Pop, wat levert het op? Onderzoek naar de inkomsten van popmusici in Nederland. Teunis IJdens Saskia von der Fuhr Joris de Rooij

Transcriptie

1 Pop, wat levert het op? Onderzoek naar de inkomsten van popmusici in Nederland Teunis IJdens Saskia von der Fuhr Joris de Rooij

2

3 Pop, wat levert het op? Onderzoek naar de inkomsten van popmusici in Nederland Samenvattend rapport Teunis IJdens Saskia von der Fuhr Joris de Rooij Het onderzoek Pop, wat levert het op? werd uitgevoerd op initiatief van: Ntb, bv Pop/fnv-Kiem, norma en sena Tilburg, januari 2009 iva beleidsonderzoek en advies

4 2

5 Voorwoord Leuke hobby heb je! Dit soort enthousiaste reacties krijgt een professionele popmusicus regelmatig te horen als hij weer eens ergens optreedt. De grens tussen hobbyisme en professionaliteit is bij popmuziek blijkbaar moeilijk te trekken. Opmerkelijk genoeg contrasteert dit populaire idee met een andere algemene perceptie over popmuzikanten: het beeld van de succesvolle ster die echt wel genoeg verdient met optreden en revenuen uit auteursrechten, thuiskopievergoedingen en naburige rechten gemakkelijk missen kan. Deze contrasterende beelden hebben een negatieve uitwerking op de belangenbehartiging voor popmusici door de Ntb, BV Pop/fnv-Kiem en de rechtenorganisaties sena en norma. Maar vooral lijken zij een verlammende werking te hebben gehad op de totstandkoming van een modern popmuziekbeleid. Ook subsidiënten, politici en beleidsmakers verschuilen zich maar al te vaak achter de denkbeelden die ze al jaren over popmusici hebben, variërend van: Het zijn (veredelde) amateurs, tot: Ze verdienen toch genoeg? Kijk maar naar Marco Borsato. Bovendien houdt het achterhaalde romantische idee dat je alleen verantwoorde pop zou kunnen maken wanneer je financieel aan de grond zit in sommige kringen hardnekkig stand. De werkelijkheid is anders en op zijn minst genuanceerder. Om de genoemde vooroordelen voorgoed te verwijzen naar de categorie verhalen uit de oude doos zijn echter allereerst cijfers nodig. Cijfers waarop een verantwoord popmuziekbeleid kan worden gebouwd. Om die reden hebben bovengenoemde organisaties dit onderzoek naar de inkomenspositie van popmusici geïnitieerd. Het is al weer decennia geleden dat de inkomenspositie van popmusici werd onderzocht terwijl de sector inmiddels drastisch is veranderd. Zo heeft de komst van internet grote gevolgen gehad voor de popindustrie en zijn sommige inkomstenbronnen opgedroogd terwijl andere rijkelijk vloeien. Bovendien zijn de professionele opleidingen voor popmusici als paddenstoelen uit de grond geschoten. De popsector is bezig met een professionele inhaalslag ten opzichte van andere muziekgenres maar de vraag is of deze verregaande professionalisering zich ook vertaalt in een verbetering van de inkomenspositie van de musici. De onderzoeksresultaten geven voor een deel antwoord op deze en vele andere vragen rond de financiële positie van professionele popmusici. Ze schetsen echter vooral een beeld dat een deugdelijk fundament zou kunnen vormen voor een verbetering van het Nederlands Popmuziek Plan en andere rijkssubsidieregelingen voor popmusici, een wettelijke bescherming van popmusici tegen wurgcontracten en wetgeving op het gebied van het naburig recht en auteursrecht. Vooral politici en beleidsmakers uit de cultuursector zouden zich de onderzoeksresultaten moeten aantrekken en zich moeten afvragen of de door hen geïntroduceerde wetgeving en subsidieregelingen het effect sorteren dat zij zich vooraf hebben gewenst. Wij bedanken de rechtenorganisaties norma en sena voor de financiering van het onderzoek en de medewerkers van het iva die het onderzoek op zeer deskundige wijze hebben uitgevoerd. Dank vooral ook aan alle popmusici die de moeite hebben genomen om de internet-enquête over hun inkomenssituatie in te vullen. Door deze inspanningen beschikken we nu over de benodigde cijfers om met kracht te pleiten voor betere wetgeving en een adequater beleid. De begeleidingscommissie van het onderzoek bestond uit Hans Kosterman, Michiel Steenhuis, Rakendra Smit, Erwin Angad-Gaur en ondergetekende. Anita Verheggen 3

6 Inhoudsopgave Waar hebben we het over? In het voorwoord is uiteengezet waarom het onderzoek gedaan is. Hier lichten we kort toe op welke doelgroep het onderzoek gericht was, hoe het onderzoek is opgezet en hoe dit samenvattende rapport is opgebouwd. 2 Wie zijn het en wat doen ze? Wie zijn de musici die aan het onderzoek meewerkten? Hoe oud zijn ze en hoeveel mannen en vrouwen zijn actief in de popmuziek? Wat doen ze in de muziek? Welk instrument bespelen ze? Wat voor muziek spelen ze en in welke taal zingen ze? Hoe oefenen ze hun vak uit? 3 Waar leven ze van? Wat is de inkomenssituatie van samenwonende en alleenstaande musici? Wat is het persoonlijk jaarinkomen van musici? Hoeveel inkomsten halen ze uit muziek, uit ander werk en uit overige bronnen? Houden hoogte en samenstelling van het jaarinkomen verband met bepaalde achtergrondkenmerken, zoals leeftijd en opleiding? In hoeverre zijn musici tevreden over hun inkomenssituatie? 4 Wat verdienen ze met muziek? Inkomsten uit muziek vormen een belangrijk bestanddeel van het jaarinkomen van musici. Waar verdienen ze hun geld als musicus mee? Wat is het aandeel van optreden, van rechten en royalties en van andere activiteiten? Varieert het gewicht van verschillende muzikale inkomstenbronnen met de leeftijd van musici of met andere kenmerken? Waarin onderscheidt de financiële top 10 van de popmusici in Nederland zich van andere musici? 5 Hoe vaak treden ze op, waar en voor welke gage? Optreden is de voornaamste bron van inkomsten uit muziek voor de meeste popmusici. Waar treden ze op? Hoe vaak op welke podia? Welk deel van de omzet per optreden komt ten goede aan de musici zelf en hoeveel gaat er naar andere partijen? Wat is de gage per optreden? Welke verschillen in gage zijn er tussen diverse soorten podia? Zijn musici te typeren naar de soort podia waar ze vooral optreden? Houdt het type podia waar musici spelen verband met hun leeftijd? En variëren de hoogte en samenstelling van het totale jaarinkomen van musici en hun inkomsten uit muziek met de podia waar ze vooral optreden? 6 Wat vinden ze er zelf van? Wat zijn de opvattingen van musici over hun beroep en hun inkomenssituatie? Is popmuziek kunst of gewoon amusement? Moet je voor het vak van popmusicus geleerd hebben om succesvol te kunnen zijn? Moet de overheid popmuziek subsidiëren? Is een minimumgage voor optredens op gesubsidieerde podia wenselijk? 7 Nog even de hoofdpunten Wat zijn de belangrijkste bevindingen van het onderzoek? Voor wie zijn de resultaten van belang? Wat kunnen zij ermee doen?

7 1 Waar hebben we het over? Volgens het begin 2008 verschenen onderzoeksrapport 395 minuten van Remko van Bork zijn er in Nederland naar schatting een half miljoen mensen van zes jaar en ouder die zich actief als amateur bezighouden met popmuziek. Gemiddeld doen ze dat ruim zes uur per week: 395 minuten. Een amateurmusicus is volgens het rapport iemand die per week 50 minuten of meer actief met muziek bezig is in zijn vrije tijd, geen ter zake doende kunstvakopleiding heeft en niet substantieel met muziek in zijn levensonderhoud voorziet. Pop, wat levert het op? gaat niet over amateurs in de popmuziek maar juist over musici die beroepsmatig met muziek bezig (willen) zijn en voor wie muziek dus geen vrijetijdsbesteding is. Volgens het cbs-rapport Kunstenaars in Nederland (2007) zijn er ongeveer beroepsmusici in Nederland werkzaam. Niet bekend is, hoeveel van hen zich hoofdzakelijk of uitsluitend toeleggen op popmuziek en rock. Voor Pop, wat levert het op? is een internet-enquête gehouden onder personen die als popmusicus zijn aangesloten bij de vakbonden Ntb of fnv-kiem (bv Pop) en/of die als popmusicus in de administratie zitten van de rechtenorganisaties norma en sena. Dat zijn er duizenden. Uit deze populatie is een steekproef getrokken voor de enquête. Ruim 700 personen zijn met de enquête gestart. Daarvan gaven ongeveer 200 bij de ingangsvragen te kennen dat ze muziek vooral als vrijetijdsbesteding zien of dat ze niet hoofdzakelijk of uitsluitend popmuziek en rock maken. Zij horen dus niet bij de doelgroep. De resultaten van Pop, wat levert het op? hebben dus betrekking op ruim 500 personen die tenminste 12 uur per week actief zijn in de muziek, beroepsmatig met muziek bezig (willen) zijn en er hun brood mee (willen) verdienen en zich hoofdzakelijk of uitsluitend toeleggen op pop en rock in ruime zin. Het onderzoek naar de amateur-popmuziek en ons onderzoek hebben gemeen dat ze zich op popmuziek in ruime zin richten. Van Bork constateert terecht dat er geen sluitende definitie van popmuziek bestaat en duidt popmuziek losjes aan als muziek in de Anglo- Amerikaanse traditie die in de jaren 50 populair is geworden. In dezelfde trant wordt in ons onderzoek onder popmuziek en rock een breed scala van muziekgenres verstaan die in de muziekwereld gewoonlijk tot pop en rock worden gerekend, inclusief bijvoorbeeld country, dance, hiphop, R&B en wereldmuziek. Popmuziek en rock zijn vooral te onderscheiden van klassieke muziek, jazz en amusementsmuziek. In dit samenvattende rapport presenteren we de belangrijkste resultaten en bevindingen van het onderzoek. Hoofdstuk 2 is een beschrijving van de populatie aan de hand van een aantal kenmerken. In hoofdstuk 3 wordt de inkomenssituatie van popmusici belicht. Hoofdstuk 4 zoomt vervolgens in op de inkomsten uit muziek. Hoofdstuk 5 gaat over de optredens van musici: hoe vaak, waar en voor welke gage. Hoofdstuk 6 geeft een beeld van de opvattingen van musici over diverse aspecten van hun beroepspraktijk. Tot slot worden in hoofdstuk 7 een aantal hoofdpunten naar voren gehaald. 5

8 2 Wie zijn het en wat doen ze? Leeftijd en geslacht Mannen maken 84 procent uit van de bevraagde popmusici, vrouwen 16 procent. De gemiddelde leeftijd van de bevraagde popmusici ligt bij 40 jaar. Twintigers maken ruim eenvijfde van de musici uit, dertigers bijna eenderde, veertigers ruim een kwart en vijftigplussers ruim eenvijfde. Vrouwen in de popmuziek zijn jonger (gemiddeld 37 jaar) dan hun mannelijke collega s (41 jaar). figuur 2/1 Leeftijd en geslacht 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% twintigers dertigers veertigers vijftig+ man vrouw totaal Opleiding Bijna de helft van de musici heeft een beroepsopleiding in de muziek gedaan, waarvan tweederde het diploma van deze opleiding heeft behaald, een kwart de opleiding voortijdig heeft afgebroken en bijna eentiende nog studeert. In de meeste gevallen gaat het om een conservatoriumopleiding, in een klein aantal gevallen om de Rockacademie of om andere beroepsopleidingen in de muziek. Jazz, popmuziek en klassieke muziek zijn de meest voorkomende studierichtingen. Van degenen die geen beroepsopleiding in de muziek hebben gedaan heeft ongeveer 40 procent een diploma van een (andere) hogere opleiding. figuur 2/2 Soort opleiding muziek diploma, hoger onderwijs 25% muziek diploma, geen hoger onderwijs 6% muziek (nog) geen dipl, hoger onderwijs 4% muziek (nog) geen dipl, geen hoger onderwijs 12% geen muziek, wel hoger onderwijs 22% geen muziek, geen hoger onderwijs 32% Misschien zou men verwachten dat opleidingsniveau en soort opleiding samenhangen met de leeftijd van musici, maar dat is (nog) niet zo. Onder de twintigers zijn wel relatief veel musici die nog studeren aan een muziekopleiding. Als zij afstuderen en het beroep van popmusicus gaan uitoefenen, zullen er onder de twintigers en (straks) dertigers wel 6

9 meer musici met een afgeronde beroepsopleiding in de muziek zijn dan onder de veertigers en vijftigplussers. Overigens heeft bijna iedereen, ook degenen met een muzikale beroepsopleiding, zich (ook) langs andere weg in de muziek bekwaamd, via zelfstudie (81 procent), door in bandjes te spelen (77 procent) of door privéles (58 procent). Hoofdberoep en tijdsbesteding Bijna 60 procent van de ondervraagden noemt zich musicus of muzikant van beroep of zanger/zangeres, gitarist, pianist, artiest en dergelijke. Naast deze grote groep uitvoerende musici is er een kleinere groep (10 procent) die zich producer, componist, singer-songwriter of in sommige gevallen arrangeur noemt, en een nog kleinere groep die zich muziekdocent noemt (4 procent) of een ander beroep vermeldt dat iets met muziek te maken heeft (5 procent, van manager tot geluidstechnicus en werken in een muziekwinkel). Voor verreweg de meeste respondenten (80 procent) is het hoofdberoep de activiteit waar ze de meeste tijd aan besteden en hun brood mee verdienen. Anderen noemen muziek hun hoofdberoep omdat ze er de meeste tijd aan besteden en hun brood mee willen verdienen, ook als dat nog niet kan. Een kwart van de bevraagde musici noemt een beroep dat niets met muziek te maken heeft omdat ze daar hun brood mee verdienen. Zij behoren desondanks wel tot de doelgroep van het onderzoek. De bevraagde musici besteden gemiddeld 20 uur per week aan betaalde activiteiten in de muziek, 13 uur per week aan onbetaalde activiteiten in de muziek en 11 uur aan overige betaalde werkzaamheden (buiten de muziek). Tussen uitvoerende musici, producers/ componisten en docenten bestaat niet veel verschil voor wat betreft het aantal uren dat ze aan deze activiteiten besteden. Wie een hoofdberoep vermeldt dat niet met muziek te maken heeft, besteedt relatief weinig uren aan betaalde activiteiten in de muziek en veel uren aan betaalde activiteiten buiten de muziek, maar gemiddeld even veel aan onbetaalde activiteiten in de muziek als de eerste drie groepen. Activiteiten in de muziek Optreden is de meest genoemde activiteit in de muziek (92 procent). Bijna driekwart van de musici componeert (ook). Promotie en publiciteit, produceren, teksten schrijven, arrangeren en sessiewerk worden eveneens vaak genoemd, elk door 50 tot 60 procent van de musici. Bijna 40 procent van de musici noemt (tevens) management of boekingen doen. Eenderde van de musici noemt lesgeven. Optreden levert 80 procent van de ondervraagde musici direct inkomsten op. Sessiewerk, componeren, lesgeven en produceren leveren respectievelijk 38, 35, 31 en 29 procent van de musici inkomsten op en teksten schrijven 25 procent. Optreden, sessiewerk en lesgeven zijn de enige activiteiten die vaker als betaalde activiteit dan als niet direct betaalde activiteit genoemd worden. Vooral promotie en publiciteit horen volgens de meeste musici wel bij activiteiten in de muziek maar leveren slechts eentiende van hen ook inkomsten op. Ruim eenvijfde van de musici noemt naast de hierboven vermelde activiteiten ook andere activiteiten in de muziek, waaronder bijvoorbeeld repeteren, administratie en boekhouden. Ook dat zijn vooral onbetaalde activiteiten. 7

10 Mannen hebben vaker inkomsten uit componeren, arrangeren en vooral produceren dan vrouwen. Opmerkelijk is, dat relatief veel vrouwen teksten schrijven zonder daar direct inkomsten mee te verwerven. Qua overige betaalde en onbetaalde activiteiten in de muziek is er geen of weinig verschil tussen mannen en vrouwen. In hoofdstuk 4 wordt verder ingegaan op de inkomsten uit muziek. figuur 2/3 Betaalde en onbetaalde activiteiten in de muziek promotie, publiciteit management boekingen doen arrangeren teksten schrijven produceren lesgeven componeren sessiewerk optreden 0% 20% 40% 60% 80% 100% ja, directe inkomsten ja, maar geen directe inkomsten Instrument De meeste popmusici (44 procent) zingen én bespelen een instrument, 42 procent is alleen instrumentalist en 14 procent is alléén zangeres of zanger 1. Op de vraag naar hun hoofdinstrument noemt echter ruim eenvijfde van de musici (21 procent) zang of stem. Op grond van het eerstgenoemde instrument zijn musici in zeven groepen ingedeeld 2 : 25 procent speelt gitaar (elektrisch of akoestisch); 21 procent is zanger of zangeres; 17 procent speelt keyboards, piano en dergelijke (toetsen); 13 procent speelt slagwerk (drums, percussie, et cetera); 11 procent speelt basgitaar (of contrabas); 8 procent speelt een ander akoestisch instrument; 4 procent speelt een ander niet-akoestisch instrument. Tussen mannen en vrouwen in de popmuziek bestaat nog altijd een scherpe arbeidsdeling: bijna driekwart van de vrouwen is zangeres, tegen ruim eentiende van de mannen. Gitaar, figuur 2/4 Hoofdinstrument en geslacht gitaar, bas, slagwerk toetsen overige instrumenten zang man vrouw 1 13 procent heeft deze vraag niet ingevuld. 2 Van 73 respondenten is niet bekend of ze een instrument bespelen of welk instrument. Deze zijn hier niet meegeteld. 8

11 bas en slagwerk, maar ook piano, keyboards en dergelijke worden in de popmuziek relatief weinig door vrouwen bespeeld. Soort muziek Bij de open vraag naar het genre muziek waar men zich op toelegt noemt 70 procent van de musici meer dan één genre. De volgende genres worden als eerste genoemd: 32 procent pop (popmuziek); 15 procent rock (diverse varianten); 7 procent pop/rock (diverse varianten); 5 procent dance of house; 5 procent jazz; 3 procent Nederlandstalige (pop)muziek; 3 procent wereldmuziek; 2 procent hiphop of rap; 2 procent noemt singer-songwriter als genre. Diverse andere genres worden telkens door minder dan twee procent van de overige musici (samen 26 procent) genoemd. figuur 2/5 Muziekgenre pop pop/rock rock nederlandstalige (pop)muziek hiphop, rap dance, house jazz wereldmuziek singer-songwriter diverse andere genres Het aandeel van de hoofdgenres pop, pop/rock en rock varieert maar weinig met de leeftijd van musici. Bij de speciale genres zijn er wel leeftijdsverschillen. Zo spelen twintigers en dertigers vaker hiphop, rap, dance, house en alternative dan vijftigplussers, en de laatste vaker Nederlandstalige pop, country en folk en soul en wereldmuziek. Ruim een kwart van de musici zegt dat de muziek die ze maken veel (8 procent) of wel iets (19 procent) met hun culturele roots te maken heeft. Dat aandeel is onder degenen die (vooral) wereldmuziek spelen een stuk hoger (een kwart) dan onder alle musici samen (minder dan eentiende). In een band of solo, met eigen nummers of covers Musici treden op met een vaste band (37 procent), in verschillende losse bands (26 procent) of als soloartiest (20 procent). Soloartiesten treden in 29 procent van de gevallen op met een orkestband en in 15 procent van de gevallen met een live begeleidingsorkest; de rest van hen treedt alleen op, bijvoorbeeld als singer-songwriter of als DJ. Van de musici die vooral in een vaste band spelen en de soloartiesten speelt ruim de helft vooral eigen nummers, 15 procent vooral covers en nog eens 15 procent ongeveer evenveel 9

12 eigen nummers als covers. De taal waarin gezongen wordt is bij 47 procent van dezelfde groep musici Engels, bij 14 procent Nederlands en nog eens 13 procent Nederlands en Engels. Een kleine groep (6 procent) zingt vooral in een Nederlands dialect of in het Fries. Resumé De modale popmusicus anno 2008 is een man van tussen de 35 en 40 jaar die zich toelegt op popmuziek of rock, vooral geld verdient met optreden en waarschijnlijk gitaar speelt en zingt. De modale vrouwelijke popmusicus is zangeres, legt zich vooral toe op pop of pop/rock en is jonger dan haar mannelijke collega s. Naast optreden zijn componeren, produceren of arrangeren en teksten schrijven veel genoemde activiteiten. Mannen in de popmuziek verdienen vaker geld met componeren en produceren dan vrouwen, terwijl vrouwen dikwijls teksten schrijven zonder daar direct iets mee te verdienen. 3 Waar leven ze van? De inkomenssituatie van samenwonende en alleenstaande musici Tweederde van de bevraagde musici woont samen met een partner en eenderde is alleenstaand. Hierin is geen verschil tussen mannen en vrouwen. De leefsituatie houdt wel verband met de leeftijd: van de twintigers woont ruim 40 procent samen, van de dertigers en veertigers ongeveer 70 procent en van de vijftigplussers ruim 80 procent. Ruim eenvijfde van de samenwonende musici zegt dat hij/zij met zijn/haar gezin kan rondkomen van zijn eigen inkomsten uit muziek en bijna eenvijfde verdient genoeg met muziek en ander werk om met zijn gezin rond te komen. De meeste musici die samenwonen hebben echter inkomsten van beide partners nodig om met hun gezin rond te kunnen komen. figuur 3/1 Inkomenssituatie van samenwonende musici kan met gezin rondkomen van eigen inkomsten uit muziek 22% kan met gezin rondkomen van eigen inkomsten uit muziek en ander werk 18% is met gezin aangewezen op inkomsten beide partners 56% anders 4% Alleenstaande musici kunnen vaker rondkomen van uitsluitend inkomsten uit muziek (39 procent) of inkomsten uit muziek en ander werk (46 procent). Bijna eenvijfde van de alleenstaande musici is aangewezen op een uitkering (of studiebeurs) of heeft overige inkomsten nodig om rond te kunnen komen. 10

13 figuur 3/2 Inkomenssituatie van alleenstaande musici kan rondkomen van inkomsten uit muziek 36% kan rondkomen van inkomsten uit muziek en ander werk 46% is (mede) aangewezen op een uitkering of studiebeurs 10% anders 8% Tussen samenwonende vrouwelijke en mannelijke musici bestaat een groot verschil in inkomenssituatie, niet tussen de alleenstaande mannen en vrouwen. Vrouwelijke musici die samenwonen zijn veel vaker (mede) aangewezen op inkomsten van hun partner dan mannen die samenwonen. Partners van samenwonende musici hebben meestal een parttime inkomen (51 procent) of een volledig inkomen (39 procent). Ook hierin verschillen vrouwelijke musici die samenwonen weer sterk van hun samenwonende mannelijke collega s. Terwijl 62 procent van de partners van vrouwelijke musici een volledig inkomen heeft, geldt dit voor 35 procent van de partners van de mannen die samenwonen. Persoonlijk jaarinkomen Musici is gevraagd om aan te geven wat hun persoonlijk jaarinkomen ongeveer is, door een bedrag aan te kruisen wat daar het dichtst bij in de buurt komt, in zeven gradaties oplopend van A 0 tot A of meer bruto en A en meer netto. Dit geeft dus een ruwe indicatie van de inkomsten van musici. Gemiddelde bedragen worden in het volgende afgerond op 500 of om een valse schijn van exactheid te vermijden. De hoogte van het bruto en netto jaarinkomen hangt sterk samen: het netto bedrag is ruwweg tweederde van het bruto bedrag. In het volgende wordt onder het jaarinkomen alleen het netto jaarinkomen verstaan. Het persoonlijk jaarinkomen van de modale popmusicus ligt rond de A netto. Dat geldt voor eenderde van de musici. Bijna eenderde heeft een jaarinkomen dat dichter bij de A netto ligt. De onderkant van de inkomensverdeling bestaat uit eenzesde tot bijna eenvijfde van de musici met een jaarinkomen rond de A netto. De bovenkant bestaat eveneens uit eenzesde tot eenvijfde van de musici met een inkomen van rond de A netto of (veel) meer. Er zitten verhoudingsgewijs meer vrouwen dan mannen in de laagste twee inkomensklassen (dichtbij A 0 en rond A 6.000) en in de modale klasse (A ), minder vrouwen figuur 3/3 Persoonlijk netto jaarinkomen en geslacht in duizenden euro s man vrouw totaal 11

14 in de drie inkomensklassen boven modaal (rond A tot rond A ) maar wel weer iets meer in de hoogste inkomensklasse. De inkomensverdeling onder vrouwelijke musici is dus nog iets schever dan onder de mannen. Samenstelling van het jaarinkomen Inkomsten uit muziek maken over het geheel genomen en gemiddeld bijna 60 procent uit van het persoonlijke netto jaarinkomen van de bevraagde musici, inkomsten uit ander werk ongeveer eenderde en uitkeringen of een studiebeurs ongeveer 6 procent. Bij de laatste categorie gaat het vooral om studiebeurzen en in mindere mate om een werkloosheidsuitkering of om de Wwik. figuur 3/4 Samenstelling van het jaarinkomen inkomsten uit muziek 59% inkomsten uit ander werk 33% uitkering of studiebeurs 6% overige inkomsten 2% De hierboven beschreven inkomenssituatie van samenwonende en alleenstaande musici komt duidelijk tot uitdrukking in de hoogte van hun jaarinkomen en in het aandeel van verschillende bronnen in dat inkomen. Samenwonende musici die met hun gezin kunnen rondkomen van hun inkomsten uit muziek hebben een veel hoger jaarinkomen (A ) dan de samenwonende musici die hun gezin kunnen onderhouden van hun inkomsten uit muziek en uit ander werk (A ) of wier gezin ook afhankelijk is van inkomsten van hun partner (A ). De musici die tamelijk veel verdienen met muziek hebben absoluut en ook relatief veel minder inkomsten uit andere bronnen. Inkomsten uit muziek maken (ruim) 95 procent uit van het totale jaarinkomen van de musici die (met of zonder gezin) kunnen rondkomen van hun (eigen) inkomsten uit muziek. Bij degenen die ook op inkomsten uit ander werk of op inkomsten van hun partner zijn aangewezen varieert het aandeel van inkomsten uit muziek met de leefsituatie van eenvijfde tot bijna de helft. tabel 3a Persoonlijk inkomen en aandeel van inkomsten uit muziek, naar situatie leef- en inkomenssituatie persoonlijk aandeel netto inkomsten jaarinkomen uit muziek gem. A % samenwonend, kan met gezin rondkomen van eigen inkomsten uit muziek samenwonend, kan met gezin rondkomen van eigen inkomsten uit muziek en ander werk alleenstaand, kan rondkomen van inkomsten uit muziek samenwonend, is met gezin aangewezen op inkomsten van beide partners alleenstaand, kan rondkomen van inkomsten uit muziek en ander werk

15 Inkomenssituatie naar leeftijd Hoe ouder, des te hoger het jaarinkomen van musici. Dit verband berust uitsluitend op de inkomsten uit muziek die toenemen naarmate musici ouder zijn. Het is verleidelijk om hieruit de conclusie te trekken dat een musicus meer gaat verdienen (met muziek) naarmate hij of zij langer actief is en dus meer ervaring opdoet. Deze redenering klopt echter niet zonder meer. Waarschijnlijk zijn de oudere musici de betrekkelijk succesvolle survivors die doorgingen met muziek waar andere, minder succesvolle popmusici op een bepaald moment gestopt zijn. Met andere woorden: een onbekend aantal jongere musici zal in de loop der jaren bij gebrek aan succes ophouden met popmuziek en maakt dan geen deel meer uit van de populatie. Degenen die wel doorgaan en overblijven zijn de betrekkelijk succesvolle musici. Hun inkomen is dus hoger dan dat van de jongere musici die nog weinig te verliezen en alles te winnen hebben. tabel 3b Hoogte en samenstelling jaarinkomen naar leeftijdsklasse inkomen uit twintigers dertigers veertigers 50+ totaal gem. A gem. A gem. A gem. A gem. A muziek* ander werk uitkering overig ~0 500 ~ totaal* n (74) (118) (91) (78) (361) * Het verschil in hoogte van inkomsten uit deze bron (muziek) en in totaal inkomen tussen de leeftijdsklassen is significant en berust dus niet op toeval (p<0,01). ~0 betekent hoger dan 0 maar lager dan A 500. Inkomenssituatie naar soort opleiding Volgens de human capital benadering in de arbeidseconomie nemen inkomsten toe met het niveau van de opleiding. Als popmusici naast of in plaats van een beroepsopleiding in de muziek ook een andere (hogere) opleiding hebben gedaan, zouden ze volgens dezelfde benadering meer inkomsten uit nevenactiviteiten kunnen verwerven. tabel 3c Hoogte en samenstelling jaarinkomen naar soort opleiding inkomen uit muziek muziek muziek geen geen totaal diploma diploma (nog) geen muziek muziek ho geen ho diploma wel ho geen ho gem. A gem. A gem. A gem. A gem. A gem. A muziek* ander werk uitkering overig ~ ~ totaal n (90) (17) (54) (89) (111) (361) * Het verschil in hoogte van inkomsten uit deze bron (muziek) tussen de soorten opleiding is significant en berust dus niet op toeval (p<0,01). Bij is het verschil marginaal significant (p<0,05). ~0 betekent hoger dan 0 maar lager dan E

16 Tabel 3c laat zien dat musici met het diploma van een hogere muziekopleiding meer met muziek verdienen dan andere musici met of zonder muziekopleiding en dat inkomsten uit ander werk het hoogst zijn onder degenen die geen muziekopleiding hebben gedaan maar wel (ander) hoger onderwijs volgden. De laatste groep heeft door die inkomsten uit ander werk ook een hoger jaarinkomen dan de andere groepen. De verschillen in jaarinkomen tussen de verschillende groepen, ingedeeld naar soort opleiding, zijn echter niet groot en ook niet significant. Kortom: een diploma van een hogere muziekopleiding gaat gepaard met hogere inkomsten uit muziek maar niet per se met een hoger totaalinkomen, en een hogere opleiding buiten de muziek levert hogere inkomsten naast de muziek op en daardoor (mogelijk) ook een hoger totaalinkomen. Beide bevindingen zijn in overeenstemming met de human capital theorie. Tevreden over de inkomenssituatie? Bijna 80 procent van de bevraagde musici is niet tevreden over zijn of haar huidige inkomenssituatie en wil graag meer verdienen met muziek in het algemeen (45 procent), met pop/rockmuziek (23 procent) of met muziek en ander werk (10 procent). Of musici tevreden zijn met hun inkomenssituatie hangt vooral af van de hoogte van hun inkomsten uit muziek en van het aandeel van dat inkomen in hun totale jaarinkomen. Musici die tevreden zijn over hun inkomenssituatie hebben een veel hoger jaarinkomen en verdienen verhoudingsgewijs ook meer met muziek dan hun collega s die graag meer zouden verdienen met pop/rockmuziek, met muziek in het algemeen of met muziek en ander werk. tabel 3d Hoogte en samenstelling jaarinkomen en tevredenheid over inkomenssituatie inkomen uit ja, niet tevr., niet tevr., niet tevr., totaal tevreden graag meer graag meer graag meer inkomen uit inkomen uit inkomen uit pop/rock muziek muziek en/of ander werk gemiddeld A gem. A gem. A gem. A gem. A muziek* ander werk uitkering/beurs ~ overig 500 ~0 500 ~0 500 totaal* n (80) (82) (165) (34) (361) * Het verschil in hoogte van inkomsten uit deze bron (muziek) en in totaal inkomen tussen de groepen is significant en berust dus niet op toeval (p<0,01). ~0 betekent hoger dan 0 maar lager dan A 500. Resumé Het netto jaarinkomen van de modale popmusicus ligt rond de A De modale samenwonende popmusicus kan met zijn partner of gezin niet rondkomen van zijn eigen inkomsten en is daarvoor dus mede aangewezen op inkomsten uit ander werk of op inkomsten van zijn partner. De modale alleenstaande popmusicus kan evenmin rondkomen van uitsluitend inkomsten uit muziek en heeft ook inkomsten nodig uit ander werk of een uitkering. Vrouwelijke musici die samenwonen zijn betrekkelijk vaak (mede) aangewezen op inkomsten van hun partner. 14