Spelling voor gevorderden

Transcriptie

1 Spelling vr gevrderden Het Muiswerkprgramma Spelling vr Gevrderden is een prgramma vr het aanleren en efenen van meilijke wrden en van de spellingregels van het Nederlands, inclusief de werkwrdspelling. Het prgramma richt zich p gevrderde spellers. Delgrepen Spelling vr gevrderden Spelling vr gevrderden is bedeld vr leerlingen in de hgere klassen van hav, vw, mb-4, hb- en universitaire pleidingen, en geïnteresseerden in taal. Het prgramma is geschikt vr wie al p niveau 3F zit en gaat dr tt 4S. Omschrijving Spelling vr gevrderden Er wrdt zwel aandacht besteed aan de inprentspelling van struikelblkken (rddendrn, exempel, traktatie) als aan ingewikkelde spellingregels (tussenletters, aaneenschrijven, accentgebruik). Als richtlijn vr de spelling is p de eerste plaats de Wrdenlijst Nederlandse Taal (het Grene Bekje) gebruikt; waar dat geen uitsluitsel gaf, werd Van Dale Grt Wrdenbek der Nederlandse Taal (2000) als nrm gebruikt. Spelling is een belangrijke vaardigheid. Het nderwijs beperkt zich vaak tt de basisregels, maar wie vr zijn berep f gewn mdat het leuk is, uitznderlijk ged wil leren spellen met zich k met de finesses bezighuden. Daar is dit prgramma vr. Muiswerkprgramma's zals Spelling vr gevrderden zijn gebaseerd p een structuur van rubrieken f deelnderwerpen. Bij Spelling vr gevrderden zijn dit de deelvaardigheden die men met leren kennen en die vervlgens geefend meten wrden m tt beheersing te kmen. Achtereenvlgens kmen aan de rde: AU-OU-OE-EI-IJ De spelling van veel Nederlandse wrden is histrisch gegreid. Er zijn geen regels vr. Er zit dus niets anders p dan ze in te prenten. In deze eerste rubriek wrden daarvr enkele technieken aangereikt. Ok zijn er wat tips vr het uit elkaar huden van wrden met ei f ij en zijn lijsten met de meest beruchte struikelblkken pgenmen. Nieuwe spelling In deze rubriek kmen enkele spellingprblemen aan de rde die te maken hebben met het gebruik van C f K (akte, actie), van Q f K (frequent, kwansuis) en de wrden die vóór de spellingwijziging van 1995 anders werden

2 geschreven (antichrist, krket). Oefening B3 Veranderde wrden. Lastige letters Onder deze brede titel vindt u een aantal andere struikelblkken van de Nederlandse spelling: het gebruik van de enkele f dubbele medeklinker (labiaal, kittelrig, supplement), het schrijven van letters die niet wrden uitgesprken (gezindte, anderszins), XC f X (excellent, exact), en wrden die verwarrend zijn mdat ze erg lijken p wrden die je juist anders schrijft (bint, buskruit, hartgrndig). FV en S/Z/C Hiernder vallen de prblemen met stemlze en stemhebbende klanken. Het nderscheid daartussen kun je bij veel Nederlanders niet ged meer hren. Het gaat bijvrbeeld m: Chinese/ Chinezen, prestigieuze, eczeem, kamizl, gerief(e)lijk, belevenis. Ok het verschil tussen wrden met C en S in de uitgang kmt aan de rde: classificeren, generaliseren, diagnsticeren. Uitleg bij efening D2 S/F-wrden. I-IE-Y Hier kmen we gedeeltelijk terecht bij de spellingregels, al is de beregeling van bvenstaande letters erg

3 ingewikkeld. Het gaat m beklemtnde en nbeklemtnde letters (fanatiek, muzikaal) en m letters aan het wrd-eind (harakiri, prvincie). Ok het meervud kmt aan bd (prvinciën, categrieën). De struikelblkken die alleen via inprenten te leren zijn, kmen vaak uit het buitenland (hiërglyfen, xymrn). Accent, trema, apstrf In deze rubriek aandacht vr het gebruik van spellingtekens in wrden. Vr het gebruik van trema en apstrf zijn regels te geven, vr de accenten eigenlijk niet. Bij de laatste spellingwijziging is p dit terrein k iets veranderd. Het trema wrdt daarm behandeld in samenhang met het kppelstreepje (tweeëndertig, twee-eiig). Bij de apstrf gaat het m meervuden (cafés, gamba's), afleidingen (PVDA'er, CD's) en de genitief (Hans' bek). Bij het accent kmen wrden als caissière en cmpte (was cmpôte) aan de rde. Tussenletters Vanwege dit nderwerp mag de laatste spellingwijziging geen spellingvereenvudiging genemd wrden. We hebben er een apart nderdeel van gemaakt, waarin alle regels (krentenbrd, peulenschil) en alle uitznderingen (znneschijn, wrdels, rijstebrij) behandeld wrden. Oefening G8 Zek de fut: tussenletters. Ls f vast Bij het al dan niet aan elkaar schrijven van wrden wrden veel futen gemaakt. Wanneer schrijf je wrden ls (J.M. den Uylbrug, nit fte nimmer), met een streepje ertussen (Tweede-Kamerverkiezingen, ad-hc-besluit) f aan elkaar vast (slapstickachtig, ternauwernd)? En he zit dat met werkwrden en vrzetsels (erin getrapt)? Hfdletters Tegen de regels vr het gebruik van hfdletters wrdt veel gezndigd. In dit bestand kmen de belangrijkste regels vr het gebruik van hfdletters aan de rde. Op de eerste plaats gebruiken we hfdletters bij eigennamen van persnen, landen, straten, merken, etc. Ok afleidingen van eigennamen meten met hfdletter(s). Op de tweede plaats aan het begin van zin f citaat. Afkrtingen Bij dit nderwerp wrdt alleen het gebruik van punten bij afkrtingen behandeld. Het lijkt een klein nderwerp, maar er is vaak veel verwarring ver. Men leert nderscheid te maken tussen letterwrden (Hema), initiaalwrden (pc), verkrtingen (as), symblen (m) en echte afkrtingen (a.h.w.) én natuurlijk met de daarmee samenhangende spellingregels die bepalen waar je hfdletters f punten gebruikt en wat je al dan niet aan elkaar schrijft.

4 Oefening J2 Met f znder punt(en). Meervuw en verkleinwrd In deze rubriek wrden enkele verbuigingen van het zelfstandig naamwrd nder de lep genmen. Het gaat m het al dan niet gebruiken van apstrf (baby'tje, bikinietje, kmma's, cafés), het gebruik van f f v (perspectieven, hiërgliefen) en trema (liën, genieën). Ok kmt het meervud van meervudige begrippen aan de rde (kandidaat-ntarissen, rechters-cmmissarissen). Werkwrdsvrmen In deze rubriek wrdt in krt bestek de hele werkwrdspelling behandeld, maar wel natuurlijk alleen de lastige nderdelen, bijvrbeeld 't kfschip (getbd, gekruist) en de hmfnen (verlichte, verlichtte, verlichten). Engelse werkwrden Een aparte afdeling is ingericht vr de verveging van Engelse werkwrden die steeds meer in nze taal vrkmen. Hier gelden in principe dezelfde spellingregels als bij de gewne werkwrdsvrmen, maar waar we met bijzndere klanken te maken hebben, zijn die regels tch wat lastiger te te passen (jgde, bridgede, gepiercet). Naamwrden Deze rubriek behandelt de spelling van (verbgen) bijveglijke naamwrden (apcriefe, vergrte) en vrnaamwrden (smmige(n), enkele(n)). Oude naamvallen Hewel de taal vrtdurend vernieuwt, blijven veel ude vrmen gewn in stand. Na behandeling van de meeste spellingregels in vrgaande rubrieken, zijn we hier weer terug bij het inprenten. Hier en daar aangevuld met een kleine tip vr het nthuden. Het gaat m wrdgrepen als: te geder truw, ten langen leste, terneergeslagen.

5 Oefening O1 Met f znder punten. Natinale dictees De laatste rubriek bestaat uit de Natinale Dictees van 2001, 2002, 2003, 2004 en In elk dictee zitten 20 futen die meten wrden pgesprd en verbeterd. De aangeleerde stf kan met deze lessen geefend wrden. Het bestand Muiswerk Spelling vr gevrderden bestaat uit 89 efeningen. In ttaal zijn in dit lesbestand 973 vragen verwerkt in 2063 variaties. De stf wrdt uitgelegd in 347 krte uitlegschermen. Overzicht efeningen Spelling vr gevrderden Het bestand Spelling vr gevrderden bevat 100 efeningen. De efeningen zijn verdeeld ver verschillende rubrieken. De namen van de efeningen die ver het rubrieksnderwerp gaan, staan in de tweede klm in vlgrde van niveau. (*) betekent dat de efening geluid bevat. De vrm van elke efening staat in de vlgende klm. Rubriek Oefening Type Uitleg Opgaven A AU-OU-OE-EI-IJ 1 AU-wrden Stenen AU f OU srteren Rijen EI-wrden Stenen EI f IJ srteren Rijen Franse wrden met OU Wijzig tekst Dictee: AU-OU-OE-EI-IJ (*) Open vraag Zek de fut: AU-OU-OE-EI-IJ Meerkeuze 5 16 B C, K f Q 1 Wrden met C f K Stenen Wrden met Q f K Rijen Veranderde wrden Wijs aan in zin Gede vrm herkennen Stenen Dictee: C, K f Q (*) Open vraag Zek de fut: C, K f Q Meerkeuze 3 15 C Lastige letters 1 Enkel f dubbel Open vraag Enkele medeklinker Stenen Een f twee medeklinkers Rijen Lastige wrden Wijs aan in tekst Dictee: lastige letters (*) Open vraag Zek de fut: lastige letters Meerkeuze 7 15 D F/V, S/Z/C 1 S f Z, F f V Rijen S/F-wrden Stenen Wijs het fute wrd aan Wijs aan in zin 5 10

6 Rubriek Oefening Type Uitleg Opgaven 4 Dictee: S/Z, F/V (*) Open vraag Zek de fut: F/V, C/S/Z Meerkeuze 5 15 E I, IE f Y 1 I f Y Rijen IE f I Rijen IE f I bij meervud Rijen Dictee: I, Y f IE (*) Open vraag Zek de fut: I, IE f Y Meerkeuze 4 15 F Accent, trema, apstrf 1 Met f znder trema Rijen Juiste vrm kiezen - trema Meerkeuze Met f znder accentteken Rijen Tekens en accenten Stenen Apstrf Wijs aan in zin Juiste vrm kiezen - apstrf Meerkeuze Dictee: tekens en accenten (*) Open vraag Zek de fut: tekens en accenten Meerkeuze 7 15 G Tussenletters 1 Samenstellingen maken Open vraag Waarm deze uitzndering? Meerkeuze Met f znder -n- Rijen Gede vrm kiezen Stenen Met f znder tussen-s Rijen Tussenletters - kies uit drie Meerkeuze Dictee: tussenletters (*) Open vraag Zek de fut: tussenletters Meerkeuze 7 18 H Ls f vast 1 Een f twee klemtnen Rijen Nieuwe wrden Wijs aan in tekst Lsse f vaste getallen Rijen Ls/vast-ged/fut Stenen Vrzetsels ls f vast Meerkeuze Met f znder streepje(s) Rijen Dictee: ls f vast (*) Open vraag Zek de fut: aaneenschrijven Meerkeuze I Hfdletters 1 Naam f srtnaam Rijen Namen herkennen Stenen Tekst verbeteren Wijs aan in tekst Dictee: hfdletters (*) Open vraag Zek de fut: hfdletters Meerkeuze 8 20 J Afkrtingen 1 Srten afkrtingen Meerkeuze Met f znder punt(en) Rijen Met f znder hfdletter(s) Rijen Afkrting typen Open vraag Dictee: afkrtingen (*) Open vraag Zek de fut: afkrtingen Meerkeuze 8 24 K Meervud en 1 Gede meervudsvrmen Stenen Verkleinwrden maken Open vraag Verkleinvrm kiezen Meerkeuze Dictee: meervud en verkleinwrd (*) Open vraag Zek de fut: meervud en verkleinwrd Meerkeuze 5 28 L Werkwrdsvrmen 1 Tegenwrdige tijd Open vraag Werkwrd invullen Open vraag Sterk f zwak Rijen Kfschip en getal Open vraag Hmfnen Meerkeuze Werkwrdsvrm kiezen Meerkeuze Dictee: werkwrdsvrmen (*) Open vraag Zek de fut: werkwrdsvrmen Meerkeuze 4 24 M Engelse werkwrden 1 Engels werkwrd invullen Open vraag Werkwrden wijzigen Wijzig tekst Dictee: Engelse werkwrden (*) Open vraag Zek de fut: Engelse werkwrden Meerkeuze 3 14 N Naamwrden 1 Met f znder -n Rijen 2 20

7 Rubriek Oefening Type Uitleg Opgaven 2 Naamwrd typen Open vraag Dictee: naamwrden (*) Open vraag Zek de fut: naamwrden Meerkeuze 4 20 O Oude naamvallen 1 Te, ten, ter Rijen Letters invullen Open vraag Ged f fut Stenen Dictee: ude naamvallen (*) Open vraag Zek de fut: ude naamvallen Meerkeuze 5 20 P Natinale dictees 1 Grt Dictee 2005 Wijzig tekst Grt Dictee 2006 Wijzig tekst Grt Dictee 2007 Wijzig tekst Grt Dictee 2008 Wijzig tekst Grt Dictee 2009 Wijzig tekst 2 32