Onderwerp Ambitiedocument Burgerparticipatie met bijbehorende Verordening

Transcriptie

1 Voorstel aan de Raad Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 3 oktober 2012 / 116/2012 Fatale termijn: besluitvorming vóór: November 2012 Onderwerp Ambitiedocument Burgerparticipatie met bijbehorende Verordening Programma / Programmanummer Bestuur & Middelen / 1042 Portefeuillehouder H.M.F. Bruls Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d. 17 september 2012 Samenvatting In 2010 verschenen de resultaten van een quick-- scan van het college over de werking van de inspraakverordening. Parallel aan deze quick-- scan verrichtte de rekenkamer onderzoek naar de werking van het raadsbesluit van 2008 en de daarbij behorende verordening en richtlijnen. Belangrijkste conclusies van beide onderzoeken: Op veel terreinen vinden succesvolle participatietrajecten plaats; wat nog ontbreekt zijn richtinggevende beleidskaders en een heldere visie op inspraak en participatie. De Rekenkamer constateert verder dat de kaders die in 2008 samen met de inspraakverordening zijn vastgesteld, niet effectief genoeg zijn geïmplementeerd in de gemeentelijke organisatie. Het college heeft de aanbevelingen van de rekenkamer ter harte genomen. In dit voorstel treft u het ambitiedocument Meedoen in Nijmegen aan, waarin de visie en uitgangspunten worden voorgelegd voor burgerparticipatie. De verordening regelt de formele, wettelijk vereiste, inspraak. De daar bovenop geformuleerde ambities liggen vast in het ambitiedocument en beschouwen wij als het kader waarbinnen wij in de komende jaren uitvoering willen geven aan burgerparticipatie. In een afzonderlijk voorstel werken wij uit hoe wij de participatie in de wijken, samen met bewoners en ondernemers, vorm geven. De voorbereidingen voor de implementatie van het beleid en de spelregels in de ambtelijke organisatie zijn inmiddels gestart en zullen nadat de raad een besluit heeft genomen voortvarend worden opgepakt. Voorstel om te besluiten 1. in te trekken de Inspraakverordening, vastgesteld op 23 januari 2008 (GB08-034), per datum van inwerkingtreding van de inspraakverordening als bedoeld onder beslispunt 2; 2. vast te stellen de Verordening betreffende de wijze waarop ingezetenen en belanghebbenden bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid worden betrokken (Inspraakverordening) ; 3. de ambities met betrekking de burgerparticipatie zoals neergelegd in het Ambitiedocument Meedoen in Nijmegen van 15 januari 2012 vast te stellen Opgesteld door, telefoonnummer, E.van Ewijk WM Ambities Burgerpartijcipatie raadsvoorstel

2 Voorstel aan de Raad Aan de Raad van de gemeente Nijmegen 1 Inleiding Nijmegen kent een rijke historie en levendige praktijk op het gebied van inspraak en bewonersparticipatie. Er zijn tal van voorbeelden waarbij bewoners, cliënten, of hun vertegenwoordigers actief een rol spelen bij het maken van bouwplannen, het voorbereiden van beleid, of zelfs het beheer en onderhoud van hun woonomgeving. De betrokkenheid bij beleid- en planvorming is deels gegoten in procedures, al dan niet wettelijk voorgeschreven. De gelegenheid om invloed uit te oefenen op gemeentelijke besluitvorming over beleidsvoorstellen of plannen, valt onder de noemer inspraak. In 2008 heeft de gemeenteraad een verordening vastgesteld en besloten deze na een jaar te willen evalueren (raadsbesluit nakijken). In 2010 verscheen de resultaten van een quick- scan van het college. Parallel aan deze quickscan verrichtte de rekenkamer onderzoek naar de werking van het raadsbesluit van 2008 en de daarbij behorende verordening en richtlijnen. Belangrijkste conclusies van beide onderzoeken: op veel terreinen vinden succesvolle participatietrajecten plaats. Wat nog ontbreekt zijn richtinggevende beleidskaders en een heldere visie op inspraak en participatie. De rekenkamer constateert verder dat de kaders die in 2008 samen met de inspraakverordening zijn vastgesteld, niet effectief genoeg zijn geïmplementeerd in de gemeentelijke organisatie. Het college heeft de aanbevelingen van de Rekenkamer ter harte genomen. In dit voorstel treft u het ambitiedocument aan, waarin de visie en uitgangspunten worden voorgelegd voor burgerparticipatie, meer specifiek voor zover het gaat om participatie bij de voorbereiding en uitvoering van gemeentelijk en plannen. De verordening die daarbij hoort doet recht aan de uitvoering van deze ambities. De voorbereidingen voor de implementatie van richtlijnen en spelregels in de ambtelijke organisatie zijn inmiddels gestart en zullen, nadat de raad een besluit heeft genomen, voortvarend worden opgepakt. 1.1 Wettelijk kader of beleidskader Artikel 150 van de Gemeentewet bepaalt dat de raad een verordening vaststelt waarin regels worden gesteld met betrekking tot de wijze waarop ingezetenen en belanghebbenden bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid worden betrokken. Hieraan voldoen we door middel van de inspraakverordening. In de Inspraakverordening wordt in beginsel uitgegaan van de uniforme openbare voorbereidingsprocedure (afdeling 3.4) uit de Algemene wet bestuursrecht. 2 Doelstelling Vaststellen van de ambities en uitgangspunten van burgerparticipatie, die het gemeentebestuur als leidraad zal gaan hanteren bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid. 3. Gekozen aanpak om tot een ambitiedocument te komen Het college heeft de conclusies en aanbevelingen van zowel de quick- scan als die van de rekenkamer onderschreven. In het voorjaar van 2011 startten de verkenningen om de toekomstige ambities te formuleren en de verordening daarop aan te laten sluiten. Vrijwel parallel aan deze fase schreef het college op verzoek van de raad een notitie, waarin de betrokkenheid van bewoners bij ruimtelijke plannen ingevuld zou kunnen worden. Wij zullen de raad actief over deze notitie informeren. 3a Eerste verkenningen Om tot goede definities te komen is de huidige praktijk van inspraak en participatie in de diverse steden verkend. Deze verkenning laat zien dat er aan het begrip participatie en inspraak verschillende betekenissen worden gegeven. We hebben geconstateerd dat er inhoudelijke relaties bestaan met de begrippen politieke burgerparticipatie (incl. inspraak) en actief burgerschap. Waar de eerste zich richt op beïnvloeding van besluitvorming, heeft de tweede Raadsvoorstel.doc

3 Voorstel aan de Raad Vervolgvel 2 vooral betrekking op de eigen verantwoordelijkheid die bewoners nemen (en krijgen) voor het beheer en onderhoud van hun leefomgeving Beide begrippen gaan uit van de volwassenheid van burgers die samen met de lokale overheid naar kunde en vermogen zorg dragen voor de stad. De overheid (lees: de gemeente) krijgt daarbij steeds meer een regisserende en faciliterende rol in plaats van een dominant-sturende rol. Wel bewaakt de overheid voortdurend het algemene belang, ook in participatietrajecten. Succesvolle participatie betekent dus niet dat alle deelnemers aan het eind van de rit inhoudelijk tevreden zijn gesteld. Uiteindelijk vormt politieke besluitvorming van het college van B&W en gemeenteraad het geïnstitutionaliseerde sluitstuk. 3b Werkconferentie college en gemeenteraad In vervolg op deze eerste verkenning is op 26 mei 2011 een rondetafelgesprek gevoerd met de gemeenteraad. Daarin kwam naar voren dat de ambitie om burgers meer te betrekken bij gemeentelijk beleid, als eerste vraagt om de bereidheid een open bestuursstijl te hanteren (zowel door raad als college). Om te bepalen in welke mate het bestuur per onderwerp zeggenschap wil geven aan bewoners en andere belanghebbenden kan de participatieladder een nuttig en handzaam instrument zijn. Daarbij is het geen doel op zich om hoger op de ladder te komen, maar moet de gradatie van participatie in dienst staan van de kwaliteit en het draagvlak van het beleid of de plannen. 3c Eerste voorlopige conclusies De ambtelijke verkenningen en het rondetafelgesprek leidden tot de voorlopige conclusies ten aanzien van burgerparticipatie: 1. De inspraakverordening vraagt om actualisatie, waarbij de wettelijke voorschriften leidend zijn als transparant en helder kader. 2. Maak definities helder, wat bedoelen we ermee. 3. Zorg voor goede afwegingscriteria, wanneer is er sprake van participatie en wanneer niet. 4. Bovenwettelijke burgerparticipatie is maatwerk en is een afgeleide van de gekozen bestuursstijl. De participatieladder biedt een nuttig instrument om de mate van participatie en de gewenste bestuursstijl te kiezen, gericht op draagvlak en kwaliteit van het beleid. 5. Er dienen richtlijnen en spelregels te komen voor de ambtelijke organisatie die helpen om meer lijn te brengen in de momenten en wijze waarop burgerparticipatie wordt georganiseerd. Deze richtlijnen en spelregels dienen breed geïmplementeerd te worden in de organisatie. 3d Werkconferentie met de stad Maak het met elkaar Onder de titel maak het met elkaar vond op 10 november een werkconferentie met de stad plaats. Een verslag van deze bijeenkomst treft u in de bijlage aan. De belangrijkste conclusies van deze bijeenkomst zijn: 1. bewoners willen wel en willen meer; van inspraak naar meedoen tot verantwoordelijkheid nemen 2. geef maximaal ruimte voor experimenten/pilots 3. luister goed en neem de inbreng van betrokkenen serieus 4. bindt bewoners aan concrete, relatief kortlopende onderwerpen die ze zelf leuk vinden te doen 5. lever maatwerk en geef ambtenaren mandaat 6. samen met bewoners participatieprocessen ontwerpen E.van Ewijk WM Ambities Burgerpartijcipatie raadsvoorstel

4 Voorstel aan de Raad Vervolgvel 3 3e Conclusies van de zoektocht: het formuleren van de ambities De resultaten van de verkenningen hebben, samen met het gesprek met de gemeenteraad en de dialoog met de stad geleid tot het formuleren van de ambities, die zijn samengebracht in het ambitiedocument Meedoen in Nijmegen. Hoe gaan we meedoen in Nijmegen? - een korte samenvatting: Inspraak wordt altijd georganiseerd ingeval een wet daartoe verplicht of als een bestuursorgaan hiertoe besluit. In beginsel wordt hierbij de afdeling 3.4 Algemene Wet Bestuursrecht gehanteerd. Bij deze wettelijke vorm van inspraak kunnen in beginsel alle ingezetenen en belanghebbenden gedurende een periode van zes weken schriftelijk of mondeling hun zienswijze op de voorbereiding van beleid. Zo vinden we in de wetgeving over ruimtelijke ordening of milieu regels over de te organiseren inspraak. Overigens is het zo dat juridisch gezien hiervan kan worden afgeweken. In de verordening hebben wij de basisregels van deze wettelijke vorm van inspraak vastgelegd, e.e.a. conform het advies van de Rekenkamer. In lijn met dit advies, regelt de nieuwe verordening het minimale wettelijke niveau van participatie. Daardoor krijgen we maximale bestuurlijke en inhoudelijke ruimte voor het situationeel vormgeven van participatie en inspraak. Boven de wettelijke vereiste inspraak bieden wij dan ook maximale ruimte om participatie te organiseren en leveren daarbij maatwerk. Met participatie bedoelen we dan inwoners in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken. De mate waarin participanten invloed hebben kan per beleidsvoornemen of projecttype verschillen. Dat doen we door per project of voornemen duidelijk aan te geven waarom er vóór of tegen participatie gekozen is en wat de afwegingen zijn geweest in het kiezen van de aanpak. Een goed voorbeeld daarvan is het participatieproces met de stad over het opstellen van de cultuurvisie. In deze aanpak is er niet voor gekozen om het ontwerp cultuurvisie zes weken ter inzage te leggen. Om de bewoners zo vroeg mogelijk in de beleidsontwikkeling en uitvoering te betrekken, bieden we volop ruimte voor experimenten; we toetsen vervolgens onze plannen aan de participatieladder en spreken af de Nijmeegse spelregels te hanteren. Deze ambitie hebben wij geformuleerd in bijgaand document en beschouwen wij als het kader waarbinnen de komende jaren uitvoering wordt gegeven aan nieuwe vormen van participatie en actief burgerschap. Vanuit het gezichtspunt van de burger gaat het echter om één overheid. Daarom is een verdiepingsslag nodig op participatie en actief burgerschap vanuit het gezichtspunt van de burger. Vanzelfsprekend zal ook de uitkomst hiervan de geest van ons ambitiedocument ademen, te weten het volop bieden van ruimte voor nieuwe groepen en voor nieuwe vormen van participatie en actief burgerschap. Na een gesprek met bewoners en betrokkenen zullen wij u actief informeren. 4. Juridisch kader De verordening van 23 januari 2008 wordt vervangen door een nieuwe inspraakverordening, waarin de wettelijke basisregels voor inspraak vastliggen. Daarin is ook de bepaling opgenomen dat het college bevoegd is inspraakplannen en procedures vast te stellen ten behoeve van beleid dat door de raad wordt vastgesteld, tenzij de raad in specifieke gevallen deze bevoegdheid aan zich wil houden. Voorbeeld hiervan uit het verleden zijn het opstellen van het klimaatplan door een werkgroep uit de gemeenteraad. E.van Ewijk WM Ambities Burgerpartijcipatie raadsvoorstel

5 Voorstel aan de Raad Vervolgvel 4 5. Vervolg Onze conclusies zijn gebaseerd op uitgebreide verkenningen en gesprekken met u en relevante stakeholders. We zien het nieuwe beleid vooral vorm krijgen door en in de praktijk en we denken dat we daar nu mee moeten beginnen. Om de ambities duurzaam te integreren in de bestuurlijke en ambtelijke cultuur wordt gewerkt aan een implementatieproces onder leiding van een van de leden van het Directieteam. We bereiken daarmee, dat het succes van een participatieproces niet afhankelijk is van toevalligheden. We stellen een gereedschapskist samen, waarin we uitgewerkte voorbeelden opnemen van succesvolle participatietrajecten. In het komende jaar willen wij experimenteren en ruimte bieden voor nieuwe vormen van participatie. Om van goede en minder goede ervaringen te leren zetten wij bij een aantal nog te bepalen projecten een monitorsysteem op en evalueren wij de resultaten van het nieuwe beleid. Wij zullen u in de loop van het volgende jaar verslag uitbrengen over de resultaten en de gerealiseerde ambities. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Bijlage(n): Ambitiedocument Burgerparticipatie van 18 januari Verordening inzake de wijze waarop ingezetenen en belanghebbenden bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid worden betrokken (inspraakverordening) Toelichting op de verordening Verslag van de Werkconferentie Maak het met elkaar van 10 november 2012 E.van Ewijk WM Ambities Burgerpartijcipatie raadsvoorstel

6 De raad van de gemeente Nijmegen, gelezen het voorstel van het college van [DATUM] gelet op de artikelen 150 en 156 van de Gemeentewet; besluit I. in te trekken de Inspraakverordening, vastgesteld bij zijn besluit van 23 januari 2008 (GB ) II. vast te stellen de Verordening inzake de wijze waarop ingezetenen en belanghebbenden bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid worden betrokken (Inspraakverordening). Artikel 1 Begripsomschrijvingen Deze verordening verstaat onder a. inspraak: het betrekken van ingezetenen en belanghebbenden bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid; b. inspraakprocedure: de wijze waarop de inspraak gestalte wordt gegeven; c. beleidsvoornemen: het voornemen van het bestuursorgaan tot het vaststellen of wijzigen van beleid. Artikel 2 Onderwerp van inspraak 1. Elk bestuursorgaan besluit ten aanzien van zijn eigen bevoegdheid of inspraak wordt verleend bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid. 2. Inspraak wordt altijd verleend indien de wet daartoe verplicht. 3. Geen inspraak wordt verleend: a. ten aanzien van ondergeschikte herzieningen van eerder vastgesteld beleid; b. indien inspraak bij of krachtens wettelijk voorschrift is uitgesloten; c. indien sprake is van uitvoering van hogere regelgeving waarbij het bestuursorgaan geen of nauwelijks beleidsvrijheid heeft; d. inzake de begroting, de tarieven voor gemeentelijke dienstverlening en belastingen bedoeld in hoofdstuk XV van de Gemeentewet; e. indien de uitvoering van een beleidsvoornemen dermate spoedeisend is dat inspraak niet kan worden afgewacht; f. indien het belang van inspraak niet opweegt tegen het belang van de verantwoordelijkheid van de gemeente voor kwetsbare groepen in de samenleving. Artikel 3 Inspraakgerechtigden 1. Inspraak wordt verleend aan ingezetenen en belanghebbenden 2. Indien het bestuursorgaan een inspraakprocedure vaststelt ingevolge artikel 4, tweede lid, kan daarin van het bepaalde in artikel 3, eerste lid, worden afgeweken. Artikel 4 Inspraakprocedure 1. Op inspraak is de procedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing. 2. Het bestuursorgaan kan voor één of meer beleidsvoornemens een andere inspraakprocedure vaststellen. 3. Het college is bevoegd inspraakprocedures vast te stellen ten behoeve van beleid dat door de raad wordt vastgesteld, tenzij de raad in bepaalde gevallen deze bevoegdheid aan zich houdt. Artikel 5 Eindverslag 1. Ter afronding van de inspraak maakt het bestuursorgaan een eindverslag op. 2. Het eindverslag bevat in elk geval: a. een overzicht van de gevolgde inspraakprocedure; b. een weergave van de zienswijzen die tijdens de inspraak mondeling of schriftelijk naar voren zijn gebracht; c. een reactie op deze zienswijzen, waarbij met redenen omkleed wordt aangegeven op welk punten al dan niet tot aanpassing van het beleidsvoornemen wordt overgegaan. 3. Het bestuursorgaan maakt het eindverslag op de gebruikelijke wijze openbaar.

7 Artikel 6 Overgangsbepaling Inspraakprocedures waarmee een aanvang is gemaakt voor het in werking treden van deze verordening worden afgewikkeld op de voet van de Inspraakverordening, vastgesteld op 23 januari Artikel 7 Inwerkingtreding Deze verordening treedt in werking met ingang van de dag na bekendmaking. Artikel 8 Citeertitel Deze verordening kan worden aangehaald als: Inspraakverordening. Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente Nijmegen op [datum] De voorzitter, drs. H.M.F. Bruls De raadsgriffier, Mevr. Drs. M.M.V. Mientjes

8 TOELICHTING In artikel 150 Gemeentewet is aan de gemeenteraad de verplichting opgelegd een Inspraakverordening vast te stellen. Aan inspraak kan op zeer uiteenlopende manieren worden vormgegeven. In Nijmegen is gekozen voor een globale raamregeling die het mogelijk maakt dat recht wordt gedaan aan de behoefte van insprekers en gemeentebestuur mede in relatie tot aard, schaal en reikwijdte van het beleidsvoornemen waarop inspraak plaatsvindt. Een gedetailleerde en daardoor rigide wijze van regelgeving dient niet de belangen van insprekers. De Inspraakverordening volgt in beginsel de uniforme openbare voorbereidingsprocedure uit afdeling 3.4 Algemene wet bestuursrecht. Als het bestuursorgaan echter een andere inspraakprocedure vaststelt, kan hierin worden afgeweken van afdeling 3.4 Awb. Zo kan het bijvoorbeeld wenselijk zijn om wel een ontwerp ter inzage te leggen, maar de inspraak daarover op andere wijze te organiseren dan volgens afdeling 3.4 Awb, of andere termijnen te hanteren. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING Artikel 1 Begripsomschrijvingen a. Inspraak: bij de in dit artikel opgenomen formulering is aangesloten bij de tekst van artikel 150 van de Gemeentewet. Inspraak is een onderdeel van de voorbereiding van het gemeentelijk beleid en heeft een tweeledig doel. Enerzijds wordt aan belanghebbenden de mogelijkheid geboden om hun mening over beleidsvoornemens kenbaar te maken. Anderzijds biedt inspraak aan bestuursorganen een belangrijk hulpmiddel in het kader van de voor de beleidsvoorbereiding noodzakelijke belangenafweging. b. Inspraakprocedure: de verantwoordelijkheid voor het maken van een regeling over inspraak ligt ingevolge artikel 150 van de Gemeentewet bij de raad. Zoals hiervoor reeds is vermeld, is in de verordening afdeling 3.4 Awb van toepassing verklaard. Artikel 4, tweede lid, van geeft het bestuursorgaan ruimte om een andere procedure te volgen. Het bestuursorgaan is immers verantwoordelijk voor uitvoering, de nadere regeling en organisatie van de inspraak. c. Beleidsvoornemen: het begrip beleidsvoornemen is gedefinieerd als het voornemen van het bestuursorgaan tot het vaststellen of wijzigen van beleid. Het zal duidelijk zijn dat het hierbij niet gaat om de vaststelling van concrete besluiten of maatregelen, maar om de vorming van het beleid waarop deze kunnen worden gebaseerd. Artikel 2 Onderwerp van inspraak In het eerste lid is bepaald dat elk bestuursorgaan ten aanzien van zijn eigen bevoegdheden besluit of inspraak wordt verleend bij de voorbereiding van gemeentelijk beleid. Het begrip bestuursorgaan is gedefinieerd in artikel 1:1, eerste lid, van de Awb. Het omvat in elk geval raad, college en burgemeester. Elk bestuursorgaan van de gemeente kan zijn eigen beleidsvoornemens aan inspraak onderwerpen. Het besluit om al dan niet inspraak te verlenen is een besluit in de zin van de Awb. Hiertegen kan dus bezwaar worden gemaakt. In het tweede lid is bepaald dat inspraak altijd wordt verleend indien een wettelijk voorschrift daartoe verplicht. Van deze wettelijke verplichtingen kan echter niet een volledige opsomming worden gegeven, dit is namelijk afhankelijk van het beleidsonderwerp. Een van de bekendste wettelijke verplichtingen tot het verlenen van inspraak is bij het vaststellen van een bestemmingsplan. Wij hebben ervan afgezien om de wettelijke verplichtingen op te nemen in de tekst van artikel 2 zelf, omdat in de eerste plaats bij een nieuwe wettelijke verplichting direct de verordening moet worden aangepast en in de tweede plaats de verordening hiermee onoverzichtelijk wordt. In het derde lid is opgenomen wanneer geen inspraak wordt verleend. Artikel 3 Inspraakgerechtigden De omschrijving van inspraakgerechtigden vloeit rechtstreeks voort uit de tekst van artikel 150 van de Gemeentewet. In het tweede lid is bepaald dat in een separaat vastgestelde inspraakprocedure kan worden afgeweken van de groep inspraakgerechtigden. Op deze manier wordt het mogelijk gemaakt dat bij bepaalde beleidsvoornemens bijvoorbeeld alleen aan belanghebbende organisaties inspraak wordt verleend.

9 Artikel 4 Inspraakprocedure In het eerste lid is de uniforme openbare voorbereidingsprocedure uit afdeling 3.4 van de Awb van toepassing verklaard op de inspraak. Dit houdt in dat belanghebbenden na terinzagelegging en bekendmaking van het beleidsvoornemen gedurende zes weken schriftelijk of mondeling hun zienswijze naar voren kunnen brengen. Op grond van het tweede lid kan het bestuursorgaan een andere inspraakprocedure vaststellen, waarin kan worden afgeweken van afdeling 3.4. van de Algemene wet bestuursrecht Het is mogelijk één (of meer) standaardprocedure(s) te ontwikkelen die wanneer nodig kan (kunnen) worden ingezet. In het derde lid wordt geregeld dat het college een inspraakprocedure kan vaststellen voor beleid dat door de raad wordt vastgesteld. De raad kan deze bevoegdheid ook aan zich houden. Artikel 5 Eindverslag Onder het in het tweede lid, onderdeel a, genoemde verslag van de gevolgde inspraakprocedure wordt verstaan: Hoe is de procedure feitelijk verlopen? Is afdeling 3.4 Awb onverkort toegepast? Wanneer is het beleidsvoornemen ter inzage gelegd enz.? Onderdeel b betekent dat de eindrapportage een volledig overzicht dient te bevatten van zowel de mondelinge als de schriftelijke inspraakreacties. De schriftelijke inspraakreacties kunnen aan het verslag worden gehecht. In de MvT bij de Awb wordt opgemerkt dat in het verslag kan worden volstaan met een korte zakelijke weergave van de naar voren gebrachte opvattingen en vermelding van de personen die hun opvatting naar voren hebben gebracht. Onder c wordt als het sluitstuk van inspraak voorgeschreven dat het bestuursorgaan aangeeft wat met de zienswijzen wordt gedaan. In het derde lid is bepaald dat het bestuursorgaan het eindverslag op de gebruikelijke wijze openbaar maakt. De bekendmaking van de resultaten van de inspraak is uitermate belangrijk. Het ligt voor de hand om degenen die hebben ingesproken een exemplaar van het eindverslag te sturen. Daarnaast kan het eindverslag algemeen worden gepubliceerd op de gemeentelijke website. Als het aantal insprekers omvangrijk is, kan worden gekozen voor het volstaan met een algemene bekendmaking. Het is aan te bevelen om tijdens de inspraakavond al duidelijkheid omtrent de communicatie te verschaffen. Artikel 6 Overgangsbepaling Door het opnemen van een overgangsbepaling wordt duidelijk dat voor de inwerkingtreding van deze verordening gestarte inspraakprocedures moeten worden afgewikkeld volgens de Inspraakverordening van 23 januari Artikel 7 Inwerkingtreding Spreek voor zich. Artikel 8 Citeertitel Deze verordening wordt aangehaald als: Inspraakverordening. In de citeertitel wordt geen jaartal opgenomen om te voorkomen dat de schijn wordt gewekt dat de verordening slechts voor een jaar geldt.

10 Ambitiedocument inspraak, participatie en actief burgerschap in Nijmegen Meedoen in Nijmegen Nijmegen, 18 januari 2012

11 1. Inleiding Deze notitie is het beleidskader Meedoen in Nijmegen. Hierin zijn de visie en uitgangspunten geformuleerd over participatie van burgers en belanghebbenden. De participatie heeft betrekking op:beleidsvorming, planvoorbereiding- en uitvoering Het is bedoeld als kader voor het gemeentebestuur, de ambtelijke organisatie en de Nijmeegse samenleving. Het biedt een meer eenduidige richtlijn voor de uitvoering van het beleid op het gebied van participatie, inspraak en actief burgerschap. Het is onze ambitie om niet alleen meer mensen te betrekken, maar ook andere mensen. We willen optimaal gebruik maken van de kracht van de samenleving. Nieuwe, digitale technieken bieden hierin nieuwe mogelijkheden. 2. Overheid en burgers, een dynamische verhouding Mondige, betrokken burgers, andere overheid Het concept van de verzorgingsstaat staat onder druk. Dit komt onder andere door globalisering, technologische innovatie en versnippering van vertrouwde sociale verbanden. Ook is het financieel perspectief van de overheid verslechterd. De maatschappelijke emancipatie heeft mondige en geemancipeerde, burgers voortgebracht. Zij stellen het overheidsgezag steeds vaker ter discussie. De wens om zelf mee te denken, te praten en te doen groeit. De samenleving voelt zich steeds meer verantwoordelijk voor de eigen omgeving. Door de steeds hogere opleiding van mensen is er een aanzienlijk potentieel in de Nijmeegse samenleving dat nog teveel onbenut wordt gelaten door de overheid. Daarnaast groeit ook het ongenoegen over hoe instituties zeker ook de overheid- opereren. Dit resulteert soms in claims op verdergaand overheidsingrijpen en dat gaat dan weer hand in hand met de bereidheid om zelf actief bij te dragen aan maatschappelijke doelen. De eigen verantwoordelijkheid, waarop de terugtredende overheid in toenemende mate een beroep doet, roept maatschappelijke vormen van samenredzaamheid op. We zoeken naar een nieuwe balans tussen verzorgingsstaat en civil society 1. Dit zoekproces vraagt om een nieuw verbindend perspectief. In onze optiek kan het versterken van de ruimte voor burgerparticipatie daarbij een belangrijke bijdrage leveren, We realiseren ons dat het met name een kwestie is van Doen!. Als we verder kunnen bouwen op goede voorbeelden uit de praktijk zal de schroom van zowel de overheid als de burgers allengs minder worden. Overheidslegitimatie De overheid wil zich breder te legitimeren dan in de vorm van een vier jaarlijkse verkiezing. Dit vraagt een transparante, open werkwijze en royale ruimte voor beïnvloeding van het beleid vanuit de samenleving. Het vraagt ook om ruimte voor initiatieven vanuit de samenleving en een rol voor de overheid als facilitator. In het bestuursakkoord Werken aan een duurzame toekomst zijn op dit vlak stevige ambities geformuleerd, hier in samenhang geciteerd: Meer dan voorheen willen we bewoners, bedrijven en instellingen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid. We staan voor een toegankelijk en transparant stadsbestuur, dat samenwerkt met bewoners, instellingen en bedrijven. Onze ambitie is een maatschappij waarin alle mensen mee kunnen doen. We gaan daarbij uit van de mogelijkheden van mensen en bieden de ondersteuning die ze nodig hebben om zelfstandig te functioneren. We betrekken de bewoners bij de aanpak van overlast en stimuleren bewoners om zelf hun rol op dit gebied op te pakken. Het uiteindelijke doel is de 1 De burgermaatschappij of civil society kan bondig worden omschreven als het institutionele domein van vrijwillige associaties. Het is een aanduiding van organisaties of instituties buiten de sfeer van de overheid, de markt en de verbanden van familie en vrienden. Mensen maken er vrijwillig deel van uit. De burgermaatschappij staat bovendien voor politieke en maatschappelijke wensbeelden, zoals betrokkenheid van burgers bij de publieke zaak, vergroting van maatschappelijk zelfbestuur ten koste van de politiek, beperking van commerciële invloeden en versterking van gemeenschapszin en tolerantie

12 verantwoordelijkheid voor de eigen buurt te vergroten. We spreken doelgroepen aan op hun eigen kracht en kwaliteiten. Dit betekent dat initiatieven zoveel mogelijk uit de doelgroepen zelf moet komen en dat ondersteuning zoveel mogelijk tijdelijk van aard is. Voor participatie en actief burgerschap houden we rekening met een pluriforme, open samenleving. Niet voor niets staat in het coalitieakkoord, dat we meer en nieuwe groepen willen betrekken bij het maken en uitvoeren van gemeentelijke plannen..het beleid geeft ruimte aan innovatieve en creatieve mensen in de samenleving. We zoeken situationeel en met nieuwe middelen naar de groepen die mee willen denken, praten en doen Bij participatie en actief burgerschap gaan we uit van een open faciliterende rol van de lokale overheid. We geloven dat we met participatie tot betere besluiten kunnen komen die beter aansluiten bij de samenleving. De rol van de gemeenteraad De kwaliteit van burgerparticipatie hangt sterk samen met de vormgeving en de rollen en verantwoordelijkheden van het proces. Op dat terrein komt de gemeenteraad steeds meer toe aan de belangrijke rol die zij daarin kan spelen. Het vormt een van de belangrijkste verbindingsschakels van de raad naar de burger en naar wat er speelt en leeft in de lokale samenleving. Juist de raad kan de brug bouwen en de verbinding leggen naar bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden in de Nijmeegse samenleving. De invloed van de raad op burgerparticipatie (zowel op het proces als op de uitkomsten) is groot: de betrokkenheid van de raad bij burgers maakt echt het verschil. Bewoners die zien dat de raad betrokken is en nadrukkelijk aanwezig bij een proces, voelen zich tot op het hoogste niveau serieus genomen. Op dat moment werk je als raad aan vertrouwen. Het vereist lef om meer ruimte en vertrouwen aan de burger te geven. Het vraagt de bereidheid en het vertrouwen van de raad en de politiek om dat daadwerkelijk te laten zien. Welke rollen heeft de raad? Vastleggen van de visie en uitgangspunten zoals genoemd in deze notitie De raad stelt kwaliteitseisen aan een participatieproces en laat het aan het college en de ambtenaren over het proces te organiseren en uit te voeren; de startnotitie is daartoe een instrument De raad kan zelf als procesarchitect en initiatiefnemer optreden. Het college informeert de raad en legt het college verantwoording af. Tenslotte, de raad heeft de eindverantwoordelijkheid voor de inpassing van de burgerparticipatie in het democratische besluitvormingsproces. De raad is bruggenbouwer tussen deelnemers en het gemeentebestuur. Tijdens het participatieproces zorgt de raad dat alle belangen worden meegenomen en alle betrokkenen ook echt betrokken worden. Wanneer de beslissing is genomen, is het aan de raad om te laten zien hoe de participatie is meegewogen en wat de overwegingen waren om tot een besluit te komen. Ruimte voor nieuwe mogelijkheden Op allerlei gebieden bestaan in Nijmegen al interessante en soms aansprekende vormen van participatie. We zien, dat er naast individualisme steeds meer ruimte lijkt voor de idee, dat een individu zich pas ten volle kan ontplooien in een goed functionerende gemeenschap. Naast burgers die duurzaam deelnemen aan activiteiten zijn er tegenwoordig veel bewoners die actief willen zijn voor tijdelijke, specifieke inzet in formele en informele groepen. Nieuwe digitale,communicatiekanalen (Eparticipatie) bieden ruimte voor vernieuwde, eigentijdse vormen van participatie. Deze zijn aanvullend op traditionele vormen (zoals bijv. fysieke bijeenkomsten waar slechts enkelen aan het woord kunnen komen). Door Eparticipatie is kennis makkelijk toegankelijk voor brede groepen. In de afgelopen periode hebben diverse trajecten op het terrein van beleidsparticipatie gedaan met behulp van social media. Voorbeelden zijn: Culltuurvisie, de parkeervisie, Hoogwaardig Openbaar Vervoer, Power2Nijmegen en de Stadsvisie Maar bijvoorbeeld ook participatie in de openbare ruimte (participatiekaart.nl) Afsluitend zien wij inspraak, participatie en actief burgerschap als middelen om met behulp van bestaande en nieuwe mogelijkheden, meer en nieuwe groepen burgers te stimuleren tot participatie en invloed te geven op het maken en uitvoeren van gemeentelijke plannen en beleid;

13 met behulp van bestaande en nieuwe middelen meer en nieuwe groepen burgers te betrekken bij de zorg voor een veilige woon- en leefomgeving, met inbegrip van zorg voor elkaar; met de input van burgers de kwaliteit van overheidsbesluiten en overheidshandelen te verbeteren; het draagvlak voor de overheid te versterken en daarmee de legitimatie van de overheid en het politiek bestuur Vanuit het gezichtspunt van de burger gaat het echter om één overheid en is het niet alleen die gemeente die af en toe vraagt om mee te denken en praten over gemeentelijke plannen. Daarom gaan we in een separaat raadsvoorstel dieper in op participatie en actief burgerschap in de integrale wijkaanpak. Vanzelfsprekend ademt ook dat voorstel de geest van dit ambitiedocument, te weten het volop bieden van ruimte voor nieuwe groepen en voor nieuwe vormen van participatie en actief burgerschap. In de volgende paragrafen werken we het nieuwe beleid voor participatie en inspraak verder uit. 3. Inspraak en participatie: de ambities voor meedoen in Nijmegen De veranderde - en veranderende - verhouding tussen overheid en burgers vraagt om een passende vormgeving van participatie en inspraak. Ons principe luidt: We bieden inwoners maximale ruimte om mee te doen in Nijmegen en leveren maatwerk. De mate waarin participanten invloed hebben kan per beleidsvoornemen of projecttype immers verschillen. Niet alle onderwerpen lenen zich in gelijke mate voor participatie. De afwegingen in het kiezen van een aanpak voor participatie moeten duidelijk zijn. Daarvoor moet steeds een afwegingsinstrument worden doorlopen. We bieden volop ruimte voor experimenten, toetsen onze plannen aan de participatieladder (zie bijlage), hanteren nieuwe instrumenten waaronder sociale media en spreken af de Nijmeegse spelregels te volgen. Inspraak wordt vanzelfsprekend georganiseerd daar waar de specifieke wet het voorschrijft en we voeren aldus de verplichte voorschriften uit. Dat betekent dat we, de wet volgend, ingezetenen en belanghebbenden gedurende een periode van zes weken in de gelegenheid moeten stellen, schriftelijk of mondeling hun zienswijze over een beleidsvoornemen of een wijziging kenbaar te maken. Voorbeelden van een dergelijke specifieke wet zijn de WRO en Milieuwetgeving. Dit betekent dat het ter inzage leggen van beleidsstukken alleen dan plaatsvindt, wanneer de wet dat voorschrijft. 4. Afwegingen en spelregels Bij het kiezen van een aanpak voor participatie en inspraak gelden de volgende afwegingen en spelregels. Afwegingen voor participatie In alle gevallen is er sprake van een participatietraject bij gemeentelijke plannen, projecten en voorstellen. Over de vorm en reikwijdte is een systematischer afweging van het participatieniveau per dossier noodzakelijk, inclusief maatschappelijke kosten/baten- analyse. De keuze voor een participatieniveau is afhankelijk van het bestuurlijk ambitieniveau en het draagvlak of verwachtingspatroon in de samenleving. De keuze voor de mate van particpatie moet toegelicht worden in de startnotitie. We hanteren hiervoor drie begrippen 2 : Raadplegen: de gemeente maakt een plan of een voorstel en participanten mogen daarover hun meningen en opvattingen laten horen. Zo kunnen plannen nog worden aangepast. Adviseren: de gemeente maakt nog geen uitgewerkt plan, maar bedenkt wel aan welke eisen of voorwaarden een project moet voldoen. Binnen deze regels/eisen is er de ruimte om oplossingen te bedenken of alternatieven aan te dragen, uitwerkingen mede vorm te geven. Dit gebeurt vaak in een participatiegroep die een aantal keer onder begeleiding aan een 2 Ontleend aan de Nationale Ombudsman en de gemeente Amersfoort

14 onderwerp werkt. Met inbreng van de participanten werken we projecten en voorstellen verder uit en komen daarna weer bij hen terug om het resultaat te bespreken. Coproduceren: In deze vorm proberen we gezamenlijk tot een plan of oplossing te komen. Soms nemen burgers zelfs (delen van) publieke taken over. Dat noemen we dan actief burgerschap, waarover verderop meer. Gelijkwaardigheid is het sleutelwoord. Dit is de maximale vorm van participeren, meedoen in Nijmegen Spelregels Met onze ambities en afwegingen als uitgangspunt, stellen we in dit ambitiedocument zeven spelregels vast 3. Deze spelregels bepalen voor de komende jaren de verhouding tussen participatie en inspraak en de mate waarin participatie inhoud krijgt. Als volgt: 1. We maken voordat we beginnen heldere afspraken over het te volgen participatietraject. Deze afspraken leggen we vast in een startnotitie. 2. We bepalen welk participatietraject wordt gevolgd en hoeveel speelruimte er mogelijk is. We organiseren geen participatieproces als er nauwelijks iets te beslissen valt. 3. Participatie betekent voor ons ook: een open en attente houding, serieus luisteren naar wat participanten te zeggen hebben en met hen zoeken naar mogelijkheden. 4. We praten en schrijven in begrijpelijke taal. 5. We zorgen dat participanten kunnen beschikken over alle relevante informatie en bieden deze op verschillende manieren aan. 6. Wanneer er tussentijds wijzigingen optreden, dan laten wij dat weten aan participanten. 7. We nodigen participanten tijdig (tenminste 2 weken van tevoren) uit voor bewonersavonden of deelname aan participatietrajecten/ -vormen en organiseren deze bij voorkeur bij hen in de wijk. 5. Actief burgerschap We beschreven eerder, dat participatie ook bij uitvoering van gemeentelijk beleid of gemeentelijke plannen aan de orde kan zijn. Achter de gemeentelijke programma s gaan grote en vrijwillige inspanningen van onze burgers schuil om de samenleving, samen met anderen en met ons, een beetje beter te maken. Deze vorm van participatie, die wij actief burgerschap noemen, houdt in dat burgers publieke belangen behartigen. Het woord participatie wordt hier gebruikt in de zin van (burger-)participatie in de samenleving. Ook op dit vlak is sprake van nieuwe verhoudingen tussen overheid en burgers. Deze vragen om een ruimhartige opstelling van de lokale overheid ten aanzien van burgerinitiatieven, gericht op het overnemen van publieke taken. Actief burgerschap kan een veelheid van activiteiten omvatten. Denk aan vrijwilligerswerk, activiteiten in sportclubs, in het onderwijs, in besturen, enz.. Met het introduceren van het begrip zelfredzaamheid in het Nijmeegse coalitieakkoord en het WMO- beleidsplan, is het vraagstuk van de verhouding overheid- burgers op de agenda gezet. Steeds meer initiatieven in de samenleving maken al duidelijk, dat de overheid hier niet alles in de hand hoeft te nemen. We noemen voorbeelden als de Eigen krachtconferenties, het Nijmeegse initiatief de Waarmakerij. Net zo Nijmeegs is We kennen ongeveer 80 projecten gericht op zelfbeheer van stukjes openbare ruimte ( Duizenden vrijwilligers en mantelzorgers zijn dagelijks in de weer met hun vereniging, hun jongeren, hun cliënten en patiënten. Hoewel het iedere keer lukt, is het toekennen van een Vrijwilligersprijs bij deze grote hoeveelheid van actieve burgers geen gemakkelijke opgave. De ambities ten aanzien van actief burgerschap lopen gelijk op met die van participatie en inspraak. De uitgangspunten, ambities, afwegingen en spelregels voor participatie worden letterlijk en/of naar de geest toegepast voor nieuwe vormen en initiatieven van actief burgerschap.in een separaat voorstel aan de raad werken wij dit aspect van participatie verder uit tegen de achtergrond van de Nijmeegse wijkaanpak. 6. Verantwoordelijkheden en faciliteiten De verantwoordelijkheid voor participatie, inspraak en het bevorderen van actief burgerschap is een programmaverantwoordelijkheid. Het toepassen van de spelregels en de besluitvorming over het 3 Ontleend aan de Nationale Ombudsman en de gemeente Amersfoort

15 niveau van participatie, zoals in dit ambitiedocument benoemd, maken onderdeel uit van startnotities en planvoorbereidingen. Een bestuurlijk team en een ambtelijke regiegroep onder leiding van een van de leden van het directie team faciliteren waar nodig het uitvoeren van het ambitiedocument en de inspraakverordening. Zij zorgen voor een passend aanbod van informatievoorziening en scholing (Nijmegen School) op het vlak van participatie en inspraak. Bovendien maken zij mogelijk dat een Nijmeegse gereedschapskist ontstaat voor succesvolle, innovatieve en creatieve participatie- en inspraakprocessen en dito voorbeelden van actief burgerschap. Tenslotte zorgen zij voor monitoring en jaarlijkse evaluatie van het nieuwe beleid. Voor het eerst in Vooralsnog wordt het aanbod aan informatievoorziening en scholing op de gebruikelijke manier ontwikkeld en opengesteld voor ambtelijk personeel. Dat wil zeggen: via de programma s en het daarin opgenomen budget voor communicatie en scholing. Resumé ten aanzien van het ambitieniveau In dit ambitiedocument is stilgestaan bij de mogelijke perspectieven voor het doorontwikkelen van een meer op participatie gerichte, open bestuursstijl. Dat kunnen we in Nijmegen doen vanuit de constatering dat de Nijmeegse praktijk op onderdelen al succesvol is. Burgers willen meer participeren en meer invloed, zo blijkt uit de werkconferentie over participatie maar bijvoorbeeld ook uit de deelname aan het proces inzake de cultuurvisie. Moderne communicatiesystemen bieden ook in onze stad kansen voor nieuwe, eigentijdse vormen van participatie die goed kunnen sporen met vormen van betrokkenheid die tijd- en plaats onafhankelijk kunnen zijn. We verwachten daarmee ook meer en nieuwe groepen burgers te betrekken bij beleidsvoorbereiding en uitvoering. Het is een bestuurlijke keuze hoe sterk we investeren in deze doorontwikkeling; het vraagt ook een weging van extra kosten en opbrengsten. Het basisniveau van participatie ligt op het vlak van de verbreding (systematischer alle beleidsterreinen in beeld voor participatie) de verdieping (verhogen van het participatieniveau naar coproductie, meebeslissen en zo mogelijk meedoen, te beginnen met kleinschalige experimenten) het versterken van het (actief) burgerschap, door ruimte te bieden aan maatschappelijk actieve inwoners die zonodig/ tijdelijk gefaciliteerd en ondersteund kunnen worden.dit aspect werken we in een raadsvoorstel separaat uit tegen de achtergrond van de integrale wijkaanpak en met inbegrip van noodzakelijke facilitering.. In dit ambitiedocument is verkend hoe we de regelgeving kunnen herijken, gelet op maatschappelijke ontwikkelingen en de Nijmeegse praktijk. Daarnaast is beschreven langs welke lijnen we stappen kunnen zetten bij de doorontwikkeling van participatie en van actief burgerschap De realisatie van de geformuleerde ambities wordt gemonitord, geëvalueerd en getoetst.daarbij worden burgers vanzelfsprekend betrokken.

16 Bijlage: Participatieladder en de toelichting erop Onderstaande participatieladder geeft de treden aan waarop burgers betrokken kunnen worden bij beleids- en planvorming. Dit moet matchen met de rol en de opstelling die het bestuur voor zichzelf ziet in het proces. (In de tabel worden de opties nader toegelicht.) (Bron: Pröpper, 2009) Toelichting bij de participatieladder Bestuursstijl (rol van het bestuur) Autoritaire stijl Het bestuur voert geheel zelfstandig beleid. Om het beleid bekend te maken verschaft zij hierover informatie. Om het beleid te laten slagen tracht zij doelgroepen zonodig te overtuigen of te overreden. Consultatieve stijl Het bestuur raadpleegt burgers, maatschappelijke organisaties en/of bedrijven over een gesloten vraagstelling. Men kan zich uitspreken over een gegeven beleidsaanpak binnen een Vorm van participatie (rol participant) Ontvanger informatie Adviseur (eindspraak) Voorbeelden Het bestuur stelt de onroerende zaakbelasting vast en maakt bekend dat er een kwijtscheldingsregeling is. Het bestuur neemt een besluit over het scheiden van afval en burgers worden opgeroepen mee te werken met behulp van een gedragsbeïnvloedende voorlichtingscampagne. De gemeente heeft een plan opgesteld voor de inrichting van een braakliggend terrein. Omwonenden, belanghebbenden en belangstellenden kunnen op het plan commentaar leveren.

17 Bestuursstijl (rol van het bestuur) gegeven probleemomschrijving. Participatieve stijl Het bestuur vraagt een open advies waarbij er veel ruimte voor inbreng en discussie is. Participanten kunnen een eigen probleemdefinitie en oplossingsrichting aangeven. Delegerende stijl Het bestuur geeft aan participanten de bevoegdheid om binnen randvoorwaarden zélf beslissingen te nemen en ev. uitvoering aan beleid te geven. Samenwerkende stijl Het bestuur werkt op basis van gelijkwaardigheid met andere partijen samen. Vorm van participatie (rol participant) Adviseur (beginspraak) Medebeslisser Samenwerkingspartner Voorbeelden De gemeente vraagt zich af wat er met een braakliggend terrein moet gebeuren: woningbouw? Recreatie? Sportterreinen? Niets? Omwonenden, belanghebbenden en belangstellenden kunnen van het begin af aan meedenken, discussiëren en een concrete inbreng leveren. Een wijkraad krijgt de bevoegdheid om invulling te geven aan een bepaald bedrag om de leefbaarheid van de wijk te vergroten. Een gezamenlijk bouwplan met projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties (publiek private samenwerking). Een gezamenlijk milieubeleid met andere gemeenten, landschapsorganisaties e.d.

18 Memorandum Wijkmanagement Verslag werkconferentie Maak het met elkaar 1. Algemeen Opzet voor de werkconferentie in grote lijnen: 1. Opening door burgemeester De Graaf 2. Spre kers - Van trends naar de praktijk door dr. Roel in t Veld (hoogleraar governance and sustainability Universiteit van Tilburg) - De praktijk door bewoners Jill van Tiel en Ester Jansen van Doorn 3. Discussie over participatie en uitkomsten 4. Slotwoord wethouder Tankir Deelnemers en vraagstelling Aan de werkconferentie Maak het met elkaar op 10 november 2011 namen 111 personen deel, te weten 38 burgers, 33 professionals, 26 ambtenaren en 14 gemeenteraadsleden. De deelnemers hebben vooraf een rapportcijfer voor participatie van het afgelopen jaar gegeven: een 6,5. Centrale vraagstelling van de avond was: wat is er voor nodig om het rapportcijfer voor participatie met een punt te laten stijgen? Daarnaast hebben zij drie vragen beantwoord, als volgt: 80% van de aanwezigen geeft aan zijn/haar buren wel eens te helpen; 93% dat ze als vrijwilliger actief zijn in uw leefomgeving 94 % dat ze dit in de toekomst ook blijft doen. De werkconferentie was live te volgen via de website van de gemeente Nijmegen en er was de mogelijkheid om mee te discussiëren via Twitter. Opening door Burgemeester De Graaf De overheid kijkt in toenemende mate naar de burger, zeker gezien de bezuinigingen. De komende tijd zal de overheid mensen vragen om verantwoordelijkheden over te nemen en meer zelfredzaamheid van de burger verwachten. Dat vereist dat de burger meer verantwoordelijkheden krijgt om die ruimte te benutten en dat de overheid beter gebruik maakt van de kennis en creativiteit van de burger bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Het betekent een durven overlaten door de overheid van taken aan de burger. Hiervoor is een cultuur- en mentaliteitsverandering nodig bij ambtenaren en bestuurders. Het roept allerlei vragen op hoe om te gaan met burgerparticipatie: Kan de overheid zaken overdragen aan burgers? Hebben burgers daar de tijd en ruimte voor? Wat draagt de overheid dan aan burgers over? Noemen we dat dan inspraak of burgerparticipatie? Wat durft een bestuurder aan burgers over te laten? Welke ruimte is er voor burgers naast het coalitieakkoord en de gemeenteraad? Over onder andere deze vragen zal de werkconferentie gaan. Als ook over wat de overheid en de burger samen kunnen doen, ieder binnen zijn eigen verantwoordelijkheid, in de vorm van een Burger Bestuur Samenwerking (BBS). De overheid moet in ieder geval waken voor pseudoparticipatie, het doen alsof mensen kunnen meedenken en -doen. Vooraf dient goed na te worden gedacht welke ruimte de overheid aan de burger wil geven en dient de overheid daar duidelijk over te zijn. Verslag werkconferentie tweede ronde 0912.docx

19 Memorandum Vervolgvel 1 2. Sprekers dr. Roel in t Veld, van trends naar de praktijk Rondom participatie speelt een aantal ontwikkelingen in Nederland: De verwaarlozing van de burger, met name de creatieve component. De klantrelatie tussen burger en overheid heeft de aandacht van de overheid verdrongen om samen met de burger als creatieve entiteit mee te sturen. Een ontwikkeling van een representatieve democratie naar een participatieve democratie is nodig. We leven in een kennisdemocratie, beheerst door wetenschap, politiek en media. Er zijn geen gezaghebbende kennisdragers meer. Representatie alléén verschaft geen gezag en geen aanvaarding meer. Politiek is sensitief geworden voor voorkeuren van burgers. De vluchtigheid van het kiezersgedrag is toegenomen. De kiezersrelatie is periodiek en vrij passief van aard. De bezuinigingen vragen om een herontwerp op allerlei vlakken, in de wijken en tal van sectoren. Hiervoor zijn burgers nodig die willen mee-herontwerpen. Nijmegen kansrijk volgens prof. Dr. in t Veld In Nijmegen is op het vlak van participatie al veel gedaan. Er is een rekenkameronderzoek geweest, het rondetafelgesprek tussen raad en college vond plaats en nu de werkconferentie. Daarnaast is er wijkbudget. Dit is nog bescheiden in omvang. Goed is dat burgers over een deel van het budget vrij kunnen beschikken. Ook is er een hoop talent onder ambtenaren die met participatie bezig zijn en een grote bereidheid om te investeren in verbindingen. Die bereidheid is er, omdat het gemeentebestuur het toelaat en stimuleert. Daarnaast lijkt Nijmegen de fase van het vijandbeeld tussen overheid en burger voorbij, in tegenstelling tot een groot deel van de gemeenten elders in Nederland. Er lopen al tal van initiatieven in wijken en buurten. Participatie maatwerk Volgens in t Veld suggereert de participatieladder een bestijgen van de ladder indien participatie goed verloopt. De vorm van participatie dient echter niet afhankelijk te zijn van de tree op de ladder, maar van het te bereiken doel. De participatieladder zou dus eigenlijk plat moeten liggen. Wezenlijk is de overtuiging, dat een goed argumentatieproces een inhoud kan opleveren die geen van de deelnemers afzonderlijk had kunnen verzinnen. Bij alle vormen van participatie dient de kwaliteit van de argumentatie en van de communicatie centraal te staan. Adviezen van prof. Dr. In t Veld: 1. Heb als overheid en burger naast de vaste verbanden ook aandacht voor de crowd, publieken en menigten of dingen die evenement gebonden zijn. Spoor via social media op waar iets gist en bruist. 2. Kies een goede verhouding van de stakeholders: bewoners, ondernemers, passanten, professionals en experts. Allemaal zijn ze van belang. 3. De politiek zou een andere rol kunnen vervullen. Niet meer een besluit achteraf. Maar regel vooraf de framing van het probleem, de randvoorwaarden voor de oplossing en de spelregels. Daarna volgt het participatieproces. Achteraf vindt politieke toetsing plaats, uitsluitend op randvoorwaarden en spelregels (zover is Raad voor het Openbaar Bestuur nog niet). 4. Burgerparticipatie is medicijn voor democratie, verhindert populisme. Verslag werkconferentie tweede ronde 0912.docx

20 Memorandum Vervolgvel 2 5. Leer en studeer om de kwaliteit van participatieprocessen te verbeteren. 6. Wees sensitief voor de spanning tussen de klassieke en participatieve democratie. 7. Leer als politici loslaten, ook al is er de onzekerheid en het risico dat het verkeerd kan gaan. Tegelijkertijd: partijen neem verantwoordelijkheid om te komen tot een inhoud waar iedereen zich in kan vinden. Het is belangrijker om het samen te doen, dan om gelijk te krijgen. 8. Verhoog in participatieprocessen het tempo, zodat mensen niet afhaken. De praktijk, bewoners Jill van Tiel en Ester Jansen van Doorn Jill van Tiel geeft aan dat veel zaken goed gaan. Een rapportcijfer 6,5 heeft ze gegeven. Er is in haar wijk een goed wijkplatform met gemotiveerde bewoners. Het contact met de instanties is goed. Het is wel moeilijk om andere mensen in de wijk te laten meedenken en doen. Ze zou graag meer jongeren in het wijkplatform zien. Beter kan volgens haar de communicatie, de ondersteuning die de mensen krijgen, de korte lijnen en duidelijke antwoorden van ambtenaren. Liever een duidelijke nee, dan een vaag antwoord. Ester Jansen van Doorn zegt dat er veel goed gaat, maar dat er nog niet echt sprake is van het samen maken van een inhoud. Daarom heeft ze een 5 als rapportcijfer gegeven. Er worden wel pogingen gedaan om tot elkaar te komen. De burgers hebben nog niet het vertrouwen in ambtenaren of de politiek. Volgens haar is het belangrijk, dat de gemeente terugkoppelt hoe de ideeën van bewoners gestalte hebben gekregen. Anderszijds geeft ze aan dat de burger ook niet zo snel meer verantwoordelijkheid neemt voor het geheel. De burger komt pas in beweging als een vraagstuk zijn/haar eigen voordeur of achtertuin raakt. Dit vindt ze jammer. Ook geeft ze aan dat in de wijkraad ook maar 15 of 20 personen zitten en dus ook niet iedereen in de wijk bereikt. Voor het samen maken van inhoud, zou volgens haar het ambtelijk apparaat, de gemeente en de wijkraden zich hierop moeten inrichten. Als Ester een rapportcijfer enkel voor actief burgerschap moest geven, dan had ze een hoger rapportcijfer gegeven. 3. Discussie over participatie en uitkomsten Na het plenaire gedeelte gaan de aanwezigen uit elkaar om in groepen te discussiëren over stellingen m.b.t. participatie. Het is ook mogelijk om deel te nemen aan een workshop van Eric Hendriks over digitale participatie. Uitkomsten 1 : a. Bewoners willen wel en willen méér (inspraak, meedoen, verantwoordelijkheid nemen); b. Gemeente moet communicatie verbeteren: luisteren, begrijpen, uitleggen, ook nee zeggen! c. Basisregels participatie en dan liefst helemaal vooraan samen processen ontwerpen d. Maak gebruik van kennis en ervaring 50+ e. Gebruik/introduceer nieuwe media, maar werk niet zonder fysieke stukken en bijeenkomsten f. Stem binnen gemeente veel beter af. g. Mandaat voor ambtenaren h. Maatwerk, denk vooral niet op te grote schaal; i. Deel best practices op kleine én grote schaal; j. Neem bewoners serieus en geef ze maximaal ruimte voor experimenten/pilots; k. Geef bewoners ruimte om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor contact met achterban; 1 Dit betreft een samenvatting, voor een uitgebreid overzicht zie bijlage 1. Verslag werkconferentie tweede ronde 0912.docx