Beoordelingsrichtlijn

Transcriptie

1 voor het Kiwa productcertificaat voor leidingsystemen van PVC voor het transport van drinkwater en ruw water

2 Voorwoord Kiwa Deze beoordelingsrichtlijn is opgesteld door het College van Deskundigen Waterketen (CWK) van Kiwa, waarin belanghebbende partijen op het gebied van leidingsystemen van PVC voor het transport van drinkwater en ruw water zijn vertegenwoordigd. Dit college begeleidt ook de uitvoering van certificatie en stelt zonodig deze beoordelingsrichtlijn bij. Waar in deze beoordelingsrichtlijn sprake is van College van Deskundigen (CvD) is daarmee bovengenoemd college bedoeld. Deze beoordelingsrichtlijn zal door Kiwa worden gehanteerd in samenhang met het Kiwa-Reglement voor Productcertificatie, waarin de algemene spelregels van Kiwa bij certificatie zijn vastgelegd. De producteisen en bepalingsmethoden voor de onderdelen van PVC-U zijn gebaseerd op NEN-EN-ISO 1452, delen 1, 2, 3 en 5. De producteisen en bepalingsmethoden voor de PVC-O buizen zijn gebaseerd op ISO De richtlijn bevat aanvullende eisen en bepalingsmethoden die zijn vastgesteld door het CvD. Ten minste om de vijf jaar moet de beoordelingsrichtlijn worden beoordeeld door het College van Deskundigen, doch uiterlijk vóór Kiwa Nederland B.V. Sir Winston Churchilllaan 273 Postbus AB RIJSWIJK Tel Fax info@kiwa.nl Kiwa N.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Het gebruik van deze beoordelingsrichtlijn door derden, voor welk doel dan ook, is uitsluitend toegestaan nadat een schriftelijke overeenkomst met Kiwa is gesloten waarin het gebruiksrecht is geregeld. Bindend verklaring Deze beoordelingsrichtlijn is door Kiwa bindend verklaard per Kiwa N.V

3 Inhoud Voorwoord Kiwa 1 Inhoud 2 1 Inleiding Algemeen Toepassingsgebied Acceptatie van door de leverancier geleverde onderzoeksrapporten Kwaliteitsverklaring 6 2 Terminologie Afkortingen, termen en definities 7 3 Procedure voor het verkrijgen van een kwaliteitsverklaring Toelatingsonderzoek Certificaatverlening 12 4 Producteisen en bepalingsmethoden voor de leidingsystemen Algemeen Voorkoming van aantasting van de kwaliteit van drinkwater Materiaal Algemeen VCM-gehalte in materiaal Dichtheid K-waarde Classificatie en verificatie van het materiaal Rubber Lijmen Algemene kenmerken van de producten Uiterlijk Kleur Lichtdoorlatendheid Wijzigingen Eisen voor verbindingen Fittingen met rubber afdichtingsringen Zadels van PVC-U Bescherming producten tijdens opslag en transport 18 5 Producteisen en bepalingsmethoden voor PVC buizen Algemeen PVC-U Materiaal Algemene kenmerken 19 Kiwa N.V

4 5.2.3 Geometrische kenmerken Classificatie van de buis Mechanisch kenmerken Fysische kenmerken Merken PVC-U drinkwaterbuizen PVC-O (biaxiaal geörienteerd PVC-U) Algemeen Materiaal Algemene kenmerken Geometrische kenmerken Classificatie van de biaxiaal georiënteerde buis Verificatie relatie tussen orientatiegraad en MRS Oriëntatiegraad Mechanische kenmerken Fysische kenmerken Merken PVC-O drinkwaterbuizen 29 6 Producteisen en bepalingsmethoden voor PVC fittingen Algemeen Fittingen met rubber afdichtingsringen Rubber Materiaal Algemene kenmerken Geometrische kenmerken Mechanische kenmerken Fysische kenmerken Merken PVC-U fittingen met rubber afdichtingsringen Fittingen voor lijmverbindingen Lijminstructie Materiaal Algemene kenmerken Geometrische kenmerken Mechanische kenmerken Fysische kenmerken Merken PVC-U en PVC-UH lijmfittingen Bochten vervaardigd uit buis Algemeen Geometrische kenmerken Bochtuiteinden Bochten met lijmmoffen Mechanische kenmerken Merken bochten vervaardigd van PVC-U drinkwaterbuizen 40 7 Producteisen en bepalingsmethoden voor speciale fittingen Algemeen Zadels van PVC-U Algemeen Materiaal Rubberringen Algemene kenmerken Constructie en ontwerp Geometrische kenmerken Schroefdraden in de zadels Mechanische kenmerken 43 Kiwa N.V

5 7.2.9 Fysische kenmerken Merken zadels voor PVC-U waterleidingbuizen Trekvaste koppelingen van PE of PVC-U Algemeen Materiaal Rubber afdichtingsringen Lijmen en schoonmaakmiddelen Vergrendeling Metalen onderdelen Algemene kenmerken Geometrische kenmerken Mechanische kenmerken Fysische kenmerken Verbindingseisen trekvaste koppelingen van PE of PVC-U Merken trekvaste koppelingen van PE of PVC-U voor waterleidingbuizen Gespuitgiete PVC-fittingen met flensaansluitingen Algemeen Materiaal Rubber Algemene kenmerken Geometrische kenmerken Mechanische kenmerken Verbindingseisen Merken van gespuitgiette PVC-U fittingen met flensaansluiting voor waterleidingbuizen 54 8 Eisen aan het kwaliteitssysteem Beheerder van het kwaliteitssysteem Interne kwaliteitsbewaking/kwaliteitsplan Procedures en werkinstructies 55 9 Samenvatting onderzoek en controle Onderzoeksmatrix voor PVC-U buizen Onderzoeksmatrix voor PVC-O buizen Onderzoeksmatrix voor fittingen met rubber afdichtingsringen Onderzoeksmatrix voor fittingen met lijmverbindingen Onderzoeksmatrix voor bochten vervaardigd uit buis Onderzoeksmatrix voor zadels van PVC-U Onderzoeksmatrix voor trekvaste koppelingen van PE of PVC-U Onderzoeksmatrix voor gespuitgiette PVC-fittingen met flensaansluitingen Controle op het kwaliteitssysteem Afspraken over de uitvoering van certificatie Algemeen Certificatiepersoneel Kwalificatie-eisen Kwalificatie Rapport toelatingsonderzoek 65 Kiwa N.V

6 10.4 Beslissing over certificaatverlening Uitvoeringsvorm kwaliteitsverklaring Aard en frequentie van externe controles Interpretatie van eisen Lijst van vermelde documenten Publiekrechtelijke regelgeving Normen / normatieve documenten: 67 I Model certificaat 70 II Model IKB schema 72 III Maximale toelaatbare werkdruk (PFA) en reductiefactoren 73 IV Ontwerpcoëfficiënt 74 V Richtlijn voor de bescherming van nieuwe producten voor drinkwatertoepassingen tegen verontreiniging 75 Kiwa N.V

7 1 Inleiding 1.1 Algemeen De in deze beoordelingsrichtlijn (BRL) opgenomen eisen worden door Kiwa gehanteerd bij de behandeling van een aanvraag, en de instandhouding van een productcertificaat voor leidingsystemen van PVC voor transport van drinkwater en ruw water. Deze beoordelingsrichtlijn vervangt BRL K17301 d.d. 24 Juli 2004 en het bijbehorende wijzigingsblad d.d. 28 Juli Het wijzigingsblad is bindend verklaard met ingang van 17 december De kwaliteitsverklaringen die op basis van die beoordelingsrichtlijn zijn afgegeven verliezen hun geldigheid na 12 Juni Bij de uitvoering van certificatiewerkzaamheden is Kiwa gebonden aan de eisen, als opgenomen in NEN-EN die in het hoofdstuk Afspraken over de uitvoering van certificatie zijn vastgelegd. 1.2 Toepassingsgebied De producten zijn bestemd om te worden toegepast in leidingsystemen voor het transport van drinkwater tot een temperatuur van 20 C welke niet worden blootgesteld aan zonlicht. Deze richtlijn geldt ook voor ongeplasticeerd polyvinylchloride (PVC-U) en georiënteerde polyvinylchloride (PVC-O) leidingsystemen voor transport van drinkwater en ruw water verwarmd tot 45 C. Voor temperaturen tussen 25 C en 45 C geldt een reductiefactor voor de berekening van de (maximaal) toelaatbare werkdruk in deze leidingsystemen (zie bijlage III). Voor het hele systeem van buizen en fittingen geldt dat de werkdruk gelijk of kleiner is dan de nominale druk van de component met de laagste nominale drukklasse. In werkelijkheid/praktijk zal de werkdruk lager zijn dan de nominale druk. 1.3 Acceptatie van door de leverancier geleverde onderzoeksrapporten Indien door de leverancier rapporten van onderzoekinstellingen of laboratoria worden overgelegd om aan te tonen dat aan de eisen van de BRL wordt voldaan, zal moeten worden aangetoond dat deze zijn opgesteld door een instelling die voldoet aan de van toepassing zijnde accreditatienorm, te weten: NEN-EN-ISO/IEC voor laboratoria; NEN-EN-ISO/IEC voor inspectie-instellingen; NEN-EN voor certificatie-instellingen die producten certificeren; NEN-EN ISO/IEC voor certificatie-instellingen die systemen certificeren; NEN-EN-ISO/IEC voor certificatie-instellingen die personen certificeren. De instelling wordt geacht aan deze criteria te voldoen wanneer een accreditatiecertificaat kan worden overgelegd, afgegeven door de Raad voor Accreditatie (RvA) of een accreditatie-instelling waarmee de RvA een overeenkomst van wederzijdse acceptatie heeft gesloten. Deze accreditatie moet betrekking hebben op het voor deze BRL vereiste onderzoek. Indien geen accreditatiecertificaat kan worden overgelegd, zal de certificatie-instelling zelf verifiëren of aan de accreditatienorm is voldaan, of het desbetreffende onderzoek opnieuw zelf (laten) uitvoeren. 1.4 Kwaliteitsverklaring De op basis van deze BRL af te geven kwaliteitsverklaringen worden aangeduid als Kiwa-productcertificaat. Het model van deze kwaliteitsverklaring is als bijlage I bij deze BRL opgenomen. Kiwa N.V

8 2 Terminologie In deze beoordelingsrichtlijn zijn de volgende termen en definities van toepassing: : de in het College van Deskundigen gemaakte afspraken over het onderwerp van certificatie. College van Deskundigen: het College van Deskundigen Waterketen (CWK). Leverancier: de partij die er voor verantwoordelijk is dat producten bij voortduring voldoen aan de eisen waarop de certificatie is gebaseerd. IKB-schema: een beschrijving van de door de leverancier uitgevoerde kwaliteitscontroles, als onderdeel van zijn kwaliteitssysteem. Producteisen: in maten of getallen geconcretiseerde eisen die zijn toegespitst op de (identificeerbare) eigenschappen van producten en die een te behalen grenswaarde bevatten die ondubbelzinnig kan worden berekend of gemeten. Toelatingsonderzoek: het onderzoek om vast te stellen dat aan alle in de BRL gestelde eisen wordt voldaan. Controleonderzoek: het onderzoek dat na certificaatverlening wordt uitgevoerd om vast te stellen dat de gecertificeerde producten bij voortduring aan de in de BRL gestelde eisen voldoen, daarbij is tevens aangegeven met welke frequentie controleonderzoek door Kiwa zal worden uitgevoerd. Productcertificaat: een document waarin Kiwa verklaart dat een product bij aflevering geacht wordt te voldoen aan de in het certificaat vastgelegde productspecificatie. Leidingwater: (bron NEN 1006): water, bestemd om te drinken, te koken, voedsel te bereiden of andere huishoudelijke doeleinden. Ruw water: water dat wordt gebruikt voor de productie van leidingwater. Special fitting: fitting met een extra functie. Lijmen: het proces waarbij de buis en de fitting of een fitting en een andere fitting door middel van een oplosmiddel bevattende lijm met elkaar worden verbonden. Fitting met een spie-eind: fitting waarbij de buitendiameter van het spie-eind gelijk is aan de nominale buitendiameter d n van de corresponderende buis. Trekvaste verbinding: verbinding welke een axiale belasting kan opnemen zonder additionele externe mechanische steun. Niet-trekvaste verbinding: verbinding welke geen axiale belastingen kan opnemen zonder additionele externe mechanische steun. 2.1 Afkortingen, termen en definities In deze beoordelingsrichtlijn zijn de termen en definities vermeld in NEN-EN-ISO 1452, delen 1, 2, 3, 4 en 5 en vermeld in tabel 1 van toepassing. Kiwa N.V

9 Tabel 1 - Afkortingen, termen en definities die van toepassing zijn op deze BRL. Afkorting Term Definitie λ a Oriëntatiegraad in axiale richting Is de verhouding tussen de lengte van het proefstuk voor (l o ) en de laagste gemeten lengte (l i ) na de warmtebehandeling: λ a = l o / λ t Oriëntatiegraad in tangentiele richting l i. Is de verhouding tussen de omtrek van het proefstuk (d co ) voor en na (d ci ) de warmtebehandeling: λ t = d co / d ci. De oriëntatiegraad in tangentiele richting is de laagste bepaalde waarde. d n Nominale diameter Gespecificeerde diameter toegewezen aan een nominale afmeting. Opmerking 1: Volgens ISO 1452 en deze BRL, is de nominale (buiten) diameter van een thermoplastische buis of een spieëind, gelijk aan de minimale gemiddelde buitendiameter, d em,min. Opmerking 2: The nominale (binnen) diameter van een mof van een fitting, buis, klep of een hulp- apparaat is gelijk aan de nominale buitendiameter van de aan te sluiten buis waarvoor deze zijn bestemd. d e d em d em,min d em,max d i d im d im.min Buitendiameter op elk willekeurig punt Gemiddelde buitendiameter Minimum buitendiameter Maximum buitendiameter Binnendiameter op elk willekeurig punt Gemiddelde binnendiameter Minimum binnendiameter Opmerking 3: De nominale diameter wordt uitgedrukt in in millimeters. Waarde van de buitendiameter op elk willekeurig punt over de doorsnede van de buis gemeten en afgerond op de dichtstbijzijnde 0,1 mm. De gemeten lengte van de buitenomtrek van de buis of spie-eind, gedeeld door π (= 3,142), afgerond op de dichtstbijzijnde 0,1 mm. De minimale waarde van de gemiddelde buitendiameter zoals gespecificeerd in deze BRL. De waarde is gelijk aan de nominale buitendiameter d n, en wordt uitgedrukt in mm. De maximale waarde van de gemiddelde buitendiameter zoals gespecificeerd in deze BRL. De waarde wordt uitgedrukt in mm. Waarde van de binnendiameter op elk willekeurig punt over de doorsnede van de buis gemeten en afgerond op de dichtstbijzijnde 0,1 mm. Gemiddelde binnendiameter bepaald volgens paragraaf van NEN-EN-ISO De minimale waarde van de gemiddelde binnendiameter zoals gespecificeerd in deze BRL. De waarde wordt uitgedrukt in mm. d im,max Maximum binnendiameter De maximale waarde van de gemiddelde binnendiameter zoals gespecificeerd in deze BRL. De waarde wordt uitgedrukt in mm. e Wanddikte Waarde van de wanddikte van een buis of fitting. Kiwa N.V

10 e y Wanddikte op elk willekeurig punt De gemeten wanddikte op elk punt rond de omtrek van de buis of fitting, afgerond naar de volgende hogere 0,1 mm e n Nominale wanddikte De wanddikte volgens de corresponderende tabel van ISO 4065, en identiek aan de minimaal toegestane wanddikte op welk willekeurig punt, e y,min e m Gemiddelde wanddikte Het rekenkundig gemiddelde van ten minste vier metingen die op regelmatige afstand rond dezelfde doorsnede van de buis zijn verkregen, met inbegrip van de gemeten minimale en maximale waarden, De waarde wordt afgerond op de dichtstbijzijnde 0,1 mm. SDR Toleranties van onrondheid Gemeten onrondheid Tolerantie Standard dimension ratio d em,max d em,min Het verschil tussen de gemeten maximale buitendiameter en de gemeten minimum buitendiameter in hetzelfde doorsnedevlak van de buis. De toegestane variatie van de gespecificeerde waarde van een grootheid, uitgedrukt als een verschil tussen toelaatbare maximumwaarde en de minimumwaarde. Numerieke aanduiding van een buis serie met een afgerond getal dat ongeveer gelijk is aan de verhouding tussen de nominale buitendiameter, d n en de nominale wanddikte, e n. Opmerking: Volgens ISO 4065, zijn de standaard dimension ratio (SDR) en de pijp serie S aan elkaar gerelateerd zoals aangegeven in de volgende vergelijking: SDR = 2 S + 1 S S-waarde Een dimensieloos getal om buizen mee aan te duiden. De S-waarde houdt verband met een bepaalde geometrie van de buis zoals weergegeven door de volgende vergelijking: = 1 2 = 2 σ LPL MRS Ondergrens van de referentiewaarde Minimale vereiste sterkte Waarde die kan worden beschouwd als een materiaaleigenschap, die de 75,5% ondergrens van de voorspelde lange termijn hydrostatische sterkte bij 20 C gedurende 50 jaar aangeeft. Opmerking: de σ LPL wordt uitgedrukt in megapascal (MPa). Waarde van σ LPL, afgerond naar de volgende lagere waarde van de R10 reeks wanneer σ LPL lager is dan 10 MPa, of afronden naar de volgende lagere waarde van de R20 reeks als σ LPL 10 MPa of meer is. Kiwa N.V

11 Opmerking: The R10 reeks en R20 reeks zijn op basis de voorkeursreeksen volgens ISO 3 en ISO 497 C Ontwerpcoëfficiënt Overall-coëfficiënt met een waarde groter dan 1,00, die rekening houdt met de gebruiksomstandigheden en die ook rekening houdt met de eigenschappen van de onderdelen van een leidingsysteem, anders dan die omstandigheden die afgedekt worden via de bepaling van ( LPL ). σ s Ontwerpspanning Toelaatbare spanning voor een toepassing bij een temperatuur van 20 C. Opmerking 1: De waarde wordt afgeleid door de RMS-waarde te delen door de ontwerpcoëfficiënt C, met behulp van de volgende vergelijking: = Opmerking 2: De ontwerpspanning wordt uitgedrukt in megapascal (MPa). PN Nominale druk Numerieke aanduiding voor referentiedoeleinden die gerelateerd is aan de mechanische eigenschappen van een component van een leidingsysteem. Opmerking 1: Een druk in bar, numeriek gelijk aan PN is identiek aan de (maximum) toelaatbare werkdruk (PFA), als beide drukken worden genomen bij 20 C. Opmerking 2: Voor kunststof leidingsystemen, PN correspondeert met de maximale toelaatbare werkdruk, in bar, voor het transport van water bij 20 C gedurende 50 jaar, zoals weergegeven in de volgende vergelijking: = 20 ( 1) MRS wordt uitgedrukt in MPa PN wordt uitgedrukt in bars Kiwa N.V

12 PFA (maximale) toelaatbare werkdruk Maximum hydrostatische druk welke een component dat continu in gebruik is kan weerstaan (exclusief onderdruk) Opmerking: Voor watertemperaturen tot en met 25 C: PFA = PN Voor watertemperaturen boven 25 C: PFA = f T PN waar: f T is de reductiefactor afhankelijk van de temperatuur van het water; PN het nominale druk. In gevallen waarin een meerdere reductiefactoren voor de toepassing zijn vereist: PFA = f A f T PN; waar f A is de factor afhankelijk van de toepassing. Kiwa N.V

13 3 Procedure voor het verkrijgen van een kwaliteitsverklaring 3.1 Toelatingsonderzoek Het uit te voeren toelatingsonderzoek vindt plaats aan de hand van de in deze beoordelingsrichtlijn opgenomen (product)eisen inclusief beproevingsmethoden en omvatten, afhankelijk van de aard van het te certificeren product: een (monster)onderzoek, om vast te stellen of de producten voldoen aan de product- en/of prestatie-eisen; de beoordeling van het productieproces; de beoordeling van het kwaliteitssysteem en het IKB-schema; een toetsing op de aanwezigheid en het functioneren van de overige vereiste procedures. 3.2 Certificaatverlening Na afronding van het toelatingsonderzoek worden de resultaten voorgelegd aan de persoon die beslist over de toekenning van het certificaat. Deze beoordeelt de resultaten en stelt vast of het certificaat kan worden verleend of dat aanvullende gegevens en/of onderzoeken nodig zijn voordat het certificaat kan worden verleend. Kiwa N.V

14 4 Producteisen en bepalingsmethoden voor de leidingsystemen 4.1 Algemeen In dit hoofdstuk zijn de eisen opgenomen, waaraan leidingsystemen van PVC voor het transport van drinkwater en ruw water moeten voldoen, evenals de bepalingsmethoden om vast te stellen dat aan de eisen wordt voldaan. 4.2 Voorkoming van aantasting van de kwaliteit van drinkwater Ter voorkoming van aantasting van de drinkwaterkwaliteit geldt in Nederland het volgende overheidsvoorschrift. Producten en materialen die in contact (kunnen) komen met water, drinkwater of warm tapwater mogen geen stoffen afgeven in hoeveelheden die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van de consument of anderszins de drinkwaterkwaliteit aantasten. Daartoe dienen de producten of materialen te voldoen aan de toxicologische, microbiologische en organoleptische eisen die zijn vastgelegd in de van kracht zijnde Ministeriële Regeling materialen en chemicaliën drink- en warm tapwatervoorziening (gepubliceerd in de Staatscourant). Dit betekent dat de procedure voor het verkrijgen van een erkende kwaliteitsverklaring, zoals bedoeld in de vigerende Regeling, met positief resultaat dient te zijn afgerond. Producten of materialen, die zijn voorzien van een kwaliteitsverklaring 1, afgegeven door bijvoorbeeld een buitenlandse certificeringsinstelling, mogen ook in Nederland worden toegepast, mits deze kwaliteitsverklaring door de Minister gelijkwaardig is verklaard aan de kwaliteitsverklaring zoals bedoeld in de Regeling. 4.3 Materiaal Algemeen Buizen, fittingen en afsluiters moeten zijn vervaardigd uit ongeplasticeerd polyvinylchloride (PVC-U) waaraan slechts die toevoegstoffen mogen zijn toegevoegd welke strikt nodig zijn voor: de vervaardiging van de grondstof; de productie van de producten met de vereiste eigenschappen en de gewenste kleur. Geen van de toevoegstoffen mag afzonderlijk of gezamenlijk in zodanige hoeveelheden in de grondstof voorkomen dat gevaar kan ontstaan voor de toxiciteit, problemen van organoleptische aard, bacterie-aangroei of de verlijmbaarheid van de producten. Hetzelfde geldt ten aanzien van de chemische en fysische eigenschappen van de producten. Indien voor de vervaardiging van de producten gebroken, eerder verwerkt materiaal wordt gebruikt, mag dat uitsluitend afkomstig zijn uit eigen productie. De leverancier dient aan te tonen dat de eigenschappen van de producten die uit hergebruikt materiaal zijn vervaardigd, kunnen voldoen aan de eisen uit deze richtlijn. De leverancier moet van het hergebruikt materiaal aantekeningen houden, zodanig dat de daaruit vervaardigde producten voor de certificerende instantie herkenbaar zijn. 1 Een kwaliteitsverklaring afgegeven door een onafhankelijke certificeringsinstelling in een andere lidstaat van de Europese Unie dan Nederland of in een andere staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte, is gelijkwaardig aan een erkende kwaliteitsverklaring, voor zover naar het oordeel van de Minister uit de eerstgenoemde kwaliteitsverklaring blijkt dat voldaan wordt aan ten minste gelijkwaardige eisen als bedoeld in de Regeling materialen en chemicaliën drink- en warm tapwatervoorziening. Kiwa N.V

15 4.3.2 VCM-gehalte in materiaal Het volumegehalte vinyl chloride monomeer (VCM) in het grondstofmateriaal dient lager te zijn dan ± 0,0001 %. Het VCM-gehalte dient te worden bepaald met behulp van gaschromatografie volgens de headspace-methode volgens NEN-EN-ISO Dichtheid De dichtheid van het materiaal dient te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO Het materiaal dient een dichtheid te bezitten groter of gelijk aan 1350 kg/m 3 en kleiner of gelijk aan 1460 kg/m K-waarde De K-waarde van het materiaal voor de productie van buizen dient ten minste 65,0 te bedragen wanneer deze is bepaald volgens NEN-EN-ISO De K-waarde van het materiaal voor de productie van fittingen dient ten minste 55,0 te bedragen wanneer deze is bepaald volgens NEN-EN-ISO Classificatie en verificatie van het materiaal Classificatie van materiaal in buisvorm Het materiaal dient te worden geclassificeerd volgens NEN-EN-ISO :2009, paragraaf Verificatie van materiaal in buisvorm Het materiaal dient te worden geverifieerd volgens NEN-EN-ISO :2009 paragraaf Voorbeelden van de beproevingsparameters voor de verificatietesten worden gegeven in tabel 2 van NEN-EN-ISO :2009. Voor het gemak van de lezer is in deze beoordelingsrichtlijn ook een tabel met voorbeelden opgenomen (tabel 2) met aanvullende waarden voor een expositietijden van 1 en 10 uur, en een beproevingstemperatuur van 40 C. Tabel 2 Voorbeeld van de beproevingsparameters voor verificatietesten Tijd (uur) Temperatuur ( C) spanning, σ, (MPa) , , , , , , , , , , , , , , ,85 Kiwa N.V

16 Buismateriaal Het buismateriaal dient een minimaal vereiste sterkte (MRS-waarde) groter dan 25 MPa te bezitten. Voor de beproeving dienen stukken buis te worden gebruikt Materiaal voor fittingen Het materiaal voor fittingen dient een minimaal vereiste sterkte (MRS) zoals gedefinieerd in NEN-EN-ISO :2009, clause te bezitten. De leverancier dient de MRS waarde te bevestigen door middel van testen zoals beschreven in ISO :2009, respectievelijk paragraaf 4.4.1, paragraaf of paragraaf Het materiaal voor fittingen dient te worden aangeduid met PVC-U of PVC-UH. Opmerking: Voor het beproeven kan NEN-EN als richtlijn worden gebruikt. 4.4 Rubber Indien er in een verbinding rubber afdichtingselementen aanwezig zijn dan moeten deze voldoen aan de eisen gesteld in Kiwa BRL-K Lijmen Indien er lijmverbindingen worden toegepast moet de lijm voldoen aan Kiwa BRL- K Algemene kenmerken van de producten Uiterlijk Wanneer bekeken zonder vergroting moeten de producten in- en uitwendig glad, gaaf en schoon zijn, vrij van blazen, groeven of andere gebreken. In het materiaal mogen geen verontreinigingen of holten aanwezig zijn. De uiteinden moeten glad en haaks zijn Kleur Producten moeten grijs, blauw of crème van kleur zijn. Voor buizen voor bovengrondse toepassing is de kleur crème niet toegestaan Lichtdoorlatendheid Producten die bedoeld zijn voor bovengrondse toepassingen moeten zodanig zijn gekleurd dat de wanden bij beproeving volgens NEN-EN-ISO 7686 niet meer dan 0,2% licht doorlaten. 4.7 Wijzigingen Bij significante wijzigingen van het product of het productieproces moet opnieuw worden vastgesteld of het product voldoet aan de product(eisen). Alle door de leverancier voorgenomen wijzigingen moeten schriftelijk bij de CI worden gemeld. De CI bepaalt wat een significante wijziging is. Zodra is vastgesteld dat de producten met de voorgenomen wijziging voldoen aan de in deze BRL gestelde eisen, mag de wijziging bij de leverancier worden doorgevoerd. Opmerking: NVN-ENV kan bij wijzigingen van het product als richtlijn worden gebruikt. Kiwa N.V

17 4.8 Eisen voor verbindingen Fittingen met rubber afdichtingsringen Dichtheid bij inwendige druk en met een hoekverdraaiing De dichtheid bij inwendige druk en met een hoekverdraaiing dient te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO met inachtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Aantal proefstukken is 5. De dubbele moffen of de fittingen moeten voldoen aan paragraaf 6.2. De buizen moeten voldoen aan paragraaf 5.2 of paragraaf 5.3. In afwijking van NEN-EN-ISO wordt een inwendig druktestregime volgens figuur 1 toegepast. 2,5 2 1,5 f 1 0, tijd [min] Testdruk = f x PN Figuur 1 Inwendige druktestregime voor de beproeving. De verbinding voldoet aan de eisen als er tijdens de beproeving geen lekkage wordt geconstateerd Dichtheid bij onderdruk De dichtheid bij onderdruk dient te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Het aantal proefstukken is 5. De dubbele moffen of de fittingen moeten voldoen aan paragraaf 6.2. De buizen moeten voldoen aan paragraaf 5.2 of paragraaf 5.3. In afwijking van NEN-EN-ISO wordt een inwendig druktestregime volgens figuur 2 toegepast. 0-0,1-0,2-0,3-0,4 bar -0,5-0,6-0,7-0,8-0, tijd [min] Figuur 2 Inwendige druktestregime voor de beproeving. Kiwa N.V

18 Opmerking: Druk: 1 bar is 0,1 MPa. In dit document wordt met de testdruk de overdruk bedoeld. De verbinding voldoet aan de eisen als de drukverandering bij een ingestelde druk van -0,1 en die van -0,8 over de voorgeschreven tijd < 0,05 bar Langeduur dichtheid bij inwendige druk van PVC-U en PVC-UH lijmverbindingen De langeduur dichtheid onder inwendige druk dient te worden bepaald volgens NEN- EN-ISO met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Aantal proefstukken is 5. De buizen moeten voldoen aan paragraaf 5.2 of paragraaf 5.3. De fittingen moeten voldoen aan paragraaf 6.3. De vrije lengte van de buisdelen is 3 x d n met een minimum van 250 mm. De beproeving wordt uitgevoerd bij een temperatuur van / -1 C. De beproevingsduur is 1000 uur. De testdruk is 1,3 x PN. Het lijmen geschiedt volgens de aanwijzingen van de leverancier. De droogtijd bedraagt minimaal 30 dagen bij een temperatuur van (23 ± 2) C. In overleg met de leverancier kan een andere droogtijd worden afgesproken. Eventuele mof-spie fittingen en verloopringen moeten op dezelfde manier worden gelijmd. De verbinding voldoet aan de eisen als geen lekkage of scheurvorming in het samenstel wordt geconstateerd tijdens de beproeving Zadels van PVC-U Voor deze beproevingen zijn proefstukken nodig die overeenkomstig de aanwijzingen van de leverancier zijn samengesteld. Voor de vervaardiging van de proefstukken zijn PVC buizen vereist welke voldoen aan paragraaf 5.2 of paragraaf 5.3. De zadels moeten voldoen aan paragraaf 7.2. De buizen moeten dezelfde drukklasse hebben als het zadel. De proefstukken moeten tenminste 1 uur voorafgaande aan de proef op een temperatuur van 23 ± 2 C worden geconditioneerd Dichtheid bij inwendige druk De (langeduur) dichtheid onder inwendige druk dient te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Aantal proefstukken is 3. De beproeving wordt uitgevoerd bij een temperatuur van (23 ± 2) C. De beproevingsduur is 10 minuten. De testdruk is 1,5 x PN. De verbinding voldoet aan de eisen als geen lekkage of scheurvorming in het samenstel wordt geconstateerd tijdens de beproeving Dichtheid bij onderdruk De lekdichtheid onder vacuüm dient te worden bepaald volgens NEN-EN met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Het aantal proefstukken is 3. De beproeving wordt uitgevoerd bij een temperatuur van (23 ± 2) C. Inwendig druktestregime volgens figuur 2. De verbinding voldoet aan de eisen als de drukverandering bij een ingestelde druk van -0,1 en die van -0,8 over de voorgeschreven tijd < 0,05 bar. Kiwa N.V

19 Dichtheid bij onderdruk en met samendrukking van de buis De dichtheid bij onderdruk en met samendrukking van de buis dient te worden bepaald volgens NEN-EN met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Het aantal proefstukken is 1. De beproeving wordt uitgevoerd bij een temperatuur van (23 ± 2) C. De beproeving wordt uitgevoerd met een negatieve druk van -0,5 bar. Beproevingsduur 10 minuten. Tijdens de beproeving dient de buis te worden samengedrukt tussen twee vlakke platen tot 10 % van de nominale diameter van de buis volgens figuur 3. Figuur 3 Beproeving op dichtheid bij onderdruk en samendrukking van de buis. De verbinding voldoet aan de eisen als de drukverandering bij een ingestelde druk van -0,5 over de voorgeschreven tijd < 0,05 bar. 4.9 Bescherming producten tijdens opslag en transport Ten behoeve van hygiënisch werken dienen producten bij levering af fabriek dusdanig afgeschermd te worden van de omgeving dat de vlakken die in contact komen met drinkwater niet verontreinigd raken. Zie ter informatie bijlage V. Kiwa N.V

20 5 Producteisen en bepalingsmethoden voor PVC buizen 5.1 Algemeen In dit hoofdstuk zijn de eisen opgenomen waaraan PVC-U en PVC-O buizen voor het transport van drinkwater moeten voldoen. 5.2 PVC-U Materiaal Buismateriaal Zie VCM-gehalte in materiaal Zie paragraaf Dichtheid Zie paragraaf K-waarde Zie paragraaf MRS waarde Zie paragraaf Algemene kenmerken Uiterlijk Zie paragraaf Kleur Zie paragraaf Lichtdoorlatendheid zie paragraaf Geometrische kenmerken Bepaling van de afmetingen De afmetingen van de buis dienen te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO Nominale diameter van de buis De nominale (buiten) diameter van de buis d n moet voldoen aan de eisen vermeld in NEN-EN-ISO :2009, tabel Gemiddelde (buiten) diameter en toleranties De gemiddelde (buiten) diameter d em van de buis dient overeen te komen met de betreffende nominale (buiten) diameter d n en moet voldoen aan de toleranties zoals vermeld in NEN-EN-ISO :2009, tabel 1. Kiwa N.V

21 De toleranties voor onrondheid dienen te voldoen aan NEN-EN-ISO :2009, tabel Wanddikte en tolerantie De nominale wanddikte e n wordt geclassificeerd op basis van de zogenaamde buisseries. De nominale wanddikte correspondeert met de minimum toegestane wanddikte. De nominale wanddikte e n dient te voldoen aan de eisen vermeld in NEN-EN-ISO :2009, tabel 2 voor de gegeven buisserie. De toleranties voor de wanddikte dienen te voldoen aan de eisen vermeld in NEN- EN-ISO :2009 tabel 3. Opmerking: Tabel 4 in deze BRL komt overeen tabel 2 uit NEN-EN-ISO :2009. Aan tabel 4 is de buisserie (S 16,7) toegevoegd die waarschijnlijk op den duur zal worden geschrapt. Kiwa N.V

22 Tabel 4 Nominale (minimale) wanddikte 2) (afmetingen in mm) Nominale Nominale (minimum) wanddikte (buiten) Pipe waarde S diameter S 20 (S 16,7) S 16 S 12,5 S 10 S 8 S 6,3 S 5 (SDR 41) (SDR (SDR (SDR 33) (SDR26) (SDR 21) (SDR 17) 34,4) 13,6) (SDR 11) Nominale druk PN gebaseerd op een ontwerpcoëfficiënt van C = 2,5 d n PN 6 PN 6 PN 8 PN 10 PN 12,5 PN 16 PN , , ,5 1, ,5 1,9 2, ,5 1,6 1,9 2,4 2, ,5 1,6 1,9 2,4 3,0 3, ,6 2,0 2,4 3,0 3,7 4, ,0 2,5 3,0 3,8 4,7 5, ,3 2,9 3,6 4,5 5,6 6, ,8 3,5 4,3 5,4 6,7 8,2 Nominale druk PN gebaseerd op een ontwerpcoëfficiënt C = 2,0 1) 63 2,0 75 2,0 90 2,2 PN 6,3 PN 7,5 PN 8 PN 10 PN 12,5 PN 16 PN 20 PN 25 2,0 2,2 2, ,4 2,9 3,5 3,0 3,6 4,3 3,8 4,5 5,4 Nominale druk PN gebaseerd op een ontwerpcoëfficiënt C = 2,0 1) PN 6 PN 7,5 PN 8 PN 10 PN 12,5 PN 16 PN 20 PN ,7 3,2 3,4 4,2 5,3 6,6 8,1 10, ,1 3,7 3,9 4,8 6,0 7,4 9,2 11, ,5 4,1 4,3 5,4 6,7 8,3 10,3 12, ,0 4,7 4,9 6,2 7,7 9,5 11,8 14, ,4 5,3 5,5 6,9 8,6 10,7 13,3 16, ,9 5,9 6,2 7,7 9,6 11,9 14,7 18, ,5 6,6 6,9 8,6 10,8 13,4 16, ,2 7,3 7,7 9,6 11,9 14,8 18, ,9 8,2 8,6 10,7 13,4 16,6 20, ,7 9,2 9,7 12,1 15,0 18,7 23, ,7 10,4 10,9 13,6 16,9 21,1 26, ,8 11,7 12,3 15,3 19,1 23,7 29, ,0 13,2 13,8 17,2 21,5 26,7 33, ,3 14,6 15,3 19,1 23,9 29,7 36, ,7 16,4 17,2 21,4 26, ,4 18,4 19,3 24,1 30, ,4 20,7 21,8 27, ,6 23,3 24,5 30, ,3 27, ,5 29,2 30, Als een ontwerp coëfficiënt van 2,5 (i.p.v. 2,0) wordt toegepast voor buizen met een nominale diameter groter dan 90 mm, dan moet de eerstvolgende hogere druk klasse gekozen worden. 2. De nominale wanddikte komt overeen met ISO 4065: De PN 6 waarden voor S 20 zijn berekend met het voorkeursgetal 6, Kiwa N.V

23 Lengte van de buis De nominale lengte van de buis, l, dient een minimale lengte te zijn, zonder de insteekdiepte van de aan de buis gevormde mof Afmetingen van aan de buis gevormde moffen voor lijmverbindingen De afmetingen van moffen voor lijmverbindingen moeten bij voorkeur voldoen aan de eisen vermeld in NEN-EN-ISO :2009, paragraaf en moeten worden vastgelegd in het IKB van de leverancier. Opmerking: Waarden vermeld in NEN-EN-ISO :2009, paragraaf 6.6.1, zijn gemiddelde waarden. Waarden vastgelegd in het IKB van de leverancier, kunnen minimum waarden zijn Afmetingen van aan de buis gevormde moffen met rubber afdichtingsringen De afmetingen van moffen met rubber afdichtingsringen moeten voldoen aan NEN- EN-ISO :2009, paragraaf Afmetingen van buiseinden De einden van buizen bestemd om te worden gebruikt met moffen met rubber afdichtingsringen moeten zijn afgeschuind zoals aangegeven in figuur 4. Het afgeschuinde gedeelte dient glad en zonder beschadigingen te zijn. De afmetingen dienen te voldoen aan de eisen vermeld in tabel 5. Tabel 5 Afmetingen van de afschuining (uitgedrukt in mm of ) Nominale e1 l alpha buitendiameter d n groter tot en met min min min max dan ,50 x e min Figuur 4 Afschuining Van buizen die bestemd zijn om te worden gebruikt voor lijmverbindingen moeten alle scherpe randen zijn verwijderd Classificatie van de buis Buizen van PVC-U dienen te worden geclassificeerd op basis van de nominale druk (PN), de buisserie (S) en de ontwerpspanning σ s volgens NEN-EN-ISO :2009, Hoofdstuk 7. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar bijlage IV. Kiwa N.V

24 5.2.5 Mechanisch kenmerken Weerstand tegen slag of stoot belasting De weerstand tegen slag of stoot belasting van de buizen dient te voldoen aan de eisen gesteld in NEN-EN-ISO :2009, paragraaf 8.1. De weerstand tegen slag of stoot dient te worden bepaald volgens ISO 3127 De valproeven worden uitgevoerd bij een beproevingstemperatuur van (0 ± 2) C. De valhoogte en de massa van het vallichaam is afhankelijk van de nominale diameter van de buis en vermeld in tabel 6. Tabel 6 Test parameters voor de bepaling van de weerstand tegen slag of stoot belasting Nominale Test niveau M diameter Massa van Valhoogte (m) (mm) vallichaam (kg) 20 0,500 0, ,500 0, ,500 0, ,500 0, ,500 1, ,800 1, ,800 1, ,800 1, ,000 1, ,250 2, ,600 1, ,600 2, ,000 1, ,000 2, ,500 1, ,500 2, ,200 1, ,200 2, Weerstand tegen inwendige druk. De weerstand tegen inwendige druk dient te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO 1167, alle delen. Voor elke combinatie van temperatuur en beproevingsduur dient 1 proefstuk te worden beproefd (zie tabel 7). De beproevingsdruk dient te worden berekend volgens NEN-EN-ISO :2006, artikel 7.2. Dit betekent op basis van de gemeten afmetingen van de buis. Voor deze beproeving mogen eindkappen type A of B worden gebruikt. In het geval van een geschil, dienen eindkappen type A te worden gebruikt. Opmerking: Het type eindkap dat wordt gebruikt tijdens de beproeving heeft invloed op het beproevingsresultaat. Tabel 7 Test parameters voor de bepaling van de weerstand tegen inwendige druk Temperatuur Beproevingsduur ( C) (uur) Omtrekspanning in de buiswand (MPa) , , ,5 a) Test: water-in-water a) opmerking b vermeld in NEN-EN-ISO :2009 tabel 7 is van toepassing op deze test. De test dient te worden herhaald met een omtrekspanning van 12,5 MPa. Kiwa N.V

25 Het proefstuk voldoet aan de eisen als het proefstuk gedurende de beproeving niet faalt. De weerstand tegen inwendige druk van aan buis gevormde moffen moet voldoen aan NEN-EN-ISO :2009, tabel Fysische kenmerken Indien niet anders vermeld is voor het toelatingsonderzoek het aantal proefstukken 3. Het vereiste aantal proefstukken voor productiecontrole en procesbeheersing dient te worden vastgelegd in het IKB schema van de leverancier Vicat verwekingstemperatuur De Vicat verwekingtemperatuur van het buismateriaal dient 80 C te zijn en bepaald te worden volgens NEN-EN Lengteverandering na verwarming en afkoeling De lengteverandering na verwarming en afkoeling dient niet meer te bedragen dan 5% en wordt bepaald volgens NEN-EN-ISO 2505, met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Methode: hete luchtoven of vloeistofbad met bijvoorbeeld glycerine. Beproevingstemperatuur is (150 ± 2) C. Conditioneringstijden afhankelijk van de wanddikte en volgens NEN-EN-ISO :2009, paragraaf Weerstand tegen dichloormethaan De weerstand van het buismateriaal tegen dichloormethaan dient te worden bepaald volgens NEN-EN 580 met in achtneming van de volgende aanvullingen / aanpassingen: Aantal proefstukken is 1. Temperatuur van het bad is (15 ± 1) C. Onderdompeltijd is 30 minuten. Minimale wanddikte van het proefstuk is 1,5 mm. Na beëindiging van de proef mag er geen enkele schade zichtbaar zijn als gevolg van het contact met dichloormethaan Merken PVC-U drinkwaterbuizen De buizen worden minimaal voorzien van de volgende merken: KIWA of voor kleine diameters in overleg met Kiwa; fabrieksnaam, handelsnaam; materiaal identificatie: PVC-U; nominale druk: PN; nominale buitenmiddellijn en nominale wanddikte in mm; productiecode jaar en week 1) ; extrudernummer 1). Plaats van het merk: op elke buis op een onderlinge afstand van maximaal 2 meter. De uitvoering van de merken is als volgt: duidelijk, leesbaar en onuitwisbaar. 1) Aanduidingen mogen desgewenst in code worden aangebracht. Kiwa N.V

26 5.3 PVC-O (biaxiaal geörienteerd PVC-U) Algemeen Opmerking 1: Door de oriëntatie heeft het materiaal een vezelachtige gelaagde structuur gekregen. Bewerkingen van bi-axiaal georiënteerde PVC-U buizen in het veld zoals lijmen, zagen, aanboren en verspanen zijn uit te voeren zoals bij niet-georiënteerde PVC-U buizen, echter de bewerkte snijkant kan een ander uiterlijk vertonen. De leverancier dient instructies en werkvoorschriften in zijn kwaliteitssysteem te hebben geïmplementeerd voor bewerkingen aan de PVC-O buizen. Opmerking 2: Opmerking 3: Bewerkingen in het veld waarbij de buis wordt verwarmd kunnen ongewenste vormveranderingen veroorzaken. De fittingen voor normale PVC-U leidingen zijn ook toepasbaar voor de bi-axiaal georiënteerde buizen, afhankelijk van de drukklasse Materiaal Buismateriaal Zie paragraaf VCM-gehalte in materiaal Zie paragraaf Dichtheid Zie paragraaf K-waarde Zie paragraaf Classificatie en verificatie van materiaal Georiënteerde buizen dienen te worden gemaakt van PVC-U met een goed gedefinieerde graad van oriëntatie in tangentiele en in axiale richting. De classificatie en verificatie van de MRS-waarde dient te voldoen aan de eisen volgens NEN-ISO Dit betekent onder meer dat het buismateriaal onderworpen wordt aan beproevingen met inwendige druk volgens NEN-EN-ISO 1167 (alle delen) en de testresultaten worden geanalyseerd volgens NEN-EN-ISO Voor deze beproeving mogen eindkappen type A of B volgens NEN-EN-ISO worden gebruikt. Opmerking: Het type eindkap dat gebruikt wordt tijdens de beproeving heeft invloed op het beproevingsresultaat. The MRS-waarde wordt geclassificeerd volgens NEN-ISO 16422:2014, paragraaf 7 en tabel 8 van deze beoordelingsrichtlijn en met vermelding van het type eindkap (A of B) dat voor de classificatie is gebruikt. Opmerking: Tabel 8 is overgenomen uit NEN-ISO 16422:2014. Kiwa N.V

27 Tabel 8 Materiaal classificatie voor PVC-O buizen Buis materiaal classificatie nummer MRS (MPa) 31,5 35, C 1,6 2 1,6 2 1,6 2 1,4 1,6 2 1,4 1,6 2 σ s Hogere MRS waarden mogen worden gekozen, onder voorwaarde dat deze vallen in de R20 serie van ISO 3:1973 Zie verder paragraaf voor de controle van de relatie tussen de oriëntatiegraad en de MRS Algemene kenmerken Uiterlijk zie paragraaf Kleur Zie paragraaf Lichtdoorlatendheid Zie paragraaf Geometrische kenmerken Bepaling van de afmetingen De afmetingen dienen te worden bepaald volgens NEN-EN-ISO Nominale diameter van de buis Zie paragraaf Gemiddelde (buiten) diameter en toleranties Zie paragraaf Wanddikte en toleraties De nominale wanddikte e n wordt geclassificeerd op basis van de zogenaamde buisseries. De nominale wanddikte correspondeert met de minimum toegestane wanddikte. De nominale wanddikte e n dient te voldoen aan de eisen vermeld in NEN-ISO 16422:2014, tabel 2 voor de gegeven buisserie S: 20,0, 16,0, 12,5 en 10,0 en voor nominale diameters DN: 90, 110, 125, 160, 200, 250, 315, 355, 400, 450, 500 en 630. De toleranties voor de wanddikte dienen te voldoen aan de eisen vermeld in NEN- EN-ISO :2009, tabel Lengte van de buis Zie paragraaf Afmetingen van aan de buis gevormde moffen met rubber afdichtingsringen De minimale insteekdiepte van de aan de buis gevormde mof met een rubber afdichtingsring moet voldoen aan de eisen gesteld in NEN-ISO 16422:2014, paragraaf Kiwa N.V

28 Afmetingen van buiseinden Zie paragraaf Classificatie van de biaxiaal georiënteerde buis. De PVC-O buizen dienen te worden geclassificeerd op basis van de nominale druk (PN), de buisserie (S) en de ontwerpspanning σ s volgens ISO 16422:2014, hoofdstuk 8. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar bijlage IV Verificatie relatie tussen orientatiegraad en MRS De producent dient aan te tonen dat de bi-axiaal georiënteerde buizen (PVC-O) voldoen aan de eisen vermeld in tabel 8. Dit betekent onder andere dat de relatie tussen de MRS-waarde en de oriëntatiegraad in de axiale en de omtreksrichting door de producent van de PVC-O buizen dient te worden aangetoond. De MRS-waarde dient te worden bepaald volgens paragraaf De oriëntatiegraad dient te worden bepaald volgens paragraaf Indien van toepassing dient te worden aangetoond dat de buis bij (ontwerp)temperaturen boven 20 C kan voldoen aan de eisen (zie bijlage III voor reductiefactoren bij hogere temperaturen) Oriëntatiegraad Bepaling oriëntatiegraad Opmerking: Bij het bepalen van de oriëntatiegraden in de tangentiële- en axiale richting van de buis, wordt gebruik gemaakt van het gegeven dat de biaxiaal georiënteerde buis in de rubberfase (boven de glas/rubber temperatuur) zal krimpen tot de oorspronkelijke dimensies die in het extrusieproces bepaald zijn. Oriëntatiegraad in axiale richting De beproevingsmethode voor de bepaling van de oriëntatiegraad in axiale richting is gebaseerd op NEN-EN-ISO 2505 met in achtneming van het volgende aanvullingen / aanpassingen: Aantal proefstukken is 3. De lengte van de proefstukken is ongeveer 300 mm. Breng in de lengterichting van de buis gelijkmatige verdeeld over de omtrek 3 merklijnen aan. Zet op elke lijn twee merkstrepen met een onderlinge afstand van ongeveer 200 mm. Meet de afstand (l i ) tussen de merkstrepen van elke lijn met een nauwkeurigheid van 0,1 mm. Plaats de proefstukken in een luchtoven bij een temperatuur T R van (150 ± 2) C. De duur om de luchtoven is afhankelijk van de wanddikte en moet voldoen aan de eisen van NEN-EN-ISO 2505:2005, tabel 1. Meet na de voorgeschreven conditionering tijd (zie NEN-EN-ISO 2505:2005, paragraaf 6.2) bij een temperatuur van (23 ± 2) C, opnieuw de afstand tussen de merkstrepen (l o ). Bereken de oriëntatiegraad: λ a = l o / l i. Bereken uit de negen verkregen waarden de gemiddelde oriëntatiegraad en de standaardafwijking. Voor buizen met een nominale diameter groter dan 25 mm mag het buisstuk in segmenten worden gezaagd voor de beproeving. Kiwa N.V

29 Oriëntatiegraad in tangentiele richting Het proefstuk moet 30 ± 2 mm lang zijn en moet loodrecht worden gesneden van de buis. De ringvormige proefstukken worden geplaatst in de luchtoven op een vlakke glazen plaat. Plaats de proefstukken in een luchtoven bij een temperatuur T R van (150 ± 2) C. De duur is afhankelijk van de wanddikte en moet voldoen aan de eisen van NEN-EN-ISO 2505:2005, tabel 1. Meet na de voorgeschreven conditionering tijd (zie NEN-EN-ISO 2505:2005, paragraaf 6.2) bij een temperatuur van (23 ± 2) C de omtrek van de proefstukken en berekend de oriëntatiegraad in tangentiële richting. Dit is de verhouding tussen de omtrek van het proefstuk vóór (d co ) en na (d ci ) warmtebehandeling: λ t = d co / d ci De oriëntatiegraad in tangentiële richting is de laagste berekende waarde. Opmerking: Om te voorkomen dat tijdens de blootstelling in de luchtoven de proefstukken vastplakken aan de glasplaat en het krimpen van de proefstukken zou kunnen belemmeren, kan bijv. talkpoeder worden gebruikt om de wrijving tussen het glasoppervlak en het proefstuk te minimaliseren Mechanische kenmerken Weerstand tegen slag of stoot De weerstand tegen slag of stoot van de PVC-O buizen dient te worden bepaald volgens NEN-SO De buis voldoet aan de eis als de TIR (true impact rate) lager is dan 10 %. Dit betekent dat de weerstand tegen slag of stoot wordt bepaald volgens ISO 3127 met een vallichaam met een bolvormig tref vlak met een radius van 12,5 mm. De valhoogte is 2 m. De beproevingstemperatuur is (0 ± 2) C. De massa van het vallichaam is afhankelijk van de nominale diameter van de buis en is vermeld in tabel 9. Tabel 9 Massa van het vallichaam voor verschillende nominale diameters Nominale diameter Massa vallichaam (kg) , , , Weerstand tegen inwendige druk De buizen dienen gedurende de beproeving bestand te zijn tegen de voorgeschreven omtrekspanning in de buiswand zonder te barsten en / of dat er lekkage optreedt. De beproeving dient te worden uitgevoerd volgens NEN-EN-ISO 1167, alle delen, met in achtneming van de aanvullingen / aanpassingen vermeld in tabel 10. De beproeving moet worden uitgevoerd met hetzelfde type eindkappen die voor de classificatie van het buismateriaal zijn gebruikt (zie clausule 5.3.5) Kiwa N.V