Chinolonen in de praktijk: gebruik en resistentie
|
|
- Lien Verstraeten
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Chinolonen in de praktijk: gebruik en resistentie Karola Waar Dr. K. Waar, arts-microbioloog, Izore Centrum voor Infectieziekten Friesland Wat wisten we? Chinolonen zijn orale antibiotica met een breed werkingsspectrum en weinig bijwerkingen, die regelmatig door (verpleeg)huisartsen gebruikt worden. Een nadeel van het gebruik van chinolonen is de snelle inductie van resistentie tegen het chinolon tijdens gebruik. Wat is er nieuw? De laatste jaren zien we in Nederland en de ons omringende landen niet alleen een duidelijke toename van chinolonresistentie, maar ook dat deze resistentie gepaard gaat met resistentie tegen andere middelen. Wat betekent dat voor mijn dagelijkse praktijk? Door de toenemende resistentie zal de initiële empirische therapie steeds vaker falen, waardoor andere middelen moeten worden ingezet. Bovendien zal de (huis)arts vaker geconfronteerd worden met infecties waarvoor geen orale antibiotische therapie meer mogelijk is, zodat opname voor intraveneuze behandeling noodzakelijk wordt. Vanuit de microbiologie wordt gepleit voor een zeer terughoudend gebruik van chinolonen: alleen als er een duidelijke indicatie voor bestaat en geen alternatief mogelijk is. Samenvatting Chinolonen zijn een van de meest gebruikte groepen antimicrobiële middelen wereldwijd. 1 Het zijn prettige middelen met een beperkt bijwerkingenspectrum, die goed oraal gegeven kunnen worden. De nieuwere chinolonen hebben een steeds breder werkingsspectrum, waardoor het indicatiegebied is uitgebreid. Een groot nadeel is echter het snelle ontstaan van resistentie tegen het chinolon tijdens het gebruik. Vaak treedt kruisresistentie tegen andere antibiotica dan chinolonen op. Er wordt dus multiresistentie geïnduceerd. Vanuit de microbiologie wordt al geruime tijd gepleit voor een intelligent en uitgebalanceerd gebruik van chinolonen, zodat het nog lang mogelijk blijft deze antimicrobiële middelen in te zetten voor indicaties waarbij ze echt nodig zijn. Van de groep chinolonen zijn in Nederland pipemidinezuur, norfloxacine, ciprofloxacine, ofloxacine, levofloxacine en moxifloxacine geregistreerd. In dit artikel worden deze middelen met hun indicaties besproken. Tevens wordt ingegaan op de resistentieontwikkeling, de daaruit voortkomende problemen en mogelijkheden om het gebruik te beperken. Inleiding De ontwikkeling van de chinolonen begint in 1962 met de toevallige ontdekking van nalidixinezuur als bijproduct in het onderzoek naar het antimalariamiddel chloroquine. Nalidixinezuur heeft een adequate effectiviteit tegen gramnegatieve bacteriën, behalve Pseudomonas spp., maar het gebruik is beperkt tot urineweginfecties door de lage serum- en weefselspiegels. Het vrij smalle werkingsspectrum en de hoge incidentie van bijwerkingen hebben ertoe geleid dat dit middel nauwelijks meer gebruikt wordt. In de jaren zeventig zijn derivaten van nalidixinezuur ontwikkeld zoals pipemidinezuur, dat echter ten opzichte van nalidixinezuur weinig voordelen biedt. Modificatie van de structuur van pipemidinezuur Tijdschrift over praktijkgerichte farmacotherapie MFM 23
2 heeft in 1978 geleid tot de ontwikkeling van het eerste gefluoreerde chinolon: norfloxacine. De gefluoreerde chinolonen hebben een fluoratoom gekoppeld aan de centrale ring, meestal op positie 6. Norfloxacine geeft slechts lage serum- en weefselspiegels en is alleen geschikt voor ongecompliceerde urineweginfecties. In de daaropvolgende jaren is een aantal gefluoreerde chinolonen ontwikkeld die wel adequate serum- en weefselspiegels geven voor de behandeling van andere infecties dan ongecompliceerde urineweginfecties. Het eerste en nog steeds meest gebruikte van deze verbeterde fluorochinolonen is ciprofloxacine. Daarna zijn nog zeer veel nieuwe middelen gemaakt op basis van de molecuulstructuur van chinolonen. Maar slechts enkele bleken geschikt voor humaan gebruik en zijn op de markt zijn gekomen. Werkingsmechanisme en -spectrum Voor het vermenigvuldigen van bacteriën is dna-synthese essentieel. Bij bacteriën zijn twee enzymen, dna-gyrase en topo-isomerase iv, van groot belang bij de ruimtelijke opbouw van het dna. De werking van chinolonen berust op de remming van deze twee enzymen en daarmee het beïnvloeden van de dna-synthese van bacteriën. Dit ingrijpen in de opbouw van de genetische informatie van de bacterie verklaart ook het feit dat de chinolonen een bactericide werking hebben. De activiteit tegen elk van de twee enzymen verschilt per antibioticum en microorganisme. In het algemeen is het dna-gyrase het doelwit van voorkeur bij gramnegatieve bacteriën, bij grampositieve bacteriën is de verdeling meer gelijk. Tegenwoordig worden de chinolonen ingedeeld in vier generaties op basis van structuur en werkingsspectrum. Van de eerste generatie is alleen pipemidinezuur nog op de Nederlandse markt. Norfloxacine, ciprofloxacine, ofloxacine en levofloxacine behoren tot de tweede generatie. Levofloxacine is de actieve stereo-isomeer van het racemisch mengsel ofloxacine. Daardoor is levofloxacine twee keer zo actief per gewichtseenheid als ofloxacine, met intrinsiek hetzelfde werkingsspectrum (tabel 1). Gedurende de afgelopen tien jaar zijn er nieuwere chinolonen ontwikkeld met een breder antibacterieel spectrum. De nieuwe chinolonen zijn ook actief tegen anaerobe en grampositieve bacteriën en zijn daarmee onder andere ook geschikt voor de behandeling van luchtweginfecties. Dit worden de derdegeneratiechinolonen genoemd. Moxifloxacine is het chinolon uit deze generatie dat op de Nederlandse markt is. De vierdegeneratiechinolonen worden des-chinolonen genoemd omdat het fluoratoom vervangen kon worden. Hierdoor zouden er minder bijwerkingen zijn. Wereldwijd zijn er echter nog geen middelen uit deze groep geregistreerd. In figuur 1 is de verdeling van de minimaal remmende concentratie van verschillende chinolonen voor veelvoorkomende pathogenen weergegeven. Wat hierbij opvalt, is dat moxifloxacine het meest actief is tegen grampositieve bacteriën (Streptococcus pneumoniae en Staphylococcus aureus), terwijl ciprofloxacine het meest potente middel is tegen gramnegatieve bacteriën (Escherichia coli en Pseudomonas aeruginosa). Ofloxacine en levofloxacine hebben over het geheel een intermediaire activiteit en norfloxacine heeft intrinsiek nauwelijks activiteit tegen grampositieve bacteriën en matige activiteit tegen gramnegatieve bacteriën. In tabel 1 is een praktische samenvatting gegeven van het werkingsspectrum van de in Nederland geregistreerde chinolonen. Tabel 1 Praktische samenvatting van het werkingsspectrum van de in Nederland geregistreerde chinolonen. chinolon generatie spectrum pipemidinezuur 1 gramnegatieven (Pseudomonas is minder gevoelig) norfloxacine 2 gramnegatieven ciprofloxacine 2 gramnegatieven, stafylokokken ofloxacine 2 gramnegatieven, stafylokokken, Chlamydia, Mycoplasma levofloxacine 2 gramnegatieven, stafylokokken, Chlamydia, Mycoplasma moxifloxacine 3 gramnegatieven (geen Pseudomonas), grampositieven, anaeroben, Chlamydia, Mycoplasma Resistentiemechanismen Resistentie tegen chinolonen kan in vergelijking met andere antibiotica zeer gemakkelijk ontstaan. Grofweg zijn er twee manieren waarop resistentie ontstaat: 1) door vermindering van de intracellulaire concentratie van het antibioticum, of 2) het veranderen van het aangrijpingspunt van het antibioticum. Verandering van het aangrijpingspunt is een stabiel resistentiemechanisme, waardoor de resistentie zich gemakkelijk kan verspreiden. Deze verandering van het doelwit wordt veroorzaakt door mutaties in de genen die coderen voor het dna-gyrase en het topo-isomerase iv. Deze mutaties ontstaan waarschijnlijk als gevolg van schrijffouten in het dna tijdens de replicatie. Deze schrijffouten komen in dit stuk dna vrij vaak voor, tussen de 1 op de 1 6 en 1 op de 1 9 replicaties. De darm van een gezond persoon bevat 24 MFM Tijdschrift over praktijkgerichte farmacotherapie
3 tussen de 1 8 en 1 11 E. coli-achtige bacteriën. Men kan zich dus voorstellen dat deze mutaties zeer frequent ontstaan. Door het gebruik van chinolonen worden deze resistente mutanten uitgeselecteerd. Resistente bacteriën handhaven zich en breiden zich uit. Bacteriën kunnen ook resistent worden doordat de bacterie actief het antibioticum buiten zichzelf pompt. In de bacterie ontstaat zo een vermindering van de intracellulaire concentratie van het antibioticum. Resistentie die op deze wijze is ontstaan, kan ook gepaard gaan met resistentie tegen andere antibiotica zoals de carbapenems. Farmacokinetiek Chinolonen hebben een excellente biologische beschikbaarheid, waardoor ze bij uitstek geschikt zijn voor oraal gebruik. De penetratie in de meeste weefsels is hoog, wat zich uit in een hoog verdelingsvolume. Bijzonder voor chinolonen is hun vermogen tot ophoping in leukocyten en macrofagen. Daarom kunnen ze ook zeer effectief ingezet worden tegen intracellulaire bacteriën zoals Listeria monocytogenes en Salmonella spp. De uitscheiding vindt vooral via de urine plaats en gedeeltelijk via de ontlasting. Aanpassing van de dosering bij verminderde nierfunctie is dan ook noodzakelijk. norfloxacin ciprofloxacin ofloxacin levofloxacin moxifloxacin Strep. pneumoniae Staph. aureus cumulative percentage E. coli P. aeruginosa MIC (mg/l) Figuur 1 Verdeling van cumulatieve Minimale Remmende Concentratie (Minimal Inhibitory Concentration, mic) van vier belangrijke pathogenen voor veelgebruikte chinolonen. 1 Tijdschrift over praktijkgerichte farmacotherapie MFM
4 Gebruik van chinolonen en indicaties Bij ongeveer 7% van de antibiotica voorgeschreven in de eerste lijn in 211 ging het om chinolonen. 2 Het absolute gebruik gemeten in dagelijks gedefinieerde dosis (ddd) is van 1999 tot 211 redelijk gelijk gebleven met een lichte piek rond 27. Er was een lichte toename in het gebruik van ciprofloxacine en afname in het gebruik van norfloxacine en ofloxacine. Het gebruik van levofloxacine en moxifloxacine was stabiel. 2 In de diverse nhg-standaarden op het gebied van infecties worden chinolonen slechts sporadisch als keuze genoemd. Chinolonen zijn tweede keus samen met cotrimoxazol bij patiënten met een urineweginfectie en tekenen van weefselinvasie. Bij alle jongens tot 12 jaar, meisjes tot en met 4 jaar en patiënten met aandoeningen van de nieren of urinewegen, een verminderde weerstand (met uitzondering van diabeten) of een verblijfskatheter met een urineweginfectie zijn chinolonen tweede keus samen met cotrimoxazol. Let hierbij wel op de contraindicaties van chinolonen (zie ook Bijwerkingen). Bij deze behandeling wordt aangeraden om direct bij het starten van de therapie een urinekweek af te nemen. Eventueel wordt de behandeling op basis van het antibiogram bijgesteld. Gezien de hoge resistentie tegen chinolonen bij gonokokken, kunnen chinolonen alleen ingezet worden bij de behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) of pelvic inflammatory disease (pid) wanneer de gevoeligheid van de gonokok bewezen is. Door hun goede intracellulaire concentratie worden chinolonen wel ingezet voor de behandeling van salmonellose indien behandeling geïndiceerd is. Bijwerkingen Gastro-intestinale bijwerkingen worden bij 2 tot 8% van de patiënten gerapporteerd. Misselijkheid en braken komen vaker voor dan diarree. 1 Daarnaast wordt een aantal zeer zeldzame bijwerkingen van chinolonen beschreven, waarvan de achillespeesruptuur en de pseudomembraneuze colitis door Clostridium difficile de meeste aandacht hebben gekregen. Het gebruik van chinolonen kan leiden tot een tendinitis van verschillende pezen, bij ongeveer 95% van deze patiënten gaat het om de achillespees. Het is een zeldzame maar vervelende bijwerking (ongeveer 3,2 gevallen per 1 patiëntjaren). 3 Vooral bij het gelijktijdig gebruik van glucocorticosteroïden of indien patiënten een verminderde nierfunctie hebben, waardoor gevaar op overdosering dreigt, moet men alert zijn op tendinitis. De laatste jaren is de incidentie van ernstige diarree geassocieerd met Clostridium difficile toegenomen. Antibioticagebruik is een van de risicofactoren voor het ontstaan van deze aandoening. Hierbij lijkt een link te bestaan met het gebruik van chinolonen, al is het bewijs niet sluitend. Bij fluorochinolonen is in klinische onderzoeken een verlenging van het qt-interval waargenomen. Moxifloxacine is in verband gebracht met het risico van fulminante hepatitis, die tot levensbedreigend leverfalen kan leiden. Daarnaast is er het risico op het stevens-johnsonsyndroom of toxische epidermale necrolyse. Contra-indicaties voor het gebruik van een chinolon zijn leeftijd jonger dan 16 jaar, zwangerschap, ernstige gecombineerde lever- en nierfunctiestoornissen en peesaandoeningen gerelateerd aan het eerdere gebruik van chinolonen. Bij moxifloxacine worden nog cardiale aandoeningen als qt-verlenging, bradycardie en aritmie als contra-indicatie genoemd. Resistentie tegen chinolonen in de praktijk Bij mannen die in 29 met een ongecompliceerde urineweginfectie voor de eerste keer de huisarts bezochten, was 6% van de E. coli (N = 2) ongevoelig voor ciprofloxacine. In 24 was dit ongeveer 3%. 2 In de landelijke surveillance van E. coli uit urine ingestuurd door huisartsen, wordt een hogere resistentie van 9% gevonden voor ciprofloxacine. 2 Dit wijst erop dat de urinemonsters die worden ingestuurd door huisartsen, vaak van patiënten komen die zijn voorbehandeld met antibiotica of bij wie de empirische therapie gefaald heeft. Het beeld wordt bevestigd door de toename van het percentage ciprofloxacine-resistente E. coli dat op de afdeling Urologie wordt gevonden, nog 2% in 28 maar % in Ook in verpleeghuizen is de situatie zorgelijk. In is er een onderzoek gedaan naar bacteriële resistentie in verpleeghuizen. Van de E. coli (N = 28) die daar in de urine werd gevonden, was ruim 15% resistent tegen ciprofloxacine. 2 Ciprofloxacineresistentie bij Neisseria gonorrhoeae is hoog maar wisselend. In 29 was 52% van de gonokokken resistent en in 211 was dat 37%. Dit is nog steeds te hoog om gonorrhoea met chinolonen te kunnen behandelen. 2 Campylobacter spp. is de meest voorkomende bacteriële verwekker van diarree in Nederland. In was 57% van de isolaten resistent tegen chinolonen, in was dat nog 35%. Gelukkig was de resistentie tegen macroliden met 3,7% veel lager. 4 Macroliden worden als eerste keuze in de behandeling van (reizigers)diarree gebruikt. Van de humane salmonella isolaten die ter typering in naar het rivm werden gestuurd, was bijna 13% resistent tegen chinolonen MFM Tijdschrift over praktijkgerichte farmacotherapie
5 a) Percentage resistance < 1% 1 to < 5% 5 to < 1% 1 to < % to < 5% 5% No data reported or less than 1 isolates Not included Liechtenstein Luxembourg Malta ECDC/Dundss/TESSy b) Percentage resistance < 1% 1 to < 5% 5 to < 1% 1 to < % to < 5% 5% No data reported or less than 1 isolates Not included Liechtenstein Luxembourg Malta ECDC/Dundss/TESSy Figuur 2 Op deze kaarten van Europa wordt een overzicht gegeven van de resistentie percentages van Escherichia coli tegen chinolonen (intermediair en resistent); a) 22 en b) 21. Donkergrijze gebieden rapporteerden geen of minder dan tien data, lichtgrijze gebieden zijn niet meegenomen in de studie. Bron: The European Surveillance System (tessy via: van het European Centre for Disease Prevention and Control (ecdc). Tijdschrift over praktijkgerichte farmacotherapie MFM 27
6 In figuur 2 is de E. coli resistentie tegen chinolonen in Europa weergegeven. Tussen 22 en 21 is de resistentie in Nederland, maar ook in de ons omringende landen, duidelijk toegenomen. Dit is een zorgelijke ontwikkeling, vooral omdat naast de resistentie tegen chinolonen de multiresistentie toeneemt. In 21 was respectievelijk 9,4%, 6% en 1,3% van alle E. coli op de afdeling Urologie resistent tegen drie, vier en vijf verschillende (groepen van) antibiotica. 2 Dit betekent dat ook in de huisartsenpraktijk steeds vaker patiënten niet of nauwelijks meer met orale middelen behandeld zullen kunnen worden. Bij een eenvoudige urineweginfectie is dan een ziekenhuisopname voor intraveneuze behandeling noodzakelijk. Met het scenario van de onbehandelbare infecties voor ogen is het natuurlijk de vraag wat er gedaan kan worden aan de oprukkende resistentie. Wat betreft het antibioticagebruik is Nederland op twee vlakken recordhouder. Op het humane vlak behoren we tot de laagste gebruikers van Europa, terwijl we in de veterinaire hoek Europees koploper zijn. Veelgebruik leidt tot veel resistentie. Deze resistente bacteriën zouden van dier op mens kunnen overgaan. Dan lijkt het voor de hand te liggen vooral het veterinaire gebruik aan te pakken. De bewijsvoering voor de relatie tussen het veterinaire gebruik en de humane resistentie blijkt echter in de praktijk erg lastig. Vanuit de dierhouderij zijn er gelukkig wel verschillende initiatieven om het gebruik terug te dringen. De hoeveelheid antibiotica voor veterinair gebruik laat een daling zien. 4 Het effect hiervan zal echter niet direct merkbaar zijn. Rol van de (huis)arts bij het voorschrijven van antibiotica In de huisartsenpraktijk is het van belang terughoudend te blijven bij het voorschrijven van antibiotica en wat betreft de chinolonen zo veel mogelijk te kiezen voor alternatieven die minder snel resistentie induceren. Zoals in dit artikel beschreven, bieden de diverse nhg- Standaarden daarbij houvast door slechts zeer sporadisch chinolonen als middel van keuze te noemen. Hoewel de nieuwe chinolonen geschikt zijn voor de behandeling van infecties met S. pneumoniae, is er geen reden om chinolonen te gebruiken voor de behandeling van luchtweginfecties in de huisartsenpraktijk. Met amoxicilline en als alternatief doxycycline of een macrolide hebben we voldoende middelen ter beschikking voor de behandeling van luchtweginfecties. Een andere mogelijkheid om het antibioticagebruik terug te dringen is het uitgestelde recept. Daarbij wordt de patiënt geïnstrueerd het antibioticum niet direct bij de apotheek op te halen of niet meteen te gebruiken, maar pas wanneer de symptomen binnen enkele dagen niet verbeteren. 5 Verder is in de ziekenhuizen gebleken dat uitgebreide voorlichting en overleg met de arts-microbioloog tot minder en beter chinolongebruik leidde. 6 Daar ligt zeker een taak voor de artsen-microbioloog om dit ook in de eerste lijn te verwezenlijken. Bacteriën blijven nieuwe resistentie ontwikkelen en de ontwikkeling van nieuwe antibiotica loopt daar ver bij achter. Alleen door een gezamenlijke inspanning om antibiotica op een intelligente manier in te zetten zullen antibiotica op termijn niet tot het verleden behoren. Jan Weel, arts-microbioloog, zorgde voor een kritische beoordeling van dit manuscript. Referenties 1. Bambeke F van, Michot JM, Eldere J van, Tulkens PM. Quinolones in : an update ;11(4): Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB). NethMap 212. Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands. Geraadpleegd augustus 212 via DC9BC944C17A2462DE/$FILE/Nethmap_Maran_212.pdf 3. Kok LM, Bénard MR, Arkel ER van. Bilaterale achillespeesruptuur bij gebruik van levofloxacine en glucocorticoïden. Ned Tijdschr Geneeskd 212;156:A Central Veterinary Institute (CVI) of Wageningen University. MARAN 212. Monitoring of antimicrobial resistance and antibiotic usage in animals in the Netherlands. Geraadpleegd augustus 21 via: A2462DE/$FILE/Nethmap_Maran_212.pdf Vainio SJ. Antibioticaresistentie in de huisartsenpraktijk. Gebu 212;46: Hees BC van, Ruiter E de, Wiltink EH, Jongh BM de, Tersmette M. Optimizing use of ciprofloxacin: a prospective intervention study. J Antimicrob Chemother 28;61(1):21-3. Financiële banden: de auteur heeft geen financiële banden die betrekking hebben op dit onderwerp. 28 MFM Tijdschrift over praktijkgerichte farmacotherapie
Astrid Beckers Specialist ouderengeneeskunde Vivium Naarderheem
Astrid Beckers Specialist ouderengeneeskunde Vivium Naarderheem (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatiePK/PD en resistentie: Hoe kunnen we er tegen vechten
PK/PD en resistentie: Hoe kunnen we er tegen vechten Eradiceren Abnormale bacteriën Mutaties Effluxpompen Concentratie die mutaties voorkomt kritische T > MIC waarden En in de praktijk 4-1 Selectie van
Nadere informatieUrineweginfecties (UWI s): Antibiotica en resistentie bij microorganismen
Urineweginfecties (UWI s): Antibiotica en resistentie bij microorganismen in verpleeghuizen - SNIV 2012 -, De Reehorst, Driebergen Dr. Ine Frénay, arts-microbioloog RLM Dordrecht- Gorinchem 1 Indeling
Nadere informatieResistentie. Toegespitst naar onze regio. Een internationaal probleem
Resistentie Toegespitst naar onze regio Een internationaal probleem 19 e Grande Conférence Verona 2013 Indeling bacteriën Indeling bacteriën Coccen Staven Gram positief Staphylococcen Streptococcen Pneumococ
Nadere informatieJacqueline van Diermen Praktijkverpleegkundige Vivium Naarderheem
Jacqueline van Diermen Praktijkverpleegkundige Vivium Naarderheem (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatie7 Streptococcen surveillance Rubriekhouder: Mw. dr. E. E. Stobberingh, SWAB ( )
7 Streptococcen surveillance Rubriekhouder: Mw. dr. E. E. Stobberingh, SWAB (2011-2012) Inleiding Streptococcus haemolyticus, ook S, pyogenes genoemd, behoort tot de commensale keelflora, maar is ook de
Nadere informatieDisclosure slide. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen
BRMO Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieOVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO)
OVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO) 0-07 EEN TOENEMEND PROBLEEM? OVERZICHT BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN (BRMO) 0-07 INTRODUCTIE Doel rapportage Het doel van deze rapportage
Nadere informatiePK/PD en resistentie: Hoe kunnen we er tegen vechten
PK/PD en resistentie: Hoe kunnen we er tegen vechten Eradiceren Abnormale bacteriën Mutaties Effluxpompen Concentratie die mutaties voorkomt kritische T > MIC waarden En in de praktijk 4B-1 Selectie van
Nadere informatieVERANTWOORD GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA LIGT IN UW HANDEN
VERANTWOORD GEBRUIK VAN LIGT IN UW HANDEN VOOR DIEREN. VOOR GEZONDHEID. VOOR U. CRITERIA VOOR 1 STE, 2 DE OF 3 DE KEUZE Indeling Omschrijving Eeerste keuze Empirische therapie met antimicrobiële middelen
Nadere informatieUrineweginfecties Rubriekhouder: Mw. Dr. E.E. Stobberingh (RIVM)(2014)
Urineweginfecties Rubriekhouder: Mw. Dr. E.E. Stobberingh (RIVM)(2014) Inleiding Urineweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen in de huisartsenpraktijk. De incidentie varieert afhankelijk van de
Nadere informatieUrineweginfecties Rubriekhouder: Mw. Dr. E.E. Stobberingh (RIVM)( )
Urineweginfecties Rubriekhouder: Mw. Dr. E.E. Stobberingh (RIVM)(2014-2015) Inleiding Urineweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen in de huisartsenpraktijk. De incidentie varieert afhankelijk van
Nadere informatieantibiotica in vitro : Welke eigenschappen moeten in acht worden genomen om de therapiekeuze te optimaliseren?
antibiotica in vitro : Welke eigenschappen moeten in acht worden genomen om de therapiekeuze te optimaliseren? 1-1 In vitro bepaling van de activiteit van een antibioticum : antibiogram semi-kwantitatieve
Nadere informatieFarmacodynamie: huidige gegevens. antibiotica :
Farmacodynamie: huidige gegevens antibiotica : In functie v.d. tijd In functie v. d. concentratie Hoe moet men doseren? 3-1 Van farmacokinetiek naar farmacodynamie... Farmacokinetiek 0.4 conc. vs tijd
Nadere informatieWat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk
Wat betekent antibioticaresistentie in de verpleeghuispraktijk Paul Geels, arts-adviseur 24 januari 2018 Disclosure relevante belangen Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieSWAB richtlijn Community Acquired Pneumonie (CAP)
SWAB richtlijn Community Acquired Pneumonie (CAP) Concept versie 30 oktober 2018 Auteurs: Dr. C. van Nieuwkoop, internist-infectioloog-acuut geneeskundige Drs. L. el Bouazzoui, longarts Drs. T. Pletting,
Nadere informatieWelke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? Prof. Dr. Johan W. Mouton MD PhD FIDSA
Welke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? Prof. Dr. Johan W. Mouton MD PhD FIDSA Welke antibiotica horen op de lijst reserve antibiotica? 1. Wat zijn dat, reserve antibiotica? 2. Wat is
Nadere informatieAntibiotic Stewardship. Prof. dr. J.M. Prins
Antibiotic Stewardship Prof. dr. J.M. Prins Juni 2012 June 2012 Drie Pijlers Hygiene En Infectiepreven tie Richtlijnen restrictief antibioticabele id Antimicrobial Stewardship 1 1 Restrictief voorschrijfsysteem
Nadere informatieBELANGRIJKSTE BEVINDINGEN
APRIL 213 INHOUD Het doel van de thermometer is een eerste berichtgeving over de stand van zaken in 212 over seksuele gezondheid in Nederland. De thermometer bevat nieuwe gegevens van de soa-centra, aangiftecijfers,
Nadere informatieAntibiotica resistentie en ons water
en ons water Sanne van den Hengel 4 december 204 combining scientific excellence with commercial relevance Tot 65% van de bacteriën in Nederlandse rivieren zijn multiresistent. en ons water en ons water
Nadere informatieBIJLAGE A SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE A SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL SURAMOX 10% 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Werkzaam bestanddeel: amoxicilline (als amoxicillinetrihydraat)
Nadere informatieEenduidige richtlijnen voor de eerste en tweede lijn inzake urineweginfecties
Richtlijnen Eenduidige richtlijnen voor de eerste en tweede lijn inzake urineweginfecties Kristel M. van Asselt, Jan M. Prins, Gerda M. van der Weele, Bart J. Knottnerus, Bart van Pinxteren en Suzanne
Nadere informatieFIDIN ANTIBIOTICUMRAPPORTAGE 2003. opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid
FIDIN ANTIBIOTICUMRAPPORTAGE 2003 opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid mei 2004 Den Haag - 2 - INLEIDING Surveillance van antibioticumresistentie is een elementair onderdeel voor het bepalen
Nadere informatieFIDIN ANTIBIOTICARAPPORTAGE opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid
FIDIN ANTIBIOTICARAPPORTAGE 2004 opgesteld door de FIDIN Werkgroep Antibioticumbeleid juni 2005 Den Haag - 2 - INLEIDING Op 1 juni 2004 is de nieuwe Zoönoserichtlijn (Richtlijn 2003/99/EG) in werking getreden.
Nadere informatieSKP NL versie Clindabuc 200
BIJLAGE A SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN - 1 - 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL CLINDABUC 200 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per in vieren deelbare tablet: 226,67 mg clindamycine
Nadere informatieAntibiotica bij ongecompliceerde urineweginfecties: geen toename van resistentie in de afgelopen 5 jaar
Postprint Version 1.0 Journal website http://www.ntvg.nl/publicatie/antibiotica-bij-ongecompliceerdeurineweginfecties-geen-toename-van-resistentie-de-afgelopen-5-jaar/volledig Pubmed link DOI Antibiotica
Nadere informatieDe superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen?
De superbacterie verlaat het ziekenhuis en komt naar u toe Wat gaat u doen? Wat kunt u doen? Arend-Jan Meinders, internist-intensivist Resistente ziekenhuisbacteriën MRSA = Resistente S. aureus 30-40%
Nadere informatieAntibiotica Resistentie van Uropathogene E. coli. bij huisartsen patiënten in de leeftijd van 1-100 jaar. E.Stobberingh, MINC 29 maart 2011
Antibiotica Resistentie van Uropathogene E. coli bij huisartsen patiënten in de leeftijd van 1-100 jaar E.Stobberingh, MINC 29 maart 2011 Antibiotica resistentie van uropathogene E.coli Is het een probleem?
Nadere informatieAlgemene kennis over farmacokinetiek (PK)
Algemene kennis over farmacokinetiek (PK) C max, klaring, Vd, halfwaardetijd, AUC, biologische beschikbaarheid, proteinebinding Watis ditjargon? Is dit belangrijk voor mij? 2-1 Algemene kennis over farmacokinetiek
Nadere informatieVerenso richtlijn urineweginfecties. Wouter Rozemeijer Arts-microbioloog
Verenso richtlijn urineweginfecties Wouter Rozemeijer Arts-microbioloog Inhoud Aspecifieke ziektepresentatie algoritme Asymptomatische bacteriurie Verwekkers Casus 84-jarige vrouw VG/ DM2, hypertensie,
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. Floxabactin 15 mg tabletten voor katten en honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Floxabactin 15 mg tabletten voor katten en honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Bevat per tablet: Werkzaam bestanddeel:
Nadere informatieBIJLAGE III WIJZIGINGSVOORSTELLENEN VOOR DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER
BIJLAGE III WIJZIGINGSVOORSTELLENEN VOOR DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER 1 WIJZIGINGVOORSTELLEN AAN TE BRENGEN IN DE RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
Nadere informatieOntstaan en verspreiding van antibioticaresistentie
Antibioticaresistentie in de huisartsenpraktijk mw dr S.J. Vainio Nr 7 2012 (46) Pagina 73-79 Thema-artikel Met dank aan dr W. Ang, onder medeverantwoordelijkheid van de redactiecommissie. De toename van
Nadere informatie9 e Post-O.N.S. Meeting
9 e Post-O.N.S. Meeting Neutropenie & Antibiotica resistentie Heleen Klein Wolterink Research verpleegkundige Medische Oncologie UMC Utrecht Schiphol introductie Neutropenie: Definitie Symptomen MASSC
Nadere informatieantibiotica : Hoe moet men doseren?
Farmacodynamie: huidige gegevens antibiotica : In functie v.d. tijd In functie v. d. concentratie Hoe moet men doseren? 3C-1 Van farmacokinetiek naar farmacodynamie... Farmacokinetiek 0.4 conc. vs tijd
Nadere informatieInterpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie
Interpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie Jens Van Praet Dienst Nierziekten, Infectieziekten en Algemeen inwendige ziekten HIV referentiecentrum Travel clinic Casus 1: Kris Labo-diagnostiek:
Nadere informatiePK/PD van antibiotica
PK/PD van antibiotica Waarom is PK/PD zo belangrijk? Programma van de workshop 1-1 PK / PD van antibiotica : van waar komen we? Oorsprong: farmacodynamisch gezien is de antiinfectieuze therapie lange tijd
Nadere informatieHANDLEIDING EN INLEIDING
HANDLEIDING EN INLEIDING Handleiding Met betrekking tot het gebruik hebben de samenstellers de volgende filosofie in gedachten: - De antibioticumkeuze, doseringen en doseringsintervallen zijn gericht op
Nadere informatieSAMMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL tablet voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet: Werkzaam bestanddeel: Enrofloxacine 200,0 mg Zie rubriek
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Rilexine 600 mg tablet voor grote hond 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Werkzaam bestanddeel Cefalexine (als
Nadere informatieANTIBIOTICA, NIET IN ONZE VOEDING
ANTIBIOTICA, NIET IN ONZE VOEDING Jos van der Vossen jos.vandervossen@tno.nl ANTIBIOTICA WAAR HET MEE BEGON De ontdekking van de bacteriegroei remmende schimmel Penicillium (Fleming, 1929). 2 Antibiotica,
Nadere informatieAntibacteriële therapie: diagnose, behandeling en therapieduur
Antibacteriële therapie: diagnose, behandeling en therapieduur (Bron: Dr. N.C. Hartwig et al, Vademecum Pediatrische Antimicrobiele therapie, 3 e editie, 2005) In deze tabel wordt, uitgaande van een diagnose
Nadere informatieAntibioticabeleid kinderen VU medisch centrum
Antibioticabeleid kinderen VU medisch centrum I. Inleiding Voorwoord Voor u ligt de vernieuwde uitgave van het antibioticabeleid kinderen van het VUmc. Dit formularium is bedoeld om snel inzicht te krijgen
Nadere informatieURINEWEGINFECTIE ONDER DE LOEP GENOMEN
2 e Post EAUN Meeting URINEWEGINFECTIE ONDER DE LOEP GENOMEN Hanny Cobussen-Boekhorst, RN, M-ANP UMC St Radboud, Nijmegen INHOUD Inleiding Microbiologie Urineweg infecties Ongecompliceerde UWI + behandeling
Nadere informatieRestrictief antibioticumgebruik: waarom?
Faculteit Diergeneeskunde Veterinair Microbiologisch Diagnostisch Centrum Restrictief antibioticumgebruik: waarom? Els Broens Infectiepreventiedag mei 2015 over feiten, meningen & vooroordelen STEMMINGMAKERIJ
Nadere informatiePK/PD van antibiotica
1-1 PK/PD van antibiotica waarom is PK/PD zo belangrijk? programma van de workshop 1-2 Antibioticabehandeling: Wat wil de clinicus? De beste therapeutische effecten het medicijn Geen toxische effecten
Nadere informatieOverzicht aanbevelingen richtlijn Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen (2018)
Overzicht aanbevelingen richtlijn Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen (2018) Klinische verschijnselen Aspecifieke klachten en symptomen bij kwetsbare ouderen kunnen niet worden toegeschreven aan een
Nadere informatieBIJLAGE A SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE A SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Amo-Colmix w.o. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per gram: Werkzame bestanddelen: Colistinesulfaat 500.000
Nadere informatieMUPIROCINE NEVIK 20 MG/G zalf
1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Mupirocine Nevik 20 mg/g, 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Mupirocine, 20 mg per gram. Voor hulpstoffen, zie 6.1. 3. FARMACEUTISCHE
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. UNISOL 100 mg/ml oplossing voor oraal gebruik in drinkwater voor kippen en kalkoenen
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL UNISOL 100 mg/ml oplossing voor oraal gebruik in drinkwater voor kippen en kalkoenen 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
Nadere informatieModule (0307.3v.AV) (^PCH
Module 1.3.1 (0307.3v.AV) (^PCH MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 26 maart 2007 1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Mupirocine 20 mg/g PCH, 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Vancocin CP 250 mg, capsules 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Vancocin CP 250 mg, capsules, bevatten vancomycinehydrochloride,
Nadere informatieAntibioticumbeleid in tijden van toenemende resistentie
Antibioticumbeleid in tijden van toenemende resistentie Kees Verduin, arts-microbioloog Laboratorium voor microbiologie en infectiepreventie, Amphia ziekenhuis, Breda Wat is het probleem? Antibioticum
Nadere informatieAangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten. - Celwandsynthese - DNA, RNA en eiwitsynthese
Aangrijpingspunten van antibiotica in de prokaryoten - Celwandsynthese - DNA, NA en eiwitsynthese Dwarsdoorsnede celwand micro-organisme Gram-negatief Gram-positief Algemene mechanismen van antibioticum
Nadere informatieSamenvatting in. het Nederlands
11 Samenvatting in het Nederlands Chapter Samenvatting 1 in het Nederlands Naast therapeutische effectiviteit zijn kostenbeheersing en het verminderen van onnodig antibioticumgebruik belangrijke aspecten
Nadere informatieHet netwerk voor surveillance van antibioticaresistentie in Centraal-Azië en Oost-Europa (CAESAR)
Het netwerk voor surveillance van antibioticaresistentie in Centraal-Azië en Oost-Europa (CAESAR) Katherine Kooij WHO Collaborating Centre for Antimicrobial Resistance Surveillance and Epidemiology Centrum
Nadere informatieSurveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen
Surveillance septicemieën in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2014 Surveillance gegevens 2000 2014 Minimale ziekenhuis gegevens 2000-2012 OD Volksgezondheid en Surveillance Dienst: Zorginfecties en antimicrobiële
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Rilexine 300 mg tablet voor grote hond 2. KWANTITATIEVE EN KWALITATIEVE SAMENSTELLING
Nadere informatieampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB
ampc Wat moet je ermee? Tobias Engel AIOS MMB S is goed (?) SDD kweek rectum: Enterobacter aerogenes, Piptazo gevoelig Advies MMB: Bij ernstige sepsis à Start meropenem (?????) BRMO MRSA VRE ESBL Carbapenemases
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1/6
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1/6 1 NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL CEFALEXINE Kela 50 mg, tabletten voor honden KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Werkzame bestanddeel: Cefalexinum
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL GYNAECOLOGISCHE OBLETTEN 1 g tablet voor intra-uterien gebruik. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet
Nadere informatie*PDOC01/229801* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Prins Clauslaan 8 2595 AJ DEN HAAG Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG www.rijksoverheid.nl/eleni
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1 NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL FLOXAMAX 100 mg/ml orale oplossing 2 KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Eén ml FLOXAMAX 100 mg/ml orale oplossing
Nadere informatieResistentieop uwic. Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht
Resistentieop uwic Lennie Derde Internist-intensivist UMC Utrecht lderde@umcutrecht.nl @Lennie333 Resistentie in Nederland Indeling van bacteriën G+ G- Coccen Staphylococcen Streptococcen Enterococcen
Nadere informatieAVELOX TABLETTEN 400 MG ##
AVELOX TABLETTEN 400 MG ## Farmacologische klasse INFECTIES-ANTIBACTERIEEL-CHINOLONEN Samenstelling Bevat per tablet: 400 mg moxifloxacine (o.v.v. moxifloxacine.hcl) Eigenschappen Farmacodynamische eigenschappen
Nadere informatieAPRIL 2014. Pagina 1 van 9
APRIL 214 Inhoud Het doel van de thermometer is een eerste berichtgeving over de stand van zaken in 213 over seksuele gezondheid in Nederland. De thermometer bevat nieuwe gegevens van de centra seksuele
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1/6 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Baytril pigeon/rabbit 25 mg/ml orale oplossing 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 ml bevat: Werkzaam bestanddeel:
Nadere informatieAntibiotica en resistentie: wat hebben deze met elkaar te maken?
Antibiotica en resistentie: wat hebben deze met elkaar te maken? Annet Velthuis Lector Management van Rundergezondheid 18 oktober 2018 Inhoud Antibiotica & Resistentie Aanleiding/afspraken aanpak ABgebruik
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN - 1 - 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL PROMYCINE BOLUS 3 MIO I.E., tablet. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Werkzaam bestanddeel (per tablet):
Nadere informatieApotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Aztreonam 8g = 120ml elastomeerpomp
1. Naam van het geneesmiddel Aztreonam 8 g in 120 ml elastomeerpomp 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling Bevat per elastomeerpomp van 120 ml 8 gram aztreonam. Voor een volledige lijst van hulpstoffen,
Nadere informatieApotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Meropenem 2 g medicatiecassette 100 ml (ZI )
1. Naam van het geneesmiddel Meropenem 1 3 g medicatiecassette 100 ml 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling Bevat per medicatiecassette van 100 ml meropenemtrihydraat overeenkomende met resp.
Nadere informatieANTIBIOTICUM RESISTENTIE ABRES. Rundveehouderij
ANTIBIOTICUM RESISTENTIE ABRES Rundveehouderij Humaan gebruik antibiotica MRSA in humane S. aureus isolaten in 2009
Nadere informatieNieuwsbrief eerste lijn december 2014 Editie 8
In deze nieuwsbrief Introductie Uricult of urine bij verdenking urineweginfectie Dick Veenendaal Staphefekt Bjorn Herpers Verhoogde incidentie Mycoplasma pneumoniae Wil v.d. Reijden Open Avonden Vraag
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Flumiquil 50%, poeder voor oraal gebruik 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Flumequine 50,0 g Zie rubriek 6.1
Nadere informatieVSV Achterhoek Oost Protocol Preventie en behandeling van early-onset neonatale infecties
VSV Achterhoek Oost Protocol Preventie en behandeling van early-onset neonatale infecties Doel Het doel van dit protocol is preventie, herkenning, optimalisering van diagnostiek en behandeling van early-onset
Nadere informatieFarmaceutische vorm Ciprofloxacin 2 mg/ml Oplossing voor infusie. Fantasienaam Naam. Sterkte. Ciprofloxacin Nycomed. Ciprofloxacin Nycomed
BIJLAGE I LIJST MET NAMEN, FARMACEUTISCHE VORM(EN), STERKTE(N) VAN HET (DE) GENEESMIDDEL(LEN), TOEDIENINGSWEG(EN), AANVRAGER(S), HOUDER(S) VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN IN DE LIDSTATEN
Nadere informatieAntibiotica Gebruik ze goed en alleen. als t moet!
Antibiotica Gebruik ze goed en alleen Algemene informatie als t moet! Antibiotica blijven effectief als we ze verstandig gebruiken: niet te vaak en op de goede manier. Uw arts weet wanneer u antibiotica
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Enrotron Flavour 50 mg tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 tablet bevat Werkzaam bestanddeel: Enrofloxacine
Nadere informatieLevofloxacine Fresenius Kabi 5 mg/ml oplossing voor infusie. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Levofloxacine Fresenius Kabi 5 mg/ml oplossing voor infusie. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 50 ml gevuld in een 100 ml
Nadere informatieNEOBACITRACINE 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 3. FARMACEUTISCHE VORM 4. KLINISCHE GEGEVENS
NEOBACITRACINE 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL NEOBACITRACINE, 500 IE/10000 IE zalf 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 g zalf bevat 500 IE bacitracine en 10 000 IE polymyxinesulfaat B. Voor
Nadere informatieIFMSA-NL Policy Statement
IFMSA-NL Policy Statement Antimicrobiële resistentie (AMR) Aangenomen op de Jaarvergadering 2017 van IFMSA-NL Policy Statement Introductie Antimicrobiële resistentie (AMR) wordt gezien als één van de grootste
Nadere informatieVaginitis. Steven Vervaeke
Vaginitis Steven Vervaeke Genitale stalen Vrouwen: Cervicitis Vulvovaginitis Urethritis Bacteriële vaginose Salpingitis (PID) Endometritis Ulcera Normale vaginale flora Lactobacillen Corynebacterium spp.
Nadere informatieBIJSLUITER NOROCLAV 50 mg Tabletten voor honden en katten
BIJSLUITER NOROCLAV 50 mg Tabletten voor honden en katten 1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EN DE FABRIKANT VERANTWOORDELIJK VOOR VRIJGIFTE, INDIEN VERSCHILLEND
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Cephacare Flavour 250 mg tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat: Werkzaam bestanddeel:
Nadere informatieHet optimaliseren van het (selectief) rapporteren van antibiotica. Van Aelst Sophie Supervisor: Laffut Wim H.-Hartziekenhuis Lier
Het optimaliseren van het (selectief) rapporteren van antibiotica. Van Aelst Sophie Supervisor: Laffut Wim H.-Hartziekenhuis Lier INLEIDING Waarom? toenemende resistentie verminderde output nieuwe antibiotica
Nadere informatieWetenschappelijke conclusies
Bijlage II Wetenschappelijke conclusies en redenen voor de wijziging van de samenvatting van de productkenmerken, de etikettering en de bijsluiter, opgesteld door het Europees Geneesmiddelenbureau 7 Wetenschappelijke
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting De laatste jaren wordt in steeds meer zorginstellingen aandacht besteed aan infectiepreventie en patiëntveiligheid. Een van de redenen is de toenemende antibiotica resistentie van bacteriën
Nadere informatieSurveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen
Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Surveillance Bloedstroominfecties in Belgische ziekenhuizen Jaarrapport 2016 Gegevens tot en met 2015 AUTEURS Els Duysburgh,
Nadere informatieMRSA. Rini Eringfeld Specialist ouderengeneeskunde De Zorgboog
MRSA Rini Eringfeld Specialist ouderengeneeskunde De Zorgboog MRSA in het verpleeghuis Op 1-8-2008 wordt bij een medewerker werkzaam op de dubbelzorgafdeling de Wich op St. Jozefsheil te Bakel een MRSA
Nadere informatieINHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2
INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 1 LIJST VAN TABELLEN EN FIGUREN... 2 LUIK 1: ENTEROBACTER AEROGENES... 3 1- DEELNAME... 3 2- ENTEROBACTER AEROGENES (E. A.)... 4 3- MULTIRESISTENTE ENTEROBACTER AEROGENES (MREA)...
Nadere informatieDe ongehinderde opmars van ESBL
Slordig omspringen met antibiotica kunnen we niet gebruiken De ongehinderde opmars van ESBL Heleen Croonen De antibiotica tegen de buikpijn van de kip, zorgen voor een groeiende resistentie van bacteriën
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING. Zie rubriek 6.1 voor de volledige lijst van hulpstoffen.
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Floxabactin 50 mg tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Bevat per tablet: Werkzaam bestanddeel: Enrofloxacine
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. Amoxicilline trihydrate (= Amoxicilline 150 mg) Alum. Stearaat gefractioneerde kokosnootolie q.s. ad 1 ml.
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL CLAMOXYL L.A. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Amoxicilline trihydrate (= Amoxicilline 150 mg) Alum. Stearaat gefractioneerde
Nadere informatie4.4 SPECIALE WAARSCHUWINGEN VOOR IEDERE DIERSOORT WAARVOOR HET GENEESMIDDEL BESTEMD IS
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Rilexine 75 (cephalexine) Diergeneeskundig gebruik 2. KWANTITATIEVE EN KWALITATIEVE SAMENSTELLING Cephalexine (monohydraat)... 75 mg
Nadere informatieAntibiotica bij ongecompliceerde urineweginfecties: geen toename van resistentie in de afgelopen 5 jaar*
Onderzoek Antibiotica bij ongecompliceerde urineweginfecties: geen toename van resistentie in de afgelopen 5 jaar* Casper D.J. den Heijer, Gé A. Donker, Jacqueline Maes en Ellen E. Stobberingh Doel Opzet
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL MARFLOQUIN 20 mg tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet: Werkzaam bestanddeel: Marbofloxacine
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL LONGAMOX 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Werkzaam bestanddeel / Werkzame bestanddelen: Per ml: Amoxicilline
Nadere informatieResultaten praktijkgerichte onderzoeksprojecten VEEPEILER. Antibioticumgebruik en resistentie in de kraamstal. Drs.
praktijkgerichte onderzoeksprojecten VEEPEILER Antibioticumgebruik en resistentie in de kraamstal Drs. Bénédicte Callens Eenheid voor Veterinaire Epidemiologie Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Gent
Nadere informatieCHLOORAMFENICOL 5 MG/ML TEVA oogdruppels. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 1 juni : productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Chlooramfenicol 5 mg/ml Teva,. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Chlooramfenicol 5 mg/ml Teva, bevat per ml waterige 5
Nadere informatieAntibioticaresistentie (ABR)
Antibioticaresistentie (ABR) Wat kan ík daaraan doen? Inspiratiedag 21 maart 2019 Ingeborg Groothuis, antibioticaverpleegkundige UMCU / RZN ABR Eefje Jong, internist-infectioloog Meander MC 21maart 2019
Nadere informatie