Aan: Gemeente Rotterdam, t.a.v. de wethouder, dhr. H. de Jonge. Fokor, t.a.v. de voorzitter, dhr. M. van der Knaap. Betreft: rapportage overgang po-vo

Transcriptie

1 Aan: Gemeente Rotterdam, t.a.v. de wethouder, dhr. H. de Jonge Fokor, t.a.v. de voorzitter, dhr. M. van der Knaap Betreft: rapportage overgang po-vo Rotterdam, 3 juni 2016 Geachte heren van der Knaap en de Jonge, In de maanden april en mei 2016 heeft Ouders010 onder Rotterdamse ouders een raadpleging gehouden over hun ervaringen met de overstap van basisschool naar het voortgezet onderwijs. Dit naar aanleiding van de Rotterdamse Plaatsingswijzer In de bijgaande rapportage vindt u onze bevindingen en aanbevelingen. Graag gaan wij met u in gesprek over de wijze waarop onze aanbevelingen zullen worden benut om de uitvoering te verbeteren. Wij vertrouwen erop dat u uw voordeel doet met onze bevindingen en dat wij op korte termijn met u in gesprek kunnen gaan. Namens het bestuur van Ouders010, Ilse Loewenthal

2 Van basisschool naar voortgezet onderwijs 2016 Een rapportage van Stichting Ouders010

3 Van basisschool naar voortgezet onderwijs 2016 Een rapportage van Stichting Ouders010 Voor de overstap van de basisschool naar de middelbare school is de Rotterdamse Plaatsingswijzer van kracht. De procedures in de Plaatsingswijzer moeten alle leerlingen gelijke kansen en mogelijkheden bieden bij de overgang van het primair naar het voortgezet onderwijs. De Plaatsingswijzer is opgesteld door FOKOR, de federatie van alle schoolbesturen in Rotterdam. Als Stichting Ouders010 vinden we het belangrijk om ook de stem van de ouders te laten horen over het onderwijs in Rotterdam. Daarom hebben we net als vorig jaar een onderzoek gedaan naar de ervaringen en wensen van ouders rond de plaatsing van hun kind in het vervolgonderwijs. In deze rapportage leest u de meest opvallende resultaten en benoemen we enkele belangrijke verbeterpunten. 1. Waarom de Plaatsingswijzer? In 2014 heeft het kabinet de Cito-eindtoets verschoven naar de maand april. Hierdoor veranderden de procedures voor de aanmelding van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Niet het resultaat van de Cito-eindtoets is leidend, maar het advies van de leerkracht. De Cito-toets vindt pas plaats ná het advies van de leerkracht. Bovendien mag de uitslag van de Cito-toets niet meetellen in de overweging van een school in het voortgezet onderwijs om leerlingen toe te laten of te weigeren. Voor FOKOR was dit aanleiding om een nieuwe procedure te ontwikkelen voor de plaatsing van leerlingen in het voortgezet onderwijs: de Rotterdamse Plaatsingswijzer. 2. De procedure In groep 7 ontvangt elk kind een tijdelijk advies van zijn leerkracht, in groep 8 volgt in februari een definitief advies. Vanaf dan kunnen leerlingen zich aanmelden op één school in het voortgezet onderwijs. Ze kunnen geen tweede en derde keus aangeven. Scholen in het voortgezet onderwijs mogen alleen het basisschooladvies van de leerkracht meenemen in hun overweging om een leerling toe te laten. Slechts enkele scholen mogen extra voorselecties maken, bijvoorbeeld een dansopleiding of een tweetalige school. Zijn er meer aanmeldingen dan plaatsen, dan vindt loting plaats. Leerlingen die zijn uitgeloot doen mee in een tweede ronde. Zij kunnen zich aanmelden voor de nog resterende plaatsen. Zo nodig vindt nog een derde ronde plaats 3. Vernieuwde Plaatsingswijzer: sterke verbetering Afgesproken is om de eerste Plaatsingswijzer te evalueren. FOKOR heeft op basis van die evaluatie de Plaatsingswijzer voor het schooljaar 2015/2016 aangepast. De Stichting Ouders010 vindt de nieuwe versie een sterke verbetering, vooral door toevoeging van een aantal belangrijke onderdelen: - Een leerkracht mag een meervoudig advies geven. Bij de eerste Plaatsingswijzer gaven scholen slechts een enkelvoudig advies. Bij veel leerlingen is echter nog helemaal niet zo duidelijk welk vervolgonderwijs het beste zal aansluiten. Een meervoudig advies is daarbij een welkome verbetering. - Er is een centraal systeem gemaakt voor het aanmelden van leerlingen. 2

4 - Er is een klachtencommissie ingesteld. Volgens de Plaatsingswijzer 2016 moeten scholen binnen een bepaalde termijn voor de start van de aanmeldingen aangeven welke extra eisen ze stellen aan leerlingen en welke voorrangsregels ze hanteren. FOKOR beoordeelt of deze aan de eisen van het opgestelde beleid voldoen. Ook dat vindt Ouders010 een positieve ontwikkeling. 4. Het onderzoek van Ouders010 Het onderzoek Overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs van Stichting Ouders010 heeft als doel de Plaatsingswijzer 2016 met ouders te evalueren en verbeterpunten te benoemen. Het onderzoek bestaat uit een enquête, een aantal individuele en groepsgesprekken met ouders en een poll op onze website. De enquête is verspreid onder alle ouders in Rotterdam, via Facebook, Twitter, onze website, de nieuwsbrief van Ouders010 en nieuwsbrieven van een aantal basisscholen. Ook zijn alle Rotterdamse basisscholen en medezeggenschapsraden benaderd om ouders uit te nodigen voor de groepsgesprekken en om mee te helpen de enquête te verspreiden onder ouders. Ondanks al deze inspanningen was de respons lager dan vorig jaar. In 2015 vulden 139 ouders de enquête in, dit jaar 52. Voor verdere diepgang zijn tafelgesprekken gevoerd en hebben we ouders individueel gesproken. Voor zowel de enquête als de gesprekken geldt een redelijk goede spreiding over Rotterdam. Lage respons Voor de lage respons zijn verschillende verklaringen. Mogelijk zijn ouders tevreden over de gang van zaken en daardoor minder gemotiveerd deel te nemen aan de groepsgesprekken en een enquête in te vullen. We wilden de respons van ouders ontvangen tussen de tweede en derde ronde van de procedure. Op die manier konden we de bevindingen van ouders tijdig delen met FOKOR en wethouder De Jonge, vóór de evaluatie en de mogelijke bijstelling van de Rotterdamse Plaatsingswijzer. Helaas viel dit grotendeels samen met de vakantieperiode op de basisschool. We hebben alle schooldirecties en medezeggenschapsraden benaderd, evenals sleutelfiguren zoals medewerkers ouderbetrokkenheid en actieve ouders. Uit deze hoek zijn opvallend weinig reacties gekomen. We hebben de indruk dat weinigen gehoor hebben gegeven aan ons verzoek om de enquête onder de aandacht van ouders te brengen. We vinden dit een gemiste kans en gaan daarom de redenen nog nader onderzoeken. 5. Resultaten van het onderzoek De meerderheid van de respondenten van de enquête is positief over de advisering rond de plaatsing in het voortgezet onderwijs. Ze zijn tevreden over de informatie, begrijpen hoe het basisschooladvies tot stand is gekomen en zijn redelijk tevreden over de samenwerking met de basisschool. Dat het advies van de leerkracht belangrijker is geworden vinden veel ouders positief, al ziet 54% liever een combinatie van de visie van de leerkracht en de uitslag van de Cito-toets. Ook is het goed nieuws dat de meeste ouders zich herkennen in het advies. Het is in dit kader goed te zien dat Rotterdam met het beleid Leren Loont investeert in de deskundigheid van de leerkracht. 3

5 Minder eensluidend zijn de meningen van ouders over de plaatsingsprocedure. Circa 35% van de respondenten vindt het goed dat zijn kind zich op slechts één middelbare school kan aanmelden, maar eenzelfde percentage is het hiermee oneens of helemaal oneens. De rest staat hier neutraal tegenover of heeft geen mening. Deze vraag hebben we ook gesteld in een poll op onze website die door 44 personen is ingevuld. Circa 30% vindt het goed dat hun kind zich op slechts één school kan aanmelden, 70% vindt dit geen goede gang van zaken. Toch geeft 94% van de ouders in de enquête aan dat hun kind al dan niet na loting in de eerste ronde op de vervolgschool van hun eerste voorkeur is geplaatst. Die plaatsing leidt niet altijd tot tevredenheid: circa 19% van de respondenten is niet tevreden over de plek waar hun kind uiteindelijk is geplaatst. Tot slot van deze samenvatting: op de vraag Ik vind dat kinderen die in Rotterdam wonen voorrang moeten krijgen bij plaatsing op een middelbare school in Rotterdam antwoordt 74% met eens of helemaal eens. Circa 12% van de ouders is het hier niet mee eens. Een uitgebreid overzicht van de resultaten van onze enquête vindt u in de bijlage. Ik begrijp het beleid wel. Gewilde scholen kunnen niet uitbreiden. Minder populaire scholen moeten aan hun image werken en overal moet gewoon goed onderwijs worden gegeven! Uit een interview met een moeder met twee kinderen in het voortgezet onderwijs 6. De adviezen van Stichting Ouders010 Uit de enquête spreekt veel tevredenheid, en er is ruimte voor verbetering. Ook het doorvragen in interviews en groepsgesprekken levert de nodige kritiek- en verbeterpunten op. Op basis van de enquête, poll, gesprekken met ouders en onze eigen bevindingen deelt Stichting Ouders010 de volgende adviezen met FOKOR en de gemeente. Advies 1 Geef Rotterdamse leerlingen voorrang en beperk (of verminder) zo strategisch kiezen De Rotterdamse Plaatsingswijzer bepaalt dat ouders hun kind slechts op één school mogen aanmelden. Worden ze daarvoor uitgeloot, dan doen ze mee in een tweede ronde. De in de tweede ronde nog beschikbare plaatsen bevinden zich vaak op scholen die niet de keus zijn van de ouders en de leerling. Sommige scholen in Rotterdam zijn erg populair. Ouders moeten dan een afweging maken: meld ik mijn kind aan met het risico op uitloting, of kies ik voor een second best, waarbij ik meer zekerheid heb dat mijn kind op een geschikte school terecht komt. Dit zogenoemde strategisch kiezen uit angst om over te blijven geeft veel stress en onrust bij ouders en leerlingen. Zo is er een school bekend waar 29 van de 30 ouders hun kinderen niet aanmeldden bij de school van hun eerste keuze, uit angst voor uitloting. Het enige ouderpaar dat wél voor de eerste keus van hun kind ging, werd prompt uitgeloot. Daarbij komt dat scholen vrij zijn in het aannemen van leerlingen (mits deze kinderen uiteraard het juiste advies hebben meegekregen van de basisschool). De woonplaats speelt hierbij geen rol. Het mogen leerlingen uit Rotterdam zijn, maar ook uit Delft, Dordrecht of Schiedam. Door het lotingsysteem kan het gebeuren dat op populaire Rotterdamse scholen relatief veel kinderen uit andere gemeenten terecht komen. De Rotterdamse kinderen moeten hun heil vervolgens elders zoeken. Dit geeft veel onvrede onder Rotterdamse ouders. Zowel bij ouders wiens kinderen zijn 4

6 uitgeloot als ouders die strategisch hebben gekozen. Zij zien dat op hun school van eerste voorkeur wel kinderen van buiten Rotterdam worden toegelaten en niet hun eigen kinderen die in Rotterdam wonen. Stichting Ouders010 stelt het volgende voor: geef voorrang aan Rotterdamse leerlingen bij plaatsing. Ook zou er op scholen in de randgebieden en scholen met een specifiek karakter een percentage aan te nemen niet-rotterdamse leerlingen vastgesteld kunnen worden - wellicht via de voorrangsregel-procedure. Een aantal van deze scholen aan de rand van Rotterdam hanteert nu al een postcodebeleid, waarbij kinderen die in de buurt van de school wonen voorrang krijgen. In de aangrenzende gemeenten is immers niet altijd het type voortgezet onderwijs aanwezig waar de leerling past. Deze wijziging zou tot gevolg hebben dat veel meer Rotterdamse leerlingen dan nu op de school van hun eerste keuze geplaatst kunnen worden. De druk op ouders om strategisch te kiezen wordt hiermee aanzienlijk lager. Sommige scholen krijgen vanwege hun specifieke onderwijs of populaire imago veel leerlingen van ver uit de regio, zoals het Erasmiaans en Rudolf Steiner. Het zou logisch zijn als deze scholen een bepaald percentage zouden afspreken. Uit een interview met een ouder met twee kinderen in het voortgezet onderwijs. Advies 2 Verbeter de informatievoorziening De informatievoorziening aan leerlingen en ouders behoeft verbetering. Ongeveer 10% van de ouders is niet goed geïnformeerd of weet en/of begrijpt niet hoe het advies tot stand is gekomen. Veel ouders kennen de procedure niet en weten bijvoorbeeld niet dat er een klachtenregeling is. Voor veel ouders is ook onduidelijk welke plaatsen nog beschikbaar zijn in de tweede ronde. Stichting Ouders010 adviseert de informatievoorziening te verbeteren op drie gebieden: tijdigheid, bereik en begrijpelijkheid van middelen. Adviseer op tijd De informatie over de plaatsingsprocedure in het voortgezet onderwijs komt te laat. Ouders horen vaak pas in groep 8 hoe de procedure werkt en dat ze hun kind maar op één school mogen aanmelden. Dat zorgt voor paniek bij de ouders. Vervroeg dit naar groep 7, zodat ouders en leerlingen voldoende tijd hebben om zich op vervolgonderwijs te oriënteren. Ouders hebben in groep 7 behoefte aan een tijdig duidelijk voorlopig advies, voordat in de periode december-februari de open dagen van de middelbare scholen zijn. Nu krijgen zij dit advies na de entreetoets aan het einde van groep 7. Verplaats dit voorlopig advies naar voren, zodat ouders deze informatie kunnen meenemen naar de open dagen. Notabene: De leerkracht neemt in het advies de uitslagen van de Cito-toetsen uit groep 6 en 7 mee. Het is echter niet de bedoeling de prestatiedruk van deze toetsen te vergroten of de druk te 5

7 verplaatsen van de eindtoets in groep 8 naar de entreetoets in groep 7. Het is wel belangrijk ouders ruim van tevoren goed te informeren over deze toetsen en het belang ervan. Zorg voor een beter bereik FOKOR heeft voldoende informatiemateriaal beschikbaar, zowel op papier als digitaal. Helaas komt dit niet bij alle ouders terecht. Informatie op internet bereikt veel vooral lager opgeleide ouders niet. Zowel schriftelijk als mondeling is nog betere informatieoverdracht nodig. Hier ligt een belangrijke taak voor de schooldirectie en leerkrachten in groep 7 en 8. Scholen hebben de verantwoordelijkheid ouders volledig te informeren en moeten dit of zelf of via FOKOR beter organiseren. Ten slotte is er behoefte aan informatie in begrijpelijk taalgebruik. Lager opgeleide ouders en allochtone ouders begrijpen de huidige informatie vaak niet. Wij adviseren een nog eenvoudigere papieren versie te maken in begrijpelijk taalgebruik. 7. Ter afsluiting: Wat vinden Rotterdamse ouders van het advies van de leerkracht? Valt de Cito-score in mei hoger uit dan verwacht, dan mogen basisscholen hun advies naar boven bijstellen. Of dit een verplichting moet worden van scholen een wens van minister Bussemaker van Onderwijs staat nog ter discussie. In dat geval wordt de Cito-score toch weer leidend, is de mening van Ouders010. Naar beneden bijstellen na een tegenvallende score mag niet. Niet iedereen binnen het onderwijs is het eens met de grote invloed van het advies van de leerkracht. De bekende onderwijssocioloog Jaap Dronkers was erg tegen het plan en wees op het vooroordeel van de leraar. Deze geeft leerlingen uit een lager sociaal milieu vaak automatisch bewust dan wel onbewust een lager advies. Dit blijkt ook uit het rapport De staat van het onderwijs van de Inspectie (april 2016). De Cito-score beschermde kinderen uit een lager sociaal milieu tegen vooroordelen. Die bescherming is door de nieuwe wetgeving weggevallen. In onze enquête hebben we ouders gevraagd naar hun mening over het leidende advies van de leerkracht. 30% vindt dit een goede zaak, de meerderheid van 50% vindt het veel beter als de visie van de leerkracht wordt gecombineerd met de Cito-score. Uit onze gesprekken blijkt dat lang niet alle ouders ervan op de hoogte zijn dat de leerkracht het basisschooladvies kan herwaarderen op basis van de Cito-uitslag. Sommige ouders zijn blij dat de Cito-druk weg is. Ook geven ze aan dat een leerkracht beter zicht heeft op oorzaken, bijvoorbeeld emotionele gebeurtenissen in het leven van de leerling, van een wat mindere Cito-score. Andere ouders zien de Cito-toets juist weer graag terug in beeld. Zij zien het als een onafhankelijke toets en hebben minder vertrouwen in de leerkracht. Stichting Ouders010 is voorstander van partnerschap: praat samen met de ouders over het advies van de leerkracht en de resultaten van de Cito-toetsen en maak goede keuzes in belang van het kind. 6

8 Bijlage 1: Resultaten Ouders010 - enquête Van basisschool naar voortgezet onderwijs 2016 De rapportage is gebaseerd op een enquête die door 52 ouders is ingevuld en een aanvullend groepsinterview met 5 ouders met een kind in groep 8, en groepsinterview met 3 ouders met een kind in groep 7 en 4 individuele interviews met ouders met een kind in groep 8. De gesprekken en de enquete zijn in de periode april-mei 2016 gehouden. Onderstaand de resultaten per vraag. Spreiding enquête over Rotterdam, naar postcode:

9 2. Het basisschooladvies voor mijn kind is: 12% 4% 4%2% 4% 29% 4% 25% 16% Vwo Havo Vmbo theoretische/gemengde leerweg/mavo Vmbo theoretische/gemengde leerweg/mavo met leerwegondersteuning (lwoo) Vmbo kaderberoepsgerichte leerweg Vmbo kaderberoepsgerichte leerweg met leerwegondersteuning (lwoo) Vmbo beroepsgerichte leerweg Vmbo beroepsgerichte leerweg met leerwegondersteuning (lwoo) Praktijkonderwijs

10 3. Ik ben tevreden over de informatie die ik gekregen heb over de veranderingen in de overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. 13% 2% 8% 31% 46% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens

11 4. Ik begrijp hoe het basisschooladvies tot stand is gekomen. 20% 10% 18% 53% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens

12 5. Ik herkende mijn kind in het basisschooladvies. 23% 8% 17% 52% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens

13 6. Ik vind dat bij het bepalen van het basisschooladvies: 9% 33% 54% 4% Het advies van de leerkracht leidend moet zijn De score op de CITO-eindtoets leidend moet zijn Een combinatie van CITO- eindtoets en advies van de leerkracht moet zijn Weet niet/geen mening Anders, namelijk:

14 7. Ik ben tevreden over de samenwerking met de basisschool rondom de overgang van mijn kind naar het voortgezet onderwijs. 13% 2% 12% 25% 48% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens

15 8. Ik vind het goed dat mijn kind zich op 1 middelbare school aan kan melden. 8% 10% 8% 27% 27% 21% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens Weet niet/geen mening

16 9. Ik heb mijn kind in de 1e ronde aangemeld op de school die onze eerste voorkeur heeft. 6% 94% Ja Nee

17 10. Mijn kind is geplaatst in: 6% 13% 81% de 1e ronde, met loting de 1e ronde, zonder loting de 2e ronde, met loting de 2e ronde, zonder loting Mijn kind is nog niet geplaatst

18

19 12. Ik vind het goed dat de middelbare scholen voorrangsregels hanteren. 10% 14% 14% 22% 41% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens Weet niet/geen mening

20 13. Ik vind dat kinderen die in Rotterdam wonen voorrang moeten krijgen bij plaatsing op een middelbare school in Rotterdam. 2% 10% 14% 45% 29% Helemaal mee oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens Weet niet/geen mening

21 14. Ik ben tevreden over de samenwerking met de school voor voortgezet onderwijs rondom de plaatsing van mijn kind. 16% 10% 22% 53% Helemaal oneens Oneens Niet eens en niet oneens Eens Helemaal eens