QUICKSCAN ENERGIEBESPARING

Transcriptie

1 QUICKSCAN ENERGIEBESPARING Dit document wordt u aangeboden door de gemeente Veere. TELEFOON : DUURZAAM BOUWLOKET : INFO@DUURZAAMBOUWLOKET.NL WEBSITE : JANUARI 2018

2 INHOUDSOPGAVE 1. Intro Duurzaamheid en landelijke ontwikkelingen Uitgangspunten Algemene gegevens woning Verwachte energielasten op basis van historisch verbruik Bouwkundige staat van de woning Infraroodopname van de woning Besparingspotentieel Besparingspotentieel in de schil van de woning Besparingspotentieel bij de vloer Besparingspotentieel bij de gevel Besparingspotentieel bij het dak Kozijnen en beglazing Besparingspotentieel op installatietechnisch gebied Zonnepanelen (PV-systeem) Verwarmingssysteem Overige maatregelen Ventilatie Reduceren sluipverbruik C.V. waterzijdig inregelen en verlengen levensduur door vuilafscheider Radiatorfolie en leidingisolatie Vloerverwarmingssysteem Vloerverwarmingssysteem elektrisch LED verlichting Conclusie/samengevat Subsidie ISDE Investeringssubsidie Duurzame Energie Disclaimer Deze keuring is een visuele inspectie (non destructief) en een momentopname. De non destructieve wijze van deze opname heeft zijn beperkingen. Voor gebreken die niet waarneembaar waren op het moment van het bezoek kan het Duurzaam Bouwloket niet aansprakelijk worden gesteld. Het doel evenals de aard en wijze van de visuele inspectie brengt met zich mee dat specialistische onderzoeken niet worden uitgevoerd, er geen metingen worden verricht, er geen berekeningen worden uitgevoerd en er geen onderdelen worden verwijderd, opgegraven etc. om achterliggende constructies te kunnen beoordelen. Deze rapportage is een energiebesparingsadvies en geen energielabel of bouwkundige keuring. Aan de berekeningen in dit rapport kunnen geen rechten worden ontleend. 2

3 1. INTRO Beste bewoner van de gemeente Veere, In opdracht van de gemeente Veere heeft het Duurzaam Bouwloket vijf veel voorkomende woningtypen uit Oostkapelle doorgelicht op energieverbruik en besparingspotentieel. Uw woning komt grotendeels overeen met deze referentiewoning. Het kan zijn dat enkele maatregelen voor u minder of niet van toepassing zijn, omdat deze maatregelen door u al zijn uitgevoerd. Ook kan het zijn dat uw woning een uitbouw of extra verdieping heeft. Daardoor kunnen berekeningen iets anders uitvallen. Toch krijgt u met dit rapport een goede eerste indruk van de energiebesparende maatregelen die bij dit woningtype het meest effectief zijn. Mocht u op basis van dit rapport vragen hebben, wilt u meer informatie of weten hoe u dit rapport kunt vertalen naar uw eigen woning zodat u precies weet welke maatregelen voor u interessant zijn? Neem dan contact op met een adviseur van het Duurzaam Bouwloket. Deze gratis en onafhankelijke adviesfunctie wordt u door de gemeente Veere aangeboden. 1.1 DUURZAAMHEID EN LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN De komende jaren gaat er een hoop gebeuren in Nederland op het gebied van duurzaamheid. Qua wetgeving, nieuwe technieken en nieuwe focus qua beleid. Zo zullen op nieuwbouw gebied alle woningen na 2020 energieneutraal gebouwd worden. Wat inhoudt dat deze woningen net zoveel energie opwekken als dat er in de woning verbruikt wordt. Deze woningen krijgen een hoog comfort, lage (of geen) energielasten en voldoen aan de wensen en eisen van de markt. Het wordt dus telkens belangrijker dat onze bestaande woningen de komende jaren een upgrade krijgen zodat deze concurrerend kunnen blijven en/of worden met nieuwbouwwoningen. Door te investeren in uw woning behoud u waarde, uitstraling en wellicht verbetert u het wooncomfort en verlaagt u de maandelijkse energielasten. Vanuit het rijk is de doelstelling om alle woningen in 2050 energieneutraal te krijgen. Dat is een behoorlijke opgave waar nu vol op wordt ingezet. Zo worden inwoners gestimuleerd om bestaande woningen te isoleren en van het gas af te krijgen. Landelijke doelstelling is dan ook om het fossiel energieverbruik te verminderen en te kiezen voor alternatieve duurzame energie opwekkingsmogelijkheden. Hierbij kunt u denken aan toepassing van warmtepompen, houtpelletkachels, houtpelletketels, zonneboilers en biomassaketels. De systemen voor warm tapwater en verwarming in huis zullen dus in de loop der jaren veranderen. Hiervoor is momenteel overigens vanuit het rijk een subsidie beschikbaar. De exacte voorwaarden van de subsidieregelingen zijn te vinden in hoofdstuk 9 van dit rapport. Binnen deze rapportage worden de maatregelen die u binnen uw woning kunt treffen overzichtelijk in beeld gebracht en stapsgewijs geadviseerd. Waar wij u van bewust willen maken is dat wanneer u in de toekomst maatregelen treft, u goed nadenkt over wat de gevolgen hiervan zijn om uw woning in de nog verdere toekomst energieneutraal te maken. Het zou namelijk zonde zijn als u in de toekomst (of de volgende bewoner uit uw woning) energiebesparende maatregelen ongedaan moet maken om tot energieneutraal niveau te komen. Is uw dakbedekking aan vervanging toe? Overweeg dan direct om tegen relatief kleine meerkosten ook uw dak te isoleren. Het is namelijk zonde als u na een paar jaar vervolgens spijt hebt dat u deze mogelijkheid niet hebt aangegrepen. Bent u naar aanleiding van deze rapportage benieuwd welke mogelijkheden er voor uw woning zijn om deze naar een energieneutraal en/of energieleverend niveau te krijgen neem dan contact op met het Duurzaam Bouwloket. Wij informeren en adviseren u graag bij het vergelijken van verschillende systemen en mogelijkheden voor uw specifieke woonsituatie. 3

4 2. UITGANGSPUNTEN Aan de hand van het interview hebben wij een goed beeld gekregen van uw persoonlijke wensen en uw gebruikservaring van de woning. Bij het vormen van dit advies hebben wij rekening gehouden met de volgende zaken: U geeft aan dat u uw energierekening niet heel laag vindt; U bent in uw stookpatroon redelijk bewust van uw gedrag en u bent in het bezit van een slimme thermostaat, daarnaast maakt u veel gebruik van de gaskachel; - Overdag stookt u op circa 20 graden Celsius, afhankelijk of er iemand thuis is; - s Avonds stookt u op circa 21 graden Celsius; - s Nachts en bij afwezigheid stookt u op circa 15 graden Celsius; - De verdiepingen verwarmt u over het algemeen niet, wel zet u vaak de radiator in de badkamer open; De voorzijde van uw woning is georiënteerd op het oosten; U geeft aan dat u last heeft van tocht via tussendeur, hier is de tochtstrip recentelijk gesneuveld; U geeft aan dat u geen last heeft van vochtproblemen in de woning; De afgelopen jaren zijn de volgende ingrepen verricht aan de woning: - In circa 1995 is een serre geplaatst aan de achterzijde van de woning. Hier is elektrische vloerverwarming (met klokprogramma) gerealiseerd; - 2/3 van de garage is verbouwd tot appartement (appartement wordt hele jaar gebruikt); - In het appartement is vloerverwarming geplaatst; - Voor de verbouwing van de garage tot appartement was een zonneboiler aanwezig, maar is weggehaald bij de verbouwing; - In de woning is vanuit de bouw mechanische ventilatie aanwezig. Wegens geluidoverlast is de stekker er uit gehaald; - In de loop der jaren is het enkele glas in de woning vervangen door dubbele beglazing (op de voordeur na); U heeft geen directe verhuisplannen en hoopt zo lang mogelijk in de woning te kunnen blijven wonen; U denkt dat u door minder warm water (douche en bad) te verbruiken energie kunt besparen. 4

5 3. ALGEMENE GEGEVENS WONING Woningtype : 2 onder 1 kap Bouwjaar : 1990 Gezinssamenstelling : 2 Volwassenen Verbruik Doorgegeven energieverbruik in m 3 gas : m 3 per jaar Doorgegeven energieverbruik in kwh : kwh waarvan kwh hoog tarief en kwh laag tarief Indicatie gemiddelde maandelijkse energielasten : Circa 240,15 per maand (incl. BTW) gebaseerd op doorgegeven verbruik VERWACHTE ENERGIELASTEN OP BASIS VAN HISTORISCH VERBRUIK Jaar Elektra + gas Gemiddeld per maand Per jaar Totale kosten over looptijd , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,35 In bovenstaande tabel is een prognose weergeven van de jaarlijkse energiekosten voor elektra en gas voor uw woning over de komende 15 jaar. In de tabel is uitgegaan van een prijsstijging van 3% per jaar. Uitgaande van bovengenoemde uitgangspunten zal u in de periode in totaal voor circa ,35 aan energiekosten betalen. Een doelstelling om minimaal 30% op de energielasten te besparen in deze woning is zeer realistisch. Dit zou betekenen dat u nu 30% van ,35 zou kunnen investeren in energiebesparende maatregelen die binnen 15 jaar zijn terugverdiend. Uw theoretische investeringsbudget komt dan neer op circa ,-. Veel van de genoemde duurzaamheidsmaatregelen in dit rapport zijn tussen de 6 à 12 jaar terugverdiend. Iedere m 3 gas of kwh die u daarna bespaart is dus al winst voor uw portemonnee. 1 De gemiddelde maandelijkse energielasten zijn gebaseerd op het door u doorgegeven verbruik en de hierop volgende gemiddelde energiekosten van 0,82 per m 3 gas en 0,18 per kwh inclusief toeslagen en btw. 5

6 4. BOUWKUNDIGE STAAT VAN DE WONING Om een goede indruk te krijgen van de bouwtechnische en installatietechnische mogelijkheden is een visuele inspectie gehouden van de woning. Gedurende deze visuele inspectie is van verschillende onderdelen de bouwtechnische staat geïnventariseerd. Onderdeel Fundering Vloer/ kruipruimte Dakgoten/HWA/Riolering Opmerking Algemeen De kruipruimte was niet toegankelijk gedurende de opname van de woning. Vloer niet aan de onderzijde kunnen bekijken. Volgens de bewoner is het een betonnen vloer, maar verder is geen informatie bekend. Voor zover zichtbaar geen verstoppingen en/of gebreken geconstateerd. Beton/metselwerk gevels Het metsel- en voegwerk vertonen geen gebreken en verkeren in prima conditie voor zover zichtbaar. Ventilatie Kozijnen, ramen en deuren Meter De mechanische ventilatie voor afvoer van vervuilde binnenlucht is uitgeschakeld. De woning wordt daardoor op dit moment geventileerd d.m.v. natuurlijke luchttoe- en afvoer via draaiende delen, uitzetramen en een aantal ventilatieroosters. Begane grond Begane grond is grotendeels voorzien van houten kozijnen (serre is voorzien van kunststof kozijnen). Bijna alle kozijnen zijn voorzien van dubbele beglazing op de voordeur na (enkel). Voor zover zichtbaar geen bijzonderheden geconstateerd bij de kozijnen of het schilderwerk. Digitale meter aanwezig. Diversen Aan de achterzijde is circa in 1995 een serre gebouwd met kunststof kozijnen. De serre is voorzien van elektrische vloerverwarming. De vloerverwarming is instelbaar via een bedieningspaneel met een klokprogramma. 6

7 Diversen Op de begane grond is een gaskachel aanwezig. Deze staat vanaf oktober t/m april elke avond aan. Diversen Vloerverwarming In de woonkamer zijn 3x 40 Watt spots aanwezig met een dimmer. In het appartement is vloerverwarming met Grundfos pomp (stand 3/ 80Watt) aanwezig en verdeeld in 2 groepen. Cv-ketel(s) Er is een Remeha Tzerra M 28C Plus uit 2016 aanwezig. De Cv-ketel is geschikt voor aansluiting op een zonneboiler systeem en heeft een comfort warmte klassse 5. Voor het appartement is een aparte ketel aanwezig. Dit is een Remeha Avanta 28C uit 2014 met comfort warmte klasse 5. Vloerverwarming Elektrische vloerverwarming met klokprogramma aanwezig in de serre. Magnum-control paneel aanwezig op de wand en programmeerbaar. Kozijnen/ramen en deuren Verdieping Verdieping geheel voorzien van houten kozijnen. De kozijnen zijn voorzien van dubbele beglazing. Geen bijzonderheden geconstateerd bij de kozijnen of het schilderwerk. Dakkapellen Aan zowel de voor- als achterkant van de woning is dakkapel aanwezig. Voor zover zichtbaar zijn er geen gebreken geconstateerd. Dakvensters Op de verdieping zijn twee houten dakvensters aanwezig. De vensters zijn voorzien van dubbele beglazing en verkeren in redelijke tot goede conditie. Het ventilatiefoam is bij het venster in goede conditie. 7

8 Dak Zolder De technische staat van de dakpannen is in orde en er is nauwelijks last van aanslag. Het dak is geïsoleerd aan de buitenzijde van het dakbeschot met een hardschuim isolatieplaat. Dakvensters Ventilatiebox Op zolder zijn 2 houten Velux dakvensters aanwezig. De dakvensters zijn voorzien van dubbele beglazing. Een van de vensters is verouderd. Bij dit venster is het ventilatiefoam versleten / poreus geworden en het is aan te raden om het ventilatiefoam bij dit venster te vervangen. Op zolder is een ventilatiebox aanwezig. Vanwege geluidsoverlast is de stekker uit het stopcontact getrokken. Op basis van de foto is dit hoogstwaarschijnlijk een model met wisselstroommotor. 8

9 5. INFRAROODOPNAME VAN DE WONING Een zeer goede manier om bij een woning te zien waar warmteverliezen en koudebruggen zitten is aan de hand van thermografische foto s (infraroodfoto s). Thermografische foto s laten door middel van kleuren op foto s zien welke temperatuur de plekken in en rondom de woning hebben. Hieronder is een overzicht te zien van een aantal infrarood foto s van uw woning. Naast elke foto staat een temperatuurstaat die aangeeft welke kleur welke temperatuur heeft. Gedurende het nemen van de foto s was er een buitentemperatuur van circa 4 graden Celsius. De binnentemperatuur bedroeg circa 20 à 21 graden Celsius. Voor en tijdens de opname scheen de zon op de voor- en zijgevel van de woning. Zie de onderstaande foto s. De thermografische foto s kunnen hierdoor een vertekend beeld geven en hier zal rekening mee moeten worden gehouden. Op de onderstaande foto s ziet u een selectie van foto s van een aantal radiatoren uit de woning. De radiatoren hebben een redelijk mooie gelijkmatige warmteafgifte richting de ruimtes. De radiatoren in de woning die werden verwarmd hadden een temperatuur van circa 55 à 75 graden Celsius. Bovendien wordt de ene radiator een stuk warmer dan de andere radiator. Het systeem lijkt dus niet goed ingeregeld, waardoor niet elke radiator het juiste aantal liters warm water aangevoerd krijgt. Het kan ook te maken hebben met de ontluchting, wij adviseren u daarom om (een installateur) naar uw radiatoren te (laten) kijken. Door de warmtestraling van de radiator wordt ook de binnenzijde van de muur opgewarmd. Dit is warmte die verloren gaat in de massa en tevens warmte naar buiten afgeeft. Om de warmtestraling richting uw buitenmuur te minimaliseren kunt u radiatorfolie toepassen. Het toepassen van radiatorfolie heeft het meeste effect bij radiatoren die regelmatig aan staan. Er is radiatorfolie mogelijk op de muur, maar ook aan de achterzijde van de radiator, waardoor deze niet zichtbaar is. 9

10 Op de onderstaande foto s is het leidingwerk van het verwarmingssysteem te zien in de garage. Er gaat warmte verloren tijdens het transport van het warme water naar de radiatoren. Door het leidingwerk te isoleren in onverwarmde ruimtes of ruimtes waar u weinig aanwezig bent of verwarmt, kunt u het warmteverlies tijdens het transport minimaliseren. Belangrijk bij het aanbrengen van isolatiekokers is dat deze goed op elkaar aansluiten. Wanneer de isolatie niet goed op elkaar aansluit ontstaan er alsnog warmtelekken en dat is zonde van het verrichte werk. Om openingen tussen de isolatiekokers zoveel mogelijk te voorkomen kunt u deze in de benodigde vorm snijden (inkepingen) en de overgangen voorzien van speciale isolatie / bandage tape. Op de onderstaande foto s is te zien dat de klep van de brievenbus veel koude infiltratie door laat. Vaak zien wij dat de brievenbus een punt is waar veel tocht vandaan komt. U kunt hier een nieuwe tochtborstel met klep aan de binnenzijde plaatsen om de koude infiltratie te beperken. Door een gordijn te plaatsen bij de voordeur wordt tevens veel kou tegen gehouden. Op de onderstaande foto s is te zien dat de naad- en kierdichting van de draaiende delen in het kozijn niet helemaal optimaal is. Het kan zijn dat het rondgaand rubberen kaderprofiel iets verouderd is of niet helemaal meer goed aansluit. Wij adviseren om de kaderprofielen te controleren en wanneer deze niet goed meer functioneert te vervangen. Door nieuwe rondgaand rubberen kaderprofielen te plaatsen/vervangen of de aansluitingen te verbeteren kan koude infiltratie en warmteverlies geminimaliseerd worden. Let hierbij tevens op de onderlinge hoekaansluitingen. Dit is vaak al te controleren met een vinger, voornamelijk bij koudere temperaturen en wanneer de wind op de gevel staat. Indien er nog geen extra sluiting (raamboompje) aan zowel de boven- als onderzijde is toegepast kan dit ook helpen om de infiltratie te verminderen. Hierdoor sluit het raam over het algemeen beter tegen de kaderprofielen. Dit helpt voornamelijk in de hoeken. Dit wordt uiteraard ook vaak bij deuren toegepast indien deze hier nog niet aanwezig zijn. 10

11 De onderstaande foto s zijn genomen in de serre en tonen de elektrische vloerverwarming. Er zijn geen vertekeningen in het warmtebeeld geconstateerd. De vloerverwarming heeft een mooie verdeling en de temperaturen zijn niet te hoog. Op de onderstaande foto s is te zien dat er weinig koude-infiltratie plaatsvindt via het dak van de dakkapel. Alleen bij de aansluitingen van de isolatie met de houtconstructie en het dak met de zijwangen is wat koude infiltratie te zien. Dit soort infiltratie komen wij vaak tegen in de praktijk en het valt hier erg mee. Ook bij de nok van het dak op zolder is enige koude infiltratie te zien bij aansluitingen. De temperaturen zijn nog te overzien, maar door de naden en kieren af te kitten kan de koude infiltratie geminimaliseerd worden. Dit kan eventueel afgedekt worden met een afdeklat. 11

12 Op de onderstaande foto s is de naad- en kierdichting rondom de kozijnen te zien. Over het algemeen valt te concluderen dat de naad- en kierdichting rondom de kozijnen en de gevelconstructie van de woning redelijk goed is. Er gaat nauwelijks warmte verloren rondom de kozijnaansluitingen op de gevelconstructie. De onderstaande foto s tonen het warmtebeeld van de achterzijde van de woning. Op de overzichtsfoto zijn twee opmerkelijke vertekeningen in het warmtebeeld waar te nemen. De eerste vertekening is te vinden ter plekke van het dakvenster. Dit is te verklaren omdat het venster open stond op het moment van het nemen van de foto. De tweede vertekening is te vinden bij de serre. Op de tweede en derde foto is van dichtbij goed te zien dat de aansluiting van de serre op de woning niet goed is. Eventuele zichtbare naden en kieren kunnen worden dichtgezet met een pur of een compriband, maar dit lijkt alleen goed op te lossen te zijn wanneer er in de constructie aanpassingen en aansluitingsverbeteringen worden gedaan. 12

13 6. BESPARINGSPOTENTIEEL Aan de hand van het interview en de visuele inspectie kan er een goed beeld worden gemaakt van welke ingrepen voor uw woning het meest interessant kunnen zijn. Tijdens de visuele inspectie zijn een aantal punten naar voren gekomen waar mogelijk besparingspotentieel zit. Dit betreft de volgende onderdelen: Besparingspotentieel in de schil van de woning (besparen van energie): o Besparingspotentieel bij de vloer, gevel en dak; Besparingspotentieel op installatietechnisch gebied (opwekken energie): o Besparingspotentieel ZON pv & ZON thermisch. Overige maatregelen o Ventilatie; o Reduceren sluipverbruik; o C.V. waterzijdig inregelen; o Radiatorfolie en leidingisolatie; o Vloerverwarmingssysteem; o LED verlichting. Bovengenoemde onderdelen worden in de volgende paragrafen toegelicht BESPARINGSPOTENTIEEL IN DE SCHIL VAN DE WONING BESPARINGSPOTENTIEEL BIJ DE VLOER Tijdens de opname was de kruipruimte niet toegankelijk. Helaas konden de bewoners ook geen verdere informatie geven over de kenmerken en staat van de kruipruimte. Echter zal op basis van het bouwjaar van de woning de betonnen constructievloer aan de onderzijde zijn geïsoleerd. De dikte van het isolatiemateriaal zal naar schatting circa 5 tot 8 centimeter bedragen (Isolatiewaarde, Rc-waarde 1.3). Wanneer wordt gekeken naar de isolatiewaarden in de schil van de woning (vloer, gevel en dak) is de vloer voorzien van de minste isolatie. Bij de vloer liggen daardoor de grootste kansen om een verbetering te realiseren. Een vloerisolatiebedrijf heeft een minimale werkhoogte van 50 centimeter nodig om werkzaamheden onder de vloer uit te voeren (ARBO). Bij vergelijkbare woningen is onder de vloer EPS isolatiemateriaal (piepschuim) aangebracht. Het is mogelijk om de vloer extra te isoleren door middel van een Thermoskussen of prestatiefolie. Hierbij is het zeer belangrijk wordt gecontroleerd of de aanwezige EPS isolatieplaten goed genoeg vast zitten. Indien de platen in de toekomst los komen, na het isoleren van de vloer middels thermoskussens of een prestatiefolie, zullen deze door de nieuw aan te brengen isolatie zakken. Hierdoor zou de isolatiewaarde verloren gaan. Het is dus belangrijk dit te controleren en eventueel de huidige isolatieplaten goed/beter vast te zetten. Thermisch gezien heeft het isoleren tegen de onderkant van de begane grondvloer altijd de voorkeur. In de praktijk worden na het isoleren van een ongeïsoleerde betonvloer veelal toenamen van de vloertemperatuur van circa 1 à 2 graden gemeten (in een situatie zonder vloerverwarming). Dit lijkt niet veel, maar qua gevoelstemperatuur kan dit het verschil zijn tussen een koude vloer of een comfortabel aanvoelende vloer. Bij ongeïsoleerde houten vloeren kan de temperatuurverbetering oplopen tot wel 4 graden Celsius. Uiteraard zal dit effect bij een vloer bij deze vloer (waar al enige isolatie aanwezig is) minder snel merkbaar zijn wat betreft een comfortverbetering. Op de bodem wordt in veel gevallen ook een bodemfolie geplaatst die ervoor zorgt dat vocht tegen de 13

14 onderzijde van de folie condenseert, zie naastgelegen afbeelding. De laag lucht (luchtvochtigheid) boven de folie is daardoor een stuk droger waardoor leidingwerk een langere levensduur krijgt en eventuele last van muffe lucht wordt geminimaliseerd. Daarnaast is er minder energie nodig om droge lucht te verwarmen. Een bodemisolatie (bodem afsluitende laag) wordt veelal toegepast om de luchtvochtigheid onder de vloer en daarmee indirect luchtvochtigheid in huis te verlagen. Bij een houten vloer is het belangrijk om goed te kijken naar toepassing van dampopen materialen zodat voorkomen wordt dat vocht wordt opgesloten in de constructie (houtvochtigheid dient lager dan 20% te zijn). Indien er (in de toekomst) overlast is van een vochtige kruipruimte zoals veel condens op de beglazing, muffe lucht in de woning of onverklaarbaar veel mugjes/vliegen in de woning (een vochtige kruipruimte is een goed voortplantingsklimaat), dan kan alsnog een bodemisolatie toegepast worden. Kostenoverzicht verschillende materialen 2 Vloerisolatie met Thermoskussens / prestatiefolie : +/- 35,- per m2 Bodemisolatie met Schelpen : +/- 25,- per m2 Bodemisolatie met kunststof chips / wokkels : +/- 21,- per m2 Bodemfolie : +/- 5,- per m2 (materiaalkosten) Algemene gegevens van de vloer Kruipruimte aanwezig? : Ja Hoogte kruipruimte: : Onbekend Type vloer: : Onbekend (beton) Mogelijke maatregel : Thermokussens (luchtkamers) of prestatiefolie Vloeroppervlak: : Circa 51 m2 (exclusief garage en serre) Indicatie kosten : +/ ,- (Thermokussens of prestatiefolie) (warmtereflectie) Verwachte terugverdientijd : circa 8-10 jaar 3 Voordelen van maatregel : - Langere levensduur van leidingwerk; - Energiebesparing en (minimale) comfortverbetering; 2 Uiteraard zijn er meer materialen verkrijgbaar op de markt. Vanwege de (gedeeltelijk) aanwezige EPS isolatieplaten zal een gespoten PUR of gespoten minerale wol niet toegepast kunnen worden. 3 De terugverdientijd is o.a. afhankelijk van de mate van reeds toegepaste isolatiemaatregelen, oriëntatie van de woning, stookgedrag, dikte van de vloer etc. 14

15 BESPARINGSPOTENTIEEL BIJ DE GEVEL Algemene gegevens van de gevel Spouwmuur aanwezig? Ja, onbekende dikte Isolatiemateriaal aanwezig? Ja, woning is gebouwd na Vanaf 1975 werd het in Nederland pas verplicht (bouwbesluit) om woningen te isoleren. Uw woning heeft dus al gevelisolatie als we puur kijken naar het bouwjaar van de woning (1990). Op basis van het toen geldende bouwbesluit zal er isolatie aanwezig zijn met een isolatiewaarde (Rc waarde) van 2.5. Gedurende de opname hebben wij niet met behulp van de endoscoop via een gevelopening in de spouw kunnen kijken. Om de technische staat van de spouw en de isolatie te beoordelen is het mogelijk om de gevel te laten inspecteren door een gecertificeerd bedrijf. Dit gebeurt middels een endoscopisch onderzoek, waarbij op een aantal punten een gaatje in de voeg wordt geboord om de spouw en de isolatie te inspecteren. Ook kan infrarood onderzoek vertekeningen in het gevelbeeld aantonen. Gezien het bouwjaar van de woning zal de technische staat van de isolatie op orde zijn en is aanvullend onderzoek niet nodig. Uitgaande van een Rc waarde van 2.5 van de isolatie en er geen gebreken zijn aan het isolatiewerk, zullen de kosten om extra (van binnenuit of buitenom) te isoleren niet opwegen tegen de besparingen en comfortverbeteringen die het oplevert. Het is interessanter om te kijken naar andere mogelijkheden om binnen uw woning energie te besparen. Indien u in het bezit bent van een woning zonder spouwmuurisolatie kunt u onderstaand een overzicht vinden van de verschillende meest toegepaste materialen. 15

16 1. PUR: circa 20,- per m2 geveloppervlak PUR is de afkorting voor polyurethaan en is een synthetisch isolatiemateriaal. Dat wil zeggen dat het een verfproduct is met kunstharsen als basisgrondstof. Het is mogelijk om PUR als vloeibare stof in de spouwmuur te spuiten. Op het moment dat de vloeistof in de spouw terecht is gekomen zal het langzaam uitharden en uitzetten zodat alle naden en kieren goed worden afgedicht. PUR isolatie heeft een hoge isolatiewaarde en is goed bestendig tegen vocht. Daarnaast is het redelijk brandwerend en zorgt het voor een redelijk geluidisolatie. Na het isoleren met PUR kan er een rare geur hangen in de woning. Belangrijk is dat u de dagen erna goed ventileert in de woning zodat de geur de woning uit kan trekken. Wij adviseren u 24 uur na het isoleren niet in de woning te verblijven in verband met de vrijkomende dampen in het uithardingsproces. Dit is bijvoorbeeld in Amerika verplicht. 2. EPS isolatieparels: circa 18,- per m2 geveloppervlak Dit zijn kleine piepschuim parels. Samen met een speciale lijm worden de EPS - isolatieparels vermengd de spouwmuur in gespoten. Als het isolatiemateriaal is uitgehard vormt er zich een massieve piepschuim plaat in de spouw die niet kan inzakken. Daarnaast dicht het isolatiemateriaal goed alle naden en kieren af. De isolatiewaarde van EPS - parels is hoog en daarmee zorgt het er voor dat de warmte goed binnen blijft. Naast de goede isolatiewaarde zijn de parels ook licht van gewicht, goed bestand tegen vocht en redelijk brandwerend. Bij deze vorm van isoleren is het materiaal niet geheel duurzaam. EPS (piepschuim) is daarnaast goed recyclebaar. 3. Biofoam: circa 22,- per m2 geveloppervlak Deze isolatieparel is de eerste composteerbare geëxpandeerde polystyreen met de kenmerken en eigenschappen die u kunt vergelijken met die van EPS parels. Biofoamparels zijn gemaakt uit plantaardig restmateriaal en is volledig biologisch afbreekbaar (Cradle to cradle). Op het gebied van duurzame isolatieproducten staat dit product bekend als één van de meest duurzaamste. Bij het produceren van biofoamparels is tevens maar een zeer geringe hoeveelheid fossiele energie nodig. Voordelen van de biofoam parels is het feit dat ze goed bestand zijn tegen vocht, temperatuurwisselingen, schimmelvorming, vraat door ongedierte en inzakken. Nadeel is echter wel dat het iets duurder is dan de normale EPS. Economisch gezien is de normale EPS parel dus iets voordeliger. 4. Minerale wol: circa 17,- per m2 geveloppervlak Minerale wol is een andere benaming van 2 soorten isolatiemateriaal. Dit zijn namelijk glaswol en steenwol. Zoals de namen als zeggen zijn dit minerale wollen die gesponnen zijn uit glas of uit steen. De wol wordt net als bij EPS - parels in de spouw geblazen en heeft een hoge isolatiewaarde. De inblaaswol lijkt op wit katoen. Naast de hoge isolatiewaarde zijn steen en glaswol vlokken ook goed bestand tegen geluid, vocht en brand. Glaswol isoleert beter dan steenwol. Steenwol heeft echter een iets betere geluidsisolerende werking vanwege de hogere massa per m3. Vroeger had men veel kritiek op isolatie met minerale wol omdat er na verloop van tijd veel klachten waren over ingezakt isolatiemateriaal. Tegenwoordig is dit niet meer het geval omdat de materialen dusdanig zijn doorontwikkeld dat ze geheel waterafstotend zijn. Kiest u het zekere voor het onzekere dan raden wij u toch aan om een isolatiemateriaal te kiezen die een massieve plaat vormt in uw spouw. 16

17 BESPARINGSPOTENTIEEL BIJ HET DAK Gedurende de opname constateerden wij dat uw dak van buitenaf is geïsoleerd. Uw dak is tijdens de bouw geïsoleerd met een hardschuim isolatieplaat (isolatiewaarde, Rc-waarde 2.5). Het extra isoleren zou een mogelijkheid kunnen zijn echter zal de comfortverbetering en besparing minimaal zijn aangezien de verdiepingen en de zolder niet tot nauwelijks worden verwarmd. Wij adviseren u dan ook eerst de meer interessante ingrepen te realiseren alvorens iets aan uw dak te doen. Het is wel verstandig de naad- en kierdichting bij de nokconstructie te verbeteren. Zie bovenstaande infraroodfoto s en hoofdstuk 5. Infraroodopname van de woning. Mocht u er in de toekomst toch voor willen kiezen om uw dak aan de binnenzijde te isoleren, dan is dit mogelijk. Aandachtspunt hierbij is het toepassen van speciale klimaatfolie omdat er tussen uw dakbeschot en dakpannen reeds isolatie aanwezig is. De opbouw van de nieuwe constructie zou als volgt kunnen zijn: isolatiemateriaal, speciale klimaatfolie, gipsplaten (+ eventueel afwerking). Wanneer u het dak van binnenuit laat isoleren kunt u denken aan een kostenplaatje van circa 50,- á 65,- per vierkante meter. Dit is mede afhankelijk van het afwerkingsniveau dat u nastreeft. Bij het zelf isoleren kunt u denken aan 25,- á 50,- per vierkante meter. Ook afhankelijk van het afwerkingsniveau. 17

18 KOZIJNEN EN BEGLAZING De huidige beglazing bestaat grotendeels uit normaal dubbel glas. Alleen bij de voordeur is nog enkele beglazing aanwezig. U kunt energie besparen wanneer u de enkele beglazing laat vervangen voor HR++beglazing. Bij houten kozijnen is het vaak mogelijk om in het bestaande kozijn dubbele beglazing terug te plaatsen. Door de dikkere beglazing dient vaak wel de sponning in het kozijn, raam of deur uitgefreesd te worden en opdekglaslatten gebruikt te worden zodat de dubbele beglazing geplaatst kan worden op de plek van bijvoorbeeld de enkele beglazing. Het vervangen van beglazing in de deur is vaak lastiger en u zou dit ook mee kunnen nemen, wanneer u de deur in de toekomst gaat vervangen. In deze situatie lijkt het verstandiger om de deur in één keer te vervangen door een geïsoleerd exemplaar met isolerend glas. Op de onderstaande infraroodfoto s is te zien dat de deur relatief veel koude doorlaat. Het normale dubbele glas noemt men ook wel thermopane glas. De isolatiewaarde van glas wordt uitgedrukt in U-waarde. Hoe lager de U-waarde, hoe beter het glas isoleert. De huidige beglazing heeft een U-waarde van circa 2,7 3,0. HR++ glas heeft een U-waarde van 1,1. Het vervangen van deze beglazing door HR++ glas zal een (lichte) besparing opleveren op de energierekening, maar voornamelijk van positieve invloed zijn op het wooncomfort. Het vervangen van normaal dubbel glas is vooral zinvol in ruimtes die regelmatig worden verwarmd zoals de woonkamer, keuken of bij grote glasoppervlaktes. De kosten voor het vervangen van dubbel glas voor HR++ beglazing komt neer op circa 140,- tot 240,- per m2. De uiteindelijke prijs is afhankelijk van meerdere factoren. Dit heeft onder andere te maken met de grootte, vorm en gewicht van het glas, of er ventilatieroosters in geplaatst dienen te worden, arbeidsintensiteit, etc. Het totaal aan te vervangen normale dubbele beglazing (inclusief het glas van de serre) komt uit op circa 10,5 vierkante meter. De totale kosten liggen tussen 1.470,- tot 2.520,-. Let bij het vervangen van de kozijnen, ramen, deuren en beglazing ook op de ventilatiemogelijkheden. Het is vaak mogelijk om ventilatieroosters aan te brengen, hierdoor is het mogelijk continu te ventileren zonder de inbraakveiligheid te verminderen. 18

19 6.2. BESPARINGSPOTENTIEEL OP INSTALLATIETECHNISCH GEBIED ZONNEPANELEN (PV-SYSTEEM) De situering van de woning biedt voldoende mogelijkheden voor een PV systeem. De panelen kunnen op beide dakvlakken geplaatst worden. Op basis van de huidige situering van de woning heeft een PV-systeem een wat lager rendement dan bij een ideale oriëntatie van een dak pal op het zuiden (maximale jaarlijkse zoninstraling). Bovendien zal rekening moeten worden gehouden met de schaduwvorming van de boom voor het oostelijke dakvlak (zie onderstaande tweede foto). Het systeem zal naar schatting circa 80 tot 85% van het jaarlijkse maximum aan zoninstraling opvangen. Een investering in zonnepanelen blijft nog steeds een interessante oplossing. Uw energieverbruik voor elektriciteit bedroeg circa kwh. Met uw dak kunt u niet genoeg energie opwekken om te voorzien in uw totale elektriciteitsbehoefte. Het is overigens altijd aan te bevelen niet meer op te wekken dan het eigen elektriciteitsverbruik. Voor het elektra overschot ontvangt u namelijk slechts de kale stroomprijs van 5 a 6 eurocent per kwh (bij enkele partijen is dit 10 cent per kwh). Tegenwoordig worden alle systemen op een aparte groep in de meterkast aangesloten, dit is verplicht volgens de NEN1010. In sommige gevallen is het mogelijk om het systeem aan te sluiten op de groep van de wasmachine of droger met een PV-verdeler. Vraag hiernaar bij uw leverancier/installateur. De levensduur van de zonnepanelen is langer dan 25 jaar. Zonnepanelen zetten zonlicht om in elektriciteit. De stroom die wordt opgewekt is gelijkstroom, maar de stroom die wij thuis (op het net) gebruiken is wisselstroom. Vandaar dat er altijd nog een omvormer nodig is die de opgewekte gelijkstroom uit de panelen omvormt naar wisselstroom. Hierdoor kan de opgewekte stroom direct gebruikt worden in de woning of terug geleverd worden op het elektriciteitsnet. Een zonnepanelen installatie bestaat dus uit zonnepanelen die worden gekoppeld aan een omvormer, welke weer gekoppeld is aan uw elektriciteitsnet in huis. Vermogen Het vermogen van een zonnepaneel wordt uitgedrukt in Wattpiek. Dit is het maximaal vermogen dat het paneel kan opwekken. Een standaard paneel (vandaag de dag) is 270 Wattpiek en heeft een afmeting van 1 x 1,65 meter. Er zijn ook panelen op de markt met een hoger vermogen, uiteraard kosten deze ook meer per paneel. Deze kan liggend (landscape) of staand (portrait) worden geplaatst. Op een plat dak wordt over het algemeen gebruik gemaakt van een landscape opstelling vanwege de windvang van de panelen. De jaarlijkse energie opbrengst van een paneel georiënteerd op het zuiden (180 ), zonder schaduw, in een hellingshoek van graden is circa kwh per jaar. In uw geval zal de productie per paneel meer richting de 230 kwh per paneel zijn, vanwege de oriëntatie en de hellingshoek. Een installateur kan eventueel voor u uitwerken hoeveel panelen er maximaal op uw dak geplaatst kunnen worden. Kosten en opbrengsten De kostprijs van een zonnepanelen systeem wordt door installateurs vaak uitgedrukt in een prijs per Wattpiek vermogen. Dit is een all-inclusief prijs (panelen, omvormer, kabels, ballast, installatie etc.) De kostprijs van een zonnepaneel varieert per aanbieder. Er zijn namelijk verschillen in merk (kwaliteit) panelen en omvormer, garanties en certificeringen van de installateur. Voor systemen van particulieren komen wij in de praktijk 19

20 prijzen tegen variërend van 1,40 en 1,80 per Wattpiek bij in serie geschakelde systemen. Bij grotere systemen soms iets lager. Een systeem met micro omvormers of optimizers is duurder in de aanschaf, maar geeft wel een hoger rendement in specifieke situaties. Afhankelijk van de beschikbare ruimte kunt u globaal berekenen wat de kosten voor het systeem zullen worden. Een belangrijk aandachtspunt is om rekening te houden met schaduwvorming van dakdoorvoeren, schoorstenen, dakkapellen, bomen et cetera. Wanneer één zonnecel van een paneel in de schaduw ligt kan deze het gehele rendement van alle panelen negatief beïnvloeden. Een in serie geschakeld systeem werkt namelijk op de opbrengst van de minst presterende cel. Wanneer er sprake is van veel schaduwvorming zou gekozen kunnen worden voor een systeem met micro-omvormers of optimizers (meerkosten circa 15%). Ieder paneel heeft dan een eigen micro omvormer in plaats van één grote omvormer voor de gehele serie zonnepanelen. Bij optimizers blijft u een centrale omvormer houden, maar worden de panelen wel individueel geschakeld. Door de micro omvormer / spanningsoptimizers wordt niet de hele serie negatief beïnvloed wanneer een zonnepaneel in de schaduw ligt. Wij zijn in deze berekening uitgegaan van 13 panelen. Door een omvormer met twee strings te gebruiken kunnen aan beide kanten van het dak 6 om 7 panelen geplaatst worden. Wanneer u van plan bent zonnepanelen te laten plaatsen kan een installateur een gerichter legplan maken. Met 13 panelen (3.510 Wattpiek vermogen) georiënteerd op het oosten en westen (95 en 275 ), wekt u circa kwh per jaar op, oftewel circa 580,-. Hierbij zijn wij uitgegaan van het gemiddelde energietarief van circa 0,20 voor iedere opgewekte kwh. Op uw totale energierekening houdt dit een besparing in van circa 20%. De opwekking van kwh dekt 48% van het door u doorgegeven elektraverbruik van kwh per jaar. Staar u niet blind op de voorspellingen van de aanbieder. Veel installateurs zullen een simpele inschatting maken van de verwachte productie in uw situatie, andere doen dit uitvoeriger middels speciale software. Bekijk daarom zelf bijvoorbeeld goed welke schaduwfactoren er in uw omgeving zijn en of deze van invloed zijn op uw systeem. In het onderstaande overzicht ziet u een keuzelijst voor de omvang van een systeem. De gemiddelde terugverdientijd 4 van een zonnesysteem ligt rond de 6 10 jaar voor een particuliere woningeigenaar. Hierbij is rekening gehouden met de kosten voor het vervangen van de omvormer één maal in de levensduur van het systeem (25 jaar). Het rendement op de investering in zonnepanelen ligt gemiddeld op 10%. Als u dit vergelijkt met bijvoorbeeld geld op een spaarrekening is het investeren in zonnepanelen een meer rendabele investering. De verwachting is dat in uw situatie dit nog wel eens voordeliger uit kan pakken. Daarnaast is het natuurlijk fijn om zelf uw eigen duurzame energie op te wekken. De prijs die wordt weergeven als kosten indicatie in het overzicht is de turn-key prijs inclusief BTW. Door gezamenlijke inkoop met een grote groep particulieren kan deze prijs veelal nog een stuk omlaag. Het is dus interessant om gezamenlijk met bijvoorbeeld uw buren in te kopen. Dit zal er voor zorgen dat de terugverdientijd en het rendement op uw investering nog gunstiger wordt. aantal panelen PV-systeem Omvang installatie (in Watt Piek) kosten indicatie 6 panelen WP 2.750,00 9 panelen WP 3.900,00 13 panelen WP 5.250,00 Subsidie / BTW teruggave Er is geen subsidie voor zonnepanelen beschikbaar. U kunt wel gebruik maken van een speciale regeling voor BTW teruggave. Dit zal de terugverdientijd van het systeem aanzienlijk verkorten. Veel installateurs kunnen u helpen in dit traject maar u kunt dit ook zelf regelen. Via het Duurzaam Bouwloket kunt u meer informatie opvragen over teruggave btw bij zonnepanelen. 4 De terugverdientijd verschilt per situatie. Dit is onder andere afhankelijk van de oriëntatie, energietarief, hellingshoek, omvormer, rendement van het paneel, schaduwvorming op het paneel et cetera. 20

21 VERWARMINGSSYSTEEM In de garage staan twee Cv-ketels. Eén ketel levert warmte aan het appartement en de andere ketel voor het woonhuis. Het gaat om een Remeha Tzerra M 28C Plus uit 2016 (woonhuis) en een Remeha Avanta 28C uit 2014 (appartement). Kijkend naar de economische levensduur van een ketel (gemiddeld 15 jaar) valt te concluderen dat de ketels gloednieuw zijn en aan het begin van de levensduur staan. Zeer belangrijk is dat u deze ook waterzijdig laat inregelen wanneer u een nieuwe ketel plaatst. Het is namelijk zonde als uw nieuwe ketel met 107% rendement door slechte afstelling niet meer dan 90% zou halen en bepaalde ruimten en radiatoren niet gelijkmatig of goed warm worden. Tijdens de opname werd bijvoorbeeld duidelijk dat in ieder geval één van de ketels op de maximale aanvoertemperatuur stond. Bovendien hadden de radiatoren in de woning verschillende temperaturen. In hoofdstuk 7.3 wordt meer verteld over het waterzijdig inregelen. Mocht u in de toekomst uw ketel(s) gaan vervangen, dan adviseren wij niet zomaar weer een nieuwe gasgestookte ketel aan te schaffen. Tegenwoordig is het goed mogelijk om een woning op een duurzame wijze te verwarmen zonder gas. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van een warmtepomp. Om een aardgas loze woning te realiseren zal eerst moeten worden gekeken naar het warmte afgiftesysteem. Een warmtepomp werkt namelijk op basis van lage temperaturen (onder de 50 graden Celsius). Op dit moment is de woning voorzien van een warmteafgiftesysteem dat werkt op basis van hoge temperaturen (60 tot 80 graden Celsius). Het is mogelijk om te kijken of de capaciteit van de huidige radiatoren voldoende is. Dit is een kwestie van uitproberen, het is mogelijk om de aanvoertemperatuur van de Cv handmatig lager te zetten (let op! Laat de temperatuur van het warme tapwater boven de 60 graden staan!). Dit kan stapsgewijs tot er wordt gemerkt dat de woning niet goed (genoeg) meer op temperatuur komt of dat de woning niet snel genoeg op temperatuur komt. Dan kan uiteraard de aanvoertemperatuur weer wat naar boven gezet worden. Op deze manier is een optimale aanvoertemperatuur te realiseren. Hierbij dient ook de instelling van de thermostaat aangepast te worden. Bij het verwarmen van een woning op lage temperaturen zal de woning niet snel op temperatuur komen wanneer de thermostaat bij afwezigheid of s nachts op een lage temperatuur wordt gezet. Vandaar dat bij laag temperatuur systemen de nachtverlaging niet wordt toegepast, maar de thermostaat als ondergrens op 17,5 à 18 graden wordt gezet. Wanneer blijkt dat de woning niet warm genoeg wordt met het huidige warmte-afgiftesysteem, dan zal eerst wat moeten worden gedaan aan het verbeteren van het warmte-afgiftesysteem. Er zou bijvoorbeeld een radiator bij geplaatst kunnen worden. Ook het aanleggen van vloerverwarming is hiervoor een optie of het plaatsen van lage temperatuur radiatoren/convectoren. Het appartement is wel voorzien van vloerverwarming. Aangezien de bewoners aangeven dat hier veel gebruik van wordt gemaakt lijkt dit een ideale situatie voor een hybride warmtepomp. Een hybride warmtepomp kan aangesloten worden op de huidige Cv-ketel. De hybride warmtepomp en de Cv-ketel zullen met elkaar communiceren. Worden er temperaturen gevraagd lager dan 50 graden Celsius, dan zal de warmtepomp dit leveren en wanneer er hogere temperaturen worden gevraagd, dan zal de Cv-ketel dit verzorgen. Met een hybride warmtepomp kan bij een gasverbruik van circa m3 meer dan 30% bespaard worden op de totale energierekening. Een hybride warmtepomp kost 4.000,- tot 4.500,- exclusief ISDE subsidie (zie hoofdstuk 9). 21

22 Zonneboiler Een (hybride) warmtepomp zou ook gecombineerd kunnen worden met een zonneboiler. Een zonneboiler zet de warmte van de zon om in warm water. Een zonneboiler installatie bestaat globaal gezien uit één of meerdere zonnecollectoren, een voorraadvat en een circulatiepomp. Ook bij een warmtepomp zal de zonneboiler aansloten worden op het buffervat. In de zomer kunt u gemakkelijk temperaturen van 70 graden Celsius bufferen. In de winter is dit uiteraard een stuk lager, maar ook hier kan bij volle zoninstraling een temperatuur van bijvoorbeeld 15 á 25 graden worden opgewekt. Dit hangt af van het type systeem dat u toepast, maar ook van de soort collectoren. Er zijn namelijk vlakke plaat collectoren en vacuümbuiscollectoren. De vacuümbuiscollectoren kunnen bij weinig zoninstraling door het vacuüm een hogere temperatuur opwekken dan de vlakke plaat collectoren, maar zijn in aanschaf ook weer iets duurder. Kijkend naar uw leefsituatie en huishouden zou een zonneboiler installatie voor uw woning een minder interessante investering zijn in vergelijking met zonnepanelen. In onderstaand overzicht ziet u een kostenindicatie en terugverdientijd weergeven voor uw situatie uitgegaan van alleen een zonneboiler systeem voor warm tapwater. Mogelijke maatregel : Zonneboiler voor alleen warm tapwater Indicatie kosten : +/ ,00 (voorraadvat van 120 liter en 2,5m2 collector oppervlak) Indicatie terugverdientijd : +/ jaar 5 Opmerking : Terugverdientijd is afhankelijk van het warmwaterverbruik. Bij een huishouden dat veel warm water verbruikt heeft u een hogere besparing en is de investering ook sneller terugverdiend. 5 Bij de indicatie van de terugverdientijd is geen rekening gehouden met mogelijke subsidies. Zie voor meer informatie het hoofdstuk Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE) 22

23 7. OVERIGE MAATREGELEN 7.1. VENTILATIE Tijdens de QuickScan is er een luchtkwaliteitsmeting gedaan. Door het korte tijdsbestek is deze meting niet representatief voor de luchtkwaliteit binnen de woning. Voor een betere meting dient de luchtkwaliteitsmeter langer in de woning te staan en data te loggen. Bij de woning was het CO2 gehalte gedurende de scan circa 863 PPM. Dit is een prima CO2 gehalte. De luchtvochtigheid was met circa 49,1% ook prima in orde. Wanneer er voldoende geventileerd wordt in de woning zal de luchtkwaliteit goed zijn. Bij een gezond binnenklimaat moet worden gelet op de onderstaande aspecten. > 1200 PPM : de binnenlucht is ongezond PPM : de kwaliteit van de binnenlucht is aanvaardbaar <1000 PPM : de kwaliteit van de binnenlucht is gezond > 70 % : de binnenlucht is te vochtig % : de binnenlucht is prima < 30% : de binnenlucht is te droog 7.2. REDUCEREN SLUIPVERBRUIK In het persoonlijke interview kwam naar voren dat u al bewust bezig bent met het sluipverbruik binnen uw woning. Wellicht is het interessant om te weten dat er apparaten beschikbaar zijn die het totale sluipverbruik of per apparaat/aansluiting binnen uw woning kunnen meten. Met dit soort apparaten kunt u uw sluipverbruik in de woning opsporen en real-time het energieverbruik in Watt in uw woning en van apparaten bekijken. Het sluipverbruik is het verbruik wat uw woning in stand-by stand verbruikt. Het is aan te bevelen een simpele verbruiksmeter aan te schaffen. Hiermee wordt u ook bewust van de apparatuur die onnodig aan staat binnen de woning. Op het moment dat u naar bed gaat en alle apparaten uit heeft gezet kunt u uw sluipverbruik aflezen. Er zijn ook verbruiksmeters die per apparaat of aansluitingen het verbruik kunnen meten. Zo zou u bijvoorbeeld het verbruik van de wasmachine en/of droger etc. kunnen bekijken. Vuistregel is dat iedere Watt aan vermogen (bij apparaten die 24 uur per dag het gehele jaar door stroom pakken) circa 2,- op jaarbasis is. Het is dus de moeite en zoektocht waard om uw sluipverbruik te reduceren. Een verbruiksmeter kost circa 20,- á 30,-. 23

24 7.3. C.V. WATERZIJDIG INREGELEN EN VERLENGEN LEVENSDUUR DOOR VUILAFSCHEIDER Veel van de verwarmingsinstallaties in Nederland zijn niet goed ingeregeld. Door de installatie waterzijdig in te regelen kan de verwarmingsinstallatie efficiënter verwarmen. Waterzijdig inregelen is een eenmalige handeling waarmee men de ketel inregelt. Vaak staat de aanvoertemperatuur onnodig hoog ingesteld. Dit is de temperatuur die de ketel uit gaat. Ook bij één van de ketels in deze woning stond de aanvoertemperatuur op de hoogste stand (90 graden Celsius). Hierdoor is de retourtemperatuur vrijwel altijd ook te hoog. Dit heeft als gevolg dat een Cv-ketel in de praktijk vaak niet zijn hoge rendement kan halen omdat de retourtemperatuur ruim boven de 55 graden uitkomt. Onder de 55 graden Celsius wordt pas echt een hoog rendement behaald. In het hoofdstuk Verwarmingssysteem is omschreven hoe u dit zelf naar beneden kunt zetten. Zorg er voor dat u geen aanpassingen doet aan de aanvoer temperatuur van het warme tapwater in verband met legionella! Uiteraard zou u dit ook kunnen laten doen door een installateur. Naast het instellen van de ketel dienen de maximale doorstroomopeningen van de radiatorkranen op elkaar afgesteld te worden. De juiste instelling is afhankelijk van de afstand van de radiator tot de ketel. Hoe verder, hoe minder druk er zal zijn, en hoe groter de opening zal moeten zijn. Er zijn meerdere manieren om uw verwarmingssysteem in te regelen. Dit kan handmatig. Hierbij stelt een installateur de maximale doorstroomopening in door het binnenwerk van een radiatorkraan in te stellen (het kan ook door een voetventiel te verdraaien maar dat is niet aan te bevelen). Aandachtspunt bij handmatig inregelen is dat wanneer u een aanpassing maakt in uw verwarmingssysteem het systeem eigenlijk weer in onbalans is en opnieuw ingeregeld dient te worden. Aangezien u hoogstwaarschijnlijk nog geen dubbel instelbaar binnenwerk heeft in de radiatorkranen kunt u er ook voor kiezen wanneer u nieuwe radiatorkranen koopt om deze te kopen met automatische debietregelaars. Deze regelen zelfstandig de balans in het verwarmingssysteem. Let wel op dat u regelmatig blijft ontluchten. Lucht blokkeert de doorstroming. Waterzijdig inregelen is de belangrijkste maatregel in het Cv- optimaliseringstraject, omdat het de voorwaarde schept om een hoofdregeling scherp en goed af te stellen. Een indicatie van de kosten voor Cv-optimalisatie is circa 300,-. Dit varieert per situatie aangezien iedere woning maatwerk is (handmatig inregelen, nieuwe radiatorkranen of automatische debietregelaars et cetera). In een pilot test zijn in Nijmegen 10 woningen ingeregeld. De gemiddelde besparing op de stookkosten was 5 a 10% (met uitschieters van 30%). Ook interessant voor de centrale verwarming is een vuilafscheider met magneet. Binnen een verwarmingssysteem circuleren kalk en versneld magnetiet (zeer kleine ijzerdeeltjes). Vaak is dit vuil in het installatiewater de oorzaak van storingen en versnelde slijtage van onderdelen in uw Cv-installatie. Dit vuil bestaat grotendeels uit corrosiedeeltjes, die de magnetische velden in pompen, ventielen en regelkleppen opzoeken. Andere vuildeeltjes worden door de installatie gepompt en verzamelen zich uiteindelijk in kritische componenten. Met als gevolg: onnodig energieverbruik, snellere slijtage en terugkerende klachten zoals storingen, uitval of een minder goede werking. Toepassing van een vuilafscheider kost circa 150,- en is gemakkelijk toe te passen op (bijna) iedere Cv-installatie. 24

25 7.4. RADIATORFOLIE EN LEIDINGISOLATIE Een goede manier om de stralingswarmte van de radiatoren de kamer in te leiden is door de achterzijde van de radiator of wand te beplakken met radiatorfolie. Hierdoor wordt de warmte die de radiator aan de achterkant uitstraalt naar de wand, gereflecteerd naar de desbetreffende ruimte. De gemiddelde kosten van radiatorfolie voor een woning liggen rond de 25,-. Echter wanneer de radiatoren in een bepaalde ruimte nauwelijks aan staan, heeft het toepassen van radiatorfolie hier weinig nut. CV-leidingen verliezen veel warmte wanneer deze niet geïsoleerd zijn. Door leidingisolatie in onverwarmde ruimten (zoals hal, garage, zolder etc.) of ruimtes die niet verwarmt worden toe te passen, wordt onnodig warmteverlies via leidingen voorkomen. U kunt uw leidingen isoleren met speciale isolatiekokers voor leidingwerk, maar ook met bijvoorbeeld isolerende bandage-folie (stralingsprincipe). De gemiddelde kosten voor het isoleren of verbeteren van de leidingisolatie in de niet verwarmde ruimten van een woning liggen circa rond de 25,-. In uw geval liggen de kosten lager vanwege de beperkte aanwezigheid van leidingen VLOERVERWARMINGSSYSTEEM Uw vloerverwarmingssysteem is uitgerust met een vloerverwarmingspomp. In veel bestaande woningen ontbreekt een vloerverwarmingspompschakelaar. Dit is ook bij u het geval. Een vloerverwarmingspompschakelaar zorgt voor het efficiënter en energie zuiniger functioneren van de vloerverwarmings (circulatie) pomp. Indien de CV -ketel gestuurd wordt door één centrale kamerthermostaat en er geen warmtevraag is, wordt de CV -ketel uitgeschakeld. Dan zal na enkele minuten er relatief koud(er) water door de vloer gepompt worden. De vloer koelt hierdoor onnodig sneller af. Het (extra) snel afkoelen en het continue laten draaien van de pomp leidt tot onnodig energieverlies en vermindering van het comfort. De vloerverwarmingspompschakelaar zorgt ervoor dat de pomp, bij het uitschakelen van de ketel, ook uitgeschakeld wordt. De pomp wordt uitgeschakeld op het moment dat de temperatuur van het CV-water naar de verdeler toe, onder een vooraf ingestelde temperatuur komt. De pomp wordt weer ingeschakeld op het moment, dat de temperatuur van het CV-water naar de verdeler toe de vooraf ingestelde temperatuur overschrijdt. Buiten het stookseizoen bespaart de pompschakelaar energie doordat de pomp uitgeschakeld blijft. Om te voorkomen dat de pomp onverhoopt vast komt te zitten, zorgt de schakelaar ervoor dat de pomp eens in de twee dagen enkele minuten ingeschakeld wordt zodat het systeem kan circuleren en kleppen niet kunnen vastlopen. De kosten van een vloerverwarmingspompschakelaar bedragen circa 60,-. Deze investering verdient zich veelal binnen 1 à 2 jaar terug. 25

26 7.6. VLOERVERWARMINGSSYSTEEM ELEKTRISCH De vloer in de serre is uitgerust met elektrische vloerverwarming en deze is instelbaar via het Magnum Intelligent-Control panel (zie foto). Het is een verstandig besluit geweest hier een bedieningspaneel met timer op in te stellen, want een elektrische vloerverwarming kan erg veel energie gebruiken. Regelmatig komen wij bij woningen waar de elektrische vloerverwarming een zeer groot aantal uren per dag aan staat. In dergelijke gevallen kan het zeer interessant zijn om een thermostaat met klokinstelling aan te schaffen of de aanwezige klokinstelling te gebruiken en zo nauwkeurig mogelijk in te stellen. Om een beeld te geven van het energieverbruik van de vloerverwarming kunt u onderstaand een voorbeeldberekening vinden. Bij een elektrische vloerverwarming van circa 3 vierkante meter is een maximaal vermogen van 600 Watt gebruikelijk. In de rest van de berekening gaan wij uit van een gemiddeld vermogen van 450 Watt. In de zomermaanden hebben de meeste huishoudens hun elektrische vloerverwarming niet of nauwelijks aan. Vandaar dat wij er van uit gaan dat in mei de vloerverwarming uit gaat en in oktober ongeveer weer aan gaat. In totaal is de vloerverwarming dan circa 7 maanden in gebruik. In deze situatie gaan wij er van uit dat de vloerverwarming 7 maanden circa 9 uur per dag aan staat (2,5 uur in de ochtend en 6,5 uur in de middag en avond). Omgerekend is dit: 450 Watt * 212 dagen * 9 uur = 858 kwh * 0,20 = 171,- op jaarbasis. In deze situatie is het interessant om het klokprogramma zo nauwkeurig mogelijk in te stellen zodat de vloerverwarming minder uren maakt op jaarbasis, maar men niet te veel in comfort achteruit gaat. Hierdoor is een relatief grote besparing te realiseren op het elektraverbruik. Ieder uur 450 Watt vermogen laten verwarmen geeft een verbruik van 0,45 kwh per uur. Ieder uur kost dan circa 0,09 aan elektriciteit. Een uurtje per dag minder de vloerverwarming aan zal in één jaar tijd ruim 19,- besparen (95 kwh). Door een goede instelling middels een tijdsschakelaar is te besparen op het elektriciteitsverbruik LED VERLICHTING In uw woning heeft u op verschillende plaatsen gloeilampen en/of halogeenverlichting. Tijdens de opname werd duidelijk dat er 3 lampen op dimmer aanwezig zijn. Een groot deel van de energie bij gloeilampen en halogeen verlichting wordt omgezet in warmte. Helaas kan bij een situatie met dimmers de ledlamp niet zomaar vervangen worden. Vaak hebben bestaande dimmers een minimum aan te sluiten vermogen van bijvoorbeeld een 50 Watt. Indien de halogeenlampen vervangen worden door ledlampen zal dit minimum benodigde vermogen niet behaald worden, waardoor de lampen o.a. kunnen gaan flikkeren en/of zoemen. Het is daarom vaak ook nodig om de huidige dimmer te vervangen door een speciale led dimmer met een lager minimaal benodigd vermogen. De kosten kunnen hierdoor een stuk hoger uitvallen, waarmee de terugverdientijd langer zal worden. Uiteraard is het bij veel gloei- of halogeenlampen op één dimmer alsnog interessant om de investering terug te verdienen. 26