Mentaliseren in videobehandeling

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Mentaliseren in videobehandeling"

Transcriptie

1 Uit: Tijdschrift van de Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie, 36e jaargang, nummer 3, 2009 Mentaliseren in videobehandeling Femke van Trier-Klijnstra Inleiding In dit artikel wordt de ontwikkeling geschetst van videohometraining naar videobehandeling zoals toegepast in Infant Mental Health (IMH) binnen Altrecht Divisie Kind, Jeugd en Gezin. De gevolgen van psychiatrische problemen bij ouders voor het ouderschap en de verschillende doelstellingen van behandeling van de moeder (ouder)- kindrelatie, waarin het mentaliseren is ingebed, komen aan de orde. Tot slot wordt de toepassing van mentaliseren in videobehandeling nader belicht. Van videohometraining naar videobehandeling In Altrecht is men in 1989 gestart met videohometraining als hulpverleningsmethode. Later is dit steeds verder ontwikkeld in de richting van specifieke vraagstellingen voor diagnostiek en behandeling binnen de kinder- en jeugdafdeling. Videohometraining is een methode die door Paul Wels van de Universiteit van Nijmegen theoretisch is onderbouwd (Wels, 2001). De methode werkt via het analyseren van videobeelden en het toepassen van basiscommunicatie om succesvol contact in gezinnen te bewerkstelligen. De volgende aspecten staan centraal: - herkennen en volgen van initiatieven van het kind door de ouder: positief bekrachtigen; - uitwisseling in de kring: beurtverdeling en samenwerken; - overleggen: meningsvorming en besluitvorming; - conflicthantering: tegenstellingen benoemen en contact herstellen. Daarnaast wordt in een trajectplan aandacht besteed aan het dagelijks gezinsleven, de ontwikkeling van de kinderen en de ouders, en het maatschappelijk functioneren van de gezinsleden. Na een opleiding in inhoudelijke en technisch montage (door Paul Wels zelf in 2003) ontwikkelde de divisie Kind, Jeugd en Gezin van Altrecht een methodiek met voor 1

2 de ouders herkenbare stappen. Aan de hand van de videobeelden krijgen ze eerst uitleg over de gedragskenmerken van hun kind waarop de behandeling zich zal richten. Tijdens de behandeling ontvangen ze na elke bespreking relevante beelden op DVD, zodat ze de komende periode actief de leerpunten zelf kunnen verbeteren. De volgende videosessie richt zich dan op deze nieuwe leerpunten. Zo wordt planmatige ondersteuning geboden, gecombineerd met gedragstherapeutische programma s in het dagelijkse gezinsfunctioneren. De methode is als module inzetbaar in alle zorglijnen van de Divisie kind, jeugd en gezin, en tevens geschikt gemaakt voor behandeling via internet: E-health Thuisinbeeld ( In het kader van de behandeling van Infant Mental Health, waarin mentaliseren een belangrijke plaats inneemt, is de videobehandeling ook in die richting doorontwikkeld. Dit heeft in 2008 geleid tot de toepassing van Mentaliseren in videobehandeling. De uitvoering daarvan vindt plaats binnen het Team Het Jonge Kind. Team Het Jonge Kind - 0 t/m 3 jaar Dit team werkt binnen de zorglijn Autisme Spectrum Stoornis (ASS), en kent drie routen: 1) ASS vroegdiagnostiek; 2) Regulatiestoornissen van het jonge kind en/of interactieproblemen tussen ouder en kind; 3) ouders met psychiatrische problemen en het jonge kind: wanneer bij aanmelding blijkt dat bij (een van de) ouders sprake is van psychopathologie, dan gaan wij ervan uit dat het kind hierdoor potentieel bedreigd wordt in zijn/haar ontwikkeling. Immers, emotionele verwaarlozing heeft een grote invloed op de ontwikkeling van de hersenen. Routen 1 en 2 hebben een poliklinisch aanbod van uitgebreide diagnostiek van het kind en psychotherapie van de ouder-kindrelatie. In dit artikel wordt route 3 belicht. Hierin speelt vanzelfsprekend de psychopathologie van de ouder(s) een cruciale rol in het op gang brengen van hechting en het geven van opvoedingsondersteuning. De diagnostiekfase is in dit geval beknopt. Die fase bestaat vooral uit monitoring om de groei en ontwikkeling van het kind te volgen. Er wordt gestart met een basisonderzoek en diagnostische videoopname volgens de Emotional Availability Scales, EAS (Biringen, 2008). Dit is een methode om de kwaliteit van de gehechtheidsrelatie te meten aan de hand van een videoopname van de interactie van een volwassene (ouder/verzorger) en een kind. Er vinden 2

3 geen interventies plaats. De EAS bestaat uit zes dimensies van emotionele beschikbaarheid van de volwassene(n) naar het kind en van het kind naar de volwassene(n). De volwassene (ouder/verzorger) wordt beoordeeld op de dimensies sensitiviteit, structurerend gedrag, niet-intrusiviteit en niet-vijandigheid. Het kind op de dimensies responsiviteit en betrokkenheid op de volwassene. De behandeling die er op volgt bestaat uit videobehandeling en ouderbehandeling op huisbezoek. Er wordt altijd samengewerkt met de behandelaar van de ouder. In de behandeling wordt nauwlettend de ontwikkeling van de ouder in relatie tot het kind gevolgd, in verband met de veiligheid van het kind. Bij twijfel wordt met de ouders besproken waarin de behandeling stagneert en welke andere hulpverlening geïndiceerd is. Daarop kan een klinische opname van ouder(s) en kind nodig zijn, dan wel een verwijzing naar het Advies en Meldpunt Kindermishandeling of Bureau Jeugdzorg. Psychiatrische problemen en het ouderschap Psychiatrische problemen van ouders vormen veelal een belemmering in het ouderschap. Trauma s, angsten, ongunstige omstandigheden en sociaal isolement kunnen vanaf de zwangerschap leiden tot gedrag dat een gezonde ontwikkeling van de baby in de weg staat. Er kan sprake zijn van de volgende effecten van psychiatrische problemen bij een van de ouders: -een te symbiotische relatie of te afstandelijk/afwijzend zijn; -onvolwassen gedrag, en daardoor pedagogisch inadequaat optreden; -onderstimuleren of overvragen van het kind; -splitsen van goed en slecht tussen meerdere kinderen in het gezin; -opwekken van reddersgedrag en/of zorggedrag bij het kind; -inconsistent gedrag door wisselende stemmingen, impulsiviteit, chaotisch zijn; -belemmeren van de autonomie van het kind: moeite met verlies; -materiële en emotionele verwaarlozing. De gevoelens en gedachten van de ouders die ten grondslag liggen aan dit gedrag staan een gezonde hechting van het kind in de weg. De behandeling zal gericht zijn op het helpen van de ouder (meestal de moeder) om de eigen gedachten en gevoelens te herkennen en te leren reflecteren op de behoeften en wensen van het jonge kind. Het verdient zelfs 3

4 aanbeveling hier al tijdens de zwangerschap mee te beginnen door met de ouders in gesprek te gaan over wat het voor hen gaat betekenen als zij straks een kindje hebben, om zo de baby al een werkelijke plaats in hun leven te geven. Psychiatrische problemen kunnen vérstrekkende gevolgen hebben die niet zichtbaar zijn in een face to face contact op de instellingslocatie. Ouders schamen zich en weten de problemen vaak naar buiten toe te verbloemen. Als jonge kinderen meekomen, lijkt er op het eerste gezicht met hen niets mis te zijn. Zicht op de sociale leefomgeving - hetzij dwangmatig overgestructureerd dan wel chaotisch ontwricht - ontbreekt. Het onvermogen van de ouders en de basale behoefte aan ondersteuning, nodig om een behandeling te laten slagen, blijven buiten beeld. Langdurige behandelingen kunnen hiervan het gevolg zijn omdat de kwetsbare ouder, eenmaal thuisgekomen, weer in hetzelfde patroon vervalt en er geen generalisatie plaatsvindt van wat de behandeling op de locatie van de instelling heeft betekend. Uit onvrede over het uitblijven van verbetering in de gezinssituatie, of door interne chaos kunnen deze ouders afhaken bij het nakomen van afspraken, en wordt het dossier door de instelling afgesloten op grond van no show. Zo lopen deze ouders soms teleurstelling na teleurstelling op, voelen zich niet begrepen of juist afgewezen, en een nieuwe stap naar de GGZ wordt belemmerd. Als jonge kinderen van deze ouders afhankelijk zijn, kan er veel misgaan ten koste van een veilige hechting van het kind. Onderstaande casus geeft hiervan een duidelijk voorbeeld. Direct wordt duidelijk wat de daarbij toegepaste videobehandeling heeft opgeleverd. Fiona Fiona (16 maanden) en haar moeder worden aangemeld bij Team Het Jonge Kind voor videobehandeling vanwege dwingend gedrag van Fiona en een te symbiotische relatie met haar moeder. Ze zijn verwezen door de huisarts en door Centrum Jongvolwassenen van Altrecht, waar moeder zelf in behandeling is vanwege depressiviteit en angstklachten. Deze klachten zijn ontstaan nadat zij op vijftienjarige leeftijd eenmalig seksueel is misbruikt door een vriend van haar ouders, en ze daarover door de ouders niet werd geloofd. Ze kreeg een relatie, is gaan samenwonen met haar vriend en werd al snel zwanger. 4

5 Het contact met haar ouders is inmiddels afgebroken. Ze wordt depressief en angstig, gaat weinig het huis uit en raakt steeds meer sociaal geïsoleerd. Ze durft haar kind niet aan anderen over te laten onder het motto: 'dat kun je nog niet aan je beste vrienden'. Ze is symbiotisch gericht op haar dochter, staat bij elke kik van Fiona klaar en raakt overbelast. Als de behandeling van moeder stagneert wordt Team Het Jonge Kind ingezet omdat men zich zorgen maakt over de hechtingsrelatie. Het is voor zowel moeder als voor Fiona van groot belang om de behandeling toe te spitsen op de moederkindinteractie. Fiona laat vooral dwingend gedrag zien bij het eten en het naar bed gaan. Moeder gaat schreeuwen of geeft haar snoep. Moeder wil meer ruimte voor zichzelf. Ze durft Fiona nog niet eens alleen bij haar man achter te laten. Bij de kennismaking op huisbezoek wordt vooral ingegaan op haar beleving van onveiligheid, hoe ze Fiona niet kan overlaten aan anderen en hoeveel behoefte ze heeft aan ruimte voor zichzelf. Van daaruit kijken we samen naar Fiona, die gewend is geraakt aan het feit dat zij voortdurend haar moeder in gang weet te zetten met een zeurderig geluidje. We maken een videoopname van Fiona terwijl zij alleen spelend de wereld aan het ontdekken is. We volgen haar vanaf de bank, iets dat moeder aanvankelijk veel moeite kost. De behandelaar helpt moeder door geruststellend te verwoorden wat er gebeurt. Moeder leert zo op een andere manier naar Fiona te kijken en haar met woorden te ondersteunen als het even moeilijk is, zonder direct in te grijpen. Dit is goed zichtbaar op de volgende video-opname van de moeder-kindrelatie. Moeder kan nu meer ruimte geven aan Fiona's behoefte aan autonomie. Ze ziet op de videobeelden waar de interesse van Fiona naar uitgaat, hoe zij zelf tot een oplossing komt als iets even niet lukt, hoe zij die frustratie zelf kan reguleren, dat zij als moeder dit niet hoeft weg te nemen. Moeder kan in de open keuken bezig zijn, terwijl Fiona zichzelf met speelgoed vermaakt. Daarnaast geeft psycho-educatie over gezonde ontwikkeling en ontwikkelingsfasen moeder inzichten als 'het aftasten met de mond is niet vies, maar een belangrijke manier van exploreren en leren, die niet moet worden overgeslagen'. Het helpt moeder om meer sensitief af te stemmen op haar dochter. Aan de hand van de video-opnamen bespreken we hoe ze kan bijdragen aan het spel van Fiona, zoals: - niet het resultaat vooropstellen; spelend bezig zijn is ontdekken. 5

6 - niet alleen de tekst van een boekje lezen, maar samen kijken naar de plaatjes en Fiona daarin volgen. - verwoorden van wat Fiona doet en proberen aan te sluiten op haar beleving. In de loop der tijd gaat Fiona vaker spelen op het speelplaatsje op het plein voor de deur, samen met moeder. Moeder wordt steviger en kan leiding geven aan Fiona's gedrag. De behandelaar van moeder van het Centrum Jongvolwassenen gaat mee op huisbezoek en de behandeling van moeder zelf wordt voortgezet. Ook vader wordt in de videobehandeling betrokken. Moeder ziet vader bezig op de videobeelden en durft Fiona steeds beter aan hem over te laten. Moeder raakt opnieuw zwanger. Het contact wordt laagfrequent voortgezet. Moeder gaat op zoek naar een kinderdagverblijf voor Fiona. Na de geboorte van het zusje blijft het goed gaan met de moeder-kindrelatie met beide kinderen. Moeder geeft aan dat zij zich voldoende toegerust voelt en van beide kinderen geniet. De videobehandeling wordt afgesloten. Moeders eigen behandeling wordt nog even voortgezet. Verschillende doelstellingen van de behandeling De moeder-kindrelatie, veilige hechting en opvoeding. In de aanmelding is de hulpvraag meestal het op gang brengen van de hechting. De moeder-kindinteractie staat centraal in de behandeling. Veilige hechting vraagt basisveiligheid, op grond waarvan men zich aan de ander durft toevertrouwen en het zelfvertrouwen kan toenemen. Veiligheid speelt zowel tussen behandelaar en ouders, als tussen de ouders en hun kind. De behandelaar fungeert hier als rolmodel waaraan de ouder zich kan spiegelen. Het werken met ouders met psychiatrische problematiek vraagt een authentieke, congruente en transparante attitude om erkennend te kunnen zijn in de problemen van deze ouders en de gevoelsmatige aansluiting te kunnen zoeken. Positieve zelfwaardering en zelfvertrouwen kunnen toenemen en vergroten de emotionele beschikbaarheid van de ouders voor hun kind. Nabijheid en intimiteit in het contact zullen groeien. In de behandeling wordt nabijheid gestimuleerd: samen spelen, aan tafel eten, plaatjesboeken bekijken, liedjes zingen, naar bed brengen. Hierbij wordt ook aandacht gegeven aan de sensitiviteit, het volgend zijn, vriendelijke stembuiging en het achterwege laten van 6

7 intrusiviteit. Ordening in opvoedsituaties is tevens onderwerp van gesprek, waarin gelet wordt op dagritme, structuur, regels, rustige omgeving en voorspelbaarheid. Voor de hechting is het belangrijk dat de moeder sensitief kan afstemmen op de behoeften van haar jonge kind. Ze moet haar kind kunnen ervaren als een eigen persoon met eigen intenties, om zich te kunnen verplaatsen in zijn of haar behoeften en gevoelens en de signalen te kunnen 'lezen' die uiting geven aan die behoeften (lichaamstaal, geluidjes). De binnenwereld van het kind is dan in overeenstemming met de externe wereld, waarvan de moeder als hechtingsfiguur de belangrijkste representant is. Het kind bouwt zo een evenwichtig intern werkmodel van in relatie zijn met een ander op, hetgeen wordt vastgelegd in het brein. Leren mentaliseren van het eigen gedrag en dat van het kind. De interne gehechtheidsrepresentaties van de ouders beïnvloeden de emotionele en psychologische ontwikkeling van een kind (Rexwinkel &Verheugt-Pleiter, 2005). Bij ouders met psychiatrische problemen is sprake van psychopathologie en trauma s uit het verleden, die gepaard kunnen gaan met angsten en depressiviteit waarvoor zij vaak al jaren in behandeling zijn. Ze hebben moeite om na te denken over de gedachten en gevoelens die ten grondslag liggen aan het eigen gedrag, laat staan ze te begrijpen en hierop te reflecteren. Hun vermogen tot mentaliseren is beperkt. Zij lopen daarmee de kans het gedrag van hun kind te interpreteren vanuit hun eigen invalshoek en projecties. Ze maken onvoldoende onderscheid tussen de eigen behoeften en die van hun kind en hun emotionele beschikbaarheid schiet daardoor vaak tekort. Ze kunnen zich moeilijk een voorstelling maken van de belevingswereld van hun kind. In de behandeling van Infant Mental Health bij ouders met psychiatrische problemen staat de behandelaar voor de taak om deze ouders (die een beperkt dan wel verstoord intern werkmodel hebben) te helpen om gevoeligheid te ontwikkelen voor de behoeften van het jonge kind en te leren daar sensitief op te reflecteren, ten behoeve van een gezond intern werkmodel voor dit opgroeiende kind. Het ontwikkelen van het vermogen tot reflecteren helpt de ervaringen met het kind te scheiden van de eigen projecties en verstoorde gevoelens (Sadler e.a., 2006). Vanuit het perspectief van de ouder probeert de behandelaar zicht te krijgen op hoe de ouder denkt en voelt door in de actuele situatie aan te sluiten bij diens interne 7

8 werkelijkheid, zijn of haar gevoelens te verhelderen en benoemen, en hiermee het mentalisatievermogen te ontwikkelen. De behandelaar heeft daarin een modelfunctie. Tegelijkertijd wordt via bekrachtiging de competentie van de ouder versterkt. Stress en angst laag houden ten behoeve van het mentaliseren en opvoeden Stress en angst staan mentaliseren (en dus sensitief responsief zijn naar het jonge kind) in de weg. In de behandeling wordt getracht de stress en angst bij de ouders zo laag mogelijk te houden. Belangrijk is om zicht te krijgen op hun ondersteuningsbehoefte. Soms zal in de behandeling eerst extra moeten worden geïnvesteerd in allerlei praktische ondersteuning aan de basis, om toe te kunnen komen aan het ontwikkelen van het mentalisatievermogen. De behandelaar bouwt daarmee tegelijkertijd een werkrelatie op met de ouder. Ondersteuningsbehoeften kunnen te maken hebben met allerlei dagelijkse stressveroorzakende problemen (zie ook Muller & Bakker elders in dit nummer). Niet zelden blijkt er op meerdere terreinen tegelijkertijd stress te bestaan waardoor behandeling van de moeder-kindrelatie nog niet mogelijk is. Laagdrempelig hulp verlenen tijdens huisbezoek voorkomt extra stress voor deze ouders, voor wie het met een of meerdere jonge kinderen en zonder sociaal netwerk, vaak een hele toer is om naar de instelling te komen. Het leven is voor hen een voortdurend zoeken naar balans. Ontwikkelings- en opvoedingsvoorlichting en psycho-educatie Ouders zullen beter sensitief kunnen aansluiten op hun kind als ze over informatie beschikken die duidelijk maakt waarom iets zo belangrijk is voor de ontwikkeling van het kind. Daarom wordt uitleg gegeven over de actuele ontwikkelingsfase van hun kind en wat nu nodig is voor zijn ontwikkeling in de toekomst. Bijvoorbeeld: * Basisveiligheid opgedaan als baby leidt tot zelfvertrouwen van het kind in de basisschoolleeftijd * Het is belangrijk voor die basisveiligheid dat de baby de stem van de ouders en de vertrouwde geluiden uit zijn omgeving kan verkennen. Dat moet niet verloren gaan door het voortdurende geluid van een TV die aanstaat. * Mimiek en geur dragen bij aan die veiligheid en vertrouwdheid. * Het spel van peuters is belangrijk om te exploreren en moet niet te resultaatgericht benaderd worden door de ouders. 8

9 * Te veel nieuw spelaanbod van ouders kan intrusief en verwarrend zijn en kan leiden tot dwingend en aandachtsgestoord gedrag bij het kind. * Ook de videobeelden laten zien waar de baby of peuter staat in zijn ontwikkeling en wat de baby al laat zien aan lichaamstaal. Omgeving, sociaal netwerk stimuleren of creëren en het hulpverleningsnetwerk Aan het begin van de behandeling wordt met de ouders nagegaan hoe het sociaal netwerk er uitziet en welke hulpbronnen bij het gezin betrokken zijn. Welke rol speelt de familie in het gezin of welke rol zou de familie kunnen spelen? Als het sociaal netwerk beperkt is kan met de ouders besproken worden wat hun wensen zijn om dit uit te breiden en kunnen stappen in die richting ondernomen worden. Buren (maar ook het buurthuis) kunnen hier een goede rol vervullen. De ouders hier naartoe leiden door gezamenlijk de eerste stap te zetten, kan helpen. Indien er een netwerk van hulpverlenende instanties betrokken is in het gezin dient dit gestroomlijnd te worden. Het is belangrijk om te kijken of de ouders niet overbelast raken van de vele afspraken met de diverse hulpverleners, dat werkt stressverhogend en dan schiet men het behandeldoel voorbij. Taakverdeling en casemanagement met duidelijkheid over de verantwoordelijkheden in dit netwerk naar de cliënt zijn noodzakelijk. Het gevaar dreigt soms dat elke instantie op zijn eigen instellingswerkwijze dicht bij de cliënt wil staan en de intake herhaaldelijk wordt overgedaan. Dan komen eerder de instanties dan het gezin centraal staan en dat is - alle goede bedoelingen ten spijt - niet wenselijk. De nieuwe trend van de gezinscoach, zoals die door diverse eerstelijnsinstanties wordt ingezet, is waardevol als er nog geen hulpverleningsnetwerk is, om tweede lijnszorg te voorkomen of als blijkt dat hulpverlening vastloopt en er geen sprake meer is van behandeling. Als de behandeling in de GGZ goed afgestemd verloopt, ook met de eerste lijn, is een gezinscoach niet nodig. Mentaliseren in videobehandeling Videobehandeling levert een specifieke bijdrage aan het mentaliseren. Op video is concreet gedrag objectief waarneembaar. Hoe zie je het kind reageren? Wat denkt of voelt het kind en wat denkt of voelt de ouder daarbij? Het vraagt een open houding van de 9

10 behandelaar naar de ouder ('daar zouden we eens naar kunnen kijken'), in plaats van het beter weten. Videobeelden kunnen teruggespoeld en nog eens bekeken worden. Beperkt mentalisatievermogen kan ertoe leiden dat ouders hierin op weg geholpen moeten worden, omdat zij aanvankelijk geblokkeerd zijn in het nadenken over gevoelens en gedachten. Gevoelens worden veelal afgeweerd of er is sprake van tegenstrijdige gevoelens, die bij ontdekkend exploreren tot grotere onzekerheid en chaos kunnen leiden. Soms moet de behandelaar meer directief houvast bieden door competentiegericht, steunend-structurerend te zijn en model te staan in het benoemen van behoeften en gevoelens van het jonge kind op de videobeelden. Ouders komen soms zelf op geen enkele gedachte hierover of kunnen hun gevoel niet onder woorden brengen. Als de behandelaar de opening kan maken en dit bij ouders tot reacties leidt, kan er alsnog mentaliserend op de reacties van de ouder worden aangesloten. De ontwikkeling van dit vermogen wordt zo bij de ouder op gang gebracht. Het mentaliseren kan met behulp van videomontage op verschillende wijzen binnen de videobehandeling worden toegepast Bijvoorbeeld praten voor het kind in ondertiteling op stilstaand beeld, in een ondertiteling het gedrag van de ouder mentaliserend verwoorden, of de ouder mentaliserend bevragen n.a.v. een stilstaand beeld zonder ondertiteling, zowel over hun eigen gedrag als dat van het kind. Praktische uitvoering De eerste videodiagnostische opname wordt gemaakt in het kader van afname van de EAS. Hieruit worden vervolgens in een montage van ongeveer 5 à 7 minuten de soms kleine momenten van emotionele betrokkenheid van de ouder op het kind en van het kind op de ouder naar voren gehaald. Laten zien wat er al is en wat lukt en dit uitvergroten op stilstaand videobeeld, versterkt het competentiegevoel en bevordert bij de ouder het vermogen hierover uit te wisselen. Er kan heel planmatig worden gewerkt vanuit een visueel stappenplan, waarin meestal een opbouw in de behandeling plaats heeft volgens de hierboven beschreven wijzen van mentaliserende benadering. De stappen worden via micro-analyse van de videobeelden in de montage aangereikt en gedoseerd. Zo ontstaat een helder en gestructureerd kader, waarbinnen de op mentalisatie gebaseerde interventies plaatsvinden. Dit is met name geschikt voor ouders met een borderlinestructuur. Het geeft consistentie 10

11 aan de behandeling en dat is van belang omdat inconsistentie het vermogen tot mentaliseren ondermijnt (Rexwinkel & Verheugt-Pleiter, 2005). De beelden kunnen ouders, die zich moeilijk een voorstelling kunnen maken van de belevingswereld van hun kind, helpen om diens gedrag te leren interpreteren en hierop adequaat te reageren. De nadruk ligt op het sensitief verwoorden van wat objectief wordt waargenomen en op het uitdiepen van de gevoelens en gedachten die daarmee samenhangen. De ouders zien zichzelf voor het eerst letterlijk en objectief in relatie tot hun jonge kindje, en worden meegenomen in het kijken naar hun kind. Ze gaan aan hun baby veel meer lichaamstaal ontdekken. Als er even een glimp van een lachje rond de mond van de moeder verschijnt, sluit de behandelaar daarop in een stilstaand beeld aan met de vraag wat het voor de moeder betekent en hoe belangrijk deze mimiek is voor de basisveiligheid van haar kindje. Alleen al het een langere tijd doen kijken naar dit videobeeld van één seconde van goed contact, versterkt de ontwikkeling van de hechting. De montage wordt afgesloten met resultaten en enkele leerpunten. Deze montage wordt direct na de bespreking op DVD bij de ouder achtergelaten met het advies er vaker naar te kijken. Zo kan de ouder vertrouwd raken met de positieve beelden en kunnen de zelfwaardering en het plezier aan en met hun kind groeien. In de behandeling worden het maken en bekijken van video-opnamen afgewisseld met sessies waarin in vivo wordt gewerkt aan de leerpunten, waarbij de behandelaar door middel van interventies het mentaliseren bij de ouder stimuleert. De kracht van het gebruik van video-opnamen bestaat uit het duidelijk aanreiken van ontwikkelingsbeelden, waarop in de verdere behandeling voortgebouwd kan worden. Fatima Fatima (tien maanden) en haar moeder worden aangemeld bij Team Het Jonge kind op verwijzing van de Consultatiebureau-arts vanwege onveiligheid in de moeder-kindrelatie, hechtingsproblemen, motorische achterstand en overgewicht bij Fatima. Moeder is zelf in behandeling bij NOAGG (Altrecht Transculturele GGZ) vanwege het horen van stemmen en depressiviteit. Deze klachten zijn ontstaan door traumatische ervaringen in haar eigen jeugd, en verlating door de vader van Fatima. Moeder kwam op tienjarige leeftijd van Marokko naar Nederland. Na een start op de basisschool gaat zij naar de Internationale Schakelklas en volgt daarna Voortgezet 11

12 Speciaal Onderwijs. Zij wordt uitgehuwelijkt en wordt in die relatie mishandeld. Op haar achttiende gaat zij alsnog zelfstandig wonen, krijgt verkering en trouwt met deze zelfgekozen man - met instemming van haar ouders. Ze doet inpakwerk in een magazijn. Haar man is werkloos, brengt geen inkomen in en doet niets in het huishouden. Na vier jaar huwelijk wordt ze gewenst zwanger. Naarmate de zwangerschap vordert loopt de spanning echter op vanwege vaders weigering moeder te ondersteunen. Vader verlaat na de bevalling het gezin. Door opgelopen stress vanwege de echtscheiding is bij moeder naast stemmen horen sprake van beperkte impulscontrole en gedachten over 'het kind iets aandoen'. Er vindt een intake plaats en een EAS-video-opname. Op de video is te zien dat moeder nauwelijks contact maakt met Fatima en ook niet verbaal reageert als Fatima moeder met geluidjes probeert uit te lokken. Zonder mimiek en uitwisseling in het contact voert zij de benodigde verzorgende handelingen automatisch uit, laat Fatima onbeschermd op bed liggen als zij een luier pakt en zet haar na het verschonen in een wipstoeltje, overladen met speelgoed. Voert haar veel te dikke pap, zonder een woordje met haar te wisselen. Fatima heeft overgewicht en een motorische achterstand. De aanwezigheid van de behandelaar, die haar dochtertje filmt, brengt al een eerste verandering op gang. Door de extra aandacht op haar kindje is zichtbaar dat moeder af en toe wat weifelend en verlegen lachend reageert. Haar kindje is kennelijk belangrijk. Tussendoor zijn er slechts enkele momentjes van een vluchtig kusje, even een klopje op de rug en een vriendelijke uitdrukking op moeders gezicht. Op de EAS scoort moeder laag op alle gebieden, terwijl haar dochtertje hoge scores behaalt in responsiviteit en betrokkenheid op moeder. Opvang door familie blijkt een beschermende factor te zijn geweest. Uit deze EAS-video-opname wordt een montage gemaakt, waarin positieve interacties, hoe kort ook, worden uitgelicht, zoals eerder werd beschreven. In de bespreking van de montage staan we uitgebreid stil bij wat de beelden bij moeder oproepen. Door het geven van de positieve feedback ontstaat er ruimte voor een positievere beleving. Moeder is blij met het ontvangen van de montage op DVD. Ze bekijkt hem vaak. In de volgende opname zes weken later, speelt moeder samen met Fatima op de grond, ze geniet van het contact met haar kindje en is veel sensitiever. Ook haar stemming 12

13 verbetert. We bekijken welke activiteiten moeder aanspreken in het buurthuis om zo haar sociale contacten te kunnen uitbreiden, en gaan daar samen kennismaken. Zeven maanden later vindt vrij plotseling een terugval plaats. Er zijn hoge schulden die moeder veel stress geven, haar hoofd zit vol, ze heeft veel somatische klachten en kan niet slapen. Op een dag neemt moeder s morgens vroeg haar slaapmedicatie in en geeft Fatima, die deze hele dag in bed is gebleven, pas s avonds om acht uur voor het eerst haar eten. Moeder is hier zelf erg van geschrokken. Het Consultatiebureau (CB), die het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) al heeft ingeschakeld en thuisbegeleiding wil inzetten, zoekt opnieuw contact met de videobehandelaar. De intussen toegenomen autonomie van Fatima leidt snel tot zeer dwingend gedrag. Moeder kan dit gedrag onder de gegeven omstandigheden niet goed reguleren en verliest de controle over haar impulsen. De familie steunt moeder door Fatima op te vangen. Zij zijn in hun houding naar Fatima toegeeflijk. In overleg met het AMK en het CB ontstaat een hulpverleningsnetwerk dat door de videobehandelaar wordt afgestemd. De videobehandelaar regelt samen met moeder via MEE (een organisatie voor ondersteuning aan mensen met een beperking) de financiële problemen, het in gang zetten van schuldhulpverlening en bewindvoering, de UWVherkeuring en uitkeringsproblemen, en het regelen van een aanvraag bij de Gemeente voor sociaal-medische indicatie voor een kinderdagverblijf, in samenwerking met de vrijwilligers in het buurthuis, die moeder al ondersteunden bij het op orde houden van haar administratie. Er vindt afstemming plaats van de videobehandelaar met de behandelaar van moeder. En er wordt een zorgoverleg georganiseerd met de CB-arts en CB-verpleegkundige en de thuisbegeleider van een eerstelijns zorginstelling. De ondersteuning van de thuisbegeleider betekent een aanvulling op de videobehandeling en helpt moeder bij het inoefenen en vasthouden van hetgeen in de videobehandeling wordt aangereikt. De behandeling is hiermee weer opgestart. De volgende video-opnamen worden samen met moeder en de thuisbegeleider bekeken en besproken. Een half jaar later neemt de stress bij moeder af doordat de financiën geregeld zijn en Fatima naar het KDV gaat. Het gedrag van Fatima wordt rustiger en minder dwingend. Moeder speelt vaker met haar dochtertje en de sensitiviteit voor de behoeften van Fatima neemt toe. Moeder gaat deelnemen aan groepstherapie om beter haar impulsen te kunnen beheersen. 13

14 Gecombineerde behandeling van de ouder en van de ouder-kindrelatie: Parents4kids In 2008 startte het samenwerkingsproject Parents4kids van Team Het Jonge Kind met Centrum Jongvolwassenen, onderdeel van Altrecht Curatief Specialistische Zorg. Het bieden van laagdrempelige, geïntegreerde behandeling in de thuissituatie in de vorm van een mobiel team is het uitgangspunt van Parents4kids. Behandeling gericht op het ouderschap, zorg, opvoeding en veiligheid van het kind wordt in dit project gecombineerd met behandeling van de psychopathologie van de jongvolwassene - dit is wat beide afdelingen aan elkaar verbindt. Twee hulpverleners van deze afdelingen gaan gezamenlijk op huisbezoek vanuit hun eigen behandelfocus en verantwoordelijkheid. De videobeelden ondersteunen het leren mentaliseren in beide richtingen. Het feit dat elke ouder van nature wil dat het goed gaat met zijn of haar kind, ook als er sprake is van psychiatrische problematiek, geeft een extra dimensie aan de behandeling van de eigen problematiek van de volwassene, die tevens ouder is. Buiten dit project begint de gecombineerde behandeling zich binnen Altrecht uit te breiden naar andere afdelingen van volwassenenzorg, zoals de teams Transmuraal en Rehabilitatie van de Psychose-afdeling. De extra dimensie van het betrekken van de ouderrol in de behandeling van de moeder, met oog voor de ontwikkeling van en veiligheid voor het jonge kind, wint terrein. Het stimuleren daarbij van het vermogen tot mentaliseren binnen de ouder-kindrelatie zal bovendien niet alleen het kind, maar ook de ouder helpen. E-health: Thuis in Beeld Niet alle ouders zetten gemakkelijk de stap naar een instelling, ook al willen ze graag deskundige hulp voor de problemen met hun kinderen. Voor deze ouders is er nu de mogelijkheid om videobehandeling via internet te ontvangen: 'Thuis in Beeld'. Het is vergelijkbaar met de eerder geschetste werkwijze van videobehandeling en is speciaal voor Altrecht geschikt gemaakt voor behandeling online. Ouders maken zelf een video-opname van vijf tot zeven minuten van een dagelijkse situatie waarvan ze wensen dat deze verbetert, en sturen deze naar de eerdergenoemde speciale server van Altrecht. De behandelaar van Altrecht maakt een montage van de film en geeft aan het eind van de film handreikingen om thuis te oefenen. 14

15 Via wordt een afspraak gemaakt om de film gezamenlijk via internet te bekijken en te bespreken. Per kan ook aanvullend informatie worden gegeven. Samenvatting Videobehandeling kan een essentiële bijdrage leveren aan het bevorderen van het mentaliserend vermogen binnen de ouder-kindrelatie, en vormt een onderdeel van de totale Infant Mental Health behandeling. Deze behandeling kan in combinatie met de eigen behandeling van de ouder worden geboden. De videobeelden vormen voor ouders een belangrijke, objectieve bron van informatie over de relatie met hun kind en over de ontwikkeling van hun kind in termen van hechting en opvoeding. Ouders met psychiatrische problemen, die zich moeilijk een voorstelling kunnen maken van de belevingswereld van hun kind, worden zo geholpen om het gedrag van hun kind te begrijpen en er sensitief op te reageren. Het medium en met name de montage van de videobeelden met ondertiteling op stilstaand beeld werkt bekrachtigend en biedt een helder kader aan deze ouders, waardoor de mentaliseren bevorderende interventies beter beklijven. Mw F. van Trier-Klijnstra is als psychodiagnostisch werker, videobehandelaar en -opleider vanaf 1974 werkzaam bij Altrecht Divisie Kind, Jeugd en Gezin, Zorglijn ASS/Jonge Kind te Utrecht. Literatuur Biringen, Z. (2008). The Emotional Availability Scales, 4th edition, available at N.J. (2006), Watch, Wait, and Wonder: An infantled approach for working with infants and their parents, PPT Hincks-Dellcrest Centre & University of Toronto. Rexwinkel, M.J., Verheugt-Pleiter, J.E. (2005), Mentaliseren bevorderende ouderbegeleiding. In: Verheugt-Pleiter, J.E., Schmeets, M.G.J., Zevalkink, J. Mentaliseren in de kindertherapie, Leidraad voor de praktijk. Assen: Van Gorcum. Sadler, L.S., Slade, A., & Mayes, L.C. (2006). Minding the baby: a mentalization-based parenting Program. In: Allen, J.G. & Fonagy, P (Eds.), Handbook of Mentalization-Based Treatment, pp Chichester, UK: Wiley. 15

16 Wels, P.M.A. (2001). Helpen met Beelden, Video in de hulpverlening aan gezinnen. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. 16

Combipoli Psychiatrie/Kinder- en Jeugdpsychiatrie

Combipoli Psychiatrie/Kinder- en Jeugdpsychiatrie Sophia Kinderziekenhuis U bent doorverwezen naar de combipoli Psychiatrie/Kinder- en Jeugdpsychiatrie om te onderzoeken of u extra hulp kunt gebruiken bij de omgang met uw kind. In deze folder leest u

Nadere informatie

Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen

Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen www.babyextra.nl Dineke Brouwers (JGZ) en Cecilia van der Zeeuw (GGzE) Baby Extra Transformeren doe je

Nadere informatie

Plaats: Amersfoort Datum: 24 september 2013. Professionele Kracht, vrijwillige kracht, eigen kracht: Samen voor Jeugd!

Plaats: Amersfoort Datum: 24 september 2013. Professionele Kracht, vrijwillige kracht, eigen kracht: Samen voor Jeugd! Plaats: Amersfoort Datum: 24 september 2013 Professionele Kracht, vrijwillige kracht, eigen kracht: Samen voor Jeugd! MeeleefGezin gaat voor de kracht van het jonge kind Opvang voor het jonge kind (0 t/m

Nadere informatie

Het pleegkind in beeld

Het pleegkind in beeld Het pleegkind in beeld Workshop pleegzorgsymposium 19 juni 2014 Petra de Vries (De Rading) Anny Havermans (SAV) 1 Programma Welkom Project gehechtheid in beeld bij pleegzorg Inleiding op gehechtheid en

Nadere informatie

Kortdurende videohometraining bij jonge kinderen

Kortdurende videohometraining bij jonge kinderen Boekbespreking Kortdurende videohometraining bij jonge kinderen M. Eliën & B. Prinsen (2011). Handleiding kortdurende videohometraining (K-VHT) in gezinnen met jonge kinderen; voor professionals in de

Nadere informatie

Infant Mental Health

Infant Mental Health Infant Mental Health WAIMH Vlaanderen wants you! WAIMH Vlaanderen VZW Draagvlak uitbouwen voor IMH professionals 16 november 2017 20u Antwerpen www.waimh-vlaanderen.be Ik zie u graag Motherhood constellation

Nadere informatie

Herstel van vertrouwen

Herstel van vertrouwen Focus op hechting Herstel van vertrouwen Anita Venderbosch Petra van Vilsteren AIT studiedag 21 november 2016 VIB-G preventief richt zich op herstel van het vertrouwen van het pleegkind in zijn nieuwe

Nadere informatie

Goede zorg voor u en uw jonge kind. Wat kunnen we voor u betekenen?

Goede zorg voor u en uw jonge kind. Wat kunnen we voor u betekenen? Goede zorg voor u en uw jonge kind Wat kunnen we voor u betekenen? Voor wie? U bent ouder of verzorger van een kind in de leeftijd van 0 t/m 7 jaar. U maakt zich zorgen. Uw kind: heeft moeite met samenspelen

Nadere informatie

Waarmee helpt Thuisbegeleiding?

Waarmee helpt Thuisbegeleiding? Waarmee helpt Thuisbegeleiding? Veelzijdig in zorg Verwijzersinformatie Vérian, veelzijdig in zorg Vérian biedt u een breed aanbod aan zorgdiensten, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. In elke levensfase

Nadere informatie

Baby s die veel huilen Informatie voor ouders

Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 1177 Inleiding Als uw baby veel huilt gaat u van alles proberen om de oorzaak te vinden. Zeker als uw baby

Nadere informatie

De Driestroom Ambulante dienstverlening

De Driestroom Ambulante dienstverlening voor mensen met een beperking De Driestroom Ambulante dienstverlening voor De Driestroom kinderen met een ontwikkelingsachterstand Inhoudsopgave Inleiding Inleiding Ambulante Dienstverlening - Pedagogische

Nadere informatie

Specifiek Concept S2ch2ng MeeleefGezin

Specifiek Concept S2ch2ng MeeleefGezin Landelijk Concept Specifiek Concept S2ch2ng MeeleefGezin Specifieke kwetsbare doelgroep (nieuw voor WMO): - MeeleefGezin heed een inhoudelijk Concept ontwikkeld dat expliciet aan het jonge kind (- 0 tot

Nadere informatie

Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland

Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland Kortdurende hulpverleningstrajecten Maasland 1. Individuele sociale vaardigheidstraining 2. Sociale vaardigheidstraining groep 12-/12+ 3. Gezinsbegeleiding (6+) 4. Gezinsbegeleiding (0-6 jaar) 5. Individuele

Nadere informatie

Video Interactie Begeleiding in het ziekenhuis

Video Interactie Begeleiding in het ziekenhuis Video Interactie Begeleiding in het ziekenhuis Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Video Interactie Begeleiding in het ziekenhuis Een opname in het ziekenhuis is voor kinderen

Nadere informatie

In deze brochure beschrijven we wat video-hometraining inhoudt en welke gezinnen hiervoor in aanmerking komen.

In deze brochure beschrijven we wat video-hometraining inhoudt en welke gezinnen hiervoor in aanmerking komen. Amarilis Thuisbegeleidingsdienst Amarilis biedt video-hometraining aan. Dit is een intensieve methodiek waarbij gebruik gemaakt wordt van video-opnames in het gezin met als doel de contactuele-, relationele-

Nadere informatie

Hoofdstuk 4: De gehele periode van wennen 6

Hoofdstuk 4: De gehele periode van wennen 6 Wenbeleid Inhoud 2 Hoofdstuk 1: Inleiding 3 Hoofdstuk 2: Eerste kennismaking 4 Hoofdstuk 3: Het afscheid 5 Hoofdstuk 4: De gehele periode van wennen 6 Bijlage 1: Wenschema 2 1. Inleiding Pedagogische medewerkers

Nadere informatie

Inhoud VII. 2 Integrale hulpverlening door gezinspolikliniek en gezinspsychiatrie... 7 2.1 Gezinspolikliniek... 8 2.2 Het vak gezinspsychiatrie...

Inhoud VII. 2 Integrale hulpverlening door gezinspolikliniek en gezinspsychiatrie... 7 2.1 Gezinspolikliniek... 8 2.2 Het vak gezinspsychiatrie... VII 1 KOPP/KVO-kinderen............................................................ 1 1.1 Indrukwekkende cijfers over KOPP/KVO-kinderen in Nederland..................... 2 1.2 Waarom KOPP/KVO-kinderen

Nadere informatie

Opleiding tot Infant Mental Health generalist

Opleiding tot Infant Mental Health generalist me nse nkennis Opleiding tot Infant Mental Health generalist it takes a village to raise a child De kern van Infant Mental Health is het belang van de band tussen de ouder en het nog ongeboren of heel

Nadere informatie

Het hechtingsproces. bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar. Kindergeneeskunde. Hechting. Hoe verloopt het hechtingsproces?

Het hechtingsproces. bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar. Kindergeneeskunde. Hechting. Hoe verloopt het hechtingsproces? Het hechtingsproces bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar Kindergeneeskunde In deze brochure leest u meer over de hechtingsprocessen bij baby s in de leeftijd van 0 tot 12 maanden. Daar waar ouders staat

Nadere informatie

VIB en Gehechtheid. Dorini Janssen De Rading Corinne Verheule SAV. Workshop AIT 30 mei 2016

VIB en Gehechtheid. Dorini Janssen De Rading Corinne Verheule SAV. Workshop AIT 30 mei 2016 VIB en Gehechtheid Dorini Janssen De Rading Corinne Verheule SAV Workshop AIT 30 mei 2016 Programma Wie zijn wij? VIB en Bouwstenen van hechting Hoe zie je gehechtheid in de praktijk? Wat is een hechtingsrepresentatie?

Nadere informatie

Meander Nijmegen. Samen groot worden. Zorg voor jeugdigen. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor kinderen, jongeren en gezinnen BEGELEID (KAMER) WONEN

Meander Nijmegen. Samen groot worden. Zorg voor jeugdigen. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor kinderen, jongeren en gezinnen BEGELEID (KAMER) WONEN BEGELEID (KAMER) WONEN OPVOEDINGS- ONDERSTEUNING HULP OP MAAT LOGEERHUIS Meander Nijmegen stgmeander.nl Zorg voor jeugdigen Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor kinderen, jongeren en gezinnen Samen groot

Nadere informatie

llochtone meiden en vrouwen in-zicht

llochtone meiden en vrouwen in-zicht 2010 PROJECTEN Nieuwsbrief INHOUD Allochtone meiden & vrouwen in-zicht (Vervolg project) Kinderen aan zet (Onderzoek naar de gevolgen voor kinderen van het hebben van een moeder die seksueel misbruikt

Nadere informatie

Gehechtheid in de klas

Gehechtheid in de klas Gehechtheid in de klas Corinne Verheule SAV Kennismiddag Adoptie 4 november 2016 Adoptiekind in de klas Kijken door een hechtingsbril 2 Gehechtheid Een duurzame, emotionele en wederkerige band tussen een

Nadere informatie

Thuisbegeleiding: Een praktische vorm van begeleiding

Thuisbegeleiding: Een praktische vorm van begeleiding Een praktische vorm van begeleiding Thuiszorg Thuisbegeleiding: 1 Thuisbegeleiding: Een praktische vorm van begeleiding Soms kunnen mensen hun problemen niet alleen aan 2 In deze folder Thuisbegeleiding

Nadere informatie

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische

Nadere informatie

voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken

voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken voor al uw vragen over opgroeien en opvoeden en voor gezondheidsonderzoeken Het Centrum voor Jeugd en Gezin is er voor iedereen Kinderen zijn voortdurend in ontwikkeling. Zowel lichamelijk, geestelijk

Nadere informatie

4.2.2. Shantala babymassage (individuele begeleiding)

4.2.2. Shantala babymassage (individuele begeleiding) 4.2. Aanbod voor ouders van het jonge kind Dit aanbod is veelal gericht op ouders met kinderen tot 4 jaar. Een aantal producten zijn inzetbaar voor een bredere doelgroep. De producten Home-Start, Vroegtijdige

Nadere informatie

Hulp voor vluchtelingenkinderen en hun ouders. Wat kan Altra bieden?

Hulp voor vluchtelingenkinderen en hun ouders. Wat kan Altra bieden? Hulp voor vluchtelingenkinderen en hun ouders Wat kan Altra bieden? Problemen & Risico s Beschermende factoren Bouwstenen jeugdhulp van Altra Verlies familie en verlatingsangst Veilige basis, vertrouwen

Nadere informatie

Gespecialiseerde thuisbegeleiding

Gespecialiseerde thuisbegeleiding Gespecialiseerde thuisbegeleiding Als u ondersteuning nodig heeft om uw leven weer in goede banen te leiden, kunt u rekenen op de gespecialiseerde thuisbegeleiding van Savant Zorg. Als problemen uw leven

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis

Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Informatie voor cliënten en hun verwijzers Mentaliseren Bevorderende Therapie voor cliënten met een borderline

Nadere informatie

Jeugdgezondheidszorg interventies. Pre- en postnataal

Jeugdgezondheidszorg interventies. Pre- en postnataal Jeugdgezondheidszorg interventies Pre- en postnataal Prenatale zorg; hoe is dat geregeld!? Het is belangrijk om de zwangere goed voor te bereiden op de bevalling en de komst van een baby. Soms zijn bij

Nadere informatie

Medisch trauma in de babytijd impact en behandeling

Medisch trauma in de babytijd impact en behandeling Medisch trauma in de babytijd impact en behandeling Heleen Mülder, klinisch psycholoog Psychotherapie Jeugd Drachten / Infant Netwerk Friesland OCRN symposium 20 november 2018 Opbouw van deze presentatie

Nadere informatie

Kindspoor Fier Fryslân

Kindspoor Fier Fryslân Kindspoor Fier Fryslân Het kind centraal stellen Denken vanuit het perspectief van het kind Fier Fryslân is een expertise- en behandelcentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheids- relaties 1 Wij

Nadere informatie

GGZ aanpak huiselijk geweld

GGZ aanpak huiselijk geweld GGZ aanpak huiselijk geweld Wat is er nodig en wat helpt Jeannette van Borren Mei 2011 Film moeder en zoon van Putten Voorkomen van problemen is beter en goedkoper dan genezen Preventieve GGZ interventies

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 13. Inleiding 15. Leeswijzer 19

Inhoud. Woord vooraf 13. Inleiding 15. Leeswijzer 19 Inhoud Woord vooraf 13 Inleiding 15 Leeswijzer 19 1 Video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie 25 1.1 Waarom VIB bij adoptiegezinnen? 25 1.1.1 VIB of VHT? 26 1.1.2 Waarom een aparte handleiding

Nadere informatie

Ouder-kindbehandeling

Ouder-kindbehandeling Ouder-kindbehandeling (Gehechtheid en het vermogen tot mentaliseren ) Sandra Kleine, GZ-psycholoog/ IMH-specialist OCRN infantteam Groningen OCRN symposium 20 november 2018 Disclosure belangen spreker

Nadere informatie

Hulp voor jonge ouders. Informatie voor professionals

Hulp voor jonge ouders. Informatie voor professionals Hulp voor jonge ouders Informatie voor professionals Zorg voor kwetsbare meiden Meiden tussen de 16 en 27 jaar die zwanger zijn, of een kind hebben gekregen, kunnen terecht bij Vitree. Het gaat om kwetsbare

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod

Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd

Nadere informatie

2 Training of therapie/hulpverlening?

2 Training of therapie/hulpverlening? Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt

Nadere informatie

Ouder-kind Dagbehandeling Kangoeroe. Voor ouders en hun kind van 0 4 jaar

Ouder-kind Dagbehandeling Kangoeroe. Voor ouders en hun kind van 0 4 jaar Ouder-kind Dagbehandeling Kangoeroe Voor ouders en hun kind van 0 4 jaar Bi j sommige jonge kinderen verloopt de ontwikkeling niet vanzelfsprekend. De Dagbehandeling 0-7 jaar van Sterk Huis biedt behandeling

Nadere informatie

VERWACHTINGEN WORKSHOP

VERWACHTINGEN WORKSHOP HECHTING WORKSHOP DOOR ADA DE JONG GZ-PSYCHOLOOG KOC DIENSTEN (UITGAANDE VAN STICHTING DS. G.H. KERSTENCENTRUM) WWW.KOC.NU HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=APZXGEBZHT0 VERWACHTINGEN WORKSHOP BIJBELS PERSPECTIEF

Nadere informatie

Samenvattend overzicht training MeeleefGezin

Samenvattend overzicht training MeeleefGezin Samenvattend overzicht training MeeleefGezin (Publieksversie) De training van vrijwillige meeleefgezinnen voor de opvang van kinderen van ouders met psychiatrische problemen vraagt gezien de kwetsbare

Nadere informatie

Waarmee helpt Thuisbegeleiding?

Waarmee helpt Thuisbegeleiding? Waarmee helpt Thuisbegeleiding? Veelzijdig in zorg Verwijzersinformatie Vérian, veelzijdig in zorg Vérian biedt u een breed aanbod aan zorgdiensten, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. In elke levensfase

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.

Nadere informatie

Video Interactie Begeleiding (VlB) bij de omgangsregeling van verstandelijk beperkte ouders en hun kind(eren) in pleegzorg.

Video Interactie Begeleiding (VlB) bij de omgangsregeling van verstandelijk beperkte ouders en hun kind(eren) in pleegzorg. Video Interactie Begeleiding (VlB) bij de omgangsregeling van verstandelijk beperkte ouders en hun kind(eren) in pleegzorg. Inleiding: Vanaf 2006 heeft de William Schrikker Pleegzorg geëxperimenteerd met

Nadere informatie

Digitale opvoedondersteuning voor aanstaande ouders

Digitale opvoedondersteuning voor aanstaande ouders Bijvoorbeeld over: borst- en flesvoeding; ouderschap; verzorging van je kind; balans tussen kind en relatie. Ouders die deelnemen aan deze thema- of voorlichtingsbijeenkomst hebben (nieuwe) kennis en informatie

Nadere informatie

Presenta1e MeeleefGezin. Kinderen 0 t/m 4 ja

Presenta1e MeeleefGezin. Kinderen 0 t/m 4 ja Presenta1e MeeleefGezin Kinderen 0 t/m 4 ja Wat is een meeleefgezin Een meeleefgezin vangt een jong kind in de lee

Nadere informatie

KORTDURENDE VIDEO-HOMETRAINING (K-VHT)

KORTDURENDE VIDEO-HOMETRAINING (K-VHT) KORTDURENDE VIDEO-HOMETRAINING (K-VHT) Ouders vroegtijdig helpen met beelden NJi, De Reehorst Marij Eliëns 6 juni 2008 Programma 06-06-2008 1 Wat is K-VHT? 2 De methodiek van K-VHT 3 Toepassen van K-VHT

Nadere informatie

VIDEO-INTERACTIEBEGELEIDING OP DE KINDERAFDELING

VIDEO-INTERACTIEBEGELEIDING OP DE KINDERAFDELING VIDEO-INTERACTIEBEGELEIDING OP DE KINDERAFDELING 1239 Video-interactiebegeleiding in het ziekenhuis Er kunnen verschillende redenen zijn waarom u, als ouder(s)/verzorger(s) met uw kind in het ziekenhuis

Nadere informatie

Directe Hulp bij Huiselijk. U staat er niet alleen voor!

Directe Hulp bij Huiselijk. U staat er niet alleen voor! Directe Hulp bij Huiselijk Geweld U staat er niet alleen voor! U krijgt hulp Wat nu? U bent in contact geweest met de politie of u heeft zelf om hulp gevraagd. Daarom krijgt u nu Directe Hulp bij Huiselijk

Nadere informatie

Wenbeleid Kinderopvang/BSO Het Kinderparadijs

Wenbeleid Kinderopvang/BSO Het Kinderparadijs Wenbeleid Kinderopvang/BSO Het Kinderparadijs Kinderdagverblijf/BSO Het Kinderparadijs 1 januari 2016 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. De eerste kennismaking... 5 3. Het afscheid... 7 4. De gehele periode van

Nadere informatie

Video-hometraining. Informatie voor ouders

Video-hometraining. Informatie voor ouders Video-hometraining Informatie voor ouders Video-hometraining In het omgaan met kinderen komen we dagelijks grote en kleine problemen tegen. Bijvoorbeeld omdat kinderen moeilijk gerdag laten zien of problemen

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderdagverblijf de Harlekijn

Pedagogisch beleid Kinderdagverblijf de Harlekijn 1 Inhoud Inleiding... 3 Visie Kinderdagverblijf de Harlekijn... 4 Een gevoel van emotionele veiligheid en geborgenheid bieden... 5 Veiligheid en geborgenheid... 5 Persoonlijke competentie... 7 Ieder kind

Nadere informatie

Groot Perinataal Overleg preventie en cliënten participatie

Groot Perinataal Overleg preventie en cliënten participatie Groot Perinataal Overleg preventie en cliënten participatie 20-11-2017 MARJA REXWINKEL, KLINISCH PSYCHOLOOG INFANT MENTAL HEALTH SPECIALIST 1001 kritieke dagen groei van het brein, ontstaan van veilige

Nadere informatie

Gehechtheid. Corinne Verheule

Gehechtheid. Corinne Verheule Gehechtheid Corinne Verheule 14-6-2018 Gedrag Geschiedenis; zorg; hechting; trauma 2 3 Kijken door een hechtingsbril Waar of Niet waar? Hoe een kind gehecht is, wordt bepaald binnen de eerste 5 levensjaren.

Nadere informatie

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline

Borderline. Als gevoelens en gedrag snel veranderen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline ggz voor doven & slechthorenden Borderline Als gevoelens en gedrag snel veranderen Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over borderline Herkent u dit? Bij iedereen gaat wel

Nadere informatie

Willem (59) Gerichte vraagverduidelijking, informatie en advies. Snel beeld van knelpunt, passende en gekantelde oplossing

Willem (59) Gerichte vraagverduidelijking, informatie en advies. Snel beeld van knelpunt, passende en gekantelde oplossing Willem (59) Willem heeft chronische rugklachten en kan niet meer werken. Hij is boos en neerslachtig omdat het hem niet lukt een hogere WAO-uitkering te krijgen. Hij vraagt MEE om hulp bij de aanvraag.

Nadere informatie

Begeleiding in de thuissituatie

Begeleiding in de thuissituatie Begeleiding in de thuissituatie Wie zijn wij? Profila Zorg is een evangelische zorgorganisatie die naast de mogelijkheid voor wonen en dagbesteding ook begeleiding en ondersteuning biedt in de eigen woonomgeving

Nadere informatie

De e-learning van Gastouderland

De e-learning van Gastouderland De e-learning van Gastouderland Ook voor gastouders is het belangrijk te blijven ontwikkelen. Daarom bieden wij diverse modules aan die speciaal ontwikkeld zijn voor de kinderopvang. Gastouderland werkt

Nadere informatie

Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios

Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Onderdeel van: Pagina 1 van 5 Inleiding In het pedagogisch kader staan onze uitgangspunten en basisdoelen die ten grondslag liggen aan ons pedagogisch handelen.

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling MEE is een organisatie voor iedereen met een beperking of chronische ziekte. MEE biedt

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan

Pedagogisch beleidsplan Pedagogisch beleidsplan Hieronder wordt een aantal kernpunten uit het pedagogische beleidsplan van Kinderdagverblijf Het Sprookjesbos besproken. Het volledige pedagogische beleidsplan ligt ter inzage op

Nadere informatie

MEE Utrecht Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind

MEE Utrecht Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind MEE Utrecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend

Nadere informatie

Video-hometraining. Informatie voor ouders

Video-hometraining. Informatie voor ouders Video-hometraining Informatie voor ouders Sterk Huis is er voor iedereen die hulp nodig heeft. Wij bieden een warme en veilige omgeving waar je terechtkunt met grote opvoedings- en ontwikkelingsvragen.

Nadere informatie

KINDERGENEESKUNDE. Pedagogische begeleiding van uw kind in het ziekenhuis

KINDERGENEESKUNDE. Pedagogische begeleiding van uw kind in het ziekenhuis KINDERGENEESKUNDE Pedagogisch team Pedagogische begeleiding van uw kind in het ziekenhuis Inleiding De kinderafdeling en de kinderpoli in het Laurentius ziekenhuis beschikken over een pedagogisch team.

Nadere informatie

Met welke vragen. 2 Diagnostisch Centrum

Met welke vragen. 2 Diagnostisch Centrum REINAERDE Diagnostisch Centrum Onderzoek, advies en behandeling Iedereen wordt in het dagelijks leven wel eens geconfronteerd met zijn eigen mogelijkheden én onmogelijkheden. Als die onmogelijkheden uw

Nadere informatie

Promens Care GEZINSBEHANDELING

Promens Care GEZINSBEHANDELING GEZINSBEHANDELING Voor gezinnen waarvan ouders of kinderen met een verstandelijke en/of psychische beperking hulp zoeken bij opvoeden en opgroeien Promens Care We helpen u thuis! Opvoeden is een hele klus.

Nadere informatie

Baby s die veel huilen. Informatie voor ouders

Baby s die veel huilen. Informatie voor ouders Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Inleiding Als uw baby veel huilt gaat u van alles proberen om de oorzaak te vinden. Zeker als uw baby zich nauwelijks laat troosten. Dit kan allerlei gevoelens

Nadere informatie

Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen

Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen Zesdaagse, geaccrediteerde Masterclass voor psychologen, trainers, coaches en therapeuten. Start 30 maart 2012 Open Avond: 6 maart a.s. WAAROM EEN MASTERCLASS

Nadere informatie

Praktische hulp voor thuis

Praktische hulp voor thuis Praktische hulp voor thuis Veelzijdig in zorg Thuisbegeleiding Vérian, veelzijdig in zorg Vérian biedt u een breed aanbod aan zorgdiensten, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. In elke levensfase kunt u

Nadere informatie

Wat doet Thuisbegeleiding? Informatie over Thuisbegeleiding

Wat doet Thuisbegeleiding? Informatie over Thuisbegeleiding Wat doet Thuisbegeleiding? Informatie over Thuisbegeleiding Informatie over Thuisbegeleiding Thuisbegeleiding biedt hulp aan multiproblemgezinnen en risicogezinnen, en aan volwassenen met psychiatrische

Nadere informatie

Autisme in de levensfase van 16-25 jaar. Marijke Gottmer GZ-Psycholoog Altrecht 11 december 2012

Autisme in de levensfase van 16-25 jaar. Marijke Gottmer GZ-Psycholoog Altrecht 11 december 2012 Autisme in de levensfase van 16-25 jaar Marijke Gottmer GZ-Psycholoog Altrecht 11 december 2012 Programma Voorstellen Inleiding Problemen Intake/Diagnose Analyse Behandeling 16-25 jaar moeilijke leeftijd

Nadere informatie

Opleiding tot Infant Mental Health generalist

Opleiding tot Infant Mental Health generalist me nse nkennis Opleiding tot Infant Mental Health generalist it takes a village to raise a child De kern van Infant Mental Health is het belang van de band tussen de ouder en het nog ongeboren of heel

Nadere informatie

Studiedag 16 maart 2018

Studiedag 16 maart 2018 Studiedag 16 maart 2018 U bekend? https://www.youtube.com/watch?v=mzg8e31ju2q Wat is ouderschap? Uit JOnG! Ouderschapsbelevingen uit Jong raken moeders Uit literatuuroverzicht het overweldig zijn als overkoepelend

Nadere informatie

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173 Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling

Nadere informatie

Praktische hulp voor thuis

Praktische hulp voor thuis Praktische hulp voor thuis Veelzijdig in zorg Thuisbegeleiding Vérian, veelzijdig in zorg Vérian biedt u een breed aanbod aan zorgdiensten, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. In elke levensfase kunt u

Nadere informatie

Multi-compenent model

Multi-compenent model Preventie van Kindermishandeling Rianne van der Zanden Trimbos-instituut rzanden@trimbos.nl Preventie kindermishandeling Opzet presentatie Aard, omvang en gevolgen van kindermishandeling Kindermishandeling

Nadere informatie

Advanced Therapy. Jeugd- en opvoedhulp. Ibtisam Rizkallah Charlotte Stoop

Advanced Therapy. Jeugd- en opvoedhulp. Ibtisam Rizkallah Charlotte Stoop Advanced Therapy Jeugd- en opvoedhulp Ibtisam Rizkallah Charlotte Stoop 06-44464540 026-3891964 info@advancedtherapy.nl Inhoud Jeugd en Opvoedhulp... 2 A. Hulp aan kinderen en jeugdigen... 2 B. Hulp aan

Nadere informatie

v r o u w e n o p v a n g R SA MANUS informatie voor verwijzers

v r o u w e n o p v a n g R SA MANUS informatie voor verwijzers v r o u w e n o p v a n g R SA MANUS informatie voor verwijzers Vrouwenopvang Rosa Manus is een instelling voor opvang van en hulpverlening aan mishandelde of met mishandeling bedreigde vrouwen en hun

Nadere informatie

Handreiking prenataal huisbezoek jeugdgezondheidszorg Amsterdam

Handreiking prenataal huisbezoek jeugdgezondheidszorg Amsterdam )( )( )( GGD Amsterdam Datum: Handreiking prenataal huisbezoek jeugdgezondheidszorg Amsterdam Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze prenataal huisbezoek 4 3 Domeinen en voorbeeldvragen: handvatten voor het

Nadere informatie

Video Interactie Begeleiding (VIB) Kinder/jeugd afdeling

Video Interactie Begeleiding (VIB) Kinder/jeugd afdeling Video Interactie Begeleiding (VIB) Kinder/jeugd afdeling Uw kind is onder behandeling van een kinderarts in ons ziekenhuis. Naast de medische zorg is het ook mogelijk om met behulp van Video Interactie

Nadere informatie

Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen

Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen Zesdaagse, geaccrediteerde Masterclass o.l.v. Annet van Laar, voor psychologen, trainers, coaches en therapeuten. Start: 14 februari 2014 Introductieworkshop:

Nadere informatie

Voor kinderen die vastlopen in hun ontwikkeling, thuis en op school.

Voor kinderen die vastlopen in hun ontwikkeling, thuis en op school. Voor kinderen die vastlopen in hun ontwikkeling, thuis en op school. Waarom RIOzorg? Complete zorg: onderzoek en behandeling Wetenschappelijk effectief bewezen behandelmethodes Een zo kort mogelijke wachtlijst

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Hechtingsrelatie Zelfregulatie en interactie tijdens de nacht Onderdeel van de discussie rond sensitief en responsief ouderschap richt zich

Nadere informatie

GGzE centrum autisme volwassenen

GGzE centrum autisme volwassenen GGzE centrum autisme volwassenen GGzE centrum autisme volwassenen Centrum voor specialistische zorg, kennis en ontwikkeling op het gebied van autisme Informatie voor verwijzers >> GGzE centrum autisme

Nadere informatie

Veiligheid en welbevinden. Hoofdstuk 1

Veiligheid en welbevinden. Hoofdstuk 1 30 Veiligheid en welbevinden Kees (8) en Lennart (7) zitten in de klimboom. Kees geeft Lennart een speels duwtje en Lennart geeft een duwtje terug. Ze lachen allebei. Maar toch kijkt Lennart even om naar

Nadere informatie

Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen

Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen Dit is de inleiding van de psycho-educatie modules. Aan de hand van deze modules geven we meer informatie over hoe autismespectrumstoornissen (ASS) zich uiten

Nadere informatie

Aveleijn ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking of een lage sociale redzaamheid. Leven vol betekenis

Aveleijn ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking of een lage sociale redzaamheid. Leven vol betekenis Aveleijn ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking of een lage sociale redzaamheid. Leven vol betekenis We gaan uit van eigen kracht, eigen keuzes en eigen mogelijkheden. 02 Aveleijn Inhoud Missie

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan gastouderbureau Kind-Zijn

Pedagogisch beleidsplan gastouderbureau Kind-Zijn Pedagogisch beleidsplan gastouderbureau Kind-Zijn Kind zijn in de wereld van vandaag, waarin ouders ook werken en studeren. Wij zorgen voor kleinschalige en flexibele opvang in een gezinssituatie. Onze

Nadere informatie

MELDCODE HUISELIJK GEWELD EN KINDER MISHANDELING BEELDENBOX BEELDEND JEUGDHULP VERLENEN

MELDCODE HUISELIJK GEWELD EN KINDER MISHANDELING BEELDENBOX BEELDEND JEUGDHULP VERLENEN MELDCODE HUISELIJK GEWELD EN KINDER MISHANDELING BEELDENBOX BEELDEND JEUGDHULP VERLENEN Inleiding Iedere aangemelde cliënt wordt binnen de verwijsindex ingebracht. Dit is een wettelijk opgelegde verplichting,

Nadere informatie

Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind

Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Zeer moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Zeer moeilijk lerend Uitleg over het leven van een zeer moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind zeer moeilijk lerend

Nadere informatie

Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen

Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele

Nadere informatie

Moeders met borderlinepersoonlijkheidsstoornis

Moeders met borderlinepersoonlijkheidsstoornis Moeders met borderlinepersoonlijkheidsstoornis 1. Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en moederschap 2. Invloed op ontwikkeling van het kind 3. Behandelmogelijkheden 1.Borderlinepersoonlijkheidsstoornis

Nadere informatie

KIND IN CONTEXT. "Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation." John Bowlby

KIND IN CONTEXT. Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation. John Bowlby KIND IN CONTEXT "Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation." John Bowlby Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen

Nadere informatie

Het Mamatrauma. Symposium: Trauma van wieg tot volwassenheid 15 maart Margriet Wentink

Het Mamatrauma. Symposium: Trauma van wieg tot volwassenheid 15 maart Margriet Wentink Het Mamatrauma Symposium: Trauma van wieg tot volwassenheid 15 maart 2016 Margriet Wentink 0 PROGRAMMA Wat is het? Hoe ontstaat het? Hoe werkt het? Welke gevolgen heeft het? De bron. Meergenerationele

Nadere informatie

Videointeractiebegeleiding op de Kinderafdeling

Videointeractiebegeleiding op de Kinderafdeling KINDERGENEESKUNDE Videointeractiebegeleiding op de Kinderafdeling KINDEREN Video-interactiebegeleiding op de Kinderafdeling Uw kind is opgenomen op de Kinderafdeling van het St. Antonius Ziekenhuis. Een

Nadere informatie

Ik werk Ik doe Ik kan Ik ben

Ik werk Ik doe Ik kan Ik ben Ik werk Ik doe Ik kan Ik ben Mijn naam is Kinnik Ik ben Ik kan Ik doe... Ik werk... er voor ieder kind, van peuter tot jong volwassene. Ik ben volledig gericht op de wereld van kinderen en jongeren. Ik

Nadere informatie

Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige.

Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige. Een online cursus waarin per les informatie wordt gegeven over een specifiek onderwerp. Bijvoorbeeld over: borst- en flesvoeding; ouderschap; verzorging van je kind; balans tussen kind en relatie. De lessen

Nadere informatie

Visie (Pedagogisch werkplan)

Visie (Pedagogisch werkplan) Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen

Nadere informatie