Jaarverslag Verbinding in de energietransitie. Managementsamenvatting

Transcriptie

1 Jaarverslag 2017 Verbinding in de energietransitie Managementsamenvatting

2 Inhoudsopgave 1. Voorwoord 3 2. Over EBN 6 3. Strategie Resultaten Financiële resultaten 20 Voor het uitgebreide jaarverslag van EBN ga naar EBN - Jaarverslag 2017 pagina 2

3 1. Voorwoord Van wens naar werkelijkheid Het kabinet streeft naar een CO 2 -reductie van 49 procent in EBN helpt die ambitie waar te maken actief, betrokken en samen met partners. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 3

4 Iedereen is ervan doordrongen: de mondiale CO 2 -uitstoot moet omlaag. EBN neemt concrete stappen om dat doel te bereiken. Vandaag nog, want het is tijd voor actie. Europa wil de CO 2 -uitstoot in 2030 met 40 procent reduceren. Het kabinet-rutte III legt de lat zelfs hoger; voor Nederland mikt het op 49 procent. Dat is een ambitie die ons aanspreekt. Ook EBN maakt haar inbreng zichtbaar. We tonen betrokkenheid, stellen ons actief op en zetten onze kennis van de Nederlandse ondergrond in om de energietransitie te helpen versnellen. We stimuleren het hergebruiken en ontmantelen van in onbruik geraakte olieen gasinfrastructuur, spelen een belangrijke rol in onderzoek naar de mogelijkheden van CO 2 -opslag op zee en stimuleren duurzame vormen van energie uit de ondergrond, zoals geothermie. Gelukkig boeken de partijen in de gasketen al vooruitgang. Duurzame ontwikkelingen als Power2Gas, groen gas, aardwarmte (geothermie), CCS en blauwe waterstof kunnen een belangrijke bijdrage leveren op weg naar de 49 procent. EBN werkt bijvoorbeeld aan een Masterplan Geothermie. Hierin beschrijven we heel concreet hoe we van geothermie in Nederland met elkaar een succes kunnen maken. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 4

5 Een soortgelijk Masterplan maakten we eind 2016 samen met partners voor de aanpak van in onbruik geraakte gas- en olieinfrastructuur. We opperden onder meer om een nationaal platform op te zetten. Ik ben blij dat dit platform er nu is in de vorm van Nexstep. Dat gaat hergebruik en ontmanteling efficiënt en veilig organiseren. Bovendien startte EBN diverse studies om meer inzicht te krijgen in de Groningse ondergrond. In Groningen vinden nog steeds aardbevingen plaats als gevolg van de winning van aardgas. Inwoners van deze provincie ervaren daardoor terecht een gevoel van onveiligheid. Met onze analyses ondersteunen we partijen als KNMI, NAM en SodM en vullen we hun onderzoeken aan. Dat we onze studies samen met anderen aanpakken, is niet voor niets. Het kabinet zet met recht hoog in. Maar om de klimaatambitie waar te maken, is het noodzakelijk dat alle betrokkenen de komende jaren écht samenwerken en écht gebruikmaken van elkaars kracht. Want alleen samen tillen we de energietransitie van wens naar werkelijkheid. Jan Willem van Hoogstraten CEO EBN - Jaarverslag 2017 pagina 5

6 2. Over EBN Dit is EBN Het energiebeleid van de Nederlandse overheid is ingrijpend veranderd. Wij voeren dat beleid mede uit, dus ook wij hebben onze prioriteiten herzien. We blijven betrokken bij gas- en olieontwikkelingen, maar hebben onze aandacht deels verschoven naar duurzame energie en andere CO 2 -besparende ontwikkelingen. Daarnaast leveren we kennis over nieuwe toepassingen van de Nederlandse ondergrond. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 6

7 Energising the transition Energie Beheer Nederland B.V., kortweg EBN, is 100 procent eigendom van de Nederlandse Staat. We voeren onder meer het klimaat- en energiebeleid van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat uit. Tot 2016 richtten we ons hoofdzakelijk op het opsporen, winnen en opslaan van gas en olie. Nu zijn we één van de drijvende krachten achter de energietransitie in ons land. We ontwikkelen kennis en passen die toe We hebben veel kennis opgebouwd van ondernemen in de ondergrond. Deze kennis delen we binnen onze samenwerkingsverbanden. We investeren in eigen studies en werken mee aan studies van anderen. We verdiepen ons in nieuwe ontwikkelingen, zoals geothermie en de opslag van energie en CO 2. Bovendien adviseren we het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Investeren in duurzaamheid en kennisdeling Al onze activiteiten zijn terug te voeren op drie kerntaken: We investeren en werken samen We investeren in het veilig, duurzaam en zo goed mogelijk benutten van gas- en olievelden. Ook investeren we in hergebruik of ontmanteling van oude pijpleidingen, putten en platformen. Verder stimuleren we verbetering van de duurzaamheidsprestaties en proberen we met andere partijen de ontwikkeling van (ultradiepe) geothermie te versnellen. We beheren onze deelnemingen in olieen gasmaatschappijen Als non-operating partner werken we samen met olieen gasbedrijven. Op basis van onze inzichten adviseren we deze deelnemingen om, als het kan, te blijven investeren in de opsporing en winning van Nederlands gas. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 7

8 Input Kennis ontwikkelen Kennis toepassen Investeren en samenwerken Natuurlijk Reserves in de olieen gasvoorkomens Lege olieen gasvelden Aardwarmtebronnen Geproduceerd Opsporings- en winningsprojecten Mede-eigenaar van infrastructuur op zee en op land Kennis ontwikkelen en toepassen voor onze samenwerkingsverbanden Investeren in nieuwe kennis, analyses en instrumenten Leren uit operationele activiteiten Inzicht in kansen en nieuwe ontwikkeling Kennis delen en inzetten Nieuwe kansen vermarkten Innovatie Advies aan EZK Bijdragen aan kennisontwikkeling voor nieuwe toepassingen van de Nederlandse ondergrond Kennis Waarde creatie Intellectueel Diepgaande kennis van de Nederlandse ondergrond en haar geologische energiebronnen, alsmede de bijhorende infrastructuur. Diepgaande kennis van de Nederlandse olieen gasindustrie Eigen studies naar mogelijke voorkomens energie uit de ondergrond en gerelateerde winningstechnieken Waardevolle data en analyses Menselijk Vijfenzeventig procent van onze medewerkers zijn kenniswerkers met een (post-) academische achtergrond Sociaal/relationeel Ons netwerk in de Nederlandse energiesector Ons aandeel in GasTerra Deelname aan Green Deals (ultradiepe) geothermie Regierol in Nationaal Platform voor hergebruik en ontmanteling Nexstep Dialoog met stakeholders Contacten met kennisinstituten en universiteiten Zie voor meer informatie ook EBN s belanghebbenden (pagina XX) Financieel Omvangrijke kasstroom, financieringen en eigen vermogen Beheren van onze deelnemingen Technische, commerciële, juridische en business informatie samenbrengen Aansturing van deelnemingen Advisering Kennisuitwisseling Het versnellen van (ultradiepe) geothermie in Nederland Ontwikkeling van CO2- en energieopslag projecten Samenwerking met betrekking tot in onbruik geraakte olieen gas infrastructuur Investeren in projecten Optimalisering van productie van olieen gasreserves Ontwikkeling van winbare olieen gasreserves Exploratie van nieuweolie- en gasvoorkomens Feedback Input Kernactiviteit EBN - Jaarverslag 2017 pagina 8

9 Resultaten Maateffecten schappelijke Impact op de maatschappij De activiteiten die we ondernemen, hebben effect op de wereld om ons heen. Op de energievoorziening, bijvoorbeeld. Maar ook op de economie en het milieu. Natuurlijk Gas- en olievoorraad in de ondergrond (reserves) De groei van deze reserves vertegenwoordigt een waarde die in een later stadium financieel kapitaal kan opleveren Benutten van lege gasvelden voor CO2 - en energieopslag Geproduceerd Nieuwe assets, zoals infrastructuur voor de winning Mogelijkheden voor hergebruik van infrastructuur zoals elektrificatie en het generen van waterstof Nieuwe opsporings- en winningsprojecten Intellectueel Vergroten van kennis door middel van studie, onderzoek en dankzij opgedane ervaring Nieuwe inzichten en technologieën Opgedane kennis toepassen voor nieuwe toepassingen in de Nederlandse ondergrond Stimuleren tot het delen van best practices. Menselijk Betrokken en gemotiveerde werknemers Door opleiding en ontwikkeling stijgt het kennis-niveau en het niveau van de (advies) capaciteiten van onze medewerkers Talent aantrekken en ontwikkelen door middel van traineeships Sociaal/relationeel Stimuleren van activiteiten in de energiesector Creëren van samenwerkingsverbanden om initiatieven voor de energietransitie te stimuleren. Dialoog met stakeholders, ook met belanghebbenden buiten de sector, om het draagvlak voor onze activiteiten te verbeteren Financieel Opbrengsten uit de gas- en olieverkoop; onze winst keren we uit aan de Staat. Kostenbesparing door synergie in ontmantelingsactiviteiten Energievoorziening Voorzieningszekerheid Leveringszekerheid Klimaat Bijdrage aan de versnelling van de energietransitie Broeikasgasemissies Economie Opbrengsten/ welvaart Directe en indirecte werkgelegenheid Concurrentievermogen Natuur & Milieu Omgevingseffecten Positieve effecten 1. Onze kennis van geothermie en CO 2 -opslag helpt bij het versnellen van de energietransitie. 2. Nederland kan vertrouwen op de beschikbaarheid van energie. 3. Duurzame energie uit de Nederlandse ondergrond kan een bron zijn van groei voor de lokale economie. 4. De energiebedrijven kunnen gebruikmaken van onze operationele en technologische kennis. 5. De energiesector zorgt direct en indirect voor werkgelegenheid. 6. De netto-opbrengst van energie, inclusief heffingen en belastingen, komt ten goede aan de Nederlandse schatkist. Negatieve effecten 1. De gaswinning in Groningen heeft veel invloed op de leefomgeving. Aardbevingen veroorzaken schade aan gebouwen en infrastructuur en resulteren in onzekerheid onder de lokale bevolking. 2. Winning en verbruik van olie en gas zijn nadelig voor het milieu en dragen bij aan het broeikaseffect. 3. Pijpleidingen kunnen soms lekken. Deze lekkages vervuilen de directe omgeving. Output Impact EBN - Jaarverslag 2017 pagina 9

10 Bijdragen aan de energieketen De energieketen bestaat uit vijf schakels. Aan vier daarvan levert EBN samen met andere partijen een bijdrage. Het zoeken en winnen van energie Het zoeken, vinden en opslaan van energie, zoals aardgas, aardolie en (nu ook) geothermie, zijn taken van energiebedrijven. Wij investeren in deze taken. Dat is een van onze kernactiviteiten. We nemen de kosten voor onze rekening en delen mee in de opbrengsten. De verkoop van olie en gas Aardolie en aardgas worden door mijnbouwbedrijven verkocht aan groothandelsbedrijven. Een van die bedrijven is GasTerra, dat gas verkoopt aan tussenhandelaren en eindgebruikers. EBN is medeaandeelhouder van GasTerra en betrokken bij het beleid ervan. Het opslaan van energiebronnen Soms verstrijkt er tijd tussen de productie van gas en het gebruik ervan. Daarom is opslagcapaciteit nodig. EBN is mede-eigenaar van vier lege gasvelden waarin nieuw gas kan worden opgeslagen. Samen met partners werken we aan plannen om in lege gasvelden CO 2 op te slaan. Het gebruik van energiebronnen In het transport en de distributie van energie speelt EBN geen rol. Het hergebruiken of ontmantelen van gebruikte infrastructuur Pijpleidingen, putten en andere objecten die in onbruik raken, kunnen vaak nog wel voor andere toepassingen worden gebruikt. EBN stimuleert het hergebruiken of ontmantelen van infrastructuur. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 10

11 Lokaal gastransport Gasverzamelleidingen op zee CO2 afvang Nationaal gastransport Integratie wind en gas Gasopslag Opsporing en winning van Opslag van CO 2 aardgas en -olie op land en op zee Geothermie EBN is actief in deze activiteiten EBN ontwikkelt deze activiteiten EBN is niet actief in deze activiteiten EBN - Jaarverslag 2017 pagina 11

12 3. Strategie Klaar voor de transitie Het kabinet-rutte III zet in op een snelle transitie naar duurzame energie. Wij zijn erop voorbereid daaraan een actieve bijdrage te leveren. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 12

13 Afspraken uit het regeerakkoord Klimaat: De CO 2 -uitstoot is in procent lager dan in Emissiereductietechnologieën als het opslaan van CO 2 worden gestimuleerd. Innovaties dragen nadrukkelijker bij aan de energietransitie. Gas(winning): Nieuwbouw wordt niet meer verwarmd op gas. Waar mogelijk wordt het gebruik van gas teruggedrongen. De vraag naar Gronings gas moet omlaag. (Naar aanleiding van de aardbeving bij Zeerijp op 8 januari 2018 heeft Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) geadviseerd om de gaswinning uit het Groningenveld nog verder terug te brengen, naar 12 miljard Nm 3.) De druk op onze sector neemt toe De klimaatverandering is van grote invloed op onze mondiale samenleving. Intussen is het draagvlak voor gaswinning in Nederland geslonken. Het kabinet zet in op duurzame energie Het kabinet-rutte III wil de CO 2 -uitstoot tot 2030 flink terugschroeven. In 2050 moet de energievoorziening zelfs CO 2 -neutraal zijn. Daarom spant de regering zich in voor een transitie van fossiele naar duurzame energie. De steun voor olie en gas loopt terug De reputatie van de olieen gasindustrie verslechtert. Door aardbevingen voelen inwoners van de provincie Groningen zich onveilig en neemt het draagvlak voor gaswinning af. Ook het klimaatprobleem zorgt voor verzet tegen de fossiele industrie. Door deze ontwikkelingen is het investeringsklimaat voor opsporing en winning van olie en gas ongunstig. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 13

14 De prijzen en de productie dalen De gasprijzen zijn langdurig lager. Tegelijkertijd loopt de productie uit onze kleine velden terug. Bovendien moeten steeds meer platformen worden ontmanteld en is de winning uit het Groningenveld sterk teruggeschroefd. Dit drukt op de financiële resultaten van de olieen gasindustrie. We zetten ons in voor de energietransitie Met het oog op de veranderende omgeving verlegden we in 2016 onze koers. In 2017 stemden we onze organisatie op deze nieuwe koers af. We spelen nu een actievere rol in de energietransitie. We hebben onze organisatie opnieuw ingedeeld. Het primaire proces richtten we in met multidisciplinaire teams verdeeld over zes thema s onder leiding van programme managers. Met deze aanpassing denken we onze doelen met meer slagvaardigheid en focus te behalen. Onze visie De Nederlandse geologische energiebronnen spelen een belangrijke rol in de energietransitie. Onze missie Het realiseren van waarde uit geologische energiebronnen op een veilige, duurzame en economisch verantwoorde wijze. Onze prioriteiten Our Dutch Gas We werken aan methoden om de huidige gasvelden zo veilig, verantwoord en duurzaam mogelijk te benutten. We gebruiken Nederlands gas alleen waar nog geen duurzamere of schonere energie beschikbaar is, oftewel om duurzame energie te ondersteunen. Return to Nature Platformen, putten en pijpleidingen willen we op een veilige, duurzame en kostenefficiënte manier hergebruiken of eventueel ontmantelen. Hoe, dat beschreven we in 2016 samen met de sector in het Masterplan for Decommissioning & Re-use. Op basis van dat plan startten we in 2017 met NOGEPA het Nationaal platform voor hergebruik en ontmanteling, Nexstep. Daarnaast ontwikkelen we projecten voor CO 2 -opslag. Een goede manier om CO 2 -emissies terug te dringen is bijvoorbeeld de opslag van CO 2 in leeg-geproduceerde gasvelden op de Noordzee. New Energy In 2017 ondertekenden we Green Deals voor verder onderzoek naar de mogelijkheden van (ultradiepe) geothermie. Samen met een groot aantal partners brengen we de potentie van geothermie in kaart en kijken waar deze vorm van energie succesvol kan zijn. Verder zijn we betrokken bij de ontwikkeling van energieopslag. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 14

15 EBN - Jaarverslag 2017 pagina 15

16 4. Resultaten Ons aandeel in de Nederlandse gasproductie daalde met 2,4 miljard Nm 3 naar 17,5 miljard Nm 3 ten opzichte van We startten met voorbereidingen voor het verwijderen van tien platforms en onderzoeken waar mogelijkheden zijn voor het hergebruik van infrastructuur op zee. Ook stapten we in drie samenwerkingsprogramma s (Green Deals) rond de ontwikkeling van geothermie. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 16

17 Samenwerkingsverbanden Boringen 2017 Totale gasproductie Totale olieproductie in miljoen standaard kubieke meters Reserves ,2 miljard kubieke meters EBN-aandeel 17,5 0,62 0, miljard kubieke meters EBN-aandeel 283,4 Technische resultaten Our Dutch Gas Samenwerkingsverbanden rond opsporing en winning Eind 2017 nam EBN deel aan 197 samenwerkingsverbanden, één minder dan het jaar ervoor. Dit betrof 187 samenwerkingsverbanden rond het opsporen en winnen van olie en gas, vijf pijpleidingen, vier gasopslagen en één gasgroothandelsmaatschappij (GasTerra). Boringen Ons plan was om in 2017 dertien boringen uit te voeren. Met het oog op de lage olieen gasprijzen werden dat er elf: zes exploratie- en evaluatieboringen en vijf productieputten. Tien boringen leverden technisch winbaar gas op, bij één boring vonden we niets. Productie In 2015 verlaagde de minister van Economische Zaken en Klimaat het productieplafond voor gaswinning uit het Groningenveld. De productie daalde in 2017 naar 23,5 miljard Nm 3 (2016: 27,6 miljard Nm 3 ). De kleine velden waarin we participeren, produceerden 18,7 miljard Nm 3 (2016: 20,6 miljard Nm 3 ). De totale gasproductie was 42,2 miljard Nm 3. Ons aandeel daarin kwam uit op 17,5 miljard Nm 3 (2016: 19,9 miljard Nm 3 ). In 2017 nam de productie met negen procent af (2016: 8 procent). Het aandeel van de kleine velden in de totale gasproductie steeg naar 44 procent (2016: 43 procent). De totale olieproductie bedroeg in ,68 miljoen Sm 3 (2016: 0,62 miljoen Sm 3 ). EBN - Jaarverslag 2017 pagina 17

18 Reserves De geschatte gasreserve in de Nederlandse bodem nam met 44 miljard Nm 3 af naar 702 miljard Nm 3. Het aandeel van EBN in deze gasvoorraad bedraagt 283,4 miljard Nm 3. we met voorbereidingen voor het verwijderen van tien platforms en bijbehorende pijpleidingen. Ook verrichtten we voorwerk voor het hergebruiken van een Self Installing Platform (SIP). In 2018 verlaten we de productieput daarvan. Portfolio olie en gas Er zijn in Nederland veel potentiële kleine olieen gasvelden op zee, maar ook op land. In 2017 namen bedrijven in totaal twee velden in productie: één in de zee en één op land. EBN neemt deel aan de productie van aardgas en (in mindere mate) olie uit 240 kleine velden. Seismiek In 2017 schoten we twee maal seismiek: 595 km 2 op zee en 315 km 2 op land. Health Safety and Environment (HSE) benchmark In 2017 ontwikkelden we de Health Safety and Environment (HSE) benchmark. Daarmee kunnen we de gezondheids-, veiligheids- en milieuprestaties van productielocaties en olieen gasmaatschappijen inzichtelijk maken en zo gerichter sturen. Return to Nature Stand van zaken hergebruik en ontmanteling In 2017 hebben we samen met partners de mogelijkheden onderzocht om in onbruik geraakte infrastructuur op de Noordzee te hergebruiken. We keken bijvoorbeeld naar synergieën met wind op zee en de afvang en opslag van CO 2. In 2017 ontmantelden we geen platforms. Wel startten Op zee verlieten we negen offshore productieputten en drie exploratieputten permanent. Voor het boren van een exploratieput verlieten we een productieput, maar hergebruikten we de well slot. Op land verlieten we negen putten definitief. Nationaal platform voor hergebruik en ontmanteling In oktober 2017 zag Nexstep het levenslicht. Dit platform, waarin EBN en NOGEPA zijn vertegenwoordigd, zal het hergebruiken en ontmantelen van olieen gasinfrastructuur (putten, installaties en pijpleidingen) in Nederland mogelijk maken en organiseren. Voor de energietransitie is het belangrijk dat we deze infrastructuur zo goed mogelijk hergebruiken. CO 2 -opslagproject Samen met Gasunie en het Havenbedrijf Rotterdam ontwikkelt EBN de mogelijkheden om een basisinfrastructuur aan te leggen voor het verzamelen en transporteren van CO 2 in de Rotterdamse haven en de opslag ervan in leeg-geproduceerde offshore gasvelden. Deze vorm van CO 2 -opslag kan helpen CO 2 -emissies terug te dringen. New Energy Green Deal Ultradiepe Geothermie Samen met zeven bedrijvenconsortia zetten EBN, TNO, het Ministerie EBN - Jaarverslag 2017 pagina 18

19 44,5 77,7 33% 21% 4,03% Gemiddelde leeftijd Aantal fte in dienst bij EBN Percentage vrouwen in dienst Hoeveel vrouwen zitten er in schaal 9 of hoger en/ Ziekteverzuim (ultimo 2017) (gemiddeld 2017) bij EBN (ultimo 2017) of zijn hiërarchisch leidinggevend? (t.o.v. van het (over heel 2017) totaal aantal medewerkers in management en professionele posities) (ultimo 2017) van Infrastructuur en Waterstaat en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat in 2017 hun handtekening onder de Green Deal Ultradiepe Geothermie (UDG). Deze samenwerking moet meer inzicht geven in de kansen van geothermie op grote diepte, die een belangrijke bijdrage kan leveren aan een duurzame energievoorziening. Green Deal Geothermie Brabant EBN trad toe tot de Green Deal Geothermie Brabant. Door onze kennis en expertise in te brengen, kunnen we het potentieel aan geothermie in Noord-Brabant samen met partners sneller ontwikkelen. Geothermie Alliantie Zuid-Holland De provincie Zuid-Holland, DAGO (Dutch Association Geothermal Operators), Eneco, HVC, Hydreco GeoMEC, Gemeente Westland en EBN sloten eind 2017 de Geothermie Alliantie Zuid-Holland. Dit samenwerkingsverband wil de winning en het gebruik van geothermie in de provincie Zuid-Holland bevorderen. Maatschappelijke resultaten EBN is een kennisorganisatie en investeert dus in de ontwikkeling van haar medewerkers. Met bedrijfsbrede trainingen hielpen we medewerkers om zich voor te bereiden op de veranderende markt en onze nieuwe strategische doelstellingen. Medewerkers besteedden aan trainingen, seminars, cursussen en conferenties gemiddeld 38 uur (2016: 45). Medewerkers zien EBN als een Great Place to Work. Onder medewerkers van de ondersteunende afdelingen daalde de tevredenheid in 2017 licht, wellicht als gevolg van de organisatiewijziging die we in september doorvoerden (zie hoofdstuk 3). EBN - Jaarverslag 2017 pagina 19

20 5. Financiële resultaten EBN - Jaarverslag 2017 pagina 20

21 Kerncijfers Aantal participaties Waarvan exploratie Afzet EBN-deel (mrd. Nm 3 ) 17,5 20 Omzet Financiële resultaten De omzet over 2017 daalde met drie procent naar EUR 3,0 miljard, vergeleken met EUR 3,1 miljard in De daling van de omzet werd vooral veroorzaakt door een lagere gerealiseerde afzet (-16 procent), die werd gecompenseerd door hogere gerealiseerde prijzen (+13 procent). Het nettoresultaat kwam uit op EUR 556 miljoen. De operationele kosten bedroegen EUR 962 miljoen (2016: EUR 982 miljoen). De afschrijvingen, inclusief bijzondere waardeverminderingen, kwamen uit op EUR 0,5 miljard (2016: 0,8 miljard). De totale afdracht aan de Nederlandse Staat, inclusief heffingen, bedroeg EUR 1,5 miljard (2016: 1,3 miljard). Nettoresultaat Afdrachten aan de Staat Investeringen Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Investeringen De investeringen in de winnings- en opslagvergunningen namen met 44 procent af: van EUR 281 miljoen in 2016 naar EUR 156 miljoen in Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Het is namelijk van belang offshore velden te blijven ontwikkelen en nieuwe reserves toe te voegen om de productie zoveel mogelijk op peil te houden. Zonder voldoende investeringen zal de gasproductie uit kleine velden sterk afnemen. Het dieptepunt van de neerwaartse trend van de afgelopen jaren lijkt in 2017 te zijn gerealiseerd. We verwachten dat de investeringen in 2018 zullen toenemen. EBN - Jaarverslag 2017 pagina 21

22 ENERGIE IN NEDERLAND AANBOD VERBRUIK Energie is een primaire levensbehoefte; iedereen in Nederland gebruikt het. Elke dag weer wordt het aanbod van energie aangesloten bij de vraag van de eindverbruikers. De verschillende energiebronnen worden aan de natuur onttrokken en -soms omgezet in elektriciteit of warmte- naar de eindverbruikers gebracht. Energie laat bijvoorbeeld het licht branden, zorgt voor warm water, zorgt ervoor dat fabrieken kunnen werken, drijft auto s en schepen aan, enz enz enz. De winning en het gebruik van fossiele brandstoffen leiden tot uitstoot van broeikasgassen. Deze infographic laat zien hoe het energiesysteem in elkaar zit, en tot welke uitstoot het leidt. De informatie geeft reden voor een goed gesprek, en dat is precies wat we willen. Laat het op u inwerken en ontdek de Energie in Nederland. Hernieuwbare energie 9% Energiewinning Kernenergie 2% Overig 2% Olie 4% 1827 PJ Internationaal transport: 685 PJ Aardgas 83% Gas- en oliewinning 2 Mton 2018 Olieraffinage 11 Mton Elektriciteitsproductiebedrijven 1) 52 Mton (toegerekend aan sectoren) (De)centrale energieomzetting Hernieuwbare energie 11% Kernenergie 4% Olie 4% 1107 PJ Totaal 197 Mton CO 2 -eq Diensten, Afval & Water 28 Mton (11 Mton direct) Industrie & Bouw 54 Mton (34 Mton direct) Aardgas 44% Primair energieverbruik Elektriciteit 1% (netto import) Kernenergie 1% Overig 1% Hernieuwbare energie 5% Elektriciteit 378 PJ Kolen 14% Olie 39% 3147 PJ Overige broeikasgassen 29 Mton (CH 4, N 2 O, F-Gassen) Landbouw & Visserij 9 Mton (9 Mton direct) Aardgas 39% Huishoudens 31 Mton (17 Mton direct) Verkeer & vervoer 33 Mton (32 Mton direct) Kolen 37% PJ per dag 10 7,5 5 2,5 0 Netto uitvoer 445 PJ 5 PJ Winning Netto import Netto aanbod (primair) Jaarlijks gas- en elektriciteitsverbruik - Trendlijn gasverbruik 2016 Elektriciteitsverbruik ) Uitstoot Elektriciteitsproductiebedrijven toegerekend naar eindverbruikssectoren o.b.v. EBN analyse. Voor uitleg, datasets en disclaimer zie Bron: CBS tenzij anders aangegeven. Rapportagejaar Aardgas 40% Olie 39% Kolen 14% Biomassa 4% Overige bronnen 1% Kernenergie 1% Windenergie 1% Elektriciteit import/export <1% Zonne-energie <1% Overig hernieuwbaar <1% Aardwarmte <1% 1243 PJ 1217 PJ 428 PJ 115 PJ 40 PJ 38 PJ 29 PJ 20 PJ 7 PJ 7 PJ 3 PJ Gasverbruik strenge winter (2012) Bron: EnTranCe, 2017 jan feb maa apr mei jun jul aug sep okt nov dec Voor energieomzetting: 1107 PJ Direct: 2040 PJ Verliezen: 729 PJ (Rest) warmte: 165 PJ energie in nederland.nl Eindverbruik Direct verbruik: 1875 PJ 46% Industrie & Bouw 1116 PJ 50% Grondstoffen Olie 85% Aardgas 15% 37% Warmte Aardgas 43% Olie 27% Warmte (o.a. uit WKK) 24% Kolen 5% Overig 1% 11% Kracht & licht Elektriciteit 100% 2% Mobiliteit Olie 100% 1 PJ = 0,28 TWh EUR per vermeden ton CO 2 7% Landbouw & Visserij 157 PJ 65% Warmte Aardgas 51% Warmte (o.a. uit WKK) 42% Aardwarmte 3% Biomassa 3% Olie 1% 20% Kracht & licht Elektriciteit 100% 15% Mobiliteit Olie 100% 17% Huishoudens 416 PJ 82% Warmte Aardgas 87% Biomassa 6% Warmte (o.a. uit WKK) 4% Elektriciteit 2% Omgevingsenergie 1% 18% Kracht & licht Elektriciteit 100% Besparing industrie Geothermie kassen CCS Gas i.p.v. kolen Wind op zee Biomassa Zonnepanelen Groen Gas Huizen - isolatie Huizen - warmtepompen Huizen - nul op meter 18% 12% Diensten, Afval & Water 286 PJ 52% Warmte Aardgas 85% Warmte (o.a. uit WKK) 7% Omgevingsenergie 3% Olie 2% Biomassa 1% Elektriciteit 1% Overig 1% 45% Kracht & licht Elektriciteit 100% 2% Mobiliteit Olie 100% 1% Grondstoffen Olie 100% Kosteneffectiviteit en potentieel van CO 2 besparingsmaatregelen in Verkeer & Vervoer 443 PJ 99% Mobiliteit Olie 98% Elektriciteit 2% 1% Grondstoffen Olie 100% Jaarlijks besparingspotentieel >10 Mton CO Mton CO 2 <5 Mton CO 2 Bron: Nationale kosten energietransitie in 2030, PBL / realisatie: a-design.nl