Leerkring Kantoren- en winkelleegstand. Rol en instrumentarium van gemeenten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leerkring Kantoren- en winkelleegstand. Rol en instrumentarium van gemeenten"

Transcriptie

1 Leerkring Kantoren- en winkelleegstand Rol en instrumentarium van gemeenten Platform31 Februari

2 Inhoud 1. Inleiding Context... 4 Kantorenleegstand... 4 Winkelleegstand Doelen Aanpak... 8 Startbijeenkomst Te behalen resultaten Begroting... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7. Projectteam Platform

3 1. Inleiding Leegstand van kantoren en winkels is een nog steeds groeiend probleem voor en in de steden. De steden ervaren leegstand met name als problematisch daar waar het de leefbaarheid onder druk zet en een bedreiging vormt voor de vitaliteit van het centrum als motor voor de stad en inrichting van de openbare ruimte buiten de stadscentra. Ook groeit het besef dat leegstand zonder ingrijpen geen tijdelijk maar een structureel fenomeen is, en dat we het niet redden met vormen van tijdelijk gebruik en herbestemming. Hierbij is de vraag aan de orde welke rol de gemeenten zouden kunnen en moeten spelen ten aanzien van de aanpak van leegstand van kantoren en winkels, en welke instrumenten hen daarbij ter beschikking staan. De situatie rondom kantoren respectievelijk winkelleegstand is gedeeltelijk vergelijkbaar, maar voor een aanzienlijk gedeelte ook verschillend, bijvoorbeeld in omvang (gemiddeld leegstandspercentage kantoren hoger dan winkels) en in krachtenveld. Omdat winkelgebieden in grotere mate binnenstedelijk zijn gelegen dan kantoorgebieden, raakt winkelleegstand directer dan kantorenleegstand aan het economisch en ruimtelijk functioneren van een stad. In het tegengaan van kantorenleegstand zijn vanaf 2012 al verschillende initiatieven ontplooid (zie paragraaf 2), op het gebied van de aanpak van winkelleegstand komen deze initiatieven op kleinere, meer lokale, schaal dan bij kantoren vanaf 2013 van de grond. Het resultaat is dat de context en het stadium van ontwikkeling in strategieën om leegstand tegen te gaan bij winkels en kantoren verschillend is. Tijdens een gezamenlijk bestuurlijk overleg in Groningen, september 2013, hebben bestuurders van de economische en fysieke pijler besloten om, in samenwerking met Platform31, een leerkring rondom het vraagstuk van de aanpak van winkel- en kantorenleegstand te starten. Wij werken in deze notitie het plan van aanpak uit voor de opzet en uitvoering van de leerkring. Dit op basis van vooroverleg met de pijlersecretarissen Regien van Adrichem en Wim Oosterveld, consultatie met de steden en de startbijeenkomst van 19 december Na een schets van de actuele problematiek gaan we in op de doelen en aanpak van de leerkring. In de opzet en de uitvoering van de leerkring is rekening gehouden met het feit dat ontwikkelingen in de kantorenen detailhandelssector verschillend zijn. Dit werkt door in de leerkring. Het resultaat hiervan is dat de leerkring zal voorzien in gezamenlijke onderdelen, als ook apart wanneer het aan de orde is om kantoren en winkels als aparte, zich van elkaar onderscheidende, ontwikkelingen op te pakken. 3

4 2. Context Kantorenleegstand De gemiddelde leegstand op de Nederlandse kantorenmarkt in 2013 bedraagt 14 16%. De leegstand is hoofdzakelijk geconcentreerd in de Randstad en G32, waarbij de metropoolregio Amsterdam het hoogste leegstandspercentage kent: 18% van de voorraad. Inmiddels wordt breed erkend dat er sprake is van een structureel overaanbod van kantorenvastgoed in Nederland. Dit overaanbod is veroorzaakt door een sterke toename van het aanbod in de laatste decennia, in combinatie met een afnemende vraag, onder invloed van Het Nieuwe Werken en bezuinigingen bij overheden en bedrijven. De tijd dat iedere gebiedsontwikkeling rondgerekend kon worden met het toestaan van een paar extra kantoren, is in ieder geval voorlopig, en waarschijnlijk voorgoed, voorbij. Maatschappelijk en politiek debat De voorgaande jaren is de groeiende leegstand van kantoorruimte steeds meer een thema van maatschappelijk en politiek debat geworden. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Wat betekent dit voor onze steden? Wie is er schuldig? En wat kunnen we eraan doen? Televisieprogramma s als De Slag om Nederland en Tegenlicht, onafhankelijke onderzoeksjournalisten en kranten probeerden bloot te leggen hoe het kan dat er met zoveel leegstand nog steeds nieuwe kantoren worden gebouwd en welke rol de banken spelen in het commerciële vastgoed. Ook politiek nam het onderwerp de laatste jaren een vlucht. In juni 2012 ondertekende een consortium van publieke en private partijen het landelijke Convenant Aanpak Leegstand Kantoren 1. Uitvoering van dit convenant blijft vooralsnog steken in de praktijk. De voornaamste redenen hiervoor zijn de financiële consequenties van bepaalde keuzes (met name sloop en transformatie) en onenigheid over het probleemeigenaarschap van kantorenleegstand (en dus wie de financiële verliezen dient te nemen). Praktijkoefeningen Met het aanpakken van kantorenleegstand is in de praktijk de laatste jaren al de nodige ervaring opgedaan 2 : 1 Verschillende steden uit het G32 stedennetwerk hebben hierbij kritische kanttekeningen geplaatst, ondermeer omdat zij niet in de verantwoordelijkheid willen treden van private partijen. 2 Wie eens wat inspirerende voorbeelden van kantoortransformatie wil zien, trekt bijvoorbeeld naar Nieuwegein, waar inmiddels meerdere transformaties van kantoren naar startersappartementen hebben plaatsgevonden. De gemeente stelt zich actief op richting vastgoedeigenaren en maakt vaart met procedures en vergunningen. Maar ook in bijvoorbeeld Amsterdam en Eindhoven zijn er vele geslaagde voorbeelden van kantoortransformatie te vinden. 4

5 1. Pand voor pand, bijvoorbeeld door herbestemming van kantoren tot ho(s)tels, studentenhuisvesting en, in mindere mate, woningen. En in het opnieuw branden van monofunctionele kantoren tot bedrijfsverzamelgebouwen met gemeenschappelijke voorzieningen. 2. Op gebiedsniveau, bijvoorbeeld door het vormen van lokale gebiedsfondsen voor branding, verlevendiging van de openbare ruimte of programmering van activiteiten. De eerste lessen uit de individuele transformaties en gebiedsaanpakken worden de laatste jaren al getrokken en bieden houvast voor herbestemming van nog meer kantoren en een nieuwe richting voor nog meer gebieden. Factoren die hiervoor bepalend zijn, zijn: een goede bereikbaarheid, voorzieningen in de buurt, weinig concurrerend aanbod, constante huurprijzen, aantrekkelijke architectuur en een gunstige parkeernorm (bron: PBL & ASRE, Gebiedsontwikkeling en commerciële vastgoedmarkten, 2013). Kansrijk of kansloos? De andere kant van de medaille is dat voor veel andere panden en gebieden transformatie geen reëel scenario is. Vastgoedadviseur DTZ Zadelhoff introduceerde in 2012 het onderscheid naar kansrijk, kanshebbend, en kansarm kantorenvastgoed. Gemeentes zullen in hun aanpak (o.a. via structuurvisies, bestemmingsplannen, beheerbudgetten en mankracht) expliciete keuzes moeten maken over de rol die zij willen en kunnen spelen en in welke gebieden zij potentie zien en in welke gebieden niet. Daar moeten dan ook expliciete keuzes aan worden verbonden wat betreft planologische inrichting (bestemmingen), mankracht, budgetten, grondprijzen en plan- en visievorming. Vastgoedeigenaren vragen om deze keuzes. Zij hebben een betrouwbaar beleidskader nodig om hun eigen asset management hierop te kunnen aanpassen: waar investeer ik en waar niet? Ook voor nieuwe stedelijke initiatiefnemers is helderheid over de ambities van gemeenten met specifieke gebieden belangrijk 3. Er bestaat uiteraard een spanning over wie er verantwoordelijk is voor het op peil houden van de gebieden die zowel geen toekomst hebben als kantorengebied, en in ieder geval op dit moment ook geen reële herbestemmingsmogelijkheden hebben. Ook hierin zijn gemeente(n)(besturen) gebaat bij het verschaffen van helderheid over hun positie hierin, richting gemeenteraad, bewoners en stedelijke partijen. 3 Een collectief jonge ondernemers dat voor een lage huur in een net kantoorpand wil zitten, heeft bijvoorbeeld een betere case richting een pandeigenaar of makelaar als zij kunnen aantonen dat de gemeente weinig zal investeren in een gebied. Hetzelfde geldt voor partijen die brood zien in opkoop, -sloop en nieuwbouw. 5

6 Winkelleegstand Enkele jaren nadat de aandacht voor de kantorenleegstand op gang kwam, begonnen retailers, vastgoedeigenaren en gemeenten zich zorgen te maken over de toenemende leegstand van winkels. De laatste twee jaar groeide de maatschappelijke, economische en politieke urgentie van deze opgave opeens snel. Dit terwijl het landelijke winkelleegstandspercentage van 6,5 % toch nog niet vreselijk alarmerend is. Cor Molenaars Einde van winkels werd een bestseller, de journaals en kranten worden gevuld met verhalen over lege, winderige wijkwinkelcentra en verloederde aanloopstraten, met klagende lokale winkeliers. De oorzaken van de toenemende leegstand zijn bekend, maar worden vaak nogal generiek benoemd: de recessie, opkomst van het internetwinkelen, vergrijzing en een structureel overaanbod van vierkante meters winkeloppervlakte. Maar hoe staan deze twee zaken tot elkaar in verhouding? Zijn deze oorzaken structureel of conjunctureel? Zijn dit de enige oorzaken? En welke rol kunnen gemeenten spelen? Zichtbaarheid Een van de redenen voor de toenemende urgentie van dit onderwerp is uiteraard de zichtbaarheid van winkelleegstand. Winkels zijn een belangrijke voorziening van burgers en maken deel uit van hun leefwereld. Iedereen heeft een mening en een gevoel bij de winkelharten en straten van dorpen, kleine en (middel)grote steden. Dit is één van de opzichten waarin winkelleegstand als opgave verschilt van kantorenleegstand. Het leegkomen van één of twee winkels op een kleine strip, leidt tot opgetrokken wenkbrauwen. Bij drie of meer winkels begint de sfeer van het hele winkelgebied(je) eronder te lijden en komen mensen minder graag bij de winkels die er nog wel zijn. Bovendien worden winkelpanden die wel weer gevuld raken, vaak niet ingevuld op een manier die door iedereen als een aanvulling op het voorzieningenaanbod wordt gezien. Grote lokale en regionale verschillen Een (te hoge) winkelleegstand is een reëel probleem. Het heeft een negatieve invloed op de economische en sociale vitaliteit van steden en dorpen. Het kan, mits er niets aan wordt gedaan, leiden tot achteruitgang van de leefbaarheid: teruglopend voorzieningenniveau, veiligheidsproblemen, verlies van economische dynamiek en, daarmee, werkgelegenheid. In 2013 bedraagt de winkelleegstand in Nederland gemiddeld 6,5%. Dit percentage loopt naar verwachting van onder meer Locatus in de komende jaren op tot zo n 9 à 10%. Een percentage van 3-4% wordt over het algemeen als gezonde (frictie)leegstand gezien. Net als bij kantoren, verschilt de mate van leegstand van winkels sterk tussen provincies, regio s, steden en dorpen, maar ook tussen verschillende winkelgebieden (A-, B- en C-locaties). Lokaal bestaan er uitschieters van 2% (nauwelijks leegstand) en 25-30% (ernstige leegstand). Een 6

7 relatief recente ontwikkeling is dat winkelleegstand steeds vaker voorkomt op binnenstedelijke locaties, met name middelgrote en kleine steden en dorpen. In afgelopen jaren was vooral op zogenaamde B- en C-locaties sprake van problematische winkelleegstad. Hoe pakken we dit aan? De roep om actie om de toenemende winkelleegstand aan te pakken klinkt steeds luider van de verschillende primaire stakeholders van winkelleegstand: gemeenten, provincies, ondernemers en beleggers (en hun brancheorganisaties). Men is daarbij waakzaam om niet in dezelfde valkuilen te lopen als bij het landelijke politiek-maatschappelijke proces rondom kantorenleegstand is gebeurd. Op landelijk niveau wordt het aanpakken van winkelleegstand besproken in de zogenaamde Winkeltop, waarin onder meer VNO-NCW, MKB Nederland, Detailhandel Nederland, NEPROM, IVBN, NVM, IPO en VNG vaste zitting hebben. Daarnaast zijn er vanuit de winkeltop contacten met andere partijen, waaronder individuele provincies en (groepen) gemeenten en de Rijksoverheid, met name de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu. Naast de winkeltop wordt er op dit moment gewerkt aan de oprichting van een Taskforce die zich moet gaan buigen over de toekomst van het Nederlandse winkellandschap. Minister Kamp van Economische Zaken heeft hier in een recent overleg zijn medewerking (maar vooralsnog geen budget) voor toegezegd. De samenstelling en het takenpakket van de Taskforce zijn nog niet uitgekristalliseerd. Duidelijk is wel dat de aanpak van winkelleegstand voor de Taskforce een belangrijk aandachtspunt zal zijn. Wat weten we al wel? Diverse advies- en onderzoekspartijen zijn druk doende om strategieën te ontwikkelen voor het aanpakken van winkelleegstand cq. het versterken van bestaande winkelgebieden. Dit gebeurt redelijk ad hoc en betreft verschillende aspecten van winkelleegstand, zowel de vastgoedkant als de economische, (planologisch-)juridische en financieringskant. Duidelijk is in ieder geval dat nog onvoldoende bekend welke is aanpakken het meest effectief zijn in specifieke contexten. Het aanpakken van winkelleegstand raakt vele instrumenten en (beleids)keuzes, van zowel publieke als private partijen, zodat het zoeken is naar de juiste mix van maatregelen door de juiste stakeholders. Over lang niet alle instrumenten die kunnen worden ingezet door de diverse stakeholders is echter voldoende bekend. Niet bij gemeenten, maar ook niet bij alle andere betrokkenen bij winkelleegstand. Een belangrijk aandachtspunt is daarnaast dat het succes van specifieke aanpakken sterk afhankelijk is van wat er op verschillende schaalniveaus gebeurt. Hoe effectief is het bijvoorbeeld om lokaal vol in te zetten op centrummanagement van één specifiek winkelcentrum als het regionaal of provinciaal ontbreekt aan afstemming van beleid? En welke invloed hebben lokale 7

8 omstandigheden, zoals economische en demografische trends, samenstelling van de vastgoedvoorraad, op de effectiviteit van verschillende aanpakken? 3. Doelen Centraal staan het uitwisselen en ontwikkelen van concrete handelingsperspectieven m.b.t. de rol die gemeenten kunnen spelen ten aanzien van leegstand van kantoren en winkels, en de instrumenten die hen daarbij ter beschikking staan. De doelen van de leerkring zijn: Van elkaar leren: het uitwisselen en gezamenlijk (door)ontwikkelen van kennis en ervaringen met concrete vraagstukken uit de praktijk. Via voorafgaand aan de leerkring in te brengen casuïstiek van deelnemers (gaststeden en anderen) maken we in de leerkring de slag naar professionalisering (en waar mogelijk uitrol) van de initiatieven die in de G32-steden momenteel worden toegepast in het tegengaan of terugdringen van winkelen kantorenleegstand. Van anderen leren: door presentatie van en gesprekken met experts vertalen van beschikbare kennis naar vraagstukken uit de eigen praktijk Het verdiepen en doorontwikkelen van inhoudelijke vraagstukken en formuleren van concrete handelingsperspectieven. Het verbreden van de persoonlijke kennis, vaardigheden en netwerk van de deelnemers. Het trekken van lessen en nuttige praktijkervaringen die benut kunnen worden in en door andere steden. 4. Aanpak Aanpak van verschillende aspecten van de leerkring: Bijeenkomsten: Op 19 december 2013 is de leerkring gestart met een bijeenkomst voor steden die geïnteresseerd zijn in deelname aan het gehele traject. Hierin is de voorgestelde aanpak en inhoud van de leerkring besproken met geïnteresseerde steden en hebben we hun belangrijkste aandachtspunten (qua inhoud en aanpak) nader geïnventariseerd. De leerkring zelf bestaat uit vier bijeenkomsten tussen maart 2014 en maart Iedere bijeenkomst bestaat uit drie dagdelen, inclusief een overnachting. 8

9 Deelnemers: De leerkring bestaat uit een vaste groep deelnemers, afkomstig uit de G32 4, en (een) vertegenwoordiger(s) van het ministerie van BZK en evt. ministeries EZ en I&M. Deelname van de steden bestaat in principe uit twee ambtelijke deelnemers per stad uit resp. de sectoren wonen/ruimte en economie. We werken met een vaste groep deelnemers. Op specifieke programmaonderdelen kunnen specialisten uit de eigen organisatie of van buiten worden betrokken. Inhoudelijke focus: De leergemeenschap richt zich primair op de rol die de (brede) gemeentelijke organisatie heeft ten aanzien van de aanpak van kantoren- en winkelleegstand 5. Daarbij werken we met: 1. Programmaonderdelen waarin overkoepelende vraagstukken/ontwikkelingen/expertise centraal staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kennis over financieringsconstructies van kantoren- en winkelvastgoed, kennis van juridisch-planologische mogelijkheden om herbestemming te stimuleren et cetera. 2. Programmaonderdelen die zich specifiek richten op respectievelijk kantorenleegstand of winkelleegstand. De steden en BZK willen zich hierbij vooral richten op vormen van leegstand die direct invloed hebben op de leefomgeving en de vitaliteit van het stads/dorpscentrum en/of woonwijken. N.B.: Er wordt een bewuste keuze gemaakt om leegstand van andere typen vastgoed, zoals woningen, maatschappelijk vastgoed, (industrieel) erfgoed etc., niet expliciet te behandelen in de leerkring, omdat het speelveld rondom deze opgaven en mogelijke oplossingsrichtingen van verschillende aard zijn als bij kantoren en winkels. Uiteraard is een deel van de ontwikkelende kennis wel van toepassing op andere typen vastgoed. Waar er belangrijke raakvlakken zijn tussen verschillende vormen van leegstand zullen we deze uiteraard benoemen. Ook is een dagdeel kennisuitwisseling met gremia/communities of Practice/pilots op een van deze typen vastgoed tijdens een van de leerkringbijeenkomsten uiteraard denkbaar. Gaststeden: De vier bijeenkomsten worden gehouden in gaststeden. Een gaststad biedt vergaderruimtes/koffie/thee etc. De gaststad is inhoudelijk betrokken bij de voorbereiding 4 De provincie Limburg heeft zich ook als geïnteresseerde gemeld. Met andere provincies zal worden geïnventariseerd of en op welke zij een op provincies toegesneden traject willen inrichten. Daarnaast is het mogelijk dat individuele provincies op onderdelen van deze leerkring zullen worden uitgenodigd om hun zienswijze en ervaring in te brengen. 5 Op verzoek van het ministerie van EZ zal daarbij ook de Europese Dienstenrichtlijn worden betrokken 9

10 van het programma, eventueel in samenwerking met nog een deelnemende stad. De gaststad (en evt. mee-organiserende stad) brengt actuele casuïstiek in, die leerzaam of inspirerend is voor andere deelnemers. De overige leden van de leerkring kunnen vanuit hun praktijk en expertise vragen stellen en advies geven over deze cases. Deventer en Apeldoorn hebben aangeboden gaststad te zijn voor de eerste reguliere leerkringbijeenkomst. Experts van buiten: Daarnaast werken we iedere bijeenkomst met inhoudelijk experts van buiten om kennis en inspiratie te leveren op specifieke thema s en vraagstukken van de deelnemers. Denk hierbij bijvoorbeeld aan retailpartijen, juristen, beleggers, wetenschappers, adviseurs. Kennisdeling: Een belangrijk doel van de leerkring is om opgedane kennis breed te delen, zowel binnen als buiten de deelnemende personen en organisaties. We maken in de leergemeenschap daarom afspraken over de wijze waarop de opbrengst van een bijeenkomst wordt geborgd in de eigen organisatie. Platform31 zorgt vooraf voor een verzameling relevante artikelen of publicaties over de aanpak van kantoren- en winkelleegstand, zodat we zoveel mogelijk kunnen starten vanaf een gemeenschappelijk kennisniveau. Verder zal Platform31, via verslaglegging in artikelvorm en dossiervorming op een in te richten webpagina voor de leerkring, zorgdragen voor kennisdeling en borging naar de bredere buitenwereld. Tijdens de leerkring, ook buiten de bijeenkomsten om, maken we graag ruimte voor onderlinge kennisdeling. Bijvoorbeeld via een Linkedin groep en mogelijkheden als Dropbox, etc. Een optie is om de leerkring af te sluiten met een openbare bijeenkomst, gezamenlijk artikel of anderszins waarin resultaten met de bredere buitenwereld worden gedeeld. Gedeelde financiering: De leerkring is een samenwerking tussen BZK, EZ, G32 en Platform31. BZK en EZ nemen deel in de bijeenkomsten (al dan niet via 1 vertegenwoordiger) en dragen financieel bij. Platform31 organiseert en draagt financieel bij. De deelnemende steden dragen financieel bij, via een bijdrage vanuit de Economische en Fysieke Pijler van de G32. Bestuurlijke trekkers: Vanuit de G32-pijlers worden bestuurlijke trekkers aangesteld. Nathan Stukker (Apeldoorn) en Marco Swart (Deventer) nemen deze rol op zich vanuit de Fysieke pijler (na de raadsverkiezingen kan dit veranderen). Vanuit de Economische pijler zijn deze trekkers nader te benoemen. 10

11 Opbrengst Startbijeenkomst Voorafgaand aan de vier bijeenkomsten van de leerkring hebben wij op 19 december 2013 een startbijeenkomst verzorgd voor steden die interesse hebben om deel te nemen. Tijdens deze start bijeenkomst hebben we de conceptaanpak (inhoudelijke vraagstukken en opzet) besproken en hebben de aspirant deelnemers hun vraagstukken en aandachtspunten toegelicht. Twee experts hebben daarbij een inspirerende presentatie verzorgd: Dionne Baarée van de gemeente Nieuwegein en lid van het Expertteam Kantoortransformaties heeft een overzicht gegeven van de feiten en cijfers ten aanzien van kantorenleegstand, de verschillende vooroordelen die er zijn t.a.v. de mogelijkheden van transformatie en de succesvolle voorbeelden waarin transformatie is gerealiseerd. Paul Rodenburg is nader ingegaan op het gemeentelijk beleid ten aanzien van toekomstbestendige winkelgebieden. Zie hiervoor de beschikbare presentaties. Op basis van de startbijeenkomst hebben wij de opzet van de leerkring nader aanscherpt op de volgende onderdelen: Organisatie: - De 4 bijeenkomsten van de leerkringen zullen bestaan uit 3 dagdelen per bijeenkomst, inclusief overnachting. De eerste bijeenkomst zal worden gehouden in Apeldoorn en Deventer in maart De leerkring bestaat uit een vaste groep van deelnemers uit steden van G32-stedennetwerk en vanuit het Rijk (BZK/EZ/I&M). Andere partijen (ontwikkelaars, provincies, vastgoedeigenaren etc., zullen op onderdelen van de leerkring worden uitgenodigd om hun visei te geven, deelnemers te prikkelen/confronteren met hun ervaringen, etc. Inhoudelijk: Centraal in de leerkring staat de rol die gemeenten kunnen c.q. zouden moeten spelen ten aanzien van problematische leegstand van kantoren en winkels. Met ondermeer vragen als: - Wat is hierbij de rol van het gemeentelijk vastgoed/ontwikkelbedrijf - Hoe kan de interne visievorming en samenwerking worden versterkt binnen de gemeentelijke organisatie? - Op welke wijze kunnen marktpartijen maximaal worden uitgenodigd/uitgedaagd om hun verantwoordelijkheid te nemen? En welke eisen stelt dit aan de werkwijze van de gemeente? - Hoe voorkom je als overheid dat je een aap op de schouder krijgt die niet de jouwe is? - Hoe kan regionale samenwerking worden versterkt? Hoe om te gaan met concurrentie tussen steden? - Wat is de visie van vastgoedeigenaren en andere marktpartijen? Binnen welke randvoorwaarden en kaders komen zij in beweging? 11

12 - Wat zijn verrassende inzichten en visies ten aanzien van schurende vraagstukken als verkrotting, sloop, stadslandbouw, etc. - Er is behoefte aan meer inzicht in en uitwisseling van ervaringen met de inzet van de verschillende instrumenten die gemeenten ter beschikking staan. Op basis hiervan zal in iedere bijeenkomst van de leerkring aandacht zijn voor 1. Analyse en visievorming 2. Rollen, belangen en samenwerking 3. Instrumenten en good practices 5. Te behalen resultaten De deelnemers hebben op bovenstaande vraagstukken: - Beter inzicht in de opgaven en kansen die er liggen voor de gemeenten - Kennis van (strategische) keuzes en ervaringen - Verkenning en (door)ontwikkeling knelpunten, kansen, oplossingsrichtingen - Vertaling naar vernieuwende en concrete handelingsperspectieven die in de eigen gemeentelijke organisatie kunnen worden benut. De deelnemers hebben de op basis van de leerkring de lokale en regionale aanpak van kantoren en winkelleegstand aangescherpt. 12

13 Projectteam Platform31 Henk Jan Bierling (1961) is sociaal geograaf (RU Groningen) en werkt bij Platform31 als programmamanager en teamleider. Henk Jan heeft een ruime ervaring als adviseur en trainer in verschillende functies bij de overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Zijn drives liggen op het versterken van de samenleving in brede zin en het daarbij slim verbinden en doorontwikkelen van kennis en competenties van professionals en bestuurders in het veld. Hij is een generalist, die graag werkt daar waar verschillende inhoudelijke vraagstukken en organisaties elkaar raken. De laatste jaren ligt daarbij de nadruk op de thema s wonen en leefbaarheid, nadat hij de eerste helft van zijn loopbaan vooral actief was op het terrein van inburgering en participatie. Actuele projecten waaraan hij binnen Platform31 werkt zijn de advisering en ondersteuning van de fysieke pijler G32, en de verschillende leergemeenschappen op gebied van wonen en leefomgeving ( COP40+, ontwikkelend beheer, wonen en zorg). Daarnaast treedt hij regelmatig op als dagvoorzitter van bijeenkomsten en verzorgt hij intervisietrajecten voor bestuurders en professionals. Arjan Raatgever (1982) is projectleider voor kennis- en netwerkprojecten in ruimte en wonen bij Platform31. Arjan werkt sinds 2008 bij Platform31 (eerst bij vmg. KEI en Nirov). Hij organiseert congressen, debatten en excursie(reeksen), geeft vorm aan cursussen en masterclasses en schrijft artikelen en publicaties. Arjan heeft een brede inhoudelijke expertise binnen ruimte en wonen, met een focus op (ontwikkeling van) de woningmarkt, stedelijke vernieuwing, ruimtelijke en sociale effecten van bevolkingsdaling, kantoren- en winkelleegstand, wonen boven en wonen in winkels en nieuwe vormen van gebiedsontwikkeling. Arjan publiceert geregeld artikelen en publicaties die voortkomen uit zijn werk, zoals recentelijk Ruimte voor initiatief (Nirov Platform31, 2012), Kennis van krimp (Nirov, 2012) en N19 Voorbij de crisis (KEI, 2011). In februari 2014 verscheen van zijn hand de publicatie Winkelgebied van de toekomst, in opdracht van Detailhandel Nederland en het G32 Stedennetwerk. 13

Toekomstbestendige winkelgebieden

Toekomstbestendige winkelgebieden Toekomstbestendige winkelgebieden Presentatie voor TMO Fashion Business School, 4/3/2015 Arjan Raatgever Senior projectleider Ruimte en Economie Wat gaan we doen? Korte kennismaking Hoofdlijnen uit enkele

Nadere informatie

Leegstand vraagt om rigoureuze aanpak

Leegstand vraagt om rigoureuze aanpak Leegstand vraagt om rigoureuze aanpak Het fenomeen Leegstand van ongekende omvang Landelijk 15% en groeiend Van de ruim 15.000 kantoren in Nederland staan er bijna 900 volledig en 1.900 gedeeltelijk leeg.

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

De ladder voor duurzame verstedelijking : introductie en achtergrond

De ladder voor duurzame verstedelijking : introductie en achtergrond De ladder voor duurzame verstedelijking : introductie en achtergrond Seminar BSP en Stibbe 30 juni 2015 Jacqueline H.P. Vrolijk DGRW-coördinator Omgevingswet en projectleider Ladder voor duurzame verstedelijking

Nadere informatie

Koopstromenonderzoek 2019

Koopstromenonderzoek 2019 Retailsymposium Koopstromenonderzoek 2019 Onderzoek 2009 Ontwikkelingen vraag Marktconsultatie aanbod gedragen programma van eisen Uitvoering onderzoek 2018 : marktconsultatie 2019 : uitvoering onderzoek

Nadere informatie

Leegstand Kantoren. Jobinside 5 november 2010. Sacha Klinkhamer Floor Schipper

Leegstand Kantoren. Jobinside 5 november 2010. Sacha Klinkhamer Floor Schipper Leegstand Kantoren Jobinside 5 november 2010 Sacha Klinkhamer Floor Schipper Presentatie Jobinside Inleiding door Sacha Klinkhamer (Infrastructuur & Milieu) Aanleiding, cijfers, probleemanalyse, oorzaken,

Nadere informatie

Winkelgebieden van de toekomst Arjan Raatgever, arjan.raatgever@platform31.nl

Winkelgebieden van de toekomst Arjan Raatgever, arjan.raatgever@platform31.nl Winkelgebieden van de toekomst Arjan Raatgever, arjan.raatgever@platform31.nl Projectleider Ruimte & Economie Inhoud Korte kennismaking Partijen en belangen in winkelgebieden Instrumenten in winkelgebieden

Nadere informatie

Leerkring Strategisch werken aan Wonen, welzijn en zorg

Leerkring Strategisch werken aan Wonen, welzijn en zorg Leerkring Strategisch werken aan Wonen, welzijn en zorg Wilt u handen en voeten geven aan een gebiedsgerichte aanpak wonen, welzijn en zorg? Maar blijkt het lastig om de integrale aanpak hoog op de gemeentelijke

Nadere informatie

De ladder voor duurzame verstedelijking

De ladder voor duurzame verstedelijking De ladder voor duurzame verstedelijking Jacqueline H.P. Vrolijk Adviseur ruimtelijk beleid en omgevingsjurist Inleiding seminar 10 maart 2015 Waarom de ladder? Andere tijden: Einde aan decennia van groei

Nadere informatie

Ondertekening Retaildeal

Ondertekening Retaildeal Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Ondertekening Retaildeal Programma Economie & Werk BW-nummer Portefeuillehouder B. van Hees Samenvatting Minister Kamp wil met 50 gemeenten een Retaildeal sluiten, om

Nadere informatie

leegstand en herbestemming

leegstand en herbestemming leegstand en herbestemming Gerben van Dijk, 17 maart 2011, KNX : gebruik #leegst in uw tweets programma introductie motto SBR, prettig kennis te maken focus duurzame ontwikkeling van de gebouwde omgeving

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering aanloopstraten. Presentatie 31 mei 2012

Kwaliteitsverbetering aanloopstraten. Presentatie 31 mei 2012 Kwaliteitsverbetering aanloopstraten Presentatie 31 mei 2012 Vooraf Aanleiding: BRO rapportage 2009 Conceptplan Brusselsestraat e.o. 2010 Verandering economische situatie 2009-2012 Vraagstelling: Actuele

Nadere informatie

Leegstand van winkels,

Leegstand van winkels, Indicator 12 juni 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod

Nadere informatie

Welkom bij De Nieuwe Binnenstad

Welkom bij De Nieuwe Binnenstad Welkom bij De Nieuwe Binnenstad Wie zijn we? 12.45 Opening 13.00 Intervisie Programma - Regionale afspraken met Marliecke Heck (provincie Noord-Holland) - Integrale aanpak voor economische vitaliteit van

Nadere informatie

Werkconferentie Vastgoedmarkt Midden-Nederland. 21 juni 2012

Werkconferentie Vastgoedmarkt Midden-Nederland. 21 juni 2012 Werkconferentie Vastgoedmarkt Midden-Nederland 21 juni 2012 Luc Dietz dagvoorzitter Michaël Kortbeek Voorzitter KvK Midden-Nederland Het probleem Kantorenmarkt: leegstand, fors aanbod Bedrijventerreinen:

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Bevoegdheid Raad. Vergaderdatum: 20 oktober 2015 Registratienummer: 2015/61 Agendapunt nummer: 9. Onderwerp Detailhandelsvisie

Raadsvoorstel. Bevoegdheid Raad. Vergaderdatum: 20 oktober 2015 Registratienummer: 2015/61 Agendapunt nummer: 9. Onderwerp Detailhandelsvisie Raadsvoorstel Bevoegdheid Raad Vergadering Gemeenteraad Oirschot Vergaderdatum: 20 oktober 2015 Registratienummer: 2015/61 Agendapunt nummer: 9 Onderwerp Detailhandelsvisie Voorstel 1. Vaststellen regionale

Nadere informatie

Werklocaties. Nota Kantoren Rotterdam samengevat. 19 juni 2019

Werklocaties. Nota Kantoren Rotterdam samengevat. 19 juni 2019 Werklocaties Nota Kantoren Rotterdam samengevat 19 juni 2019 2 Ruimtelijkeconomisch beleid voor kantoren in Rotterdam Voor een aantrekkelijke, economisch sterke stad is er evenwicht nodig tussen zowel

Nadere informatie

KENNISNEMEN VAN Onze gemeentelijke inzet ter stimulering van de economische ontwikkeling en herinvulling of transformatie van kantoorpanden.

KENNISNEMEN VAN Onze gemeentelijke inzet ter stimulering van de economische ontwikkeling en herinvulling of transformatie van kantoorpanden. RAADSINFORMATIEBRIEF Van : Burgemeester en Wethouders Reg.nr. : 4375297 Aan : Gemeenteraad Datum : 1 juli 2013 Wethouder P. van den Berg Wethouder G.J. van der Werff Programma : 10. Economie en wonen Portefeuillehouder

Nadere informatie

Uitvoeringsprogramma Retail Parkstad Limburg. Kennisnetwerk Nieuwe Binnensteden, Platform 31 Utrecht, 30 mei 2018

Uitvoeringsprogramma Retail Parkstad Limburg. Kennisnetwerk Nieuwe Binnensteden, Platform 31 Utrecht, 30 mei 2018 Uitvoeringsprogramma Retail Parkstad Limburg Kennisnetwerk Nieuwe Binnensteden, Platform 31 Utrecht, 30 mei 2018 2011 2014-2016 2017 RETAIL- BELEID.vertalen in een UITVOERINGSPROGRAMMA op subregionaal

Nadere informatie

Leegstand kantoren. Met artikelen over financiële, juridische en strategische aspecten bij leegstaande kantoren

Leegstand kantoren. Met artikelen over financiële, juridische en strategische aspecten bij leegstaande kantoren Leegstand kantoren Met artikelen over financiële, juridische en strategische aspecten bij leegstaande kantoren Inhoud Voorwoord 3 Financiële en juridische aspecten bij leegstaande kantoren Juridische aspecten

Nadere informatie

Projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen

Projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen Projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen Afdeling grondgebied 26-0-205 INLEIDING Voor u ligt het projectplan Detailhandelsvisie gemeente Drimmelen, alle kernen. 2 AANLEIDING PROJECT

Nadere informatie

Programma. 9.30-10.00 uur Inloop met koffie en thee.

Programma. 9.30-10.00 uur Inloop met koffie en thee. Programma 9.30-10.00 uur Inloop met koffie en thee. 10.00-10.15 uur Welkom en introductie op de dag door Gerdo van Grootheest, Frank Strolenberg en Frans Pollux 10.15-10.45 uur Introductie Maastrichtse

Nadere informatie

Ondertussen in Nederland: Strategieen voor vitale binnensteden. Nienke van Gerwen 30 November 2017, Antwerpen

Ondertussen in Nederland: Strategieen voor vitale binnensteden. Nienke van Gerwen 30 November 2017, Antwerpen Ondertussen in Nederland: Strategieen voor vitale binnensteden Nienke van Gerwen 30 November 2017, Antwerpen Even voorstellen Adviseur retail en centrummanagement BRO Programmamanager Platform Binnenstadsmanagement

Nadere informatie

De bestendige binnenstad

De bestendige binnenstad De bestendige binnenstad de leegstand van (maatschappelijk) vastgoed - eerste resultaten - Joost Tennekes Werkgroep overmaat 23 september 2014 1. Aanleiding verzoekt de regering, het Planbureau voor de

Nadere informatie

Leegstand agrarisch vastgoed

Leegstand agrarisch vastgoed Leegstand agrarisch vastgoed Aard, omvang, duiding en oplossingsrichtingen 26 mei 2016, Edo Gies, Alterra Wageningen UR 2 Een stille revolutie op het platteland Dynamiek in de landbouw (1950 2016) 4 x

Nadere informatie

OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET

OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET Saskia Engbers strateeg Ruimte gemeente Zwolle 25 februari 2016 24-2-2016 wij presenteren u... 2 Opzet presentatie 1. Hoofdlijnen Omgevingswet 2. Hoe past OGW in transformatie

Nadere informatie

Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw

Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw Presentatie aan raadsleden MRE, 24 juni 2015 Ladder laatste rijksbelang RO, overgenomen door provincie PBL: evaluatie Ladder Monitoring

Nadere informatie

Leegstand van kantoren,

Leegstand van kantoren, Indicator 23 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod

Nadere informatie

Jaarprogramma Bouwen en Wonen MRA februari 2019

Jaarprogramma Bouwen en Wonen MRA februari 2019 Bezoekadres WTC Amsterdam I-tower, second floor Strawinskylaan 1779 1077 XX Amsterdam info@metropoolregioamsterdam.nl Jaarprogramma Bouwen en Wonen MRA 2019 28 februari 2019 Metropoolregio Amsterdam Pagina

Nadere informatie

Provero bijeenkomst. Utrecht, 15 november 2016 Ernst Koperdraat Jos Dolstra

Provero bijeenkomst. Utrecht, 15 november 2016 Ernst Koperdraat Jos Dolstra Provero bijeenkomst Utrecht, 15 november 2016 Ernst Koperdraat Jos Dolstra Doel Informeren Met elkaar verkennen van de strategie voor invoering van de Omgevingswet Vraag: hoe ver is uw organisatie? Hoe

Nadere informatie

De ladder en duurzame verstedelijking in Brabant

De ladder en duurzame verstedelijking in Brabant De ladder en duurzame verstedelijking in Brabant 'Toepassing Ladder voor duurzame verstedelijking: lessen uit de praktijk' Marion Greidanus, provincie Noord-Brabant De Brabantse aanpak provinciale verordening

Nadere informatie

Inleiding. Belangrijkste uitkomsten. Management Summary

Inleiding. Belangrijkste uitkomsten. Management Summary bezoekadres Marnixkade 109 1015 ZL Amsterdam postadres Postbus 15262 1001 MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0)20 589 83 83 W www.motivaction.nl Management Summary AAN : Ministerie van Binnenlandse

Nadere informatie

Oost-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod

Oost-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Oost-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Oost-Nederland (*1. m²) 43.8 4.136 2.481 Overig Nederland In de oostelijke provincies is ruim 13% van

Nadere informatie

Provincie Noord-Holland

Provincie Noord-Holland POSTBUS 3007 1 2001 DA HAARLEM Provinciale Staten van door tussenkomst van de statengriffier mw. drs. K. Bolt Dreef 3, tweede etage 2012HR HAARLEM INGEKOMEN 30 MAART 2018 Gedeputeerde Staten Uw contactpersoon

Nadere informatie

Winkelleegstand: dilemma of kans?

Winkelleegstand: dilemma of kans? Winkelleegstand: dilemma of kans? Enkele landelijke trends en ontwikkelingen 1. Schaalvergroting (food) en schaalverkleining (modisch) 2. Branchevervaging 3. Toenemende problematiek PDV clusters 4. Filialisering

Nadere informatie

Leegstand stadsbreed & kansen voor herbestemming

Leegstand stadsbreed & kansen voor herbestemming Leegstand stadsbreed & kansen voor herbestemming Presentatie Raadsleden 22 januari 2014 Maastricht LAB EXP05- Functiemigratie en leegstand stadsbreed Waarom is leegstand landelijk hot? Leegstand neemt

Nadere informatie

Leegstand van winkels,

Leegstand van winkels, Leegstand van winkels, 2004-2013 Conclusie In Nederland is een overaanbod van winkels in de detailhandel. Gemiddeld staat 8% van het winkelvloeroppervlakte leeg in 2013. Dit percentage stijgt sinds 2008.

Nadere informatie

Pilots Omgevingsvisie

Pilots Omgevingsvisie Pilots Omgevingsvisie inzichten, omslagen en aanpakken irma.dekker@rws.nl Eric.nelisse@rws.nl Twitter @AandeslagOw www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl Deze presentatie in het kort 1. De omgevingswet en de

Nadere informatie

Kantorenleegstand. Hoe groot is het probleem? Amersfoort 18 mei 2011 Gregor Heemskerk

Kantorenleegstand. Hoe groot is het probleem? Amersfoort 18 mei 2011 Gregor Heemskerk Hoe groot is het probleem? Amersfoort 18 mei 2011 Gregor Heemskerk Agenda 1. Opening 2. Leegstand in Nederland 3. Leegstand in Amsterdam 4. Stellingen 5. Einde presentatie 2 CV Gregor Heemskerk Management

Nadere informatie

CALL#2 GEZONDE WONINGMARKT

CALL#2 GEZONDE WONINGMARKT CALL#2 GEZONDE WONINGMARKT Circular Art Lab Limburg (CALL) legt maatschappelijke opgaven via open oproepen ( calls ) voor aan geëngageerde makers en denkers. Zij worden uitgenodigd kansen in beeld te brengen,

Nadere informatie

De bestrijding van leegstand in Haarlem. 29 oktober 2015 drs. G.J. (Gilbert) Bal

De bestrijding van leegstand in Haarlem. 29 oktober 2015 drs. G.J. (Gilbert) Bal De bestrijding van leegstand in Haarlem 29 oktober 2015 drs. G.J. (Gilbert) Bal Inhoud presentatie Aanleiding Ontwikkeling leegstand Beleidsrelevantie Methodiek Onderzoeksvragen Afbakening Aanpak Resultaten

Nadere informatie

Leegstand van bedrijfsvastgoed in de Dordtse Binnenstad

Leegstand van bedrijfsvastgoed in de Dordtse Binnenstad Leegstand van bedrijfsvastgoed in de Dordtse Binnenstad In Nederland staat veel kantoor-, bedrijfs- en winkelruimte leeg. Leegstand van bedrijfsvastgoed lijkt structureel te worden en de verwachting is

Nadere informatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken

Nadere informatie

STERKE STEDEN - STERKE REGIO S - STERK NEDERLAND

STERKE STEDEN - STERKE REGIO S - STERK NEDERLAND STERKE STEDEN - STERKE REGIO S - STERK NEDERLAND Nederland moet snel uit de crisis. Steden zijn de economische motor van Nederland. Zij vormen de spil in krachtige netwerken met het bedrijfsleven, het

Nadere informatie

Een nieuwe ladder voor duurzame verstedelijking!

Een nieuwe ladder voor duurzame verstedelijking! Een nieuwe ladder voor duurzame verstedelijking! Seminar Bureau Stedelijke Planning en Stibbe 22 september 2016 Jacqueline H.P. Vrolijk Projectleider herziening Ladder Waarom ook alweer de ladder? Einde

Nadere informatie

Werkplan Centrum XL 2015/2016

Werkplan Centrum XL 2015/2016 Werkplan Centrum XL 2015/2016 Maart 2015, Amsterdam Inleiding: toekomstperspectief Centrum XL Er zijn veel ontwikkelingen gaande in Amsterdam op het gebied van economie, logistiek en duurzaamheid die van

Nadere informatie

Kwaliteitsimpuls kantoren

Kwaliteitsimpuls kantoren 10 maart 2014, Festival Leegstaand Vastgoed Kwaliteitsimpuls kantoren Sjef de Pont, hoofd afdeling Economische Zaken, sector Stadsontwikkeling Opzet workshop Situatie s-hertogenbosch Onze aanpak: Impuls

Nadere informatie

Leegstand van winkels,

Leegstand van winkels, Indicator 19 april 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod

Nadere informatie

MidsizeNL Eerste lessen uit een kennis en inspiratie traject

MidsizeNL Eerste lessen uit een kennis en inspiratie traject MidsizeNL Eerste lessen uit een kennis en inspiratie traject Reisschema langs Midsize NL Het waarom: voor op het nachtkastje Waar ligt midsize NL? 7 trends en veel meer vragen Blik vooruit: scenario s

Nadere informatie

Winkelleegstand: dilemma of kans?

Winkelleegstand: dilemma of kans? Winkelleegstand: dilemma of kans? Enkele landelijke trends en ontwikkelingen 1. Schaalvergroting (food) en schaalverkleining (modisch) 2. Branchevervaging 3. Toenemende problematiek PDV clusters 4. Filialisering

Nadere informatie

Naar een toekomstbestendige winkelstructuur in Zuid-Limburg. Peter Bertholet

Naar een toekomstbestendige winkelstructuur in Zuid-Limburg. Peter Bertholet Naar een toekomstbestendige winkelstructuur in Zuid-Limburg Peter Bertholet Detailhandel in ontwikkeling Decennialang aanbodgerichte bouw van winkels (PBL): van alles teveel Technologische, maatschappelijke

Nadere informatie

Training Energietransitie voor ambtenaren

Training Energietransitie voor ambtenaren Training Energietransitie voor ambtenaren Ambtenaren Fysieke leefomgeving 20 Deelnemers 3 Aantal dagen 995.00 Investering Locatie Voor wie? Ambtenaren De komende jaren gaat de transitie in de gebouwde

Nadere informatie

Leegstand, herbestemming en verzorgingshuizen: een verkenning door de oogharen heen

Leegstand, herbestemming en verzorgingshuizen: een verkenning door de oogharen heen Lars Brugman Lars Brugman is projectadviseur/onderzoeker bij Kadaster Ruimte & Advies. Hij legt zich toe op complexe maatwerkvraagstukken vanuit de bij het Kadaster beschikbare ruimtelijke informatie.

Nadere informatie

Opdrachten. Werkplaats Wonen Doel Een evenwichtige en toekomstbestendige woningmarkt.

Opdrachten. Werkplaats Wonen Doel Een evenwichtige en toekomstbestendige woningmarkt. 3 Opdrachten Werkplaats Wonen Doel Een evenwichtige en toekomstbestendige woningmarkt. Opdracht Opstellen van een regionale visie op en regionaal programma voor de woningmarkt. Maken van een uitvoeringsprogramma

Nadere informatie

Het Rendement van Schoon Deel sessie 1 Retail & stations omgeving

Het Rendement van Schoon Deel sessie 1 Retail & stations omgeving Vraag Belangrijk Legenda Leestip Met de klok mee Start op 1 uur Van het midden uit naar buiten Per tak van boven naar beneden Deze PDF staat uit meerdere pagina's Welkom Hoop bekende gezichten Leuk mix

Nadere informatie

Leegstand van winkels,

Leegstand van winkels, Indicator 8 september 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod

Nadere informatie

Presentatie Bouwberaad

Presentatie Bouwberaad 1. Wie is Droomwonen Brabant 2. Visie van Droomwonen Brabant 3. Wat voor woningen realiseren wij en welke doelgroepen 4. Ontwikkelen van woningen door Zelfbouw 5. 6. Woningen boven en in winkels 7. Schijf

Nadere informatie

Leegstand van winkels,

Leegstand van winkels, Indicator 8 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod

Nadere informatie

Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp. Den Haag -14 oktober 2010

Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp. Den Haag -14 oktober 2010 Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp Den Haag -14 oktober 2010 Programma 10.30 uur -Welkom voorzitter WWI 10.35 uur -Algemene inleiding door Pim de Bruijne, gedeputeerde Groningen 10.45

Nadere informatie

Actieplan binnenstad Maassluis

Actieplan binnenstad Maassluis Actieplan binnenstad Maassluis 1 Inleiding De dynamiek in de detailhandel is bijzonder groot en kent vele trends en ontwikkelingen. Een aantal trends is al jaren zichtbaar, zoals schaalvergroting. Andere

Nadere informatie

Samenwerken in de binnenstad. Kennisnetwerk Nieuwe Binnenstad. 30 mei 2018

Samenwerken in de binnenstad. Kennisnetwerk Nieuwe Binnenstad. 30 mei 2018 Samenwerken in de binnenstad Kennisnetwerk Nieuwe Binnenstad 30 mei 2018 Wie ben ik? Stefan van Aarle Zelfstandig ondernemer 3,5 jaar kwartiermaker/regisseur binnenstad Tilburg Twee jaar binnenstadsmanager

Nadere informatie

De veerkrachtige binnenstad

De veerkrachtige binnenstad De veerkrachtige binnenstad VVG Congres 25 mei 2016 Auteurs: David Evers, Joost Tennekes, Frank van Dongen Supervisie: Edwin Buitelaar PBL www.pbl.nl Onderzoeksinstituut voor Rijksoverheid 2 Bruisende

Nadere informatie

Een nieuwe ladder voor duurzame verstedelijking?

Een nieuwe ladder voor duurzame verstedelijking? Een nieuwe ladder voor duurzame verstedelijking? Seminar 15 december 2015 Jacqueline H.P. Vrolijk Projectleider herziening Ladder Waarom de ladder? Andere tijden, andere keuzes Einde aan decennia van groei;

Nadere informatie

Aan de slag met krimp Hoe doe je dat? Roosje van Leer 26 april 2012

Aan de slag met krimp Hoe doe je dat? Roosje van Leer 26 april 2012 Aan de slag met krimp Hoe doe je dat? Roosje van Leer 26 april 2012 Programma Aan de slag met krimp 1. Waarom aan de slag? 2. Wie moet er aan de slag? 3. Waarmee moet je aan de slag? 4. Hoe doe je dat?

Nadere informatie

AAN de voorzitter van de commissie Ruimte. Geachte voorzitter, ter afhandeling van de motie 11M41

AAN de voorzitter van de commissie Ruimte. Geachte voorzitter, ter afhandeling van de motie 11M41 uw datum ons nummer onze datum verzonden inlichtingen bij sector/afdeling doorkiesnr. M. Evers RU/Stedelijke Ontwikkeling 0475-359 395 AAN de voorzitter van de commissie Ruimte bijlage(n) betreffende commissie-informatiebrief

Nadere informatie

Statenmededeling. Inzet provinciale retaildeal. Aan Provinciale Staten van Noord-Brabant,

Statenmededeling. Inzet provinciale retaildeal. Aan Provinciale Staten van Noord-Brabant, Statenmededeling Onderwerp Inzet provinciale retaildeal Aan Provinciale Staten van Noord-Brabant, Kennisnemen van Stand van zaken van het provinciale detailhandelsbeleid. Aanleiding Het winkellandschap

Nadere informatie

VNG festival leegstaand vastgoed

VNG festival leegstaand vastgoed VNG festival leegstaand vastgoed Jan Nabers, hoofd ruimte en economie Gemeente Zwolle, 10 maart 2014 11-3-2014 1 Inhoud interactieve presentatie Kennismaken met Zwolle Leegstand op de Zwolse kantorenmarkt

Nadere informatie

Leegstand van kantoren, 1991-2013

Leegstand van kantoren, 1991-2013 Leegstand van kantoren, 1991-2013 Conclusie In Nederland is een overaanbod van kantoorvloeroppervlakte. Gemiddeld 16% van het kantoorvloeroppervlakte staat leeg in 2013. Dit percentage neemt nog steeds

Nadere informatie

Pilots Omgevingsvisie

Pilots Omgevingsvisie Pilots Omgevingsvisie inzichten, omslagen en aanpakken irma.dekker@rws.nl Eric.nelisse@rws.nl Twitter @AandeslagOw www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl Wat willen we vandaag delen met jullie? 1. De omgevingswet

Nadere informatie

Regionale werkafspraken kantoren Hart van Brabant

Regionale werkafspraken kantoren Hart van Brabant Regionale werkafspraken kantoren Hart van Brabant Vastgesteld in RRO Hart van Brabant, 17 december 2015 Concept d.d. 26 november 2015, na vaststelling worden deze werkafspraken in Hart van Brabant opmaak

Nadere informatie

Sturen op zichtbare resultaten met het Actieprogramma Versterking binnenstad Winschoten

Sturen op zichtbare resultaten met het Actieprogramma Versterking binnenstad Winschoten Sturen op zichtbare resultaten met het Actieprogramma Versterking binnenstad Winschoten 16 april 2015 2012 Overview Actieprogramma Nov.: Provincie agendeert Actieprogramma LEW 2013 Mrt.: start ontwikkeling

Nadere informatie

Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018

Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 2 Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 pakjeruimte.nl zelfbouw@rotterdam.nl facebook.com/zb010 pinterest.com/pakjeruimte Programma zelfbouw rotterdam 2015-2018

Nadere informatie

Toekomst binnenstad Oosterhout

Toekomst binnenstad Oosterhout Toekomst binnenstad Oosterhout Bijeenkomst 12 mei 2016 Stefan van Aarle Wie ben ik? Zelfstandig ondernemer Kwartiermaker binnenstad Tilburg Adviseur retail en centrummanagement Zes jaar ervaring in consultancy

Nadere informatie

Projectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen:

Projectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen: Projectformat Agenda van Twente, jaarschijf 2010 Aanvrager: gemeente Almelo Project : Transitiestrategie Noordflank Bijlagen: Algemene informatie over het project Aanleiding voor het project Het Almelose

Nadere informatie

Leegstand als kans voor de lokale economie?

Leegstand als kans voor de lokale economie? Leegstand als kans voor de lokale economie? NVBO congres 13 april 2011 Arnhem Simon Hiemstra Senior consultant MKB Adviseurs Leegstand als kans voor de lokale economie Voorstellen Simon Hiemstra 35 jaar

Nadere informatie

Veranderend speelveld. een nieuw vertrekpunt op een veranderend speelveld

Veranderend speelveld. een nieuw vertrekpunt op een veranderend speelveld Veranderend speelveld een nieuw vertrekpunt op een veranderend speelveld Martin Stijnenbosch economisch geograaf; docent Universiteit Utrecht (1975 1990); STOGO (1984 2012); Hanze Hogeschool (2013- nu)

Nadere informatie

We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te

We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te Aanbevelingen Rekenkamer t.a.v. Drukte Amsterdam december 2016 Aanbevelingen We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te verbeteren. Vier aanbevelingen hebben betrekking op

Nadere informatie

Inleiding. Wat is het probleem 1? Waar willen we naar toe? Actieprogramma Aanpak Leegstand Kantoren

Inleiding. Wat is het probleem 1? Waar willen we naar toe? Actieprogramma Aanpak Leegstand Kantoren Inleiding De grote omvang van de structurele leegstand van kantoren in Nederland neemt problematische vormen aan. Een hoge structurele leegstand is verspilling van ruimte en kapitaal en is ook voor de

Nadere informatie

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Strategische Agenda Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Versie 14 juni 2016 Kernboodschap Vitaal, duurzaam en innovatief Versterken

Nadere informatie

Ondernemend werken in welzijnsorganisaties

Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Training & Advies Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Betere resultaten met nieuwe competenties Ondernemend werken in welzijnsorganisaties De welzijnssector is sterk in beweging, dat weet u als

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk Bijlage(n)

Nadere informatie

Structureel aanbod op de Nederlandse kantorenmarkt

Structureel aanbod op de Nederlandse kantorenmarkt Analyse Structureel aanbod op de Nederlandse kantorenmarkt DO Research 1 Structureel aanbod op de kantorenmarkt Het aanbod van kantoorruimte in Nederland loopt nog altijd op. In totaal wordt momenteel

Nadere informatie

Van een straat met allure naar een straat met veel uitdagingen

Van een straat met allure naar een straat met veel uitdagingen DE NOORDERBOULEVARD 1942 Van een straat met allure naar een straat met veel uitdagingen - Hoog leegstandspercentage - Teruglopende omzet bij de winkeliers - Brancheverschraling - Verrommeling - Achterstallig

Nadere informatie

Naar een Ondernemersfonds. 22 januari Stefan van Aarle

Naar een Ondernemersfonds. 22 januari Stefan van Aarle Naar een Ondernemersfonds 22 januari 2018 Stefan van Aarle Wie ben ik? Ondernemer Regisseur binnenstad Tilburg Centrummanager Oosterhout Gebiedsregisseur Waalkade Nijmegen Transformatiemanager Winkelcentrum

Nadere informatie

Woonvisie Regio Eindhoven. Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt

Woonvisie Regio Eindhoven. Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt Woonvisie Regio Eindhoven Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt Actieprogramma 2013 1 Inleiding Op 28 juni 2012 heeft de Regioraad de Regionale Woonvisie 2012-2015 vastgesteld.

Nadere informatie

STAD & LAND in de ruimtelijke ordening

STAD & LAND in de ruimtelijke ordening STAD & LAND in de ruimtelijke ordening BNB-deeltijd Huub Hooiveld Eikelhof, 2019 Wat hebben we de vorige keer gedaan? Praktisch: www.planvanhuub.nl Literatuur Handout colleges Essay + tentamenvragen Rode

Nadere informatie

Sectorrapport Winkelmarkt VOORJAARS UPDATE 2017

Sectorrapport Winkelmarkt VOORJAARS UPDATE 2017 Sectorrapport Winkelmarkt VOORJAARS UPDATE 2017 32 SPF Nederlandse Sectorrapport Slagersbedrijven Vastgoedmarkt Winkelmarkt 2017 Voorjaarsupdate Stand van zaken GEBRUIKERSMARKT Consumenten besteden meer,

Nadere informatie

Statengriffie. Floortje van Aken <Aken@vnoncw-mkbnoord.nl> Verzonden: dinsdag 9 juni 2015 15:32 Aan: Ria Veenstra Onderwerp:

Statengriffie. Floortje van Aken <Aken@vnoncw-mkbnoord.nl> Verzonden: dinsdag 9 juni 2015 15:32 Aan: Ria Veenstra Onderwerp: Statengriffie Van: Floortje van Aken Verzonden: dinsdag 9 juni 2015 15:32 Aan: Ria Veenstra Onderwerp: Inspraakreactie MKB-Noord Bijlagen: BRF_151903_Retail Agenda.pdf; Inspraakreactie

Nadere informatie

Duurzame scholen in de Metropoolregio Amsterdam. Wegwijzer naar een duurzame school

Duurzame scholen in de Metropoolregio Amsterdam. Wegwijzer naar een duurzame school Duurzame scholen in de Metropoolregio Amsterdam Wegwijzer naar een duurzame school Deze wegwijzer is gebaseerd op het project Duurzame scholen in de Metropoolregio Amsterdam, van de Regionale Traineepool

Nadere informatie

Bruisende binnensteden en dorpskernen

Bruisende binnensteden en dorpskernen Bruisende binnensteden en dorpskernen Wat is er aan de hand? Van dorp naar stad 70% van de wereldbevolking woont in 2050 in steden of stedelijke gebieden. 10 miljoen mensen wonen in 2050 in de Randstad

Nadere informatie

Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland

Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland Agrarisch Vastgoed Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland 9 maart 2017, Edo Gies, Wageningen Environmental Research (Alterra) 2 Agrarische ontwikkeling

Nadere informatie

Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 Toelichting, 24 april super

Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 Toelichting, 24 april super Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 Toelichting, 24 april 2018 super 2/28 Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 24 april 2018 Inhoud Samenvatting 4 Positieve ontwikkelingen in de Brabantse

Nadere informatie

Behandelend ambtenaar: drs. A. de Wolf Akkoord. Ambtelijk opdrachtgever / Leidinggevende: Weekers, JJF digitaal

Behandelend ambtenaar: drs. A. de Wolf Akkoord. Ambtelijk opdrachtgever / Leidinggevende: Weekers, JJF digitaal GS-Voorstel Besluitnummer PZH-2017-609320984 (DOS-2007-0000072) Contact drs. A. de Wolf 070-441 72 08 a.de.wolf@pzh.nl Behandelend ambtenaar: drs. A. de Wolf Akkoord Ambtelijk opdrachtgever / Leidinggevende:

Nadere informatie

2

2 1 2 3 4 5 6 7 8 Reacties uit de zaal: Een aantal mensen gaf aan dat het winkelaanbod in de Hoeksche Waard teveel van hetzelfde biedt. Echter, gezien de vergrijzing en wellicht afnemende mobiliteit van

Nadere informatie

Herbestemming in het onderwijs

Herbestemming in het onderwijs Herbestemming in het onderwijs Aanzet tot profielen voor herbestemmingsprofessionals e s- f een sch 'Logo omgeving derden' op witte achtergrond 'Logo omgeving derden' op gekleurde of fotografisch achtergrond

Nadere informatie

Uw kiezers, onze klanten Provinciale Statenverkiezingen

Uw kiezers, onze klanten Provinciale Statenverkiezingen Uw kiezers, onze klanten Provinciale Statenverkiezingen Uw kiezers, onze klanten Provinciale Statenverkiezingen Uw kiezers, onze klanten 1 Inleiding De beste keuze is een keuze die bijdraagt aan een beter

Nadere informatie

Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 Toelichting, 24 april super

Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 Toelichting, 24 april super Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 Toelichting, 24 april 2018 super 2/28 Feiten en cijfers Brabantse detailhandel 2018 24 april 2018 Inhoud Samenvatting 4 Positieve ontwikkelingen in de Brabantse

Nadere informatie

Startdia met foto Ruimte. De toekomst van Amersfoort centrum & de rol van de vastgoedsector

Startdia met foto Ruimte. De toekomst van Amersfoort centrum & de rol van de vastgoedsector Startdia met foto Ruimte De toekomst van Amersfoort centrum & de rol van de vastgoedsector Wie ben ik? Stefan van Aarle: Adviseur Retail & Centrummanagement Coördinator Platform Binnenstadsmanagement Organisatie

Nadere informatie

Leegstand van kantoren,

Leegstand van kantoren, Indicator 30 November 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod

Nadere informatie