publiek-private business modellen in het nederlandse beroepsonderwijs

Transcriptie

1 publiek-private business modellen in het nederlandse beroepsonderwijs Opleidingshuis Onderzoekshuis Leven lang leren Laboratorium Projectbureau Marketingorganisatie Netwerkorganisatie Loket verkoopkantoor Inzet van studenten Een handig werkboekje om de zoektocht naar een schaalbaar, herhaalbaar en kostendekkend business model van uw PPS te versnellen. Laat u inspireren door business modellen uit de praktijk van de Centra voor innovatief vakmanschap en Centres of expertise!

2 pagina [ ] 2

3 vasmet Post-It notes kunt u in een paar minuten tijd uw business model letterlijk zichtbaar maken Schrijf groot & duidelijk op uw Post-it zodat iedereen nog begrijpt wat u bedoelde! U kunt bij elk willekeurige bouwsteen starten met invullen. In de praktijk helpt het om met klantsegmenten of waarde proposities te beginnen.maak zaken concreet! Blijf niet in vage termen hangen! Bedenk wat u precies bedoelt. Hulpvraag: is het duidelijk voor een klant wat hij/zij koopt als de waarde propositie Toegepast onderzoek is? Wilt u het Canvas snel met anderen delen? Maak een foto of gebruik de Business Model toolbox ipad app. Lees meer in het boek Business Model Generation van Alexander Osterwalder. In het boek staan nog heel veel meer tips en business model theorie. Tips bij gebruik van het Business Model CanvasMet Post-It notes kunt u in een paar minuten tijd uw business Achtergrond & Inspiratie uit model letterlijk zichtbaar maken Schrijf groot & duidelijk op uw Post-it zodat theorie iedereen nog begrijpt wat u bedoelde! U kunt bij elk willekeurige bouwsteen starten met invullen. In de praktijk helpt het om met klantsegmenten of waarde proposities te beginnen.maak zaken concreet! Blijf de niet praktijk in vage termen hangen! Bedenk wat u precies bedoelt. Hulpvraag: is het duidelijk voor een klant wat hij/ zij koopt als de waarde propositie Toegepast onderzoek is? Wilt u het Canvas snel met anderen delen? Maak een foto of gebruik de Business Model toolbox ipad app.lees meer in het boek Business Model Generation van Alexander Osterwalder. In het boek staan nog heel veel meer tips en business model theorie. Tips bij gebruik van het Business tip Model CanvasMet Post-It notes kunt u in een paar minuten tijd uw business model letterlijk zichtbaar maken Schrijf groot & duidelijk op uw Post-it zodat iedereen nog begrijpt wat u bedoelde! U kunt bij elk willekeurige bouwsteen starten met invullen. In de praktijk helpt het om met klantsegmenten of waarde proposities te beginnen.maak zaken concreet! Blijf niet in vage termen hangen! Bedenk wat Doe de oefeningen uit dit werkboekje inhoudsopgave Voorwoord 4 Business Model Canvas 6 Publiek-private business modellen 8 4 business model bouwstenen uitgelicht 9 Oefening 1. Ontwerp uw eigen business model 10 Business model patroon: ontbundelen 12 3 waarde strategieën 13 Oefening 2. Uw eigen waarde strategieën 15 Business model scenario s 16 Opleidingshuis 20 Onderzoekshuis 22 Leven lang leren 24 Laboratorium 26 Projectbureau 28 Marketingorganisatie 30 Loket 32 Netwerkorganisatie 34 Verkoopkantoor 36 Inzet van studenten 38 Business model patroon: multi-sided platform 40 Business model redesign 41 Oefening 3. Herontwerp uw eigen business model 42 Breng uw business model in beweging! 43 Customer development 44 Oefening 4. Toets uw business model met echte klanten! 45 Tips & conclusies 46 Colofon 47 Bronnen 48 pagina [ ] 3

4 pagina [ ] 4 VOO RWO ORD Ondanks dat een groot aantal van de PPS-en inmiddels goede resultaten boekt, is het opzetten van een succesvolle publiek-private samenwerking niet eenvoudig. Publiek-privaat samenwerken in het Nederlandse beroepsonderwijs Innovaties van bedrijven zijn de motor van het economische klimaat in Nederland. Dat vraagt om goed opgeleid personeel. Maar de technologische ontwikkelingen gaan zo snel dat studenten en docenten niet altijd weet hebben van de nieuwste technieken en innovaties. Het gevolg is dat de roep vanuit het bedrijfsleven om meer kwaliteit steeds sterker wordt. Daarnaast staan veel technische bedrijven te springen om meer studenten. Het onderwijs alleen is niet in staat om deze roep om kwaliteit en kwantiteit te beantwoorden. De enige manier waarop dat wel lukt, is als onderwijs- en kennisinstellingen en bedrijven samen optrekken op terreinen als toegepast onderzoek, onderwijsprogramma s en human capital-ontwikkeling. In Centra voor innovatief vakmanschap en Centres of expertise wordt precies deze publiek-private samenwerking (PPS) aangejaagd. Startende Centres of expertise en Centra voor innovatief vakmanschap In 2014 is door de overheid een nieuw programma gestart dat publiek-privaat samenwerken op mbo-niveau een extra impuls moet geven, het Regionaal investeringsfonds mbo. De verwachting is dat vanuit dit programma een veelvoud aan nieuwe publiek-private samenwerkingsverbanden zal ontstaan. Ook in het hbo worden diverse nieuwe Centra gestart. Een nieuwe klantgerichte en ondernemende mindset blijkt minimaal nodig om het samenwerkingsverband te kunnen starten en uit te bouwen tot een succesvolle en duurzame samenwerking. Duurzaam betekent in dit geval dat alle partijen erop gericht zijn om het samenwerkingsverband zo te ontwikkelen, dat na de investeringsperiode van de overheid de PPS in staat is om zelfstandig te blijven voortbestaan. Nieuwe publiek-private business modellen Het bedrijfsleven en de onderwijsinstellingen staan als samenwerkingspartners voor de uitdaging om gezamenlijk tot nieuwe publiek-private business modellen te komen waarbij klanten op basis van toegevoegde waarde betaalde proposities afnemen. Ook de nieuwe initiatieven in mbo en hbo worden met de zoektocht naar een duurzaam business model geconfronteerd. Voordeel voor deze nieuwe PPS-en is dat ook zij gebruik kunnen maken van de reeds opgedane kennis van de eerste 40 Centra, die via het kennisprogramma van Platform Bèta Techniek ontsloten wordt. Inmiddels zijn er diverse publiek-private business modellen ontwikkeld en in de praktijk ge-

5 test. Soms succesvol, vaak ook niet. Omdat elk samenwerkingsverband een eigen context kent - de sector, de regio en de partners - bestaat er ook geen generiek business model voor succes. Het blijft dus voor alle Centra een kwestie van pionieren; een zoektocht naar een duurzaam business model dat past bij de eigen context. Kennisuitwisseling van groot belang De Centra staan er niet alleen voor. Er vindt steeds intensievere kennisuitwisseling tussen de PPS-en plaats. Platform Bèta Techniek ondersteunt met zijn kennisprogramma de Centra op belangrijke thema s. Zo is er ook ruime aandacht voor het thema business modeling. Via diverse workshops, een 3-daagse training en een handboek zijn praktische theorieën & modellen aangereikt waarmee de vertegenwoordigers van de samenwerkingsverbanden ondersteund worden bij de zoektocht naar een werkend en duurzaam business model voor hun eigen publiek-private samenwerking. Tien verschillende publiek-private business modellen Omdat u als initiatiefnemer van een PPS wellicht direct aan de slag wilt met uw business model, hebben wij voor u alvast een praktisch hanteerbaar boekje gemaakt waarin wij zonder compleet te willen zijn - de tien meest voorkomende business model scenario s uit de praktijk voor u verzameld hebben. Ook vindt u enkele praktische tips en relevante business model theorie in dit boekje terug. Wij hopen hiermee ook bestaande consortia te inspireren het eigen business model nog eens onder de loep te nemen, terwijl wij de startende consortia willen helpen een vliegende start te maken in de zoektocht naar een werkend duurzaam business model door hen met in de praktijk geteste business modellen te inspireren. Wij hebben niet de illusie dat we met de tien business modellen uit dit boekje alle mogelijke publiekprivate business modellen hebben beschreven. De zoektocht naar publiek-private business modellen is een continu proces waarbij het blijven delen van business model scenario s en nieuwe inzichten essentieel is. Schroom dus niet uw laatste business model of inzichten met ons en uw collega-consortia te delen. Wij wensen u een plezierige business model zoektocht toe! Miriam Korstanje Platform Bèta Techniek Matthijs Bobeldijk New Business Lab Tien vaak voorkomende business model scenario s hebben wij in dit boekje voor u verzameld.

6 pagina [ ] 6 WAA PROPO Business model canvas Met welke organisaties wordt samengewerkt om het business model mogelijk te maken? Welke activiteiten zijn minimaal nodig om de proposities (betaald) aan de klantgroepen te kunnen aanbieden? Met welk producte diensten PPS waar voor de klantgroe Business model? Of u nu op een verjaardag bent of een netwerkbijeenkomst bijwoont, het woord business model valt regelmatig. U kunt er eigenlijk bijna niet meer omheen. Dat is wel eens anders geweest! Tot 2009 waren business modellen namelijk met name het domein van wetenschappers. De Zwitserse wetenschapper dr. Alexander Osterwalder bracht daar in 2009 samen met Yves Pigneur, Alan Smith, Tim Clark, Patrick van der Pijl en 470 game changers uit 45 landen verandering in. Een boek voor de business model generatie Alexander Osterwalder startte online een business model hub en maakte 470 business model fans enthousiast om mee te schrijven aan het boek Business Model Generation. Via de hub werkten de 470 game changers mee aan het boek dat als handboek geschreven is voor visionairs, game changers en uitdagers die verouderde business modellen op de schop willen nemen om de ondernemingen van de toekomst te ontwerpen. Dit is een boek voor de Business Model Generatie zo valt op de voorkant van het boek te lezen. In het boek wordt een praktische maar zeer krachtige tool geïntroduceerd voor iedereen die met zijn business model aan de slag wil; het Business Model Canvas. Wat is het Business Model Canvas? Het Business Model Canvas is een visueel format dat uit negen bouwstenen bestaat en eenvoudig en snel gebruikt kan worden om systematisch nieuwe business modellen te bedenken, te ontwerpen en te implementeren. De negen bouwstenen staan hiernaast in het Business Model Canvas toegelicht. Welke kosten moet de PPS in dit business model maken? Welke assets zet de PPS in om het business model te kunnen realiseren? [[ Een business model beschrijft de grondgedach waarde creëert, levert en behoudt ] Alexa

7 RDE SITIES e n en/of voegt de de toe pen? ] te hoe een organisatie nder Osterwalder (2009) RELATIE Wat is de aard van de relatie die de PPS met de klanten heeft? Digitaal? Persoonlijk? Virtueel? Welke communicatie-, distributie- en verkoopkanalen zet de PPS in? Welke doelgroepen bedient de PPS?...zijn het resultaat van de waarde proposities die succesvol aan de klanten zijn aangeboden Tips bij gebruik van het Business Model Canvas Met Post-It notes kunt u in een paar minuten tijd uw business model letterlijk zichtbaar maken Schrijf groot & duidelijk op uw Post-It zodat iedereen nog begrijpt wat u bedoelde! U kunt bij iedere willekeurige bouwsteen starten met invullen. In de praktijk helpt het om met klantsegmenten of waarde proposities te beginnen. Maak zaken concreet! Blijf niet in vage termen hangen! Bedenk wat u precies bedoelt. Hulpvraag: is het duidelijk voor een klant wat hij/zij koopt als de waarde propositie toegepast onderzoek is? Wilt u het Canvas snel met anderen delen? Maak een foto of gebruik de Business Model toolbox ipad app. Lees meer in het boek Business Model Generation van Alexander Osterwalder. In het boek staan nog heel veel meer tips en business model theorie. Wat u allemaal met het Business Model Canvas kunt Het Business Model Canvas is eenvoudig te gebruiken en op verschillende manieren in te zetten. Het model wordt inmiddels wereldwijd door meer dan een miljoen organisaties in de praktijk gebruikt. Ook de gestarte PPS-en hebben vaak dit model gebruikt om hun business model in beeld te brengen. In dit boekje staan een aantal oefeningen die u kunnen helpen om de zoektocht naar een duurzaam business model van uw PPS te versnellen. Hierboven staan eerst een aantal tips waardoor u snel zelf met het Business Model Canvas aan de slag kunt. Let op: u heeft hiermee uw aannames op papier gezet! Door een Business Model Canvas in te vullen heeft u uw ideeën over hoe het business model van de PPS eruit zou kunnen zien expliciet gemaakt. Dit is de eerste stap in de zoektocht naar een duurzaam business model! U kunt nu uw aannames (want dat is wat u nu op papier heeft gezet) gaan toetsen met uw collega s, partners, potentiële klanten en alle andere betrokkenen.

8 pagina [ ] 8 PROPO Publiek-private Business modellen Een publiek-privaat business model in het Nederlandse beroepsonderwijs is in een aantal opzichten afwijkend van business modellen van reguliere organisaties: Er is sprake van een samenwerkingsverband met daarin zowel publieke als private investeerders, dit zijn de Founding Partners van de PPS. Onderwijsvernieuwing wordt door de partners aangejaagd. Het samenwerkingsverband heeft een rol en verantwoordelijkheid in het slaan van bruggen tussen bedrijven en onderwijsinstellingen. Het samenwerkingsverband zal toegevoegde waarde moeten realiseren op basis van klantvragen van bedrijven en studenten om verregaande betrokkenheid van bedrijven en duurzame financiering realistisch te maken. De samenwerkingsverbanden worden bedrijfsmatig geleid en er is een duurzame implementatiestrategie. 1 [ ] Er zullen verdienmodellen ontwikkeld moeten worden zodat na de looptijd van de investeringsprogramma s een zelfvoorzienend samenwerkingsverband ontstaat. Partner of klant? Is een bedrijfspartner die met een in-kind bijdrage in de PPS investeert nu een partner of ook een klant? Antwoord: het bedrijf zal waarschijnlijk niet alleen investeren om een maatschappelijke bijdrage te leveren, maar zal ook iets van de PPS willen terugzien. Dit laatste is de waarde propositie die de PPS de bedrijfspartner zal moeten bieden. Wanneer het bedrijf een strategisch partnership aangaat met de PPS kan onderling bepaald worden welke uitruil er wordt gedaan. Van belang is dat het geven en nemen voor beide partijen in balans is. 1 Key Partners De Key Partners in het business model van de PPS zijn in ieder geval de publieke en private initiatiefnemers, vaak aangevuld met lokale en regionale overheden en branche organisaties. De initiatiefnemers investeren in dit business model door mensen en middelen in te brengen in het business model; de in-kind bijdrage. Dit is ook wel de cofinanciering die in de investeringsprogramma s gevraagd wordt.

9 SITIES RELATIE Business model bouwstenen uitgelicht 2 Klantgroepen Een bedrijfsmatige mindset betekent in ieder geval dat redeneren vanuit een klant(vraag) een vanzelfsprekendheid is. In het business model van het samenwerkingsverband is definiëren van klanten noodzakelijk om tot een zelfvoorziend centrum te komen. In een strategische discussie tussen de initiatiefnemers (de Founding Partners) zal een beslissing genomen moeten worden op welke klantgroepen de PPS zich richt. De meest voorkomende klantgroepen zijn: bedrijven, (aankomend) studenten, docenten, onderwijsinstellingen, gemeenten en / of provincies. Hoe concreter de klantgroepen benoemd kunnen worden, hoe scherper ook de waarde propositie kan worden benoemd. Voorbeeld: gaat het om bedrijven? Of om MKB-bedrijven? Of zelfs over MKB-bedrijven in een bepaalde sector of een bepaalde regio? 3 Waarde proposities De waarde proposities vormen het aanbod van de PPS voor de verschillende doelgroepen. De vraag is wat de waarde propositie van uw samenwerkingsverband is. In de praktijk blijken er een aantal variaties mogelijk. De 10 meest voorkomende proposities zijn verderop in dit boekje toegelicht. Let op: het is heel verleidelijk om iets aan te bieden dat u graag aan uw klanten wilt verkopen (push strategie). Het is uw uitdaging om tot proposities te komen waaraan een klantvraag ten grondslag ligt (pull strategie). Wilt u weten hoe u dit kunt aanpakken? Lees op pagina 40 verder over Customer Development. Geldstromen Om het business model van de PPS zelfvoorzienend en daarmee duurzaam te maken, zullen er voortdurend geldstromen op gang gebracht moeten worden door waarde proposities aan te bieden aan de klantgroepen. Denk hierbij aan verkoop van onderzoekstrajecten, trainingen, of het plaatsen van studenten bij een bedrijf. Niet iedere propositie van de PPS leent zich om geldstromen mee op gang te brengen. 4 Hulpvraag: Wie is nu echt uw klant? Met wie gaat u straks in gesprek over zijn of haar probleem? De algemeen directeur? De HR-manager? Of toch liever de operationele directeur die verantwoordelijk is voor productie en onderhoud? pagina [ ] 9

10 pagina [ ] Waar staan we eigenlijk voor? En wat gaan we nu precies met elkaar doen? Werk eerst zelf een Business Model Canvas uit Het kan verhelderend werken om eerst zelf voor uw publiek-private samenwerking een Business Model Canvas uit te werken. Door het gebruik van het model maakt u alle 9 bouwstenen expliciet. Hierdoor ontstaat vaak beter zicht op de uitdagingen van de PPS. U creëert letterlijk een beeld voor uzelf, waarin al uw ideeën voor de PPS samenkomen. Tijdens het invullen van het model komt u er dan achter welke bouwstenen nog aandacht behoeven. Heeft u bijvoorbeeld echt al uw klantgroepen in beeld? En een verdienmodel? Heeft u daar al over nagedacht? Voer een strategisch gesprek over het business model met de oprichters van de PPS Nodig alle partners tegelijk uit in een vergaderzaal en voer een strategisch gesprek over het business model van de PPS door met elkaar het Business Model Canvas in te vullen. Let op: alle partners hebben zelf ook een eigen business model! U creëert met de PPS een nieuw gezamenlijk business model dat zal moeten aansluiten bij de business modellen van de partners van de PPS. Sta dus vooral bij de zaken stil die u in gezamenlijkheid wilt ontwikkelen! [oefening 1] Ontwerp uw eigen business model!

11 3 4 pagina [ ] 11 Worden er in de strategische discussie metaforen gebruikt? Werk verschillende business modellen uit! Tijdens het strategische gesprek met de partners van de PPS kan het zijn dat er bewust, of onbewust, sprake is van verschillende denkrichtingen over hoe het business model van de PPS eruit zou moeten zien. Wanneer hiervan sprake is, is dit vaak te herkennen aan het gebruik van metaforen als netwerk, platform, kenniscentrum, makelaar, loket, proeftuin. Is dit het geval? Probeer dan verschillende Business Model Canvassen uit te werken. Voor elke metafoor een nieuw model! Bereik met alle partners overeenstemming over het gezamenlijke business model van de PPS Probeer in de bijeenkomst(en) met uw partners op een bepaald moment tot overeenstemming te komen over het business model waarmee u de eerste stappen gaat zetten. Het blijft namelijk een verzameling van aannames die u met echte klanten moet gaan toetsen. Want: u zult echt waarde moeten gaan toevoegen met de proposities uit uw business model. Tip: Laat u inspireren door de business model scenario s verderop in dit boekje! Achter elke metafoor gaat een wezenlijk ander business model scenario schuil!

12 pagina [ ] 12 Business model patronen 2 veel voorkomende business model patronen in een pps RELATIE Is uw Business Model Canvas ook zo onoverzichtelijk geworden? Het kan voorkomen dat u de dag na het invullen van het Business Model Canvas met uw partners, zelf al moeite heeft om het business model nog te begrijpen. De kans is groot dat uw business model net zo n chaos is geworden als het business model hiernaast. De auteurs van het boek Business Model Generation hebben hierop iets bedacht. Want, is het model nu echt een chaos? Of is er iets anders aan de hand? En hebben we extra theorie nodig om ons business model beter te kunnen begrijpen? Business model patronen Business model patronen kunnen u helpen om uw business model beter te begrijpen. In het boek Business Model Generation worden 5 patronen beschreven. In dit boekje lichten wij er 2 patronen uit die veel voorkomen in de business modellen van PPS-en in de praktijk. Het gaat om de business model patronen ontbundelen en multi-sided platforms. [ ] Er is zoveel te doen in onze PPS! Waar begin ik nu mee? En hoe houd ik overzicht? Hoezo lekker overzichtelijk zo n Business Model Canvas?

13 Business model patroon uitgelicht: Ontbundelen Het concept van de ontbundelde onderneming stelt dat er drie fundamenteel verschillende typen businesses zijn: klantrelatiebusinesses, productinnovatie-businesses en infrastructuurbusinesses. Elk type stelt verschillende economische, concurrentie- en culturele eisen. De drie typen kunnen naast elkaar bestaan binnen een enkele onderneming, maar in het ideale geval zijn ze ontbundeld in afzonderlijke entiteiten om conflicten en ongewenste compromissen te vermijden. (Business Model Generation - A. Osterwalder 2009) [best performance] Operational Excellence In deze waarde strategie gaat het om het bieden van betrouwbare producten tegen concurrerende prijzen. De organisatie focust op een beperkte productportfolio die zo (kosten)efficiënt en betrouwbaar mogelijk wordt aangeboden. De focus ligt op het zo efficiënt mogelijk inrichten van processen, niet zo zeer op wat de output van de processen voor de klant doet. Vaak wordt bij deze strategische richting de metafoor van een fabriek gebruikt. [theorie] 3 waarde strategieën Aan het citaat hiernaast ligt nog een andere theorie ten grondslag. De bedrijfskundigen Treacy en Wiersema stellen in een veel geciteerd artikel (1993, Harvard Business Review) dat organisaties drie verschillende waarde strategieën kunnen hanteren om het onderscheidend vermogen ten opzichte van concurrenten te realiseren. [ontbundelen] [best service] RELATIE Customer Intimacy De organisatie stelt klantbehoeften centraal. Producten en diensten worden zo goed mogelijk op de klantvraag afgestemd. De nadruk ligt op het bouwen en onderhouden van de klantrelatie, en niet op de omzet van één enkele transactie. [best product] Product Leadership De continue ontwikkeling van state-of-the-art producten en diensten staat centraal. De focus ligt op het stimuleren van innovatiekracht en de verkorting van ontwikkeltijden. Er is niet 1 juiste waarde strategie, maar gecombineerd in 1 business model kunnen de strategieën conflicterend zijn en tot ongewenste compromissen leiden. pagina [ ] 13

14 pagina [ ] 14 [voorbeeld] pps-en en waarde strategieën Net als de publiek-private samenwerking hebben ook de publieke en private partners hun eigen business model en bijbehorende waarde strategie. Minister Kwaliteit van het onderwijs Aantallen leerlingen Procesgestuurd RELATIE Vraaggestuurd RELATIE Zo lijkt een onderwijsinstelling met name de waarde strategie van Operational Excellence te volgen, terwijl de PPS vaak klantgericht in de markt opereert en daarmee de waarde strategie van Customer Intimacy aanhangt. In de praktijk blijkt het business model van de PPS nog erg verweven met de business modellen van de (onderwijs) partners. Hierdoor kunnen de waarde strategieën van de PPS en de partners conflicterend werken. Onderwijsinstelling Resultaatgestuurd RELATIE PPS Vraaggestuurd [ Een onderwijsinstelling kan lastig zomaar docenten vrijmaken wanneer de PPS hiernaar vraagt. Bij de onderwijsinstelling staat het rooster centraal (Operational Excellence), terwijl bij de PPS de klantvraag (Customer Intimacy) het uitgangspunt is. Hier worden conflicterende waarde strategieën zichtbaar! [ Aandeelhouders Winstgevendheid Bedrijf (als partner) RELATIE Bedrijf (als klant)

15 1Analyseer het business model Nog van uw PPS: welke waarde strategie hanteert u? De waarde strategie die u kiest heeft impact op alle 9 bouwstenen van uw business model. Zet u in op het creëren van buitengewone klantrelaties, op het ontwikkelen van innovatieve producten of diensten, of het optimaliseren van processen? Ook de aansturing van de PPS is bij de verschillende waarde strategieën echt anders! 2een vraag: welke waarde Ga strategieën hanteren uw partners? Uw partners hebben, net als de PPS, een eigen waarde strategie. Zo is het aannemelijk dat onderwijspartners voor Operational Excellence kiezen, terwijl uw onderzoekspartners (bijvoorbeeld lectoraten) gericht zijn op het uitvoeren van de beste onderzoeken, hetgeen om een Product Leadership strategie vraagt. Ook de bedrijfspartners hebben verschillende waarde strategieën. Vraag uzelf af welke strategie zij hanteren. 3met uw partners in gesprek over de bijdrage die zij aan de PPS leveren en de waarde strategie die zij zelf hanteren. Spreek met elkaar over op welke wijze met conflicterende waarde strategieën moet worden omgegaan. Stel: u verkoopt vanuit de PPS maatwerk onderwijs aan bedrijven. U heeft net een maatwerkklas verkocht die halverwege het schooljaar of zelfs in een vakantie start. U komt voor de uitdaging te staan om docenten van uw onderwijspartners in te zetten. Dit blijkt alleen niet (meer) te kunnen; de roosters zijn al gemaakt! Voorkom in een latere fase problemen bij het vrijmaken van resources bij partners door vooraf waarde strategieën af te stemmen! pagina [ ] 15 Analyseer & bespreek waarde strategieën met uw partners! Door vooraf met uw partners over dit soort zaken te spreken, kunt u ruim van tevoren tot eventuele oplossingen komen. In het bovenstaande voorbeeld zou dat een docentenpool kunnen zijn die vooraf uren toegekend krijgt om voor de PPS te werken waarbij wordt aangegeven dat de vragen uit de markt vooraf bijna niet zijn in te schatten. Zowel qua inhoud als timing! Kortom: Creëer begrip voor elkaars waarde strategieën en zoek naar werkbare oplossingen voor beide partijen! [oefening 2]

16 pagina [ ] 16 [theorie] Gewetensvraag: Denkt u in uw zoektocht naar een duurzaam business model in RELATIE We zijn ervan overtuigd dat de tools en attitude van het designvakgebied noodzakelijke voorwaarden zijn voor succes in de business model generatie. A. Osterwalder Business Model Generation business model scenario s Design denken Heeft u wel eens met een ontwerper samengewerkt? Misschien heeft u wel eens een advertentie, flyer, website of brochure laten maken. Wellicht is het u dan opgevallen dat de meeste designers verschillende ontwerpen presenteren, ze komen niet met 1 oplossing! Verschillende business model scenario s In de zoektocht naar het ideale duurzame verdienmodel van onze PPS kunnen we de werkwijze van designers goed gebruiken. Want, stelt u zich eens voor dat we ervan uitgaan dat het ideale business model niet bestaat, maar dat er verschillende oplossingsrichtingen bestaan? Dat zou betekenen dat er verschillende business model scenario s mogelijk zijn. Hoe zouden die scenario s er dan uitzien? [ ] Heeft u al verschillende business model scenario s uitgewerkt? RELATIE RELATIE 1 ideaal business model? RELATIE RELATIE of verschillende business model scenario s?

17 [praktijk] pagina [ ] 17 RELATIE RELATIE RELATIE RELATIE RELATIE In de praktijk blijkt het business model van een PPS uit verschillende scenario s te zijn opgebouwd. business model scenario s Heeft u ook programmalijnen, speerpunten of pijlers geformuleerd? De PPS business modellen die wij in de praktijk zijn tegenkomen, zijn vaak (onbewust) samengesteld uit verschillende business model scenario s. Er is vaak sprake van verschillende programmalijnen, speerpunten of pijlers. Wanneer u een dergelijke indeling hanteert, kunt u er bijna zeker van zijn dat uw business model uit verschillende business model scenario s bestaat. Business model scenario s Door niet alleen vanuit pijlers, speerpunten of programmalijnen te denken, maar vanuit uw totale business model met onderliggende business model scenario s, krijgt u beter inzicht - en hopelijk daardoor ook meer grip op uw totale business model, en daarmee op uw werkdruk. Heel veel inzicht in business modellen uit de PPS praktijk Op basis van diverse gesprekken, workshops, audits, SWOT-analyses, interviews, congressen en kennisdelingssessies hebben wij afgelopen jaren inzicht gekregen in zeer veel verschillende business modellen van publiek-private samenwerkingsverbanden. 10 ontbundelde business model scenario s Wij hebben geprobeerd om de business modellen die wij in de praktijk zijn tegengekomen te ontbundelen in verschillende scenario s. Wij zien namelijk dat de PPS business modellen eigenlijk uit verschillende smaken bestaan: verschillende business model scenario s die eigenlijk samen het totale business model van de PPS vormen.

18 pagina [ ] 18 tijdslijn [praktijk] RELATIE RELATIE RELATIE business model scenario s 10 business model scenario s ter inspiratie! Op de volgende pagina s zijn 10 vaak voorkomende business model scenario s uitgewerkt. Wij hebben niet de illusie dat we met deze 10 business model scenario s volledig zijn. Ook is het niet zo dat we de waarheid in pacht hebben, of u een (reeks aan) model(len) willen voorschrijven. De scenario s hebben wij ter inspiratie als een soort prototypes voor u op papier gezet. Wellicht zijn ze interessant en kunt u de scenario s in de praktijk testen en uitwerken tot een duurzaam business model. RELATIE U kunt de verschillende business model scenario s in de tijd uitzetten Maar natuurlijk ook stapelen tot een totaal business model RELATIE Wij hopen u met de business model scenario s in dit werkboekje te kunnen helpen om uw zoektocht naar duurzame business modellen op te starten, voort te zetten, of gezamenlijk te continueren. [ Reminder: Een ingevuld Business Model Canvas is een set van aannames over wat in de realiteit zou kunnen werken! ] stapelen

19 [praktijk] business model scenario s Help! Hoe en waar start ik? In de praktijk blijken PPS-en een reeks van uitdagingen te hebben: onderwijs vernieuwen, verhogen van het aantal studenten dat aan een opleiding begint, een netwerk van bedrijven opbouwen, proposities ontwikkelen en in de markt zetten, e.d. Kortom, het is allemaal nogal veel werk en erg overweldigend. 1 basis scenario s 3 opleidingshuis onderzoekshuis leven lang leren randvoorwaardelijke scenario s 2 t 4 extra scenario s inzet studenten faciliterende scenario s projectbureau verkoopkantoor laboratorium lang leven leren pagina [ ] 19 De vraag is dan: waar begin ik nu? En hoe doe ik dat dan als daar ook nog een nieuwe bedrijfsmatige manier van werken en denken bij hoort? Vier categorieën scenario s De 10 business model scenario s die wij graag met u delen, hebben wij in 4 categorieën verdeeld; basis-scenario s, faciliterende scenario s, scenario s die belangrijke randvoorwaarden invullen en extra scenario s die voor een verdienmodel kunnen zorgen. Ook de indeling is ter inspiratie. Het gaat er niet om in welke categorie de scenario s vallen, maar het draait om het inzicht dat business model scenario s verschillende achterliggende motieven kunnen hebben. [ ] Business model scenario s kunnen verschillende achterliggende motieven hebben. marketingorganisatie netwerkorganisatie loket Elk business model scenario kent: Een eigen Business Model Canvas met 9 unieke bouwstenen. Aannames over marktkansen. Randvoorwaarden voor succes. Voor- en nadelen. Ideale en minder ideale combinaties met de andere business model scenario s. Een (dominante) waarde strategie.

20 pagina [ ] 20 1 opleidingshuis basis scenario s ROC s In co-creatie onderwijs vernieuwen opleidingshuis Het business model scenario van het opleidingshuis raakt de kern van de publiek-private samenwerkingsverbanden; de ontwikkeling van meer vraaggestuurd en excellent onderwijs door onderwijsinstellingen in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. Zowel op mbo- als op hbo-niveau. Hoewel de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en uitvoering van het onderwijs bij de reguliere kennisinstelling(en) ligt, is dit business model scenario erop gericht om de onderwijsinstellingen continu te ondersteunen bij de ontwikkeling van vraaggestuurd onderwijs (en indien gewenst) ook bij de uitvoering hiervan. Hogescholen Bedrijven State-of-the art apparatuur Actieve bijdrage ondernemers & onderwijs Excellent vraaggestuurd onderwijs De PPS maakt het mogelijk om de juiste mensen uit de onderwijsinstelling vrij te roosteren om binnen de PPS actief en in samenwerking met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven onderwijsprogramma s te ontwikkelen, te testen en daar waar gewenst uit te voeren. G [ ] De PPS zou in dit (ontbundelde) business model scenario als (open) innovatie-afdeling van de onderwijsinstellingen gezien kunnen worden. Vrijmaken docenten In-kind bijdr