DE GROEN BEMESTER DAG

Transcriptie

1 augustus 2018 DE GROEN BEMESTER DAG Feiten & Fantasie Informatiegids

2 WELKOM Groenbemesters krijgen terecht steeds meer aandacht! Ze worden geteeld om diverse redenen: organische stofvoorziening, stikstofbinding, mineralenvoorziening volggewas, verbetering bodemstructuur, bestrijding water- of winderosie, voederwinning of om nematoden te bestrijden of een combinatie van deze. Daarnaast is de verplichting vanuit wet- en regelgeving ook een belangrijk punt. Om het rendement van groenbemesters en beoogde effecten te verhogen moet het doel(en) duidelijk zijn. Elk doel heeft zijn specifieke aanpak en vraagt om een andere keuze van de groenbemester. Diverse bedrijven zijn aan de slag met de ontwikkeling van (nieuwe) groenbemesters en groenbemestermengsels. Ook in onderzoeksprogramma s binnen Wageningen UR wordt, al dan niet in samenwerking met bedrijven, gewerkt aan optimalisatie van groenbemesters. Meer dan genoeg aanleiding om de opgedane kennis en nieuwe producten onder de aandacht te brengen bij de praktijk en ervaringen uit te wisselen. Doel is zicht te krijgen op wat we weten en waar we op hopen. Daarom organiseren Wageningen University & Research en Agrio DE GROENBEMESTERDAG. Het is een evenement dat komende jaren in diverse vormen en met nieuwe thema s zal worden georganiseerd. Het evenement 2018 vindt 29 augustus plaats op proefbedrijf Vredepeel van. Het thema van de dag is: Groenbemesters Feiten & Fantasie. We wensen u een leerzame en inspirerende dag toe met veel feiten maar ook ruimte voor fantasie PARTNERS Leendert Molendijk en Brigitte Kroonen Centre for Soil Ecology Agrio Robert Ellenkamp en Fenneke Wiepkema

3 PROGRAMMA ONDERWERPEN De Groenbemesterdag 29 augustus 2018 Locatie Vredepeel Vredeweg 1c, 5816 AJ Vredepeel 12:30 Inloop met koffie en thee 13:00 Opening met lezing door Leendert Molendijk van Groenbemesters: Feiten & Fantasie 13:45 Start geleide rondgang, groepsvorming en verplaatsing naar het veld 14:00 Geleide rondgang langs diverse onderwerpen in het veld 17:00 Einde geleide rondgang Tijdens de rondgang wordt er gezorgd voor koffie, thee, water en frisdrank. Na afloop van de dag kunt u gebruik maken van de cateringservice: Puntzak-friet. 1. PPS Bodem Bodemgezondheidsproef Groenbemesters in relatie tot weerbaarheid bodem door, Johnny Visser 2. PPS Bodem Bodemkwaliteit op zand Groenbemesters in relatie tot organische stof aanvoer en beperking nitraatverlies door, Marie Wesselink 3. Clever Cover Cropping (CCC) Groenbemestermengsels in relatie tot koolstofvastlegging, nutriënten kringlopen en de samenstelling en het functioneren van de bodemmicro-organismen door NIOO-KNAW, Gerard Korthals & Sytske Drost 4. PPS Groen Belang van groenbemestermengsels in beheersing nematoden door, Leendert Molendijk 5. Demoveld met 15 verschillende groenbemesters en groenbemestermengsels Diverse kwekers en firma s geven uitleg bij hun groenbemesters door DSV zaden, DLF, Limagrain Nederland, Joordens zaden, Agrifirm, P.H. Petersen Saatsucht Lundsgaard, Lammers Seed Options en VanDinter Semo B.V. 6. Bedrijvenmarkt met diverse standhouders, Met o.a. Ecologie van mengsels door Liesje Mommer, hoogleraar Wageningen University

4 Leendert Molendijk Sinds 1988 actief in het toegepaste onderzoek voor de beheersing van aaltjes in de akkerbouw en de vollegronds teelt van groenten, nu WUR open teelten, Lelystad. Daarnaast één van de initiatiefnemers van www. aaltjesschema.nl, NemaDecide en het geoplatform Akkerweb. Alles met het doel telers handvatten te geven om de bodemkwaliteit van percelen structureel te verbeteren. Groenbemesters bieden nematoden de mogelijkheid (cultuur) gewasloze periodes te overbruggen. Het was dan ook al snel duidelijk dat een gerichte keuze van groenbemesters een essentieel onderdeel is in de aaltjes beheersingsstrategie. Mijn bijdrage aan de Groenbemesterdag: ik mag de inhoudelijk opening van deze bijeenkomst verzorgen. Dat doe ik door alle aspecten van groenbemester-monoculturen en mengsels tegen het licht te houden. Zowel de feiten als de fantasie. Juist groenbemestermengsels staan nu volop in de belangstelling. In het veld presenteer ik onderzoek dat we uitvoeren samen met Elma Raaijmakers van het IRS in het kader van de PPS groen. Het gaat hierbij om het effect van mengsels op een aantal aaltjessoorten. En nog even om elk misverstand weg te nemen: voor mij is het: groenbemestermengsels, Ja tenzij! Leendert Molendijk Nematoloog Wageningen University & Research Open Teelten Edelhertweg PH Lelystad T: E: leendert.molendijk@wur.nl Johnny Visser Johnny Visser is al ruim 25 werkzaam in het (landbouwkundig) onderzoek, waarvan de laatste 20 jaar in het toegepaste (nematologisch) onderzoek bij WUR Open teelten. Het onderzoek dat hij samen met zijn collega s uitvoert is erop gericht de telers te voorzien van betrouwbare informatie waarmee ze plant parasitaire aaltjes kunnen beheersen, met minimale inzet van chemie. De basis van een aaltjesbeheersingsstrategie is een goed doordacht bouwplan. Een gewas- en ook rassenkeuze afgestemd op de situatie. Ook de keuze van de groenbemester is bij de beheersing van plant parasitaire aaltjes erg belangrijk. Betrouwbare informatie over het effect van groenbemesters en mengsels van groenbemesters op aaltjespopulaties is daarbij noodzakelijk. Mijn bijdrage aan de Groenbemesterdag: Een toelichting geven op een langjarige veldproef op onze onderzoek locatie Vredepeel. In deze veldproef onderzoeken we de effecten van verschillende praktisch toepasbare (bodem) maatregelen, waaronder de inzet van groenbemesters en mengsels van groenbemesters, op de bodemkwaliteit en bodemgezondheid. Johnny Visser Nematoloog Wageningen University & Research I Open Teelten Edelhertweg PH Lelystad T: E: johnny.visser@wur.nl

5 Marie Wesselink & Wiepie Haagsma Wiepie Haagsma: Sinds 1990 werkzaam in het ontwikkelen en testen van duurzame landbouwsystemen voor de akkerbouw en vollegronds groenteteelt. Op dit moment is het onderzoeken van gereduceerde grondbewerking een belangrijk onderwerp in het bedrijfssystemenonderzoek. NIOO-KNAW Marie Wesselink: Sinds 2017 werkzaam als onderzoeker in Gerard Korthals en Sytske Drost het toegepast landbouwonderzoek bij WUR Open Teelten in Lelystad. Hier onderzoek ik bedrijfssystemen en kijk ik samen met telers hoe ze de bodemkwaliteit onder hun gewascust als bodemecoloog. Ik werk vanaf 2014 als onderzoeks-co- Gerard Korthals. Sinds 1990 actief als bioloog, later meer gefosen kunnen verbeteren. Vaak kan (het onderzaaien van) een ordinator voor het centrum voor bodemecologie (CSE). Het groenbemester hier een rol in spelen. CSE is een samenwerking tussen bodem-ecologische groepen Groenbemesters spelen altijd al een belangrijke rol in het bedrijfssystemenonderzoek. Daar waar mogelijk telen we ge- Wageningen Universiteit (WUR). Het merendeel van de (funda- op het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en de schikte groenbemesters in de rotatie. Als het nodig is maken mentele)onderzoeksprojecten die wij vanuit het CSE doen richten zich op vragen hoe we met behulp van de bodemecologie we er zelfs plaats voor door bijvoorbeeld een kortere teelt van het hoofdgewas of zelfs een (laag salderend) gewas te verschillende bodemecosysteemdiensten, zoals bijvoorbeeld vervangen door een groenbemester. duurzame voedselproductie, bodemgezondheid en klimaatbestendigheid, kunnen begrijpen en versterken. Daarnaast ben ik Onze bijdrage aan de Groenbemesterdag: We laten zien welke mogelijkheden je binnen een vruchtwisseling kunt één van de initiatiefnemers van de nationale bodemdierendagen. ( benutten om een (geslaagde) groenbemester te telen. We richten ons vooral op de waarde van groenbemesters voor de organische stof aanvoer en de mineralenbenutting. Ook Sytske Drost. Sinds 2015 betrokken als een PhD op het NIhier komen zowel feiten als fantasie aan bod. OO-KNAW binnen het project Clever Cover Cropping. Ik focus me op de vraag of mengsels van groenbemesters beter Wiepie Haagsma zijn voor de bodemkwaliteit ten opzichte van monoculturen. Onderzoeker Bodem en Bedrijfssystemen Hierbij kijk ik voornamelijk naar de microbiële gemeenschap in de bodem, bijvoorbeeld: verandert de microbiële diversiteit?; Edelhertweg 1 verschil in activiteit in nutriënten cyclus?; effect op broeikasgas 8219 PH Lelystad fluxen? T: E: wiepie.haagsma@wur.nl Gerard: Mijn interesse voor groenbemesters is ontstaan met name door mijn werk voor WUR op o.a. Vredepeel en in EU Marie Wesselink projecten zoals DREAM, waar we op zoek zijn geweest naar Onderzoeker Bodem en Bedrijfssystemen resistente groenbemesters tegen wortelknobbelaaltjes. Hoewel dit in eerste instantie met name ging om de bestrijdende Edelhertweg 1 werking van groenbemesters tegen o.a. aaltjes en de agronomische aspecten van groenbemesters in het bouwplan, ben ik 8219 PH Lelystad T: E: marie.wesselink@wur.nl Lees verder >

6 steeds enthousiaster geworden over de positieve (ecologische) aspecten van groenbemesters. Wat is er mooier om als grondgebruiker ook wat terug te doen voor de Bodem (en het bodemleven!)? Mits je gebruik maakt van de bestaande kennis en de juiste keuzes maakt, zie ik alleen maar win-win situaties. En op dit werkterrein is nog heel veel praktijkkennis op te doen en fundamenteel onderzoek te verrichten! Kortom ook hier een win-win voor boer en onderzoeker. Sytske: Ik doe mijn PhD binnen het project Clever Cover Cropping. Dus gelijk na mijn studie kennis gemaakt met deze gewassen en de mogelijkheden hiermee. Onze bijdrage aan De Groenbemesterdag: Wij zijn hier vanwege ons NWO groen project Clever Cover Cropping. In dit project doen we samen met o.a. 3 AIO-onderzoekers en hun begeleiders en bedrijven (Joordens, P.H. Petersen Saatsucht, Van Dinter Semo en Agrifirm) wetenschappelijk onderzoek naar de verschillen tussen individuele groenbemesters en mengsels op de bodemkwaliteit. Voor de bodemkwaliteit richt het onderzoek zich voornamelijk op de gevolgen van groenbemesters op koolstofvastlegging, nutriënten kringlopen en de samenstelling en het functioneren van de bodemmicro-organismen. We bekijken niet alleen de gevolgen voor gewasproductie maar ook de gevolgen voor het klimaat zoals de opname of uitstoot van broeikasgassen. G.W. Korthals, Gerard Bioloog Centre for soil ecology Centre for Soil Ecology NIOO-KNAW Droevendaalsesteeg PB Wageningen T: E: G.Korthals@nioo.knaw.nl AGRIFIRM Thea van Beers Sinds 2016 actief als kenniscoördinator aaltjes bij Agrifirm. Ter ondersteuning van de buitendienst om onze klanten van het beste advies te voorzien bij de beheersing van aaltjes. Mijn kennis opgedaan als aaltjesonderzoeker, vanaf 1992, bij WUR PPO agv, komt hier dagelijks van pas. Op percelen waar schadelijke aaltjes een rol spelen is de keuze voor een groenbemester heel bepalend voor het slagen van de volgteelt. Agrifirm zet maximaal in op de groenbemesters ontwikkeld door PH Petersen Saatzucht. Veredeling op aaltjes en een maximale zaadkwaliteit staan voorop. We participeren beiden in twee PPS projecten, naar aaltjes en groenbemesters mengsels, en het project Clever Cover Cropping, waar we onderzoeken hoe verschillende groenbemesters in een mengsel elkaar beïnvloeden. Onze bijdrage aan De Groenbemesterdag: We hebben een aantal van onze groenbemesters als demo aangelegd. Angus een nieuw multiresistent bladrammenas ras met een zeer vlotte beginontwikkeling. Resistent tegen wortelknobbelaaltjes en bietencysteaaltjes. Compass, een bladrammenas die vlot afsterft in de wintermaanden. Universal, een mengsel van Facelia, Alexandrijnse klaver en Japanse haver. Dit cruciferen vrije mengsel combineert een snelle bodembedekking, N-binding en een goede kieming onder droge omstandigheden. Agrifirm Biodivers. In dit mengsel combineren we zoveel mogelijk vormen van groei en doorworteling met een breed pallet aan vlinderbloemigen zodat er nauwelijks N als startgift nodig is. Door uitbundige bloei zeer aantrekkelijk voor insecten. Sytske Drost PhD candidate at NIOO-KNAW Department Microbial Ecology Droevendaalsesteeg PB Wageningen E: s.drost@nioo.knaw.nl Thea van Beers Kennis coördinator aaltjes R&D Agrifirm Plant BV Landgoedlaan HA Apeldoorn T: E: t.vanbeers@agrifirm.com

7 DSV zaden Nederland Jos Deckers Sinds 1989 werkzaam in zaaizaden. DSV is als zadenconcern al lang actief in groenbemesters. Ruim 10 jaar geleden heeft DSV TerraLife soortenrijke groenbemestermengsels ontwikkeld die inmiddels internationaal veel gevraagd worden. Het doel van deze mengsels is de bodemweerbaarheid te verbeteren en de bodem voor te bereiden op de volgende teelt. De bodem is van belang bij alle genetica die DSV ontwikkeld. Groenbemesters zijn een tussengewas dat een belangrijke bijdrage kan leveren aan de bodemgezondheid en het rendement van de hoofdteelt. Daar willen we onze relaties bij helpen. Onze bijdrage aan De Groenbemesterdag: We laten een aantal TerraLife mengsels zien. Door het verbeteren van de bodemweerbaarheid proberen we de impact van eventuele ziekteverwekkers te verminderen. TerraLife SolaRigol TR past vóór aardappelen. TerraLife BetaSola past voor meerdere gewassen. Ook voor het specifiek beheersen van parasitaire aaltjes zijn TerraLife mengsels beschikbaar, bijvoorbeeld TerraLife NemaControl. Hierin zit o.a. Trident, een triple-resistente bladrammenas. Soortenrijke TerraLife groenbemestermengsels zorgen voor méér organische stof, een diverser bodemleven en een betere nutriënt benutting. Dit draagt bij aan een betere bodemweerbaarheid waardoor planten langer gezond blijven. Jos Deckers Sales Director DSV zaden Nederland B.V. Zelder EG Ven-Zelderheide T: E: jos.deckers@dsv-zaden.nl Limagrain Nederland BV Jos Groot Koerkamp Al ruim 27 jaar actief in de zaaizadenbranche. Nu werkzaam bij Limagrain en onder andere verantwoordelijk voor verkoop groenbemesters aan de diverse dealers in Nederland. Wij zijn al vele jaren actief in de verkoop van groenbemesters en werken daarbij nauw samen met Joordens zaden die zich met name richt op de veredeling en productie van de cruciferen (bladrammenas en gele mosterd) voor de Nederlandse markt. Daarnaast is Limagrain als multi crop bedrijf ook actief in de verkoop van groenbemesters als Japanse haver, Italiaans raaigras en Engels raaigras. Vanwege de nieuwe regelgeving in het GLB hebben we de LG GREENCOVER groenbemesters in de markt gebracht. Dit zijn GLB-vergroeningsmengsels, bestaande uit één hoofdcomponent (97%) en één aanvullende soort (3%). Deze zijn gericht op aaltjesbestrijding en/of organische stofverhoging. Voor de biodiversiteit hebben we ook 2 meervoudige mengsels in de markt dat zijn Nemaredux en Orgamax. De bedrijven waar ik voor gewerkt heb of waar ik nu voor werk zijn altijd actief geweest in de veredeling, productie en verkoop van groenbemesters. Groenbemesters houden je bodem in topconditie en moeten ook op de juiste manier geteeld worden. Onze bijdrage aan De Groenbemesterdag: Belangrijk bij de inzet van groenbemesters is een weloverwogen keuze uit het ruime aanbod gewassen en groenbemestermengsels. Ga per perceel uit van een primair teeltdoel: Spelen schadelijke aaltjes (mogelijk) een rol? Dan is aaltjesbestrijding het primair teeltdoel. Kies dan voor groenbemesters met een bewezen bestrijdend effect van de bewuste aaltjes. Als schadelijke aaltjes geen probleem vormen, ga je vooral voor organische stof, structuurverbetering en mineralenvastlegging. Als nieuwigheid introduceren wij ons eigen ras LG Tagetes Patula die we dit jaar voor het eerst hebben geïntroduceerd in de Nederlandse markt. Jos Groot Koerkamp Commercieel manager veehouderij LIMAGRAIN NEDERLAND BV Postbus AA RILLAND T: (0) E: jos.groot-koerkamp@limagrain.nl

8 DLF BV Henrik Nagelhoud Salesmanager DLF BV Kapelle. Sinds 1990 actief in de groenbemestersmarkt. Veel ervaring met aaltjes reducerende groenbemesters (bladrammenas/gele mosterd), maar ook met grassen etc. Wij hebben meerdere nieuwe groenbemesters in ons land geïntroduceerd, onder andere soedangras. Daarnaast meerdere jaren aan mengselonderzoek gedaan en gevolgd. Alles met het doel meer inzicht te krijgen in groenbemesters en -mengsels. Het mag duidelijk zijn dat een gerichte keuze van groenbemesters een essentieel onderdeel is in het bouwplan van elke akkerbouwer. Elke teler dient een groenbemestersbouwplan te maken en uit te voeren. Hiermee wordt het bouwplan steeds verder geoptimaliseerd om duurzamer te kunnen produceren in de toekomst. Onze bijdrage aan De Groenbemestersdag: Wij als DLF BV hebben een demoveld aangelegd op Vredepeel. Tijdens de dag zullen mijn collega s en ondergetekende informatie verschaffen aan de telers om meer inzicht te krijgen in de wir-war van diverse groenbemesters(-mengsels). Zodat de teler de beste keus kan maken. Hendrik Nagelhoud Salesmanager DLF BV Dijkwelsestraat AJ Kapelle T: E: Hendrik.Nagelhoud@dlf.nl Lammers Seed Options Piet Lammers Piet Lammers is eigenaar van Lammers Seed Options B.V. (LSO), opgericht in 2007, na 25 jaar ervaring bij Joordens en Zelder in de veredeling van groenbemestingsen groenvoedergewassen. LSO is een plantenveredelingsbedrijf dat zich hoofdzakelijk bezighoudt met aaltjesresistente groenbemesters: gele mosterd, bladrammenas, japanse haver, eruca en tagetes. Verder nog de stikstof-vanggewassen: bladrogge, bladkool, bladraap, ethiopische mosterd en facelia.. Verkoop van zaad verloopt alleen via vertegenwoordigers. Van huis uit de overgang meegemaakt van bladkool en stoppelknollen als herfstgewas naar gele mosterd en bladrammenas. De ervaring leert dat het kweken van hoge en meervoudige aaltjesresistentie in groenbemesters goed mogelijk is. Een uitdaging die nog lang niet ten einde is. Mijn bijdrage aan de Groenbemesterdag: De vertegenwoordigers van de gekweekte rassen zijn merendeels grote duitse zaadhuizen (DSV-Freudenberger-Rudloff-Steinach). Voor het tagetes ras LABYRINTH wordt in samenwerking met Feldsaaten Freudenberger een flyer samengesteld. Piet Lammers Plantbreeder LAMMERS SEED OPTIONS BV Keizersdijk WG Asten (NL) +31(0) pjlammers@seedoptions.nl

9 Vandinter Semo Wobbe van der Veen Sinds 2006 werkzaam bij verschillende toeleveranciers in de akkerbouw en daarbij voornamelijk gericht op het beheersen en bestrijden van schadelijke aaltjes, zowel met chemie als ook met de inzet van diverse groenbemesters. Bij Vandinter Semo richt ik mij volledig op de inzet van aaltjesresistente groenbemesters en met meer dan 100 jaar ervaring in de veredeling hebben we een brede kennis op dit gebied. Onze bijdrage aan deze groenbemesterdag: Vanuit onze visie als enig Nederlands veredelingsbedrijf van cruciferen, vinden we dat de keuze van groenbemesters altijd gemaakt moet worden op basis van bouwplan en aanwezige schadelijke aaltjes. Wij pleiten daarom voor de nieuwste genetica met de hoogste resistenties. Wat betreft mengsels zeggen wij NEE, tenzij. Waarom terug gaan naar mengsels met soorten uit grootvaders tijd waar geen enkele veredeling in heeft plaats gevonden, vaak ook nog bestaand uit niet gecertificeerd zaaizaad. Doordat wij met moderne technieken zoeken naar de beste genetica zien we dat er nog steeds verbetering zit in de huidige groenbemesters. Eén van de nieuwste rassen die we laten zien in onze demovelden is CORDOBA. Deze bladrammenas bevat naast een BCA1 resistentie ook de hoogste resistentie tegen wortelknobbelaaltjes, samen met uitstekende landbouwkundige eigenschappen is v uniek in zijn soort, wereldwijd is er geen beter ras te verkrijgen. Wobbe van der Veen Salesmanager VanDinter Semo Stationstraat 124, 9679 ZG Scheemda T: WUR Liesje Mommer Ik ben Liesje Mommer en werk als hoogleraar bij de afdeling Plantenecologie en natuurbeheer van Wageningen Universiteit. Ik werk aan de relaties tussen plantenbiodiversiteit en het functioneren van ecosystemen, vooral ondergronds: aan de rol die plantenwortels en de interacties met het bodemleven vervult voor het functioneren van onze planeet. Ik werkte eerst in biodiversiteits-experimenten met natuurlijke graslandsoorten in Wageningen en Jena, want in deze experimenten is de basis gelegd voor het begrijpen van het belang van biodiversiteit. Echter, de tijd is nu rijp om de fundamenteel wetenschappelijke inzichten die daar zijn opgedaan te vertalen naar de praktijk. Het is mijn ambitie om met deze inzichten de landbouw te verduurzamen en dat begint bij de groenbemesters. Mijn bijdrage aan De Groenbemesterdag: Ik vertel over de stand van zaken in de wetenschap: Wat is waar over de positieve effecten van biodiversiteit op het functioneren van het ecosysteem, en de bodem in het bijzonder? Wat weten we nog niet? En hoe komen we dat wel te weten? Liesje Mommer Hoogleraar Wageningen University Wageningen University Plantenecologie en natuurbeheer Droevendaalsesteeg PB Wageningen T: E: liesje.mommer@wur.nl

10 Figures & Facts

11 Bedankt voor uw bezoek DE GROEN BEMESTER DAG Tot ziens op De Groenbemesterdag 2019