ZELFBEELD EN ZELFVERTROUWEN

Transcriptie

1 ZELFBEELD EN ZELFVERTROUWEN WIE IN EEN GEWELDRELATIE ZIT OF HEEFT GEZETEN, KAMPT VAAK MET EEN NEGATIEF ZELFBEELD. OEFENINGEN VOOR HERSTEL EN VERSTERKING VAN HET ZELFBEELD. AANSLUITEND: WERKEN MET DE KERNKWADRANTEN. 1 Doel Mensen die langere tijd in een geweldsrelatie hebben gezeten, hebben vaak allerlei verwrongen en negatief geladen beelden over wie zij zijn en wat zij vinden. Sommige beelden hebben zij overgenomen van hun (ex)partner, anderen komen vanuit vroegere (gezins)ervaringen. Doel van deze oefeningen is de cliënt leren onderscheid te maken tussen de gedachten, ideeën, wensen, meningen en gevoelens van zichzelf en die van zijn/haar (ex-)partner. Als de cliënt zich succesvol leert ontworstelen aan een mishandelende relatie en de nasleep ervan, dan moet zijn geschonden zelfbeeld hersteld en versterkt worden. Hetzelfde geldt voor een succesvol streven naar relatieherstel en voor het kunnen nemen van een doordachte beslissing over het al dan niet willen continueren van de relatie. Werkwijze De oefeningen worden ofwel tijdens de gesprekken zelf of als huiswerk meegegeven. Probeer de cliënt tijdens de bespreking zoveel mogelijk te stimuleren tot eigen meningsvorming en tot verkenning van zijn eigen wensen en behoeften. Aan de hand van de oefeningen ga je het gesprek aan met de cliënt over diens zelfbeeld, zijn wensen en behoeften, en over hoe hij zijn wensen en behoeften gestalte zou kunnen geven. Er wordt hierbij ruim aandacht besteed aan het effect van de ervaren geweldsrelatie op het zelfbeeld en zijn wensen en behoeften. Let, terwijl deze oefening gebeurt op de statements van de cliënt die uiting geven aan: hoe hij zichzelf ervaart wat hij wil wat hij nodig heeft waar hij bang voor is hoe hij zou willen zijn wat zijn doelen zijn in het leven, wat hij belangrijk vindt in het leven 1 Uit De Groof, K. Aan de slag. Werken rond partnergeweld in de context van een CAW. En Outsem, van, R. m.m.v. Oosten, van. N. (2007). De Aanpak systeemgerichte hulp bij geweld in relaties. Utrecht: MOVISIE (TransAct). En Rozeboom, C. en Martin, C. (2007). Uit de schaduw van de ander. Groepshulpverlening aan vrouwen na huiselijk geweld. 1

2 De nabespreking van deze oefeningen zal vermoedelijk meerdere gesprekken vragen. Bij de lijst ik was/ben/wil zijn worden de drie lijsten eerst afzonderlijk doorgenomen; zo kom je tot drie portretten van achtereenvolgens hoe de cliënt in zijn/haar herinnering was voor het geweld, hoe hij/zij zichzelf nu beleeft, en hoe hij/zij wou willen worden. Daarna worden de drie portretten met elkaar vergeleken. Hierbij kijk je samen met de cliënt naar: Welke gewenste eigenschappen zijn tijdens de geweldsrelatie s verloren gegaan? Welke ongewenste eigenschappen zijn tijdens de geweldsrelatie(s) ontstaan? Welke gewenste eigenschappen zijn tijdens de geweldsrelatie(s) overeind gebleven? Deze eigenschappen kan men benoe men als de sterke eigenschappen van de cliënt. Dit zijn de eigenschappen waar de cliënt een beroep kan doen bij het opbouwen van een nieuw leven (met of zonder de partner). Welke door de cliënt ongewenste eigenschappen die er nu zijn, waren er al voordat het geweld begon? Deze eigenschappen kan men aanmerken als mogelijke valkuilen bij het werken naar een nieuw en beter bestaan (met of zonder partner). De ontstane portretten van de cliënt plus de lijst met concrete acties kunnen gebruikt worden voor het opstellen en eventueel bijstellen van het begeleidingsplan van de cliënt. Valkuilen Als de cliënt moeite heeft om zich te concentreren op de drie relevante perioden van deze oefening, dan kan je hem helpen om zich op de relevante perioden te concentreren door over die perioden aan de cliënt vragen te stellen. Oefening 1: ik wil, de ander wil, wat gebeurt er? In de kolom ik wil vul je allerlei wensen in (als huiswerk of tijdens het gesprek zelf). In de kolom hij wil vul je tegengestelde wensen in of wensen die jouw wensen uitsluiten. In de kolom Wat gebeurt er? vul je in wat er in de praktijk van dagelijks leven doorgaans gebeurt. Een voorbeeld hiervan is: Ik wil De ander wil Wat gebeurt er? Ik heb geen zin om te vrijen. Ik heb zin om vanavond uit te gaan. Ik wil mijn eigen spaarrekening, met dat geld wil ik kunnen doen wat ik wil. Ik wil dat mijn partner en ik allebei evenveel doen in het huishouden. Ik vind dat onze kinderen op een openbare school moeten gaan. Ik wil liever een wasmachine dan een TV. Ik draag niet graag schoenen met hoge hakken. Ik wil graag vaker bij mijn ouders op bezoek. Mijn partner heeft zin om te vrijen. De ander heeft zin om thuis TV te kijken. Mijn partner vindt dat we alleen een gemeenschappelijke spaarrekening moeten hebben en dat wij allebei bepalen wat er met dat geld gebeurt. Hij of zij vindt het mijn taak om voor het huishouden te zorgen. Mijn partner vindt dat onze kinderen naar een Katholieke school moeten gaan. Hij/zij wil liever een nieuwe TV kopen dan een nieuwe wasmachine. Hij wil graag dat ik schoenen met hoge hakken draag. Hij/zij heeft een hekel aan mijn ouders en wil daar niet op bezoek gaan. 2

3 Ik wil De ander wil Wat gebeurt er? Ik wil graag uitgaan met vrienden (zonder partner). Ik wil s avonds thuis kunnen komen wanneer ik wil. Ik zou graag op een toneelcursus willen. Ik wil naar Thuis /voetbal kijken. Ik wil graag afspreken met Ik wil een baan. Hij/zij wil niet dat ik zonder hem/ haar uitga. Hij/zij vindt dat ik s avonds uiterlijk om u s avonds thuis moet zijn. Hij/zij wil niet dat ik op een toneelcursus ga. Hij/zij wil naar een programma op het andere net kijken dat tegelijkertijd wordt uitgezonden. Hij/zij wil niet dat ik afspreek met Hij/zij wil dat ik thuis ben voor het huishouden en voor de kinderen en vindt dat ik daarom niet moet werken. En nu zelf aan de slag: Ik wil De ander wil Wat gebeurt er? 3

4 Op welke gebieden heb jij je aangepast aan jouw (ex-)partner?... Welke meningen/gedachten/zienswijzen heb jij van jouw (ex-)partner overgenomen? Over welke dingen gaan deze meningen? Wat waren jouw eigen meningen over deze dingen voordat jouw relatie met jouw (ex-)partner begon? Welke van jouw wensen en behoeften zijn naar jouw mening in de relatie met jouw (ex)partner naar de achtergrond verschoven? Waarom? Hoe ging dat? Wat is er nu nog over van deze wensen en behoeften?... Hoe zou jij aan jouw (belangrijkste) wensen en behoeften gestalte geven?... Oefening 2: ik was, ik ben, ik wil zijn Lief vrolijk optimistisch zelfstandig gevoelig hard hard succesvol onzeker zelfverzekerd daadkrachtig lamlendig somber depressief afhankelijk pessimistisch rustig gespannen opstandig braaf recht door zee wispelturig grillig stabiel labiel humeurig angstig moedig ik weet wat ik boos verdrietig wil ik weet niet wat trots beschaamd schuldig verward ik wil seksueel leuke uitstraling innemend aardig idealistisch aantrekkelijk geen leuke afstotelijk lelijk mooi besluitvaardig uitstraling besluiteloos moedeloos gemeen goed van hart dromerig goede moeder/ nuchter onverschillig slim langzaam vader seksueel dom snel actief achterdochtig onaantrekkelijk slechte moeder/ passief roekeloos eenzaam huiselijk vader ongevoelig/ voorzichtig druk stil sociaal afgestompt goed van open gesloten avontuurlijk koppig vertrouwen eigenwijs pittig teruggetrokken ondernemend saai interessant behulpzaam eenkennig wereldwijs wereldvreemd 4

5 Schrijf de voor jou belangrijkste begrippen op. Denk nu aan het jaar dat voorafging aan de geweldsrelatie. Als je meerdere geweldsrelaties achter de rug hebt, neem de periode van een jaar voorafgaand aan de eerste geweldsrelatie. Vervolgens kies je de kaartjes waarop de begrippen vermeld staan die op jezelf betrekking hadden in die periode. Je mag een onbeperkt aantal kaartjes kiezen. De door de cliënt uitgekozen begrippen schrijf je in de lijst onder de hoofding Ik was. Vervolgens kies je opnieuw een onbeperkt aantal kaartjes waarop de begrippen staan die in jouw beleving nu van toepassing zijn. Deze uitgekozen begrippen worden opgeschreven op een nieuwe lijst met als hoofding Ik ben. Daarna denk je aan hoe je in de toekomst zou willen zijn en zou willen dat je leven er in de toekomst uit zou zien. Kies opnieuw een onbeperkt aantal kaartjes met daarop de begrippen die op deze positieve toekomstwens betrekking hebben. Deze begrippen worden weer opgeschreven op een derde lijst met als hoofding ik wil zijn. Ik was Ik ben Ik wil zijn Hoe ben je veranderd t.o.v. de periode voorafgaand aan de geweldsrelatie(s)?... Hoe zijn deze veranderingen tot stand gekomen? Welke processen hebben hierbij allemaal een rol gespeeld? Wat is het aandeel van je (ex-)partner en wat is je eigen aandeel in het hoe en waarom van deze veranderingen? 5

6 Ben je blij met deze veranderingen? Met welke wel en met welke niet? Waarom (niet)?... Wat moet er veranderen om te worden zoals je zou willen zijn?... Welke concrete acties zijn hiervoor nodig? Waarom zijn deze acties nodig?... Oefening: wie ik wil zijn en wat ik wil Dit is een oefening waarbij je een lijst vol zinnen af moet maken. Deze zinnen hebben betrekking op jouw wensen en behoeften. De zinnen worden als huiswerk meegegeven en worden in het volgende gesprek besproken. Over een jaar wil ik... Om gelukkig te zijn heb ik dit nodig... Ik wil dat mijn (ex-)partner... Ik wil getroost worden door... Wat ik echt beu ben is... Ik wil boos kunnen worden om... Ik wil getroost worden omdat... Ik verdien het dat anderen... Ik verdien het dat mijn (ex-)partner... Ik verdien het dat mijn kinderen... Ik wil eindelijk bevrijd worden van... Wat mij dwarszit is... Ik wil loskomen van... Wat ik zou willen voelen is... Wat ik altijd al heb gemist is... Mijn grootste ideaal is... 6

7 Wat ik in het leven zou willen bereiken is... Wat betreft werk zou ik graag... Over vijf jaar zou ik graag... Om mij te kunnen ontspannen heb ik het nodig om... Ik vind van mannen dat zij... Ik vind van vrouwen dat zij... Ik vind van mezelf dat ik... Wat betreft geld wil ik... Ik heb de vrijheid nodig om te... Mijn grootste wens wat betreft seksualiteit is... Mijn grootste wens wat betreft liefde is... In een relatie vind ik het belangrijk dat... In de opvoeding van mijn kinderen wil ik... Het belangrijkste in de opvoeding van mijn kinderen vind ik... Wat ik aan mezelf zou willen veranderen is... Ik ben trots op mezelf wat betreft mijn... Over tien jaar zou ik graag... Als ik tachtig ben, dan wil ik... Mijn sterkste kant is... Mensen moeten rekening houden met mijn... Ik heb recht op... Ik krijg graag complimenten over... Ik wil eindelijk eens erkenning voor... Als ik boos ben, dan wil ik graag kunnen... Als ik trots ben op mezelf dan wil ik graag kunnen... Ik vind het leven... Ik vind de maatschappij... Over vriendschappen vind ik... 7

8 Wat ik in een man/vrouw zoek is... Wat ik van een man/vrouw wil is... Wat ik eens zou willen uitproberen is... Wat ik eens zou willen meemaken is... Wat ik tekortkom is... Wat betreft het huishouden vind ik... Ik wil stoppen met... Ik wil beginnen met... Ik wil mij niet meer druk hoeven te maken om... Wat ik echt hard nodig heb is... Mijn kwetsbaarste kant is... Tegenover mensen die boven mij staan voel ik me meestal... Ik laat me intimideren door... Ik ben bang voor... Mijn grootste nachtmerrie is... Mijn grootste droom is... Aan de slag met zelfbeeld aan de hand van kernkwadranten 2 Doel Doel van deze oefening is zicht krijgen op eigen sterke en minder sterke kanten: welke eigenschappen laat je zien? Welke eigenschappen zien mensen van jou? Welke eigenschappen wil je hebben? Hierin wordt de link gelegd met geweld: eigenschappen in verband brengen met kwaliteiten en vervormingen (vb. welke kwaliteiten lieten je in de steek op het moment dat je het geweld pleegde?) Zo kunnen er o.m. hypothesen geformuleerd worden over ontstaan en voortbestaan van geweld. Deze oefeningen zijn bruikbaar om eigen positieve kenmerken en valkuilen te kunnen benoemen (positieve invloed op zelfbeeld), positieve kenmerken en valkuilen van partner te kunnen benoemen en zicht te krijgen op wederzijdse invloeden binnen het koppel. Werkwijze Het kwaliteitenspel is naast gevoelensspel, relatiespel, vaardighedenspel, een mogelijkheid om zowel met een individuele cliënt als met een koppel aan de slag te gaan rond eigen sterke en minder sterke kanten, en verwachtingen t.a.v. de andere. Het bevat 140 kaarten met eigenschappen: 70 hiervan zijn kwaliteiten, en 70 vervormingen. Kwaliteiten zijn persoonskenmerken. Ze vormen het potentieel aan persoonlijke mogelijkheden die wij tot onze beschikking hebben en al dan niet gebruiken. Vervormingen zijn vervormde kwaliteiten. Dit zijn van nature goede eigenschappen die overontwikkeld zijn, waardoor ze vaak een negatief effect hebben op de omgeving. Valkuil Dit vraagt van cliënten de mogelijkheid om over zichzelf te reflecteren. Bekijk of deze cliënt dat voldoende kan. 8 2 Je kan hiervoor gebruik maken van het Kwaliteitenspel, Uitgeverij Creare, Depuydt & partners

9 Om hier met het koppel rond aan de slag te gaan moet er v oldoende veiligheid zijn om dit te bespreken. Oefeningen voor individueel werken Kies 10 kwaliteiten en 10 valkuilen, die je typerend vindt voor jezelf. Overloop de kaarten, en maak hierin 3 categorieën: wie ben je? Waar twijfel je over en welke zijn afhankelijk van de situatie waarin je je bevindt? Welke ben je niet? Bepaal bij deze drie de volgorde van belangrijkheid. Kwaliteiten- en valkuilenlijst 3 : KWALITEITEN Vrolijk Enthousiast Betrouwbaar Serieus Optimistisch Netjes Dapper Ontspannen Actief bescheiden Alert Spontaan Creatief Belangstellend Verantwoordelijk Zorgzaam Avontuurlijk Positief Luisteraar Intelligent Ruimdenkend Royaal Gevoelig mild Organisatorisch Zorgvuldig Eerlijk Veelzijdig Flexibel Duidelijk Liefdevol Geduldig Verdraagzaam Behulpzaam Sterk Humoristisch Zelfverzekerd IJverig Aardig Zelfstandig Handig Rustig Behoedzaam Sympathiek Sociaal Joviaal Leergierig Moedig Idealistisch Kranig Vriendelijk Zorgvuldig Levendig Speels Doorzetter Volhouder Kunnen relativeren Oplettend Gemakkelijk Zelfverzekerd Initiatiefrijk Belangstellend Overtuigend Open Meelevend Zorgzaam Strijdvaardig Veelzijdig Nuchter Vriendschappelijk VALKUILEN Onzelfstandig Brutaal Verkwistend Onvoorzichtig Asociaal Chaotisch Drammerig Wanhopig Ontevreden Streng Overmoedig Traag Stil Fanatiek Opdringerig Lui Krenterig Onhandig Plagerig Agressief Onverschillig Opschepperig Arrogant Jaloers Perfectionistisch Drammerig Geremd Angstig Cynisch Wispelturig Gesloten Ongeduldig Bazig Humeurig Onrustig Afwachtend Loslippig Klagerig Slordig Onzeker Hebberig Overbezorgd Dwars Overgevoelig Meegaand Saai Egoïstisch Kritisch Verlegen Rechtlijnig Lijst kernkwaliteiten, valkuilen, allergie en uitdagingen 4 Bekijk bij deze lijst welke kwaliteiten, valkuilen maar ook allergieën die je herkent. KERNKWALITEIT VALKUIL ALLERGIE UITDAGING Accuratesse Pietluttigheid Warrigheid Creativiteit Autonoom Dwars Onderdanig Meegaand 3 Uit Rozeboom C. & Martin C. (2007). Uit de Schaduw van de Ander. Groepshulpverlening aan vrouwen na huiselijk geweld. En 4 Uit en 9

10 KERNKWALITEIT VALKUIL ALLERGIE UITDAGING Bedachtzaam Beducht Roekeloos Moedig Beheerst Onpersoonlijk Onbereikbaar Empathisch Behulpzaam Bemoeizuchtig Onverschillig Loslaten Bescheiden Onzichtbaar Arrogant Profileren Beschouwend Afstandelijk Sentimenteel Empathisch Besluitvaardig Forceren Besluiteloos Ontvankelijk Betrokken Dwepend Onverschillig Beschouwend Betrouwbaar Saai Arbitrair Innovatief Consensusgericht Egocentrisch Dwang Gezagsgetrouw Daadkrachtig Drammerig Passief Geduldig Durf Overmoedigheid Voorzichtigheid Geremdheid Efficiënt Statisch Chaotisch Creatief Empathisch Sentimenteel Afstandelijk Beschouwend Flexibel Wispelturig Star Ordenend Gedisciplineerd Dwang-neurotisch Ongedisciplineerd Loslaten Geduldig Passief Drammerig Daadkrachtig Gehoorzaam Slaafs Eigenzinnig Autonoom Gestructureerd Bureaucratisch Inconsistent Aanpassing Gezagsgetrouw Ja-knikken Anarchistisch Concensus Harmonisch Toedekken Conflict Direct Idealistisch Zweverig Cynisch Realistisch ngetogen Passief Opdringerig Initiatiefrijk Innovatief Zwevend Statisch en star Efficiënt IKritisch Rebels Ja-knikken Respectvol Loyaal gezag Onderdanig Ongehoorzaam Kritisch Meegaand Onzichtbaar Eigengereid Autonoom Moed(ig) Roekeloos Aarzelend Bedachtzaam Optimistisch Naïef Pessimisme Alert Ordenend Star Wispelturig Flexibel Overtuigd fanatiek meningloos relativerend Profilerend Arrogant Onzichtbaar Bescheiden Rationeel Afstandelijk Willekeur Betrokken Realistisch Cynisch Zweverig Idealistisch Relativerend Onzichtbaar Opgeblazen Overtuigd Relativeringsvermogen Lichtzinnigheid Zwaarmoedigheid Serieus zijn Rust(ig) Afwachtend Opdringerig Initiatiefrijk Service-gericht Grenzeloos Hard en star Grens stellen Spontaniteit Wispelturigheid Rechtlijnigheid Consequent zijn Stabiel Traag Onbezonnen Experimenteel Toegewijd Fanatiek Laissex-faire Hulpvaardig Volgzaam Onderdanig Eigengereid Initiatiefrijk 10

11 KERNKWALITEIT VALKUIL ALLERGIE UITDAGING Wederkerig Gelijkvormig Eenzijdig Fair Zelfverzekerd Arrogant Middelmatig Bescheiden Gebruik deze afbeelding om in schema te zetten wat je teveel van het goede hebt, en wat je als positief en negatief ervaart. Gebruik deze afbeelding om in schema te brengen hoe je dit merkt in relatie met anderen: 11

12 Via dit schema kan je bekijken wat je hiervan bekend is bij jezelf, de ander of beiden, en waar mogelijk blinde vlekken zitten: 12

13 Via dit schema kan je je behoeften scherp krijgen: Bekijk samen met de hulpverlener de verschillende schema s, hoe en waar je dit herkent, en hoe je hier mee omgaat. Bekijk ook hoe je de uitdagingen kan concretiseren. Oefeningen voor werken met koppel Je kan bij een koppel zeker ook anderen naar je kijken en met schema rond behoeften aan de slag. Neem willekeurig 8 kaarten rond kwaliteiten en leg ze voor u. Overloop de rest van de stapel en vervang een kaart die voor je ligt door een beter passende kaart tot je die 8 kwaliteiten hebt, die helemaal bij jou passen. Idem vervormingen. Bekijk welke van jouw kwaliteiten je partner ook heeft. Leg die in het samen deel. Overloop de kwaliteiten opnieuw en haal er tot 8 uit die echt bij hem/haar passen. Idem vervormingen. Schema: Waar zijn jullie gelijk? Waar vullen jullie elkaar aan? Wat is moeilijk verenigbaar? Wat wordt onderdrukt door je partner? Wat wordt juist opgeroepen? Wat trok je aan in het begin van de relatie? Is dit nu nog aanwezig? Positieve kenmerken partner - ik 13

14 Negatieve kenmerken - Herhaling van de goede afbeelding 14