vermogen. We bewegen ons naar een mondiale economie, waarin samenwerken steeds belangrijker wordt. In de 21e eeuwse samenleving is er meer ruimte voor de toenemende individualisering. Het is belangrijker geworden om eigen keuzes te maken en je te oriënteren op eigen kwaliteiten en voorkeuren in relatie tot je werk en beroep. Verschillende studies wijzen op het toenemende belang van conceptuele en meta-cognitieve kennis en vaardigheden op het gebied van communicatie, samenwerking, sociaalcultureel bewustzijn en ICT-vaardigheden. Mijn onderwijsvoorkeur is dus niet enkel het leerlinggerichte onderwijs, maar vormt samen met het sociaalconstructivisme en 21t Century Skills mijn onderwijsvisie. 3

5 Persoonlijk onderwijskundige visie Doel: Het op verschillende manieren bevorderen van: verandering, persoonsvorming, kennis, handelingen en gedragseigenschappen (opvoeding). Waarbij sociale en emotionele vorming ook van belang is. Inhoud: Onderwijs afstemmen op de ervaringswereld, samenleving en de behoeften van de leerling. Ontdekkend en ervarend leren (actief leren). Niet alleen wat je leert is belangrijk maar ook hoe je het leert. Leerlingen leren doelgericht en in een sociaal proces. De docent heeft meer tijd en aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling Methode: Enkel overdracht van kennis is onvoldoende. Er moet een rijke omgeving gecreëerd worden waarin de leerling zelfstandig en creatief kan leren. Een breed scala aan onderwijsmethode s denk aan: projecten, rollenspel, probleemoplossend, samenwerken, excursie, sociale en culturele vaardigheden, ict-geletterdheid, zelfstandig en creatief leren. Beoordeling: zelfbeoordeling waarbij het proces en het reflecteren op eigen handelen een belangrijke rol speelt. Beoordeling door medestudenten en docenten. Docenten en leerlingen bepalen samen de beoordelingscriteria. Relatie leerlingen-docenten: begeleider en coach, op basis van respect, vertrouwen en samenwerking. De docent geeft sturing aan de leerling (als begeleider), maar de leerling geeft ook zelf sturing aan zijn leerproces. Als docent ga je een dialoog aan met de leerling en ben je toegankelijk voor ze om te benaderen. 4

6 2. Pedagogiek Er zijn veel overeenkomsten tussen mijn visie (leerlinggericht, sociaal-constructivisme en 21st Century Skills) en het vormingsprincipe. De zinnen die schuin gedrukt zijn verwijzen naar mijn persoonlijke visie binnen de vorming. Mijn omgangsrelatie die ik ambieer als docent past het beste binnen het vormingsprincipe. De inbreng van de leerling is belangrijk net als de verschillende leerstijlen en niveau s. Het is belangrijk dat het aanbod binnen school aansluit op de maatschappij waarbij verschillende lesvormen belangrijk zijn (rijke leeromgeving). Het doel van het vormingsdenken is om een leerling een adequate deelnemer van de cultuur te maken. Daarbij is cultuur een breed begrip waarbij het wordt gezien als een zelfgeschapen milieu waarin mensen leven. Om deel te nemen aan deze cultuur is een cognitieve en morele vorming nodig. Het onderwijs heeft de taak om op cognitief vlak en morele aspecten, te komen tot een persoonsvorming van de leerling. Het gaat om substantiële rationaliteit, niet slechts om functionele rationaliteit. Het doel van algemene vorming ontstaat door het bereiken van morele vorming en een reflexief bewustzijn. Onderwijs is pas pedagogisch wanneer niet de kennis centraal staat maar het contact met de leerling. Onderwijs heeft ook een opvoedende taak. Onderwijs is veel meer dan enkel kennisoverdracht, het maakt de mens pas tot mens. Het vormingsprincipe ziet leerstof als een re-presentatie van de culturele matrix. De onderwijs leeractiviteit dient de leerling te brengen tot blijvende identificatie met die matrix. De mogelijkheid daartoe hangt samen met de Bildungsgehalt van de representatie. Die vormende waarde is precies datgene wat het menselijk bewustzijn bevorderd. Het streven is naar persoonlijke kennis. Die kennis fungeert als heuristisch schema in plaats van als handboek voor het handelen. Het leren in een activiteit van de lerende (leerling). Leren leren betekent: leren zelfstandig het cultuurgoed te integreren in de persoonlijkheid. Kennis wordt hier niet als instrumenteel opgevat (als instrument voor het handelen) maar als noodzakelijke grondslag voor persoonlijke vorming. Leren is het reflectieve bewustwording van het handelen. Leren en denken zijn activiteiten waarbij de hele persoonlijkheid is betrokken. In het vormingsprincipe is er een verzet tegen traditionele leerschool, tegen de passiviteit van de leerling en tegen de beperking tot het cognitieve vlak. De vorming van de leerling staat centraal in het vormingsprincipe. Autonomie is een uitgangspunt. De leerling zal zelf bij een adequate inrichting van de leeromgeving handelingsmogelijkheden verwerven. Leren is niet iets wat van buitenaf dwingend kan worden opgelegd, het is een activiteit van de leerling zelf, waartoe deze als het ware van binnenuit wordt gemotiveerd. Het onderwijs moet ook de emoties aanspreken. Hoofd, hart en handelen dienen daarbij gelijktijdig te worden aangesproken. De leraar is vooral te zien als begeleider en zorgt voor een optimaal leerklimaat. De vormingstraditie verzet zich tegen individualisering, maar benadrukt de vorming van een gemeenschappelijke culturele verwachtingshorizon. Een belangrijke taak van onderwijs is om leerlingen te leren kiezen uit het aanbod aan informatie. Een ontdekkende houding en een situatie die dat beloont zijn de voornaamste ingrediënten van het leren. In deze onderwijsvisie wordt de school gezien als een gecomprimeerde leefomgeving waar leerlingen intensief in contact zijn met die betekenissen. Leren is het reflectieve bewustwording van het handelen. 5

7 3. Psychologie Wat is leren? Voor mij betekent leren het verwerken van kennis en handelingen door middel van ervaringen, experimenten en reflecteren, wat zich uit in nieuw gedrag. Het optimale leerproces in het onderwijs is voor mij een combinatie tussen cognitieve theorie, handelingspsychologie, meta-cognitivisme en het constructivisme. Reflecteren op het doen/handelen en op het cognitief handelen, waarbij de leerling zelf een grote inbreng heeft in het leren. Door de leermethodes te combineren sta ik achter het feit dat het leren al kan plaatsvinden voor het handelen, maar ook daarna door te reflecteren. Cognitieve theorie De cognitivistische onderwijspsychologie richt zich met name op de wijze waarop leerlingen kennis verwerken en opslaan. Om informatie op te nemen moet de leerling zijn aandacht op de relevante informatie vestigen, bijvoorbeeld op een docent die uitleg geeft over Photoshop. Hierbij vindt kennis voor het handelen plaats. Kennis kunnen gebruiken en uitvoeren noem je procedurele kennis. Deze kennis vereist oefening en training, denk hierbij aan het leren delen van breuken wat je vroeger hebt moeten doen. Handelingspsychologie De handelingspsychologie spreekt mij aan omdat de docent de leerling stuurt om zelf na te denken en taken zelfstandig uit te voeren. De docent heeft hierbij een begeleidende rol. De wijze waarop de leerling zich ontwikkelt hangt af van de volwassenen uit zijn omgeving. In de handelingspsychologie spreken ze van vier principes om de dialoog aan te gaan op basis van gestelde ervaringen en handelingen: - Interiorisatie, dit betekent dat uitwendige handelingen de basis vormen van mentale handelingen. Een handeling bij het optellen is bijvoorbeeld het samenvoegen van twee pennen. Dit sluit goed aan bij het MBO onderwijs, waar veel gebruik wordt gemaakt van interiorisatie. - Zone van naastbije ontwikkeling, onderwijs en opvoeding moeten zich richten op dat wat een kind nog net niet zelfstandig kan. - Centrale rol van de volwassenen, ouders en docenten stimuleren de leerling de taken (die zich bevinden in de naastbije ontwikkeling) zelfstandig aan te pakken en uit te voeren. - Sociaal-communicatieve oorsprong van mentale handelingen, de ontwikkeling van de leerling gaat niet enkel via de dialoog met ouders en docenten, maar ook via het contact tussen medeleerlingen onderling. Meta-cognitivisme Reflecteren is een van de leerprocessen van het meta-cognitivisme. De leerling kan afstand nemen van het eigen verstandelijk handelen. Naast reflecteren is ook zelftoetsing van belang. De leerling houdt tijdens het leren in de gaten of het te bereiken doel nog in zicht is en of de planning nog klopt. Dit kan gebeuren door zelftoetsing en zelfondervraging. Constructivisme Het constructivisme is een combinatie tussen het handelingspsychologie en het meta-cognitivisme. In het constructivisme wordt leren als een actief en constructief proces gezien. Nieuwe kennis wordt gekoppeld aan bestaande voorkennis. Het beeld dat iemand ergens van vormt is uniek, want het is gebonden aan de unieke ervaringscontext. In het constructivisme zeggen ze dat begrijpen meer is dan informatie opnemen. Leerlingen leggen een structuur aan en organiseren en generaliseren deze kennis. 6

8 4. Bibliografie Alle informatie heb ik verzameld tijdens de theorielessen PPO van Jan Plasman en uit de Reader P.P.O. Deel 1 - Nelis, M., & Plasman, J., Reader P.P.O. deel 1, Fontys Academie Voor Beeldende Vorming 7