RESULTATEN Onderzoek

Transcriptie

1 RESULTATEN Onderzoek Achtkarspelen zwangert mee

2 RESULTATEN Onderzoek Achtkarspelen zwangert mee Uitgave: november 2011 Opdrachtgever: gemeente Achtkarspelen Uitvoering onderzoek en rapportage: GGD Fryslân Vragenlijst: Bureau Beleidsonderzoek (BBO) Auteur en contactpersoon: Annelies Rietdijk, GGD Fryslân 2

3 Samenvatting Eind 2009 bleek uit een inventarisatie in de gemeente Achtkarspelen dat weinig zwangeren gebruik maakten van het bestaande aanbod van prenatale voorlichting in Achtkarspelen. Ook was niet duidelijk welke voorlichting aanstaande ouders eigenlijk willen. De gemeente wil realiseren dat het aanbod beter aansluit op de wensen van aanstaande ouders, ter voorbereiding op de komst van hun kind. Daarom heeft de gemeente GGD Fryslân gevraagd om onderzoek te doen naar de behoefte aan en de bekendheid en ervaringen van prenatale voorlichting onder zwangere vrouwen. Initiatiefnemer van het onderzoek is de Denktank Prenatale Voorlichting Achtkarspelen, welke bestaat uit diverse partijen rond zwangerschap. Het onderzoek is uitgevoerd onder de vlag van het CJG. Gedurende drie maanden zijn zwangeren via de verloskundigen, of huisarts met verloskundige taken, gevraagd om een vragenlijst in te vullen. Vrijwel alle benaderde zwangeren hebben de vragenlijst ingevuld, 103 in totaal. Uit het onderzoek blijkt dat bijna driekwart van de zwangeren tijdens deze zwangerschap informatie wil ontvangen. En dan het liefst door de verloskundige. Maar ook het internet is een belangrijke informatiebron. Gevraagd wordt om extra aanbod, zoals een inloopochtend, of -middag, informatiebijeenkomsten, cursussen, ervaringen uitwisselen met andere vrouwen, of een specifieke internetsite. Informatie behoeften liggen vooral op het terrein van bevalling en gezonde voeding. In het begin van de zwangerschap leven vooral vragen over de groei en gezondheid van het kind, wat er allemaal geregeld moet worden en waar je nu naar toe moet. Aanvullend wil een aantal vrouwen informatie over opvoeding. Opvallend is dat bijna een vijfde deel van de zwangeren rookt tijdens de zwangerschap, tien procent geen foliumzuur heeft gebruikt, dat bijna de helft niet voldoende gezond eet en de ruime meerderheid onvoldoende beweegt. Tegelijkertijd wil bijna de helft van de zwangeren graag meer weten over gezonde voeding. Verder blijkt uit het onderzoek dat 82% van de zwangeren bekend is met een of meer vormen van voorlichting in Achtkarspelen. De website van het CJG is bij zwangeren nog nauwelijks bekend. Daarnaast geef een aantal zwangeren een aantal nuttige tips voor de gemeente. De gemeente Achtkarspelen wil op basis van deze uitkomsten een passend aanbod voor 2012 realiseren. Op basis van de resultaten is in het rapport een aantal aanbevelingen geformuleerd zoals de versterking van (de rol van) het CJG en de website, het ontwikkelen van een informatiemap en het benadrukken van de belangrijke rol die de verloskundige voor de zwangeren in de informatiebehoefte speelt. 3

4 Inhoud 1. Inleiding 5 2. Doelgroep en methode 8 3. Resultaten Respons Achtergrondkenmerken van de zwangere Informatiebehoefte Bekendheid Gebruik, ervaringen en tevredenheid huidige aanbod Toekomstig gebruik Wensen en verbeteringen Gezondheid en leefgewoonte van de zwangere Conclusies en aanbevelingen 19 Bijlagen 4

5 1. Inleiding In opdracht van de gemeente Achtkarspelen heeft GGD Fryslân onderzoek gedaan naar de behoefte aan en de bekendheid en ervaringen van prenatale voorlichting onder zwangere vrouwen. De gemeente wil met de resultaten uit dit onderzoek een samenhangend aanbod realiseren dat aansluit bij de behoefte en waarmee alle aanstaande ouders (en specifieke risicogroepen) voldoende worden bereikt. Aanleiding vormt de wettelijke taak dat gemeenten vanaf 2009 de regierol hebben bij prenatale voorlichting. De Denktank Prenatale Voorlichting Achtkarspelen, bestaande uit diverse partijen rond zwangerschap 1, heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het bepalen van de onderzoeksopdracht, vraagstellingen en onderzoeksmethode. Er is gekozen voor uitvoering van het onderzoek onder de vlag van het CJG (Centrum voor Jeugd en Gezin). Leeswijzer In dit rapport wordt in dit hoofdstuk de aanleiding, het doel en de vraagstellingen van het onderzoek beschreven. In hoofdstuk 2 komt de doelgroep en methode aan de orde. Vervolgens worden in hoofdstuk 3 de resultaten beschreven en in hoofdstuk 4 de conclusies en aanbevelingen. In bijlage 1 staat de gebruikte vragenlijst weergegeven met de resultaten (in percentages). Aanleiding en achtergrond Gemeenten hebben vanaf 2009 de regierol bij Prenatale voorlichting. In 2009 bleek uit een inventariserend onderzoek in de gemeente Achtkarspelen dat er door zwangeren weinig gebruik gemaakt wordt van het huidige bestaande aanbod in Achtkarspelen 2. De vraag die bij de gemeente rees is of de behoefte aansluit bij het aanbod. In artikel 2 van de Wet Publieke gezondheid staat dat het college van burgemeester en wethouders in ieder geval zorg draagt voor het geven van prenatale voorlichting aan aanstaande ouders. Dit artikel maakt onderdeel uit van een wetswijziging, die op 1 januari 2012 in werking treedt. Prenatale voorlichting is bedoeld om aanstaande ouders te informeren over zwangerschap, de bevalling en de periode daarna. De voorlichting bereidt aanstaande ouders voor op wat komen gaat, wijst op mogelijke risico s en geeft informatie over instanties die zorg, hulp of ondersteuning kunnen bieden. De prenatale voorlichting die onder de verantwoordelijkheid van de gemeente valt, is aanvullend op de informatie en de voorlichting van de huisarts, de verloskundige of de gynaecoloog. Prenatale voorlichting werkt preventief. Als aanstaande ouders goed geïnformeerd zijn en de weg naar hulp en ondersteuning weten te vinden, dan kunnen eventuele problemen voor het kind of het gezin worden voorkómen of in een vroegtijdig stadium worden onderkend en aangepakt. De kans op een goede start voor 1 De Denktank bestaat uit diverse partijen rond zwangeren (kraamzorgorganisaties, verloskundigenpraktijken, huisartsen, Stichting Maatschappelijk Werk Fryslân, Jeugdgezondheidszorg GGD Fryslân, CJG Achtkarspelen en afdeling Samenleving van de gemeente). 2 zwangerschapscursus en borstvoeding cursus 5

6 hun kinderen is dan zo groot mogelijk. De gemeente is opdrachtgever voor de prenatale voorlichting. Zij heeft de regierol, bewaakt het proces en stuurt op het eindresultaat. De gemeente let op de kwaliteit. Het gaat hierbij vooral om het bereiken van de kwetsbare groepen en de mate waarin het aanbod aansluit op de vraag. Om bovenstaande redenen is het belangrijk de behoefte aan prenatale voorlichting onder zwangeren en risicogroepen in beeld te krijgen. De gemeente wil hiermee een samenhangend aanbod realiseren dat aansluit bij de behoefte en waarmee alle aanstaande ouders (en specifieke risicogroepen) voldoende worden bereikt. Gemeente Achtkarspelen heeft hiervoor aan GGD Fryslân de opdracht gegeven om een onderzoek uit te voeren naar de behoefte aan prenatale voorlichting bij aanstaande ouders. Er is voor gekozen om de uitvoering onder de vlag van het CJG te laten plaatsvinden. De opdracht aan de GGD is voorbereid door de Denktank. Die heeft aangegeven wat onderzocht moet worden en op welke manier. Dit heeft allereerst geresulteerd in de volgende doel- en vraagstellingen. Doel Het doel van het onderzoek is inzicht verkrijgen in de bekendheid van, ervaringen met en wensen van aanstaande ouders ten aanzien van prenatale voorlichting. En inzicht in de kenmerken van aanstaande ouders (moeders) en de grootte van de risicogroepen in Achtkarspelen. Met dit inzicht wil de gemeente een samenhangend aanbod creëren. Vraagstellingen Bekendheid: - Wat is de bekendheid (en kennis) van het huidige aanbod van prenatale voorlichting in Achtkarspelen? (Bij wie kun je voor wat terecht?) Ervaringen en drempels huidige aanbod: - Wat zijn de ervaringen (tot nu toe) op het gebied van prenatale voorlichting? 0nder andere gebruik, positieve en negatieve ervaringen;, momenteel gebruik, waarschijnlijk toekomstig gebruik, redenen (waarschijnlijk) niet gebruik van het huidige aanbod prenatale voorlichting. Wensen: - Is het aanbod van prenatale voorlichting compleet volgens de ouders? - Welke voorziening of informatie wordt gemist? - Wat is de vraag/zijn de wensen ten aanzien van (de inhoud) van prenatale voorlichting? (Wat willen ze weten/leren, welk soort (zwangerschaps)cursus en met welk doel?) - Wat zijn de praktische wensen inzake prenatale voorlichting? (Wanneer in de zwangerschap, frequentie, tijdstip en hoe willen ze de voorlichting ontvangen? reisafstand, kosten e.d.) 6

7 Kenmerken doelgroep en inzicht risicogroepen: - Wat zijn de kenmerken van de totale doelgroep aanstaande moeders en de specifieke risicogroepen in Achtkarspelen? (Onder andere leeftijd, postcode, opleidingsniveau, burgerlijke staat, eenoudergezin, tienermoeder, meerdere kinderen of eerste kind, gezinsproblemen, hulpverlening in gezin, etc.) 3 3 Gezien de relatief kleine aantallen (naar verwachting in totaal circa 90), is er geen uitsplitsing mogelijk van de resultaten naar de verschillende doelgroepen/kenmerken. 7

8 2. Doelgroep en methode De Denktank Prenatale Voorlichting Achtkarspelen heeft een grote rol gespeeld bij het bepalen van de onderzoeksopdracht, onderzoeksvraagstellingen en onderzoeksmethode. De Denktank bestaat uit diverse partijen rond zwangeren (kraamzorgorganisaties, verloskundigenpraktijken, huisartsen, Stichting Maatschappelijk Werk Fryslân, Jeugdgezondheidszorg GGD Fryslân, CJG Achtkarspelen en afdeling Samenleving van de gemeente). De Denktank heeft bepaald dat het onderzoek wordt uitgevoerd door middel van een vragenlijst aan aanstaande ouders. Hiertoe is een schriftelijke vragenlijst ontwikkeld (bijlage 1). De basis voor de vragenlijst is een lijst van het huidige aanbod aan prenatale voorlichting. De Denktank heeft actief meegedacht bij het opstellen van de vragenlijst en het huidige aanbod geïnventariseerd. De Denktank heeft aangegeven om de vragenlijsten tijdens de informatiemarkt Achtkarspelen zwangert mee voor het eerst uit te reiken aan zwangere vrouwen uit Achtkarspelen en vervolgens drie maanden lang uit te laten delen door de verloskundige of huisarts met verloskundige taken. De zwangere vrouw is gevraagd de vragenlijst ter plekke 4 in te vullen en kreeg bij inlevering van de ingevulde vragenlijst namens de gemeente een cadeaubon. Dit is gedaan om de respons zo positief mogelijk te beïnvloeden (en ook vooral risicogroepen te bereiken). De zwangere vrouwen konden de vragenlijst inleveren in een dichtgeplakte envelop, zodat de inhoud van de vragenlijst anoniem bleef. De gemeente heeft in het voortraject gezorgd voor bekendmaking van het onderzoek aan de verloskundigen, de huisartsen die verloskundig actief zijn en Radarwerk 5 en de rol van de betrokkenen daarbij. De doelgroep aanstaande ouders is via een persbericht op de hoogte gesteld van het onderzoek. De GGD heeft op zes adressen van verloskundige praktijken de vragenlijsten, begeleidende brieven en materialen persoonlijk langs gebracht. De GGD heeft hierbij een uitgebreide toelichting gegeven aan de verloskundigen. Ook zijn er instructies voor de verloskundigen op schrift meegegeven. De adreslijst van de praktijken waar zwangeren uit Achtkarspelen komen, is verstrekt door de gemeente. De periode van gegevensverzameling bedroeg 3 maanden. Half mei 2011 is het onderzoek gestart. De gegevens verzameling is, na de zomervakantie, afgerond in half september. Op basis van een inschatting van het jaarlijkse aantal zwangeren in Achtkarspelen, is berekend dat gedurende de onderzoeksperiode van 3 maanden circa 90 zwangeren benaderd kunnen worden. 90 is een redelijk aantal om inzicht te verkrijgen 4 Bij voorkeur op een rustige plek, in de wachtruimte van de praktijk. In een aantal gevallen hebben de vrouwen de vragenlijst tijdens het spreekuur ingevuld. Op de informatiemarkt zat men aan een tafel met een kop koffie erbij. 5 Om de zogenaamde risicogroepen extra te bereiken, is Stichting Radar werk benaderd om zwangeren uit Achtkarspelen te ondersteunen bij het invullen van de vragenlijst. Bij de start van het onderzoek bleken er geen zwangeren uit Achtkarspelen bij Radar bekend. (Radar werkt voor uitkeringsgerechtigden met grote afstand tot de arbeidsmarkt) 8

9 in de bovengenoemde vraagstellingen. Voor een eventuele uitsplitsing naar risicogroepen worden de aantallen te klein. Bij voorkeur zijn de vrouwen 3 maanden of langer zwanger, omdat de inschatting is dat na deze periode meer informatie zoekgedrag plaatsvindt. De gegevens zijn ingevoerd in het statistische verwerkingsprogramma SPSS. De percentages zijn in bijlage 1 in de vragenlijst bijgeschreven. De Denktank Prenatale Voorlichting Achtkarspelen heeft een grote rol gespeeld bij het bepalen van de onderzoeksopdracht, onderzoeksvraagstellingen en onderzoeksmethode. Zwangere vrouwen zijn via de verloskundige gevraagd een vragenlijst in te vullen 9

10 3. Resultaten 6 In bijlage 1 staat de gebruikte vragenlijst met de resultaten (in percentages) weergegeven. 3.1 Respons In totaal hebben 104 vrouwen uit Achtkarspelen een vragenlijst ingevuld, waarvan 103 zwanger en één (nog) niet. Dit is meer dan vooraf was ingeschat. Het is daarom zeer waarschijnlijk dat vrijwel alle zwangeren in de onderzoeksperiode in Achtkarspelen een vragenlijst hebben ingevuld. Dit geeft een representatief beeld van de informatiebehoeften, bekendheid, ervaringen en wensen van aanstaande ouders in Achtkarspelen op het gebied van prenatale voorlichting. Eén vrouw heeft een postcode buiten Achtkarspelen en is bij de verdere analyses niet betrokken. Negentien zwangeren hebben de vragenlijst op de informatiemarkt ingevuld, zes bij de huisarts met verloskundige taken en de overige bij een verloskundige(praktijk). De deelname aan het onderzoek is hoger dan verwacht; de resultaten geven een representatief beeld van de zwangeren in Achtkarspelen. 3.2 Achtergrondkenmerken van de zwangere De gemiddelde leeftijd van de zwangere vrouwen in Achtkarspelen is 30 jaar en varieert van 21 tot en met 41 jaar. Gemiddeld zijn de vrouwen 27 weken zwanger. Van de zwangeren is 85% langer dan 19 weken zwanger en 6% is 14 weken of korter zwanger. Het blijkt dat de vrouwen met de relatief korte zwangerschapsduur, wel antwoorden op de (informatie)vragen in de vragenlijst. Daarom zijn deze vrouwen betrokken bij de analyses. Voor 39% van de zwangeren wordt dit het eerste kind, een evenzo grote groep heeft al één kind en 21% heeft twee of meer kinderen. Vrijwel alle vrouwen zijn gehuwd of samenwonend. Twee procent is alleenstaand. Het gemiddelde opleidingsniveau van de zwangere vrouwen is (gemiddeld) hoog. Ruim een kwart (25%) heeft een hbo- of universitair diploma, 6% een havo- of vwo-diploma. Ruim de helft (55%) heeft een mboopleiding afgerond en 13% heeft een lbo- of mavodiploma. Niemand heeft alleen de basisschool doorlopen. Vergeleken met de gemiddelde Friese vrouw van 19 t/m 64 jaar 7 zijn er in Achtkarspelen relatief minder vrouwen met een lbo- of mavo-opleiding en meer met mbo-, havo- en vwo-diploma. Wel is het zo dat de groep zwangere vrouwen in Achtkarspelen gemiddeld een lagere leeftijd heeft dan de gemiddelde Friese vrouw van 19 t/m 64 jaar. Ouderen zijn over het algemeen lager opgeleid dan jongeren. Ruim driekwart (78%) van de zwangere vrouwen heeft betaald werk, 14% is fulltime huisvrouw, 5% krijgt een uitkering en 3% volgt (nog) onderwijs. Het percentage werkende is iets hoger dan de gemiddelde Fries van 19 t/m 64 jaar (75%) en ook dan de gemiddelde Friese volwassen vrouw (70%). Ruim de helft van de zwangere vrouwen spreekt thuis meestal Fries. Daarnaast spreekt 15% zowel Fries als Nederlands. Ruim een kwart spreekt thuis meestal Nederlands en 1% spreekt een andere taal/dialect. 6 Waar in de resultaten gesproken wordt over zwangeren in Achtkarspelen wordt bedoeld; de zwangeren die een vragenlijst hebben ingevuld 7 GGD Fryslân, gezondheidsenquête

11 Tabel 1. Hoogst afgeronde opleiding (%); Friesland (19-64) tegenover zwangeren in Achtkarspelen Fries Friese vrouw Zwangere Achtkarspelen Basisschool Lbo/mavo Mbo/havo/vwo Hbo/wo (Bron Friese gegevens: GGD Fryslân, Gezondheidsenquête 2010) De zwangere vrouw in Achtkarspelen is redelijk goed opgeleid en heeft in ruim driekwart van de gevallen betaald werk. Voor 39% van de vrouwen wordt deze zwangerschap haar eerste kind. 3.3 Informatiebehoefte Het peilen van de informatiebehoefte is gedaan door met een open vraag te informeren naar: Toen je wist dat je zwanger was, waar wilde je toen (vooral) meer over weten? Ruim driekwart (80 vrouwen) heeft deze vraag beantwoord. De meeste vrouwen willen vooral weten hoe het met de groei, gezondheid en ontwikkeling van hun kind is (circa 25 keer opgeschreven). Maar ook leven er veel vragen Onderwerpen waar zwangere vrouwen informatie over over wat er allemaal geregeld moet worden of willen ontvangen welke stappen genomen moeten worden (12 keer). Circa 8 tot 9 vrouwen vragen zich af waar Door meer dan 40% van de zwangeren aangekruist: ze naartoe moeten, welke hoe het gaat rond de thuisbevalling (48%) verloskundigenpraktijk en/of willen meer weten gezonde voeding (45%) over de bevalling, zwangerschap of hoe het gaat rond de ziekenhuisbevalling (43%) borstvoeding. Opvallend is dat redelijk veel of je thuis kunt bevallen of in het ziekenhuis (41%) vrouwen (9) willen weten wat ze wel en niet mogen of wat goed is tijdens de zwangerschap, Door 30%-39% van de zwangeren aangekruist: zoals voeding, sporten en leefgewoonten in het lichaamsbeweging tijdens de zwangerschap (38%) algemeen. Verder wil een aantal vrouwen iets bij wie ik ondersteuning kan krijgen tijdens en na de weten over de controles (5) of echo s (2). Een zwangerschap (38%) enkeling wil meer informatie over aangeboren verloop van de kraamperiode (34%) afwijkingen, koemelkallergie, kwaaltjes en mogelijkheden kinderopvang (34%) opvoeding. In bijlage 2 staat een overzicht van hoe ik weer fit word na de bevalling (34%) de exacte antwoorden op deze vraag. babyverzorging (30%) De meeste vrouwen willen vooral weten hoe wat ik van het consultatiebureau kan verwachten (30%) het met de groei, gezondheid en ontwikkeling van hun kind is. Ook leven er veel vragen over wat er allemaal geregeld moet worden en waar je nu naar toe moet. Opvallend is dat redelijk veel vrouwen willen weten wat ze wel en niet mogen of wat goed is tijdens de zwangerschap. Naast de open vraag over de informatiebehoefte, is er ook een gesloten vraag gesteld. Hierbij konden de vrouwen aankruisen of ze tijdens deze zwangerschap over een bepaald onderwerp informatie wil, en zo ja, hoe ze die informatie het liefste zou willen krijgen. Bij deze vraag heeft 72% een of meerdere onderwerpen 11

12 aangekruist, 28% heeft geen enkele behoefte aan informatie. In het kader hiernaast staan de onderwerpen waarover meer dan 30% van de zwangere vrouwen informatie wil. De overige onderwerpen zijn minder vaak aangekruist (bijlage 1, vraag 8). Gevolgen van meeroken, gevolgen van alcoholgebruik en seksualiteit scoren het laagst; minder dan 20% wil hier informatie over ontvangen tijdens de zwangerschap. Over het algemeen willen de meeste zwangeren de door hun gewenste informatie het liefst ontvangen van de verloskundige (of huisarts). Alleen informatie over lichaamsbeweging tijdens de zwangerschap, combineren van taken als moeder met gezin/werk en mogelijkheden kinderopvang ontvangen de vrouwen het liefst via een website. Zaken rond een ziekenhuisbevalling, fles- of borstvoeding en het combineren van taken als moeder met gezin/werk, lenen zich (naast de persoonlijke informatie van de verloskundige) ook redelijk goed voor een informatiebijeenkomst. De meeste vrouwen (60%) zijn voor informatie het eerst naar de verloskundige gegaan toen ze wisten dat ze zwanger waren. Bijna een kwart (23%) ging naar de huisarts, 7% naar het ziekenhuis/gynaecoloog. 12% heeft anders aangekruist, waarbij 8% internet heeft genoemd. Van de zwangeren wil bijna driekwart tijdens deze zwangerschap nadere informatie ontvangen. Informatie over de thuisbevalling (48%), ziekenhuisbevalling (43%) en gezonde voeding (45%) scoren het hoogst. De meeste vrouwen willen de informatie het liefst van de verloskundige krijgen. 3.4 Bekendheid Van de zwangeren is 82% bekend met één of meer vormen van voorlichting voor zwangeren in Achtkarspelen. Het meest bekend zijn de vrouwen met de cursus borstvoeding door verloskundige of kraamzorg. Dit wordt gevolgd door informatiebijeenkomsten door de verloskundige, zwangerschapscursus van kraamzorg en zwangerschapszwemmen. Zie figuur 1. Het minst bekend zijn: zwangerschapscursus fysiotherapiepraktijk (10%), informatiebijeenkomst borstvoeding in ziekenhuis (10%) en de website CJG Achtkarspelen (2%). 18% van de zwangeren kent geen enkele vorm van voorlichting in Achtkarspelen. Verreweg de meeste zwangeren denken dat zij de meeste informatie over zwangerschap en bevalling kunnen krijgen bij de verloskundige (91%). Ook internet scoort hoog (65%). Ruim een kwart denkt bij familie/vrienden of huisarts de meeste informatie over zwangerschap en bevalling te kunnen halen 8. Informatie via een informatiebijeenkomst (12%) 9 of een cursus borstvoeding (4%) scoren het laagst. 82% van de zwangeren is bekend met één of meer vormen van voorlichting voor zwangeren in Achtkarspelen. Het meest bekend is de cursus borstvoeding door een verloskundige, het minst bekend het CJG Achtkarspelen. Negen op de tien zwangeren denken dat zij de meeste informatie over zwangerschap en bevalling kunnen krijgen bij de verloskundige. Ook internet scoort hoog (65%). 8 Er konden maximaal drie antwoorden worden aangekruist op de vraag waar men denkt de meeste informatie over zwangerschap en bevalling te kunnen krijgen. 9 De 12 vrouwen die deze mogelijkheid hebben aangekruist, blijken niet de vrouwen te zijn die de vragenlijst op de informatiebijeenkomst in mei hebben ingevuld (op twee vrouwen na). 12

13 cursus borstvoeding door verloskundige cursus borstvoeding door kraamzorg informatie bijeenkomst borstvoeding door verloskundige zw angerschapscursus kraamzorg infobijeekomst zw angers door verloskundige zw angerschapszw emmen Figuur 1. Meest bekende vormen van voorlichting in Achtkarspelen 3.5 Gebruik, ervaringen en tevredenheid huidige aanbod Van de zwangeren volgt éénderde een of meer vormen van voorlichting of heeft dat in een eerdere zwangerschap in Achtkarspelen gedaan. Tweederde (66%) volgt geen enkele vorm van voorlichting in Achtkarspelen. Een zwangerschapscursus door kraamzorg wordt het meest gevolgd (15%). 8% maakt gebruik van de cursus borstvoeding door kraamzorg of door verloskundige en 7% van yoga bij een verloskundige. De overige vormen van voorlichting worden door minder dan 5% aangekruist. Eenderde maakt gebruik van één of meer vormen van voorlichting of heeft dat in een eerdere zwangerschap gedaan. Aan de vrouwen die één of meer vormen van voorlichting in Achtkarspelen volgen, of tijdens een eerdere zwangerschap hebben gevolgd, zijn vervolgvragen gesteld. Dit zijn 32 vrouwen (gebruikers) 10. Van de gebruikers koos iets meer dan de helft (55%, 17 vrouwen) voor de voorlichting omdat ze meer te weten willen komen over borstvoeding. Iets minder dan de helft deed dit om meer te weten te komen over zwangerschap of bevalling 11. Circa een kwart geeft als reden dat ze er van tevoren goede dingen over hadden gehoord, op advies van familie of vrienden en/of op advies van verloskundige of huisarts. 10% (3 personen) geeft als reden dat ze er een positieve ervaring mee hebben. 10 Gezien dit relatieve kleine aantal is bij de vervolgvragen geen nadere uitsplitsing te maken naar de vorm van voorlichting die is gevolgd. De absolute aantallen bij de beschrijvingen geven een goede indicatie. 11 Deze percentages hangen samen met het gebruik, dat wil zeggen borstvoedingscursus is het meeste gevolgd, dus informatie daarover is dan ook de belangrijkste reden om die cursus/bijeenkomst te volgen. 13

14 De meeste gebruikers vinden dat de verschillende vormen van voorlichting 12 vaak genoeg wordt aangeboden. Volgens twee tot drie personen zou het vaker moeten en een nagenoeg even grote groep vindt dat het meer dan genoeg wordt aangeboden. Het merendeel van de gebruikers is tevreden over de cursussen en informatiebijeenkomsten zwangerschap of borstvoeding. Een enkeling is ontevreden. Bij de zwangerschapscursus is 11% ontevreden (dat zijn 3 vrouwen). Daar is in verhouding ook het meest gebruik van gemaakt. Alle gebruikers geven een 6 of hoger als rapportcijfer voor het totaal aan voorlichting dat ze tot nu toe in Achtkarspelen hebben gekregen. Het gemiddelde rapportcijfer is een 7,3 en varieert van een 6 tot een 8. Bijna de helft geeft een 7; 46% een 7,5 of een 8. Het merendeel van de gebruikers is tevreden over de cursussen en informatiebijeenkomsten zwangerschap en/of borstvoeding. De gebruikers geven gemiddeld een 7,3 als rapportcijfer voor het totaal aan voorlichting dat ze tot nu toe in Achtkarspelen hebben gekregen. Een aantal vrouwen mist informatie in de voorlichting van Achtkarspelen: Borstvoedingscursus Gedegen kennis van borstvoeding en inbakenen bij consultatiebureau Leven na zwangerschap/opvoeding Uitgebreidere voorlichting Sport en zwangerschap Voorlichting over ouderschap en gezond zwanger worden Yoga Bij de zwangerschapscursus heb ik het persoonlijke contact met andere cursisten gemist; de cursus werd afgedraaid en er was weinig ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. Weet niet, heb zelf niets gemist tijdens de zwangerschappen. 3.6 Toekomstig gebruik De zwangere vrouwen in Achtkarspelen die geen enkele vorm van voorlichting volgen, of tijdens eerdere zwangerschappen hebben gevolgd, (63 niet-gebruikers) zijn gevraagd naar het toekomstig gebruik. De meerderheid van deze niet-gebruikers geeft aan in de toekomst ook geen gebruik van een cursus of informatiebijeenkomst borstvoeding of zwangerschap te gaan maken (60%), 6% geeft aan dit wel te (willen) doen en een op de drie weet het nog niet. In figuur 2 is weergegeven waarom de niet gebruikers ook in de toekomst geen gebruik van een vorm van voorlichting gaan maken. Hieruit blijkt als belangrijkste redenen dat deze niet-gebruikers er geen behoefte aan hebben, al genoeg informatie hebben of de informatie op een andere manier verkrijgen. Een eventuele (verre) reistijd speelt geen enkele rol. 12 Betreft: cursussen en informatie bijeenkomsten borstvoeding en zwangerschap. 14

15 Moet er te ver voor reizen Weet niet w at die voorlichting inhoudt Vond het tijdens een vorige zw angerschap niet zo nuttig De tijden of dagen komen niet goed uit Heb het in mijn vorige zw angerschap al gebruikt Niet van toepassing Vind het te duur Anders, namelijk Wist niet dat het in Achtkarspelen aangeboden w erd Moet nog nadenken of ik er gebruik van ga maken Ik heb al genoeg informatie Vind voldoende info op een andere manier Heb er geen behoefte aan 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Figuur 2. Redenen om ook in de toekomst geen informatie bijeenkomst of cursus over zwangerschap of borstvoeding te (gaan) volgen. In de vragenlijst zijn de volgende opmerkingen erbij geschreven; werk zelf in de kraamzorg/verloskundige (2x), heb al kinderen (2x), cursussen die hier worden aangeboden zijn te weinig informatief en sluiten niet aan bij de wensen (traag tempo, te rustig), belangrijk dat vader meegaat, volgens familie/vrienden niet echt prioriteit omdat je veel advies krijgt van kraamhulp. De meerderheid van zwangeren die geen voorlichting in Achtkarspelen volgt of heeft gevolgd, gaat dat ook in de toekomst niet doen. Belangrijkste redenen zijn dat zij er geen behoefte aan hebben, al genoeg informatie hebben of de informatie op een andere manier verkrijgen. 15

16 3.7 Wensen en verbeteringen Aanvullend aanbod Aan alle 103 zwangeren is gevraagd welk aanbod ze in Achtkarspelen meer zouden willen hebben. 43% heeft geen behoefte aan meer aanbod in Achtkarspelen 13. Zestig vrouwen kruisen wel een aanvullend aanbod aan. Het aantal vrouwen dat wel een aanvullend aanbod aankruist is, door een foutieve vraagstelling, waarschijnlijk wat aan de hoge kant. Het meeste aangekruist is een inloopochtend/-middag (11 vrouwen, dat is 11% van de 103 zwangeren). Tien zwangeren hebben behoefte aan meer aanbod in de vorm van informatiebijeenkomsten en evenzoveel aan informatie op internet. Cursussen, zwangerschapsyoga/alternatieve benaderingen en ervaringen uitwisselen met andere zwangere vrouwen, is door 9 vrouwen aangekruist. Controle door verloskundige 7 keer, gevolgd door folders (5 keer), kinderwensspreekuur (5 keer) en huisbezoek (4 keer). Als aanvullend aanbod is specifiek opgeschreven (3 vrouwen); opvoeding van kinderen, cursus met partner en informatiepakket van gemeente met naast de verzorging ook wettelijke zaken. Van alle zwangeren heeft 57% behoefte aan een aanvullend aanbod. De meeste vrouwen (11%) hebben aanvullend behoefte aan een inloopochtend/-middag. Maar ook aan informatie bijeenkomsten, internet, cursussen en ervaringen uitwisselen met andere vrouwen is aanvullend behoefte. Aan huisbezoek is aanvullend het minste behoefte. Meer informatie Circa 30 vrouwen hebben aangegeven waarover ze meer informatie zouden willen hebben. Het meest opgeschreven is de bevalling (5 keer) en opvoeding (4 keer). Bij de opvoeding is één keer toegevoegd een aanspreekpunt in de buurt om je vragen te stellen. Borstvoeding, Folder over erkenning door consultatiebureau en zwangerschapsyoga zijn allen 2 keer genoemd. vader, aangifte, en wat te Voor alle beschrijvingen zie bijlage 3. regelen de eerste dagen. Zwangeren willen vooral meer informatie over de bevalling en opvoeding. Verbeteringen Circa 16 personen geven een verbeterpunt aan (zie bijlage 4). De genoemde verbeterpunten zijn divers en soms tegenstrijdig. Zo gaat een aantal verbeterpunten over het tijdstip, waarbij de ene keer liefst s avonds wordt genoemd (2 keer) en de andere keer in de ochtend (1 keer). De meeste verbeterpunten gaan over de frequentie, waarbij vooral meer aanbod, meer uitleg (zonder De zwangerschapscursus mag specificatie) en vaker inlooptijden en spreekuur worden genoemd. best iets moderner, losser en fysieker. 13 Bij deze vraag is verzuimd een niet van toepassing antwoord op te nemen. 43 vrouwen hebben geen enkel aanvullend aanbod aangekruist en kunnen derhalve worden beschouwd als vrouwen die geen behoefte hebben aan aanvullend aanbod. Het aantal vrouwen dat wel een aanvullend aanbod aankruist is, door de foutieve vraagstelling, waarschijnlijk wat aan de hoge kant. 16

17 Ook is een aantal verbeterpunten over het soort aanbod beschreven (allen 1 keer beschreven): - mis een info avond over het leven na de bevalling (opvoeding) - Consultatie Bureau meer open en meer deskundigheid - Cursussen ook iets voor partners - Plaats zwangerschapscursus in Buitenpost - Samenstelling van de groep. Te weinig animo voor cursus borstvoeding. - Uitgebreide informatiemap met alle belangrijke dingen voor nieuwe ouders De 16 genoemde verbeterpunten zijn divers en soms tegenstrijdig. Tips Meer dan tien vrouwen hebben en tip gegeven (een overzicht staat in bijlage 5). Opvallend is dat bij de tips de (on)bekendheid van de rol van de gemeente bij zwangerschapsinformatie ter sprake komt. Betere profilering, meer reclame en een website over zwangerschap in Achtkarspelen zijn een aantal genoemde tips. Meer reclame maken dat er info/cursussen zijn voor zwangere vrouwen (ik wist van niks) Heb zelf nooit gedacht om via de gemeente informatie over zwangerschap te zoeken. Hier meer informatie over verstrekken. Heb geen tips, als ik iets wil weten is er altijd wel een goede voorlichting. Betere profilering, meer reclame van de gemeente over hun rol bij zwangerschapsinformatie en een website over zwangerschap in Achtkarspelen zijn een aantal genoemde tips. 3.8 Gezondheid en leefgewoonte van de zwangere Bijna alle zwangeren vinden de eigen gezondheid en het verloop van de zwangerschap goed tot uitstekend. Bij 2% verloopt de zwangerschap matig. Sporten en bewegen Bijna één op de vijf zwangeren (19%) beweegt volgens de norm voor Gezond bewegen; dat is op minimaal 5 dagen per week, 30 minuten matig intensief bewegen. Dit is veel minder dan de gemiddelde Friese vrouw of inwoner van Achtkarspelen (respectievelijk 47% en 43%) 14. Bijna een op de drie zwangeren (32%) doet wel op 5 of meer dagen per week aan lichaamsbeweging (minder dan 30 minuten). Voldoende bewegen is ook gezond voor de zwangere vrouw (en kind). Al worden zwangeren wel geadviseerd om geen sporten te doen waarbij een risico is op vallen of ernstig letsel, zoals paardrijden en skiën. 14 GGD Fryslân, gezondheidsenquête

18 Roken en drinken 15 Roken tijdens de zwangerschap doet 17% weleens. 15% is gestopt toen ze wist dat ze zwanger was. De rest heeft vroeger gerookt (26%) of nooit gerookt (41%). Vrijwel niemand (96%) drinkt alcohol tijdens de zwangerschap. 2% doet dit 1-5 keer per half jaar, 1% 1-3 keer per maand. Voeding Het voedingscentrum geeft de volgende voedingsnormen aan: Groentenorm: gemiddeld 200g groente per dag op minimaal 5 dagen per week Fruitnorm: gemiddeld 2 stuks fruit per dag waarbij 1 stuk fruit vervangen mag worden door vruchtensap. Ontbijtnorm: op minimaal 5 dagen in de week ontbijten. Deze normen zijn voor zwangeren niet anders. In Fryslân voldoet 24% van de inwoners van 19 tot 65 jaar aan de groentenorm en 33% van de inwoners aan de fruitnorm. Ruim vier op de vijf ontbijt minstens 5 keer per week. Alhoewel de vraagstellingen van beide onderzoeken niet helemaal gelijk zijn, eten de zwangeren in Achtkarspelen iets gezonder; zo eet 58% van de zwangeren op minimaal 5 dagen in de week groenten/rauwkost, voldoet 45% aan de fruitnorm en 98% aan de ontbijtnorm. Vrouwen die zwanger willen worden moeten ter bescherming van het kind bij voorkeur al voor de conceptie foliumzuur slikken, en daarmee doorgaan tot in de achtste week van de zwangerschap. Tien procent heeft dit niet gedaan, 40% heeft in het begin van de zwangerschap foliumzuur gebruikt en 51% ook voor (en in het begin) van de zwangerschap. De zwangeren in Achtkarspelen voelen zich over het algemeen gezond. Zwangeren voldoen iets vaker aan de voedingsnorm vergeleken met de gemiddelde Fries, maar voldoen minder aan de beweegnorm. Zeventien procent rookt weleens tijdens de zwangerschap. Vrijwel niemand drinkt alcohol tijdens de zwangerschap. Een op de tien heeft geen foliumzuur gebruikt. 15 Doordat de vragenlijsten ter plekke in de praktijk zijn ingevuld en er mogelijk andere mensen aanwezig waren, kan het geven van sociaal wenselijke antwoorden bij dit onderwerp een rol spelen. Dit kan betekenen dat de resultaten een onderschatting van de werkelijkheid is. 18

19 4. Conclusies en aanbevelingen Beleid Achtkarspelen De gemeente Achtkarspelen wil een samenhangend aanbod realiseren op het terrein van de prenatale voorlichting die aansluit op de behoefte en waarmee alle aanstaande ouders (en specifieke risicogroepen) voldoende worden bereikt. Eén van de onderdelen van dit beleid is om zowel de behoefte aan prenatale voorlichting als de risicogroepen in beeld te krijgen. Om dat uit te zoeken heeft de gemeente een opdracht gegeven aan GGD Fryslân om inzicht te krijgen in de bekendheid met prenatale voorlichting, de ervaringen en drempels van het huidige aanbod, de wensen en de kenmerken van de doelgroep en de risicogroepen. Bekendheid Wat is de bekendheid (en kennis) van het huidige aanbod van prenatale voorlichting in Achtkarspelen? (Bij wie kun je voor wat terecht?). 82% van de zwangeren is bekend met één of meer vormen van voorlichting voor zwangeren in Achtkarspelen. Het meest bekend is de cursus borstvoeding door een verloskundige (44%), het minst bekend de website van het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) Achtkarspelen (2%). Opvallend is dat minder dan een kwart van de zwangeren denkt de meeste informatie over zwangerschap en bevalling bij een zwangerschapscursus te krijgen. 91% denkt de meeste informatie via de verloskundige te verkrijgen, 65% via internet. Voor informatie is een groot deel van de vrouwen (60%) het eerst naar de verloskundige gegaan toen ze wisten dat ze zwanger waren. Aanbeveling Het CJG meer bekendheid geven als toegangspoort voor (aanstaande) ouders bij vragen en problemen met kinderen. Alle ouders die hun eerste kind verwachten, komen in contact met de huisarts, verloskundige of gynaecoloog in het kader van de reguliere zorgverlening. Voor de vroegsignalering en toegeleiding naar hulp is het van belang dat ouders voor en na de geboorte de weg naar het Centrum voor Jeugd en Gezin weten te vinden. Het organiseren van de prenatale voorlichting door de gemeente onder de vlag van het CJG maakt het CJG herkenbaar. Het CJG kan de prenatale voorlichting coördineren en versterken: onder andere door een goede sociale kaart te ontwikkelen via een digitaal CJG met algemeen aanbod, specifiek aanbod en voorbereiding op ouderschap (met links naar aanbieders). Zwangeren geven verloskundige een zeer belangrijke rol in de informatieverstrekking over zwangerschap en bevalling. In dit kader is het van belang dat de gemeente de relatie tussen CJG en verloskundigen versterkt. Op deze wijze wordt de verwijzing over en weer eenvoudiger waardoor zwangeren goed kunnen worden geïnformeerd. Naast de inhoud en de vorm van de prenatale voorlichting behoeft de afstemming en samenwerking binnen de keten rondom zwangeren de nodige aandacht. Voor goede prenatale voorlichting is het van belang dat iedereen binnen de keten weet waar, wanneer, welke informatie aan bod komt/ aangeboden wordt. Men kan 19

20 dan binnen zijn eigen zorg daar aansluiting op vinden. Dat kan in het begin erg zoeken zijn; wat vertel je in de collectieve voorlichting en waar haak je op in tijdens de individuele contacten, hoe zorg je dat er in de 1e lijn praktijken dezelfde basisinformatie wordt gegeven als in de 2e lijn (ziekenhuis)? De eenduidigheid van de informatie is belangrijk. De bekendheid van het CJG kan verder worden vergroot via een (specifieke) website voor zwangeren in Achtkarspelen. Zie verder onder het kopje wensen bij de aanbeveling. Ervaringen en drempels huidige aanbod Wat zijn de ervaringen (tot nu toe) op het gebied van prenatale voorlichting? Onder andere gebruik, positieve en negatieve ervaringen, momenteel gebruik, waarschijnlijk toekomstig gebruik, redenen (waarschijnlijk) niet gebruik van het huidige aanbod prenatale voorlichting. Een derde van de zwangeren maakt gebruik van één of meer vormen van voorlichting of heeft dat in een eerdere zwangerschap gedaan. Het merendeel van deze gebruikers is tevreden over de cursussen en informatie bijeenkomsten zwangerschap en/of borstvoeding. Ook wordt de voorlichting volgens de meesten vaak genoeg per jaar aangeboden. De gebruikers geven gemiddeld een 7,3 als rapportcijfer voor het totaal aan voorlichting dat ze tot nu toe in Achtkarspelen hebben gekregen. De belangrijkste redenen om een voorlichting te volgen zijn het meer willen weten over borstvoeding, zwangerschap of de bevalling. De meerderheid van zwangeren die geen voorlichting in Achtkarspelen volgt of heeft gevolgd, gaat dat ook in de toekomst niet doen (60%). Belangrijkste redenen zijn dat zij er geen behoefte aan hebben, al genoeg informatie hebben, of de informatie op een andere manier verkrijgen. Reistijd en kosten spelen vrijwel geen rol. 6% van de niet-gebruikers, wil in de toekomst nog wel een informatiebijeenkomst of cursus gaan volgen. Aanbeveling De belangrijkste redenen om een voorlichting te volgen zijn dat de vrouw meer wil weten over borstvoeding, zwangerschap of de bevalling. Aangezien er meer en specifiek andere informatievragen bij de zwangeren leven, zou het aanbod daarop aangepast kunnen worden (zie onder wensen/informatiebehoeften). Het is de vraag of een cursus of informatie bijeenkomst de meeste gewenste vorm is voor voorlichting over zwangerschap en bevalling. Van alle genoemde informatie onderwerpen, wil de meerderheid die informatie het liefste ontvangen van de verloskundige (zie onder wensen/informatiebehoeften). De verloskundige krijgt van de zwangeren een veel belangrijkere rol in de informatieverstrekking over zwangerschap en bevalling dan hetgeen wordt geboden in de zwangerschapscursus. Ook internet wordt een belangrijkere rol toebedeeld. Het hangt van het soort informatie af welke vorm het meest geschikt is (zie verder onder aanbeveling onder het kopje wensen. Wensen - Is het aanbod van prenatale voorlichting compleet volgens de ouders? - Welke voorziening of informatie wordt gemist? - Wat is de vraag/zijn de wensen ten aanzien van (de inhoud) van prenatale voorlichting? (Wat willen ze weten/leren, welk soort (zwangerschaps)cursus en met welk doel?) 20

21 - Wat zijn de praktische wensen inzake prenatale voorlichting? (Wanneer in de zwangerschap, frequentie, tijdstip en hoe willen ze de voorlichting ontvangen? reisafstand, kosten e.d.) Toen de vrouwen wisten dat ze zwanger waren, wilde ze op dat moment (vooral) weten hoe het met de groei, gezondheid en ontwikkeling van hun kind is. Ook hadden ze veel vragen over wat er allemaal geregeld moet worden, waar je nu naar toe moet. Opvallend is dat redelijk veel vrouwen willen weten wat ze wel en niet mogen of wat goed is tijdens de zwangerschap. Bijna driekwart wil tijdens deze zwangerschap informatie ontvangen. Informatie over de thuisbevalling (48%), ziekenhuisbevalling (43%) en gezonde voeding (45%) scoren het hoogste. De meeste vrouwen willen de gewenste informatie het liefste van de verloskundige krijgen. Van alle zwangeren heeft 57% behoefte aan een aanvullend aanbod. De meeste vrouwen (11%) hebben behoefte aan een inloopochtend/-middag. Maar ook aan informatie bijeenkomsten, internet, cursussen en ervaringen uitwisselen met andere vrouwen is aanvullend behoefte. Aan huisbezoek is het minste behoefte. Voor wat betreft de onderwerpen van informatie, wenst een aantal vrouwen in het aanbod meer informatie over de bevalling en opvoeding (respectievelijk op een open vraag 5 en 4 keer genoemd). De meeste genoemde verbeterpunten gaan over de frequentie, waarbij vooral meer aanbod, meer uitleg (zonder specificatie) en vaker inlooptijden en spreekuur worden genoemd. Aanbevelingen Duidelijk is dat zwangeren vooral informatie wensen over de bevalling en gezonde voeding. Ook willen redelijk veel vrouwen weten wat ze wel en niet mogen of wat goed is tijdens de zwangerschap. Bij voorkeur te verstrekken door een verloskundige. Tevens is het belangrijk dat leefgewoonten zoals roken, het gebruik van foliumzuur en lichaamsbeweging een plek krijgen; er is minder behoefte aan, maar gezien het feit dat veel zwangeren niet voldoen aan de norm 16, valt de nodige gezondheidswinst te behalen. Het digitaal CJG kan hierin ook een rol spelen: 65% denkt via internet de meeste informatie over zwangerschap en bevalling te krijgen. Daarnaast passen dergelijke vragen in een inloopmiddag/-ochtend. Het is een aanvullend aanbod waaraan 11% van de zwangeren behoefte heeft. Het CJG zou er toe over kunnen gaan om dit te (laten 17 ) organiseren. Het hangt van het soort informatie af welke vorm het meest geschikt is. Over het algemeen ontvangen de vrouwen de door hen gewenste informatie het liefst van de verloskundige. Een deel van de vrouwen ontvangt de gewenste informatie over (ziekenhuis)bevalling, fles- of borstvoeding en het combineren van taken als moeder met gezin/werk, naast de persoonlijke informatie van de verloskundige, het liefst via een informatiebijeenkomst. Informatie over lichaamsbeweging tijdens de zwangerschap, combineren van taken als moeder met gezin/werk en mogelijkheden kinderopvang ontvangen de vrouwen het liefst via een website. Als tip geven de zwangeren aan de gemeente om zich beter te profileren of meer reclame te maken over hun rol bij voorlichting over zwangerschap. Dat was bij sommigen volstrekt onbekend. Een website voor 16 Zie onder het kopje kenmerken doelgroep en inzicht in risicogroepen 17 Door Jeugdgezondheidszorg GGD Fryslân onder de vlag van CJG 21

22 zwangeren in Achtkarspelen is hierbij als voorbeeld specifiek genoemd. Een andere nuttige tip is een informatiepakket van de gemeente voor de (net) zwangere met allerlei belangrijke informatie voor aanstaande ouders. Hierin kan opgenomen wat er allemaal geregeld moet worden, waar je heen kunt voor vragen, welke praktijken (sociale kaart), zaken over wetgeving en erkenning e.d. Dit informatie pakket kan worden samengesteld door JGZ/CJG en worden verstrekt door de verloskundige en/of verspreid via (digitale) CJG. Veel vragen van vrouwen die net zwanger zijn, gaan hierover. Kenmerken doelgroep en inzicht risicogroepen Wat zijn de kenmerken van de totale doelgroep aanstaande moeders en de specifieke risicogroepen in Achtkarspelen? (Onder andere leeftijd, postcode, opleidingsniveau, burgerlijke staat, eenoudergezin, tienermoeder, meerdere kinderen of eerste kind, gezinsproblemen, hulpverlening in gezin, etc.). De zwangere vrouw in Achtkarspelen is redelijk opgeleid en heeft in ruim driekwart van de gevallen betaald werk. Voor 39% betreft deze zwangerschap het eerste kind. Twee procent is alleenstaand, er zijn geen zwangeren jonger dan 21 jaar. De zwangeren in Achtkarspelen voelen zich over het algemeen gezond. Zwangeren voldoen iets vaker aan de voedingsnorm vergeleken met de gemiddelde Fries, maar voldoen minder aan de beweegnorm. Zeventien procent rookt weleens tijdens de zwangerschap. Vrijwel niemand drinkt alcohol. Een op de tien heeft geen foliumzuur gebruikt. Aanbeveling Het is de vraag of Achtkarspelen speciale aandacht en aanbod voor de zogenaamde risicogroepen moet ontwikkelen. In Achtkarspelen komen onder de onderzochte groep zwangere vrouwen niet of nauwelijks risicogroepen voor als tienermoeders, allochtonen en alleenstaanden. Het opleidingsniveau van de zwangere vrouwen in Achtkarspelen blijkt niet veel te verschillen van de gemiddelde Friese vrouw. Duidelijk is wel dat er wat de leefgewoonten betreft de nodige (gezondheids)winst is te behalen; zo rookt 17% van de zwangeren wel eens en heeft 10% geen foliumzuur gebruikt. Gezien de grotere kans op negatieve gezondheidseffecten op het kind, verdient dit zeker extra aandacht. Daarnaast kunnen de voedingsgewoonten en lichaamsbeweging van de zwangeren worden verbeterd. Belangrijk gegeven is dat bijna de helft van de zwangeren zelf aangeeft informatie over gezonde voeding te willen ontvangen en 38% over bewegen. Ook leven er veel vragen over gezonde leefstijl. Zwangere ontvangen informatie over het algemeen het liefst van de verloskundige en deze (noodzakelijke) informatie zou daarin goed meegenomen kunnen worden. Ook internet speelt een belangrijke rol. Het is een gemiste kans dit te laten lopen, terwijl zoveel zwangeren niet voldoen aan de (gezonde) normen. De verloskundigen samen met de (digitale) CJG kunnen voorzien in deze informatiebehoefte ten aanzien van een gezonde leefstijl waardoor een aanzienlijke gezondheidswinst is te boeken. 22

23 BIJLAGE 1. Vragenlijst Achtkarspelen zwangert mee ; resultaten (%) ALGEMENE VRAGEN Percentages (%) bijgeschreven en N (aantal) N (aantal) =103, tenzij anders vermeld 1. Hoeveel weken ben je zwanger? gemiddeld 27 weken; (6% 14 weken of minder; 10% 15 t/m 19 wkn; 41% 20 t/m 29 wkn; 43% > 29wkn) 2. Heb je zelf al kinderen? Zo ja, hoeveel? 60% Ja, kinderen; 39% heeft 1 kind, 16% 2, 5% 3 of meer 39% Nee, dit wordt mijn eerste kind 3. Wat is je geboortejaar? 1 9 Gemiddelde leeftijd 30 jr (21-41) 54% is 21 t/m 29 jaar. 30% is 30 t/m 35 jaar en 16% is 36 of ouder. 4. Wat zijn de vier cijfers van je postcode? TIJDENS DE ZWANGERSCHAP 5. Toen je wist dat je zwanger was, waar wilde je toen (vooral) meer over weten? 6. Waar ben je voor informatie toen het eerst heen gegaan? 23% Huisarts 60% Verloskundige 7% Ziekenhuis / gynaecoloog 12% Anders, namelijk; 8x internet, waaronder een enkele keer in combinatie met huisarts of verloskundige. Vrienden/familie is 1 keer genoemd 23

24 7. Welke vormen van voorlichting voor zwangeren in Achtkarspelen ken je? Bedoeld wordt: je hebt ervan gehoord en weet (ongeveer) wat het inhoudt. (je mag meerdere antwoorden aankruisen) Kinderwens spreekuur: 25% door verloskundige Informatiebijeenkomst over zwangerschap: 30% door verloskundige 20% door ziekenhuis Informatiebijeenkomst borstvoeding: 35% door verloskundige 26% door verloskundige en kraamzorg 10% in ziekenhuis Cursus borstvoeding: 36% door kraamzorg 44% door verloskundige Zwangerschapscursus: 33% door kraamzorg 10% cursus fysiotherapiepraktijk 25% yoga bij verloskundige 29% zwangerschapszwemmen Anders 2% website CJG Achtkarspelen 4% namelijk 18% ik ken geen enkele vorm van voorlichting in Achtkarspelen 24

25 8. Waarover wil je informatie ontvangen tijdens deze zwangerschap? En hoe zou je die informatie het liefst willen krijgen? (je mag meerdere antwoorden aankruisen; kruis eerst aan of je de informatie wilt krijgen, daarna het liefst door : wil je de informatie niet, dan vul je op die regel niets in) Ja, ik wil informatie krijgen over: Het liefst door: Lichaamsbeweging tijdens de zwangerschap informatiebijeenkomst persoonlijke informatie verloskundige (of huisarts) via website 38% 7% 9% 23% Gezonde voeding 45% 3% 24% 20% Voedingssupplementen 27% 1% 21% 9% Gevolgen alcoholgebruik 15% 0% 7% 7% Gevolgen (mee)roken 14% 0% 7% 7% Foliumzuurgebruik 25% 0% 19% 8% Seksualiteit 18% 0% 9% 6% Bij wie ik ondersteuning kan krijgen tijdens en na de zwangerschap Of je thuis kunt bevallen of in het ziekenhuis 38% 3% 29% 5% 41% 3% 37% 5% Hoe het gaat rond de thuisbevalling 48% 9% 33% 6% Hoe het gaat rond de ziekenhuisbevalling 43% 12% 29% 8% Het verloop van de kraamperiode 34% 7% 22% 4% Hoe ik weer fit word na de bevalling 34% 7% 17% 13% Lichaamsbeweging na de zwangerschap 27% 5% 12% 12% Babyverzorging 30% 8% 18% 5% Of je fles- of borstvoeding moet geven 29% 10% 14% 5% Informatie over opvoeding en ouderschap Tips over het combineren van taken als moeder met gezin/werk 25% 6% 9% 7% 29% 10% 8% 12% Mogelijkheden kinderopvang 34% 7% 6% 20% Wat ik van het consultatiebureau kan verwachten Anders, namelijk echo s (1). Nee, ik heb geen behoefte aan informatie 30% 5% 13% 8% 3% 0% 2% 0% 28% op een andere manier, namelijk: 25