VERDRIET EN ROUW BIJ OVERLIJDEN

Transcriptie

1 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Brederschap Meesterschap Blijdschap Prtcl VERDRIET EN ROUW BIJ OVERLIJDEN Ruwprtcl

2 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen PROTOCOL VERDRIET EN ROUW BIJ OVERLIJDEN Inleiding In dit prtcl beschrijven we de prcedurele stappen die in vrkmende gevallen p nze schl genmen wrden. We realiseren ns dat iedere situatie p zich staat en het handelen nit in strakke prcedures te vatten is, maar vinden het desndanks belangrijk dat er vraf richtlijnen vastgesteld zijn. In alle gevallen is de schlleiding, in de persn van de directeur en bij diens afwezigheid de intern begeleider f één van de buwcördinatren, de aanspreekbare persn vr de cllega s. De te ndernemen acties zullen dr de directeur altijd in verleg met de intern begeleider en/f één van de buwcördinatren en de betrkken leerkracht(en) genmen wrden, maar nit znder verleg met de familie, partner en/f andere naasten van de betrkkenen. Inhud van dit prtcl: Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden van een leerling Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden van een uder, brer f zus van een leerling. Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden van een persneelslid Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden uders, partner, kind van medewerker Ruwprtcl

3 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Prtcl Verdriet en ruw bij verlijden van een leerling 1. Het bericht kmt binnen Bericht van een ernstig ngeluk f verlijden van een leerling Er wrdt naar de tedracht gevraagd Tezeggen dat er iemand zal terugbellen. Vragen p welk nummer men bereikbaar is en p welk tijdstip. De ntvanger van het bericht waarschuwt z snel mgelijk de directeur/waarnemend directeur. De directeur verifieert het bericht wanneer het niet afkmstig is van familie, arts f plitie. Breng zndig de hulpverlening p gang (arts-plitie e.d.). Directeur zekt cntact met de nabestaanden. Hud rekening met cultuurverschillen! 2. Het verstrekken van de infrmatie De directeur infrmeert: De cllega s ver het ngeluk/verlijden. De aanpak naar brertjes en zusjes te die p schl zijn, zal meten lpen vlgens vast plan: He wrden zij p de hgte gebracht en dr wie? (liefst uders, als nabestaanden vragen, met medeweten van uders, f schl dat wil den, gebeurt dit in samenspraak/ nit alleen dit gesprek veren) Blijven de brertjes en zusjes p schl f gaan ze naar huis? Gaan deze kinderen naar huis f naar familie? Z ja, naar wie? Welk adres en welk telefnnummer? Familie p de hgte stellen van pvangadres. 3. De verder te nemen stappen Z spedig mgelijk wrdt een crisisteam samengesteld dat de activiteiten ntwikkelt en cördineert: Leden van het crisisteam: de directeur, de i.b.-er (interne begeleider), cördinatr van de betreffende buw en de betrkken grepsleerkracht(en) en indien ndig, een externe deskundige: maatschappelijk werker. De directeur wrdt als eindverantwrdelijke/ cntactpersn aangewezen. Het crisisteam is verantwrdelijk vr: Infrmatie aan de betrkkenen. Organisatrische aanpassingen. Opvang van leerlingen en cllega s. Cntacten met de uder(s)/ verzrger(s)/ vgd. Regelingen in verband met ruwbezek en uitvaart. Administratieve afwikkeling. Eventuele nazrg bij brertjes/ zusjes. Ruwprtcl

4 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen 4. Het verstrekken van de infrmatie Het crisisteam gaat na wie geïnfrmeerd met wrden ver het verlijden: Persneel, k afwezig persneel telefnisch p de hgte brengen. De grep van de leerling(en). De kinderen uit de andere grepen. De uders (infrmeren middels een brief, zie bijlage 1) Bestuur Persnen en instanties van wie kans bestaat dat zij cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, leerplichtambtenaar, GGD en dergelijke. 5. Infrmeren van de klasgentjes Aandachtspunten vraf De grepsleerkrachten bereiden zich samen vr p het gesprek met hun grep. Creëer een sfeer waarin het mgelijk is m te zeggen dat je er meite mee hebt, f misschien wel dat je het niet kunt. Bekijk in heverre je elkaar kunt ndersteunen met tips. Vraag z ndig een vertruwde cllega m je te steunen f met je de klas in te gaan. Prbeer de pvang zveel mgelijk in de klas te huden, maar zrg dat er een ruimte is waar leerlingen naarte kunnen, die alleen maar willen huilen f erg verstuur zijn. Wees erp vrbereid dat deze jbstijding andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten. Zrg dat je werkvrmen bij de hand hebt die verwerking stimuleren : tekenpapier kleurptlden - taalblaadjes enz. (bv. verlieskisten bij GGD). Bereid je ged vr: wat ga je zeggen en he, welke reacties kun je verwachten? De mededeling Aandachtspunten bij het vertellen van het bericht: Begin met een inleidende zin, maar breng het bericht vervlgens znder ermheen te draaien (gebruik zndig een prentenbek f een gedicht, lied). Geef in eerste instantie niet teveel infrmatie ineens. Geef vldende tijd vr emties. Veg zndig infrmatie te maar hud je bij de feiten. Wanneer de leerlingen vragen he het verder met, kun je de vlgende infrmatie geven: He het cntact verlpt met de familie. He de afspraken wrden gemaakt ver ruwbezek en uitvaart. Dat de uders van de leerlingen van de grep per brief geïnfrmeerd wrden. Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. Heb g vr de reacties bij kinderen. In principe zijn alle reacties ged. Ruwprtcl

5 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Vervlgens Praat met de kinderen ver het gebeurde. Praat met de kinderen ver het slachtffer, verledene. Er is ruimte vr verdriet, niets is gek. Geef aan de kinderen in de klas de ruimte vr keuzepdrachten naast het gewne lesprgramma. 6. Bezek aan de uders Het eerste bezek Dezelfde dag neemt de directeur cntact p met de uders m huisbezek af te spreken. Bij dit bezek is in ieder geval de directeur en diens plaatsvervanger aanwezig. Verder gaat IB er mee en eventueel de desbetreffende leerkracht (en). In ieder geval niet alleen gaan. Hud er rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van gevelens is. Infrmeren welke infrmatie ver het verlijden aan de leerlingen verteld mag wrden. Vraag f de schl een advertentie mag plaatsen. Vraag f je een tweede bezek mag brengen m wat verdere afspraken te maken. Laat adres/ telefnnummer achter i.v.m. eventueel pnemen van cntact. De ruwadvertentie Namens wie? (persneel, MR, INNOVO, leerlingen). Cntact pnemen met INNOVO. We kiezen vr één gezamenlijke advertentie. Vr welke krant(en) kiezen we? Zrg bij meer advertenties, dat ze bij elkaar in dezelfde editie en p dezelfde dag in de krant kmen. Cntrleer de juiste spelling van de (vr -)namen. Een tweede bezek Vraag wat de schl kan betekenen vr de uders. Overleg ver alle te nemen stappen met de uders: bezekmgelijkheden van leerkracht(en) en/ f leerlingen. Bijwnen van de uitvaart/ reservering plaats in de kerk vr leerkrachten, kinderen en uders. Brief die naar uders van de grepen uitgaat. Versiering in de kerk. Eventueel afscheidsdienst p schl. Ruwhekje in de klas/ gemeenschappelijke ruimte. 7. Organisatrische aanpassingen: Zrgen vr infrmatie aan de uders. Alle cllega s, die bij de uitvaart aanwezig willen zijn, uitrsteren dr de schl gedurende een aantal uren te sluiten ( s middag kan er bijv. weer schl zijn) Zrgen vr begeleiding van de betreffende leerkrachten m.b.t. handelen in de grep: materialen en tips aanreiken. Ruwprtcl

6 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Bij ziekte/afwezigheid van de grepsleerkracht neemt een vertruwde leerkracht de grep ver, liefst de leerkracht van het afgelpen schljaar De directeur is het aanspreekpunt vr de pers. 8. Cntacten met de uders van de verige leerlingen Infrmeer de uders via een brief ver: De gebeurtenis. Organisatrische (rster)aanpassingen. De (na)zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Aanwezigheid bij de uitvaart/ plaats in de kerk. Eventuele afscheidsdienst p schl. - (eventueel)ruwprcessen bij kinderen en prblemen die zich daarbij kunnen vrden. (inf jeugdzrg / GGD). Begeleiding van ruwprcessen kan als bijlage meegegeven wrden. 9. Vr de begrafenis/crematie Hud de reacties van kinderen ged in de gaten. Verdriet en vrlijk spel wisselen zich vaak af Creëer een herinneringsplek (k na de begrafenis/crematie). Haal de stel/tafel niet direct uit het lkaal; kijk samen met team he je dat het beste kunt aanpakken (kan bv zes weken). Bedenk met de klas he je de verledene het best kunt gedenken: ft, kaars, blemen, attributen van het kind, geliefd speelged en dergelijke. Geef ruimte vr vragen. Geef leerlingen de kans m zich creatief te uiten: tekenen. Jnge kinderen spelen in de pppenhek f verwerken p een andere manier vanuit spel. De kinderen kunnen in verleg met de uders van de verledene een aandeel hebben in de ruwdienst. Rituelen zijn belangrijk vr de ruwverwerking planten van een bmpje, een persnlijke bdschap p de kist leggen, zingen, e.d. Bespreken f de vlag halfstk wrdt gehangen. Als de uders van de verledene de aanwezigheid van de kinderen bij de uitvaart niet p prijs stellen, kan p schl een afscheidsdienst wrden gehuden. Vang de leerlingen na de uitvaart f na de afscheidsdienst p m ng even na te praten.!0. Namens het team: Crisisteam zrgt vr kaart namens het team. Crisisteam zrgt vr gezamenlijke ruwadvertentie, namens alle geledingen. Crisisteam bestelt blemen. (f eventueel geldelijke bijdrage). 11. Nazrg: Let p signalen van een stagnerend ruwprces bij leerlingen. Organiseer zndig gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. Ruwprtcl

7 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Let speciaal p risicleerlingen zals leerlingen die al eerder verlies geleden hebben en p risiccllega s. Geef leerlingen die veel meite hebben met het verwerken van het verlies individuele begeleiding. Sta af en te stil bij herinneringen aan de gestrven leerling. De directeur neemt elk jaar gedurende de basisschltijd cntact p met de uders ( de herinnering kan digitaal gepland wrden) Registreren in jurnaal bij eventuele brertjes en zusjes. 12. Na de begrafenis In de klas Neem de dagen erna in de klas ruim de tijd m ver de begrafenis te spreken. Prbeer de dag na de uitvaart weer te starten met de lessen. Organiseer gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. Hang eventueel een ft p van de verleden leerling in de klas f in de schl. Ouders, brers en zussen van de verleden leerling Denk aan de uders; zij hebben vaak behefte aan een nagesprek. Ndig de uders uit vr activiteiten p schl vr de gestrven leerling, zals schlfeest, afscheid schlverlaterdagen. Zij geven zelf wel aan f ze dit aankunnen. Denk p de verjaardag en sterfdag van de verleden leerling aan uders, brers en zussen. Heb g vr de meilijke mmenten van de uders van de verledene: schlreisjes, uderavnden en dergelijke; een kaartje f een gebaar p die mmenten is vr uders heel ndersteunend. (de leerkracht regelt dit in verleg met directeur) Hud g vr de brertjes en zusjes van het verleden kind. Persnlijke bezittingen van de verleden leerling aan de uders verhandigen. Medeleerlingen Het is belangrijk dat een kind weet dat het zich mag uiten. Het kind weet dan: ik sta er niet alleen vr! Sms zie je de ruwreactie van kinderen pas weken f maanden later. Deze reactie kan explsief zijn. Let p de signalen: duimzuigen afhankelijk gedrag kinderlijk gedrag uderlijk gedrag lichamelijke klachten slapelsheid ander spelgedrag angst m alleen te zijn slecht eten angstdrmen niet meer kunnen huilen anders huilen prikkelbaarheid Ruwprtcl

8 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen buikpijn stemverandering zich terugtrekken let speciaal p risicleerlingen, zals kinderen die al eerder een verlies hebben geleden. jngens gaan vaak schijnbaar lacniek met het verlies m. Vaak vertnen zij dan ster gedrag: niks aan de hand. sta af en te stil bij herinneringen, besteed aandacht aan de verjaardag en sterfdag van de verleden leerling. rnd aan het einde van het schljaar iets af met de kinderen van de klas van de verledene. Leerkracht(en) Nazrg vr de grepsleerkracht en het team. Evaluatie van het crisisteam 13. Bij ernstige ziekte Als er aan het verlijden van een kind een ziekteprces vraf gaat, let dan p het vlgende: Vr zieke kinderen is schl wellicht ng belangrijker dan vr geznde kinderen. Schl geeft een hpvl tekmstperspectief. Laat daarm het zieke kind zveel mgelijk deelnemen aan alle activiteiten. Z kmt het kind niet in een ngewilde uitznderingspsitie te zitten. Bereid de klas ged vr p de uiterlijke veranderingen gedurende de ziekte. Kinderen zijn immers erg gevelig vr een berdeling van hun uiterlijk. Laat een kind eventueel zelf f samen met de uders vertellen wat er aan de hand is. Regelmatig cntact met de uders is erg belangrijk. (Ok m te weten wat het kind zelf al weet!) Als de ziekte ngeneeslijk is, kan het zijn dat de uders en het kind er thuis niet ver praten m elkaar te beschermen. Het kind zekt dan vaak een vertruwde persn buiten het gezin, b.v. iemand van schl. Laat het kind merken dat het altijd kan en mag praten ver de ziekte. De klas te vreg inlichten ver een langdurige ziekte is niet erg verstandig. De leerlingen hebben dan misschien meite m gewn te den tegen de zieke leerling en drdat de ziekte z lang duurt, verslapt de aandacht snel en is de schk des te grter. Als de leerling niet meer p schl kan kmen, hud dan wel steeds cntact. Dit kan bijvrbeeld dr een dagbek bij te huden, pst te sturen, vide/ft s e.d. Hud de uders p de hgte van de gebeurtenissen p schl. Ruwprtcl

9 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden van een uder, brer en zus van een leerling 1. Het bericht kmt binnen Neem de brenger van het bericht direct mee naar een rustige ruimte. Zrg, indien ndig, vr pvang van je grep en/f rep z.s.m. de directeur. Geef vldende ruimte en tijd m de brenger zijn/har bdschap te kunnen vertellen. Geef aan, nadat de bdschap is gebracht, dat de schl alle hulp zal bieden waar dat ndig is. Bij telefnisch bericht neem je cntact p met directeur m verdere afspraken te maken. 2. De te nemen stappen Crisisteam samenstellen dat de activiteiten ntwikkelt en cördineert: Leden van het crisisteam: de directeur, de i.b.-er, de betrkken grepsleerkracht(en) en indien ndig, een externe deskundige. De directeur wrdt als eindverantwrdelijke aangewezen. Het crisisteam is verantwrdelijk vr: Infrmatie aan de betrkkenen Organisatrische aanpassingen Opvang van leerlingen en cllega s Cntacten met de uder/ verzrger/ vgd Regelingen in verband met ruwbezek en uitvaart Administratieve afwikkeling Nazrg van de betrkkene(n) 3. Het verstrekken van de infrmatie Het crisisteam gaat na wie geïnfrmeerd met wrden ver het verlijden: Persneel, k persneel dat afwezig is. De grep van de leerling(en). Afhankelijk van het tijdstip, bv in het weekend f in de avnduren, licht het crisisteam eerst de uders telefnisch in ver het verlijden van de uder, zdat die zelf hun kind p de hgte kunnen brengen. Alle uders Bestuur Persnen en instanties van wie kans bestaat dat zij cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, leerplichtambtenaar, GGD en dergelijke. 4. Het vertellen van het verdrietige nieuws Het crisisteam zal in nderling verleg bepalen wanneer het verdrietige nieuws zal wrden verteld in de betreffende grep(en), aan de uders en andere geledingen. Aandachtspunten bij het vertellen van het bericht: Ga na f je het alleen aankunt, vraag zndig een cllega je te ndersteunen. Ruwprtcl

10 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Bereid je altijd vr: wat ga je zeggen en he, welke effecten kun je verwachten. Begin met een inleidende zin maar breng het bericht vervlgens znder ermheen te draaien (gebruik zndig een prentenbek f een gedicht, lied). Geef in eerste instantie niet teveel infrmatie ineens. Geef vldende tijd vr emties. Veg zndig infrmatie te maar hud je bij de feiten. Wanneer de leerlingen vragen he het verder met, kun je de vlgende infrmatie geven: He het cntact verlpt met de familie. He de afspraken wrden gemaakt ver ruwbezek en uitvaart. Dat de uders van de leerlingen van de grep per brief/ geïnfrmeerd wrden. Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. Heb g vr de reacties bij kinderen. In principe zijn alle reacties ged. 5. Organisatrische aanpassingen: Zrgen vr infrmatie aan de uders. Cllega s, die bij de uitvaart aanwezig willen zijn, uitrsteren. Zrgen vr begeleiding van de betreffende leerkrachten m.b.t. handelen in de grep: materialen en tips aanreiken. 6. Cntacten met partner van de betrkken uder van leerling(en): Uiterlijk de dag na het verlijden neemt de directeur cntact p. Infrmeren welke infrmatie ver het verlijden aan de leerlingen verteld mag wrden. Een afspraak maken vr een bezek. Hierbij is in ieder geval de directeur f diens plaatsvervanger en de grepsleerkracht aanwezig. Minstens met zijn tweeën gaan(in ieder geval niet alleen). Vraag wat de schl kan betekenen vr de familie. Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van grepsleerkracht(en). Bijwnen van de uitvaart/ reservering plaats in de kerk vr kinderen en uders. Brief die naar uders van de grep(en) uitgaat. Ruwhekje in de klas/gemeenschapsruimte. Laat adres en telefnnummer achter i.v.m. eventueel pnemen van cntact. 7. Cntacten met de uders van de verige leerlingen Infrmeer de uders via een brief ver: De gebeurtenis. Organisatrische (rster)aanpassingen. De (na)zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Aanwezigheid bij de uitvaart/ plaats in de kerk. 8. Begeleiding tussen verlijden en uitvaart: Ruwprtcl

11 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Zndig gebruik maken van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun gevelens. De dag na de uitvaart ng tijd en aandacht besteden in de grep m na te praten. 9.Namens het team: 10. Nazrg: Crisisteam zrgt vr kaart namens het team. Crisisteam bestelt, een beket, dat thuis bezrgd wrdt. Let p signalen van een stagnerend ruwprces bij leerlingen. Organiseer zndig gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. Let speciaal p risicleerlingen zals leerlingen die al eerder verlies geleden hebben en p risiccllega s. Maak een ntitie bij het dcument ver vervangersinfrmatie (in de blauwe klapper met één gren stip) nder het kpje: belangrijk m te weten. Neem zveel mgelijk infrmatie/gegevens p in Eduscpe. Geef leerlingen die veel meite hebben met het verwerken van het verlies individuele begeleiding. Sta af en te stil bij herinneringen aan de gestrven uder. Ruwprtcl

12 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden van een persneelslid 1. Het bericht kmt binnen: Bericht van een ernstig ngeluk f verlijden van een leerkracht Degene die het bericht krijgt neemt z.s.m. cntact p met de directeur. 2. Het verstrekken van de infrmatie: De directeur infrmeert de cllega s ver het ngeluk/ verlijden. 3. De verder te nemen stappen: Z spedig mgelijk wrdt een crisisteam samengesteld dat de activiteiten ntwikkelt en cördineert: Leden van het crisisteam: de directeur, de ib-er, eventueel du-partner en indien ndig, een externe deskundige. Eén persn wrdt als eindverantwrdelijke/ cntactpersn aangewezen. Het crisisteam is verantwrdelijk vr: Infrmatie aan de betrkkenen Organisatrische aanpassingen Opvang van leerlingen en cllega s Cntacten met familie Regelingen in verband met ruwbezek en uitvaart Administratieve afwikkeling Eventuele nazrg 4. Het verstrekken van de infrmatie: Het crisisteam gaat na wie geïnfrmeerd met wrden ver het verlijden: Persneel, k afwezig persneel p de hgte brengen De grep van de leerkracht De kinderen uit de andere grepen Ouders Bestuur 5. Infrmeren van de grep van de leerkracht: Aandachtspunten vraf Het crisisteam bereidt zich samen vr p het gesprek met de grep. Dit zal gaan in nderling verleg. Hierbij zullen minstens twee persnen de grep in gaan. De mededeling: Aandachtspunten bij het vertellen van het bericht: Begin met een inleidende zin maar breng het bericht vervlgens znder ermheen te draaien (gebruik zndig een prentenbek f een gedicht, lied). Geef in eerste instantie niet teveel infrmatie ineens. Ruwprtcl

13 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Geef vldende tijd vr emties. Blijf g hebben vr de reacties van de kinderen. Veg zndig infrmatie te maar hud je bij de feiten. Wanneer de leerlingen vragen he het verder met, kun je de vlgende infrmatie geven: He het cntact verlpt met de familie. He de afspraken wrden gemaakt ver ruwbezek en uitvaart. Dat de uders van de leerlingen van de schl per brief geïnfrmeerd wrden. Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. 6. Bezek aan familie: Het eerste bezek: Dezelfde dag neemt de directeur cntact p met de familie m een bezek af te spreken. Cllega s in de gelegenheid stellen mee te gaan. Infrmeren welke infrmatie ver het verlijden aan de leerlingen verteld mag wrden. Praten ver de te plaatsen advertentie in verleg met INNOVO. Eventueel een tweede bezek plannen vr verdere afspraken. De ruwadvertentie: Namens wie? (persneel, MR, INNOVO, bestuur, leerlingen). We kiezen vr een gezamenlijke advertentie. Vr welke krant(en) kiezen we? Zrg bij meer advertenties, dat ze bij elkaar in dezelfde editie en p de zelfde dag in de krant kmen. Cntrleer de juiste spelling van de (vr-)namen. Eventueel tweede bezek: Vraag wat de schl kan betekenen vr de familie. Overleg ver alle te nemen stappen met de familie: bezekmgelijkheden van leerkracht(en) en/ f leerlingen. bijwnen van de uitvaart/ reservering plaats in de kerk vr leerkrachten, kinderen en uders. brief die naar uders van de grepen uitgaat. versiering in de kerk, bv afstemming evt blemstuk (kleur). eventuele afscheidsdienst p schl. 7. Organisatrische aanpassingen: Zrgen vr infrmatie aan de uders. Duidelijke brief met aanpassing schltijden vr bezek begrafenis/crematie. Cllega s in de gelegenheid stellen m de begrafenis bij te wnen. 8. Cntacten met de uders van de verige leerlingen: Infrmeer de uders via een brief ver: De gebeurtenis Organisatrische (rster)aanpassingen Ruwprtcl

14 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen De (na)zrg vr de leerlingen p schl Cntactpersnen p schl Aanwezigheid bij de uitvaart/ plaats in de kerk Eventuele afscheidsdienst p schl (eventueel) ruwprcessen bij kinderen en prblemen die zich daarbij kunnen vrden. (inf jeugdzrg / GGD) 9. Vr de begrafenis: Hud de reacties van kinderen ged in de gaten. Verdriet en vrlijk spel wisselen zich vaak af Creëer een herinneringsplek (k na de begrafenis). Bedenk met de klas he je de verledene het best kunt gedenken: ft, kaars, blemen, attributen van vr de leerkracht, geliefd speelged en dergelijke. Geef ruimte vr vragen. Geef leerlingen de kans m zich creatief te uiten: tekenen. Jnge kinderen spelen in de pppenhek f verwerken p een andere manier vanuit spel. De kinderen kunnen in verleg met de familie van de verledene een aandeel hebben in de ruwdienst. De vlag wrdt halfstk gehangen. Als de familie van de verledene de aanwezigheid van de kinderen bij de uitvaart niet p prijs stelt, kan p schl eventueel een afscheidsdienst wrden gehuden. Vang de leerlingen na de uitvaart f na de afscheidsdienst p m ng even na te praten. 10. Namens het team: Namens het team en kinderen een kaart. Ruwadvertentie namens alle geledingen. Blemstuk namens team en kinderen. (eventueel geldelijke bijdrage) 11. Nazrg: Let p signalen van een stagnerend ruwprces bij leerlingen. Organiseer zndig gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. Let speciaal p risicleerlingen zals leerlingen die al eerder verlies geleden hebben en p risiccllega s. Geef leerlingen die veel meite hebben met het verwerken van het verlies individuele begeleiding. Sta af en te stil bij herinneringen aan de gestrven leerkracht. 12. Na de begrafenis In de klas: Neem de dagen erna in de klas ruim de tijd m ver de begrafenis te spreken. Prbeer de dag na de uitvaart weer te starten met de lessen. Organiseer gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. Maak eventueel een gedenkplek van de verleden leerkracht. Zrgen vr begeleiden/cachen van de vervanger/nieuwe leerkracht. Familie verleden leerkracht: Denk aan de familie; zij hebben vaak behefte aan een nagesprek. Ruwprtcl

15 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Ndig de familie uit vr activiteiten p schl. Zij geven zelf wel aan f ze dit aankunnen. Denk p de verjaardag en sterfdag aan familie van de verleden leerkracht. Persnlijke bezittingen van de verleden leerkracht aan de familie verhandigen. Leerkracht(en): Nazrg vr de grepsleerkracht en het team. Ruwprtcl

16 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Prtcl: Verdriet en ruw bij verlijden uders, partner, kind van persneelslid. 1. Het bericht kmt binnen: Bericht kmt binnen. Als een bericht niet vanuit de fficiële instanties kmt, met eerst gecntrleerd wrden f de berichtgeving juist is. Degene die het bericht ntvangt meldt dit aan de directeur. De teamleider/directie geeft het bericht dr aan het team. Ok, zij die niet aanwezig zijn, wrden p de hgte gesteld. 2. Het verstrekken van de infrmatie: De directeur gaat na wie geïnfrmeerd met wrden ver het verlijden: Persneel, k afwezig persneel. De grep van de medewerker. Ouders van de grep. Bestuur. In nderling verleg bepalen wanneer het verdrietige nieuws zal wrden verteld in de betreffende grep(en), aan de uders en andere geledingen. 3. Organisatrische aanpassingen: Vervanging regelen vr grep. Zrgen vr infrmatie aan de uders. Cllega s, die bij de uitvaart aanwezig willen zijn, uitrsteren. 4. Cntacten met medewerker: Uiterlijk de dag na het verlijden neemt de directeur cntact p. Infrmeren welke infrmatie ver het verlijden aan de leerlingen verteld mag wrden. Een afspraak maken vr een bezek. Hierbij is in ieder geval de teamleider/ directie aanwezig. Minstens met zijn tweeën gaan(in ieder geval niet alleen). Vraag wat de schl kan betekenen vr de medewerker. Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van grepsleerkracht(en) Bijwnen van de uitvaart/ reservering plaats in de kerk vr kinderen en uders. Brief die naar uders van de grep(en) uitgaat. 5. Namens het team: Kaart namens het team. Er wrdt een bezekje gebracht aan de medewerker dr (een delegatie van) het team. In geval van verlijden kinderen f partner van leerkracht wrdt een advertentie geplaatst in het reginale dagblad namens de schl. Blemstuk namens team en kinderen. Is het duidelijk dat er gelden wrden gevraagd vr dnatie, wrdt dat bedrag in envelp afgegeven. Ruwprtcl

17 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen Bijlage: Verwerkingsideeën: Beken: Onderbuw Bvenbuw Laat leerlingen nadenken wat vr iemand het was die is verleden. Laat ze dat in enkele regels p papier zetten. Laat leerlingen nadenken he ze hun klasgentje willen blijven herinneren en laat ze dat pschrijven. In een tekenpdracht kunnen ze een tekening maken van de verledene. Ze kunnen een cllage maken waarin allerlei kenmerken en herinneringen zijn verwerkt. Er kunnen kaartjes gemaakt wrden die vervlgens aan de blemen gehangen wrden die bij de begrafenis/crematie wrden gebruikt vr p de kist. Ze kunnen een gedicht schrijven. In een afscheidsbrief f een trstbrief kunnen kinderen k hun gevelens kwijt. Derk Das blijft altijd bij ns. Susan Varley Kikker en het vgeltje. Max Velthuijs Stilte a.u.b., ik denk aan kip. Hans Haagen en Harry Geelen Dat is heel wat vr een kat. Judith Virst Lieve ma Pluis. Dick Bruna He het was ten Heins pa ddging. M. Gydal Ddleuk. B. Cle Ik krijg tranen in mijn gen als ik aan je denk. I. van Essen De allerbeste ma van de wereld. F. Hubner en K. Hcker Dag papa in de hemel. I. van Dngen Een pa m nit te vergeten. B. Westera en H. van Straaten Perenbmen bleien wit. G. Bakker En peens is alles anders. Y. van Emmerik GSM. M. Gmmeren Pijnstillers. C. Slee Znder Papa. D. Verreydt Wat is p schl aan te bevelen: Brchure van de hulpverleningsdienst ver: pltselinge dd van een leerling f leerkracht in het basis- f vrtgezet nderwijs. Bek: Ik krijg tranen in mijn gen als ik aan je denk: Ineke van Essen De meest gestelde vragen ver kinderen en de dd: Stichting In de Wlken Brchure: Beken ver afscheid Artikel: Tijd vr verlies uit het praxis bulletin kt Artikel: Grt verdriet vr kleine mensen uit het praxis bulletin sept Artikel: Als kinderen te maken krijgen met de dd: schlkrantartikel GGD Ruwprtcl

18 Ruwprtcl basisschl Brederschl Heerlen CD Rm ver ruwverwerking: He met ik nu die klas/grep in? Brchure: De dd klpt aan de schldeur/ mgaan met verdriet en ruw vanuit christelijk perspectief Internetsites: Bij deze ntvang je van mij de meest relevante internetsites: (landelijke rganisatie vr verliesverwerking bij kinderen en jngeren) (infrmatie en uitgaven ver mgaan met verlies) (infrmatie vr en ver kinderen die een uder met kanker hebben) (landelijke stichting ruwbegeleiding) (vr kinderen, het maken van herinnermateriaal) (verwijspagina inzake ruw) (praktijk vr ruw en verliesverwerking Maastricht) Ruwprtcl