TOL-CONGRES Moeder waarom leren wij

Transcriptie

1 TOL-CONGRES Moeder waarom leren wij Brugge 2 oktober 2015 Dyslexie Leesvaardigheid en leesattitude bij kinderen met dyslexie en zonder. Nieuw onderzoek van LVT en LAT. Dr. Ronny Boey & Hilde Niessen

2 Inleiding 1. Essentiële kenmerken van dyslexie 2. Resultaten op gebied van leesvaardigheid bij kinderen met en zonder dyslexie uit het onderzoek met de Leesvaardigheidstests LVT (Niessen & Boey, 2015) 3. Resultaten op gebied van leesattitude bij kinderen met en zonder dyslexie uit het onderzoek met de Leesattitudetest LAT (Boey & Niessen, 2015) 4. Consequenties voor de zorg aan kinderen met dyslexie voor onderwijs en voor logopedie.

3 1. Essentiële kenmerken van dyslexie genetische predispositie predispositie REF dyslexie prenatale ontwikkeling Geschwind & Galaburda (1985) neurofunctionele ontwikkeling fenomenen: snelheid, nauwkeurigheid, inspanning

4 2. Onderzoek van de leesvaardigheid met de LVT De kenmerken van dyslexie: leessnelheid, nauwkeurigheid van lezen en supplementair vertoonde inspanning en compensaties zijn aangewend als uitgangspunt voor de constructie van de Leesvaardigheidstest LVT. Voorstudie en het onderzoek naar de testeigenschappen zijn in detail gepubliceerd door VVL (Niessen en Boey, 2015) en in Logopedie (Niessen en Boey, 2015). De LVT is een testbatterij. Er zijn per leerjaar telkens vier leestests voorzien: het lezen van betekenisloze woorden (meermaals), het lezen van grafemen het lezen van betekenisvolle woorden, het lezen van tekst.

5 Er is een onderzoek uitgevoerd naar de leesvaardigheid bij 520 kinderen in twee periodes van een schooljaar. Dit levert gefilmde en digitaal opgeslagen testafnames op. onderzoek LVT periode 1 periode 2 LVT_P1 LVT_HT1 LVT_P2 LVT_HT2 + 3 weken oktober voor leerjaar 2-6 februari voor leerjaar weken februari voor leerjaar 2-6 mei voor leerjaar 1

6 De selectie van de deelnemers hield onder andere in: school leerjaar (jaren leesonderricht) geslacht moedertaal desgevallend een diagnose dyslexie door externe gesteld De kenmerken van het onderzoek zijn in detail beschreven als de opzet, het testmateriaal, de procedure van afname en registratie, de statistische analyses etc. De testeigenschappen zijn bestudeerd zoals de interne samenhang van de tests, de test/hertestbetrouwbaarheid, de inter- en intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid, de validiteit (sensitiviteit, specificiteit) De invloed is nagegaan van: leerjaar, school, geslacht, moedertaal, dyslexie en interacties

7 voorbeeld van een testafname

8 resultaten m.b.o. leesvaardigheid 1. De leesvaardigheid (snelheid, nauwkeurigheid) neemt toe binnen één leerjaar en voor alle leerjaren en het meest uitgesproken voor leerjaren 2 tot en met 4. gemiddelde totale leessnelheid (s) LEERJAAR gemiddeld aantal leesfouten LEERJAAR LVTP1 LVTP2 LVTP1 LVTP2

9 LEERJAAR gemiddelde totale leessnelheid (s) test betekenisloze woorden lezen 2 test grafemen lezen 3 test betekenisvolle woorden lezen 4 test tekst lezen

10 2. Het geheel van de vier leestests (LVT) laat toe om kinderen met dyslexie accuraat te onderscheiden van kinderen zonder dyslexie. Op basis van de verdeling van de resultaten is er per leerjaar en per test een omzetting in subscores voor leessnelheid en aantal leesfouten. De som van de subscores op de vier tests levert een totaalscore op van de LVT. Een totaalscore van 30 of minder detecteert kinderen met dyslexie 92% accuraat. (Post factum stem dit overeen met percentiel 10 à 16 van de resultaten). De odds ratio bedraagt 25.07

11 Een voorbeeld met de test betekenisloze woorden lezen. leessnelheid (totaal in s) geen dyslexie reeks 1 reeks 2 reeks 3 wel dyslexie

12 zonder vermoeden dyslexie sneller trager

13 trager met dyslexie zonder dyslexie sneller z-score leessnelheid minder z-score leesfouten meer

14 persistentie van lezen test betekenisloze woorden meer fout meer juist 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 1 = persistent fout 0 = persistent juist met dyslexie zonder dyslexie items

15 3. Leesonderricht (leerjaar en periode van afname) en het soort leestest maken het verschil niet de school, het geslacht of de moedertaal. gemiddelde totale leessnelheid (s) meisjes jongens gemiddelde aantal leesfouten meisjes jongens

16 3. Onderzoek van leesattitude met de LAT De Leesattitudetest LAT is een volledig opnieuw ontworpen test voor 2de tot en met het 6de leerjaar 25 stellingen over lezen bij de constructie is rekening gehouden met bevindingen uit research over metingen van expliciete en impliciete attitude antwoordkeuze ja, soms, nee scoresysteem 2, 1 of 0 punten hoger totaal = positiever leesattitude Het concept attitude, de constructie van de LAT, de testeigenschappen en het onderzoek van de leesattitude bij 419 kinderen is beschreven in de publicatie bij VVL (Boey & Niessen, 2015) en gedeeltelijk in Logopedie (Niessen & Boey, 2015)

17 De LAT meet 8 dimensies van leesattitude: leesplezier, moeilijkheden met lezen, nut en belang van lezen, hardop lezen, zorgen en reacties over lezen, graag veel lezen, aangetrokken voelen tot lezen, stillezen.

18 Onderzoek naar de leesattitude met de LAT is uitgevoerd bij 419 kinderen van het tweede tot en met het zesde leerjaar op twee periodes van het schooljaar (met hertest voor een deel van de kinderen ongeveer 3 weken later). Zie het onderzoek naar de LVT. onderzoek LAT periode 1 periode 2 LAT_P1 LAT_HT1 LAT_P2 LAT_HT2 + 3 weken oktober voor leerjaar weken februari voor leerjaar 2-6

19 resultaten m.b.o. leesattitude 1. De meting van leesattitude blijkt heel robuust over twee periodes binnen een leerjaar beschouwd. De test-hertestbetrouwbaarheid is hoog. LATP1 Totaal LATP2 Totaal

20 Totaal Totaal LATP1 Hertest LATP1 LATP1 Hertest Totaal LATP1

21 2. De leesattitude evolueert een beetje minder gunstig met oplopend leerjaar en is gemiddeld beschouwd wat minder gunstig bij de groep jongens. leerjaar LATP1 gemiddelde z-scores meisjes jongens leerjaar minder 5 6 meer leerjaar minder meer

22 3. De dimensie leesplezier en graag veel lezen nemen af met oplopend leerjaar opmerkelijk vanaf het vierde leerjaar.

23 4. De attitude over stillezen neemt in gunstige zin toe met oplopend leerjaar. De houding tegenover hardop lezen neemt af met oplopend leerjaar en meer voor jongens dan voor meisjes. LAT Dimensie hardop lezen (gemiddelde z-scores) meisjes jongens leerjaar

24 5. Er is in bepaalde mate een samenhang tussen de leesattitude (LAT) en de leesvaardigheid (LVT). minder gunstig meer gunstig leesattitude LAT Totaal LATP1 LATP meer vaardig minder vaardig leesvaardigheidsgroep

25 6. Kinderen met dyslexie bekomen over het algemeen een minder gunstige leesattitude dan kinderen met dyslexie. Procentueel aantal ten opzichte van de groep LATP1 Totaal dyslexie geen dyslexie Totaal LATP geen dyslexie diagnose dyslexie 7. De leesattitude blijkt niet significant en relevant te verschillen tussen scholen, geslacht van de deelnemers, hun moedertaal of leerjaar.

26 5. Consequenties voor de zorg in onderwijs en in logopedie Onderwijs Pedagogisch geschoold Focus op het leerproces van lezen Differentiatie van leermethode en leesaanbod Bepaling van leesniveau door specifieke middelen o.a. LVS Zorg voor lezen door remediëring van het leerproces Opmerking: onder- en oververwijzing naar logopedie Logopedie Paramedisch multidisciplinair geschoold Focus op stoornis dyslexie Differentiatie qua therapeutische methode gericht op componenten en processen Bepaling dyslexie door klinische instrumenten o.a. LVT en LAT Zorg voor lezen door therapie voor dyslexie Opmerking: accurate diagnose en behandelingen toepassen en geen ongepaste tussenkomsten