Dag 2 Letterlijke figuurtjes

Transcriptie

1 Dag 2 Letterlijke figuurtjes 1 VOORBEREIDING > Verdeel de klas in zes groepen (van maximum vier leerlingen). Heb je een klas van meer dan 24 leerlingen? Maak dan twaalf groepen en print de fiches (kopieerblad 1) twee keer. > Print en knip de fiches van kopieerblad 1. Lamineer ze eventueel. > Kopieer kopieerblad 2 voor elke groep één keer. > Voorzie kladpapier of laat de leerlingen in een kladschrift werken. > Zorg voor een timer en een geluidsignaal waarmee je het einde van de werktijd aangeeft. > Voorzie (enkel wanneer je de illustraties van bronnenbladen 1 niet kunt projecteren) een print. Als je die lamineert kun je er jarenlang gebruik van maken. 2 LESGANG Dubbelzinnigheden ontdekken Projecteer (of toon) de illustraties uit bronnenbladen 1 een eerste keer. De leerlingen bekijken ze in stilte. Wellicht zullen enkele leerlingen lachen. Bespreek algemeen: > Waarom zijn enkele foto s grappig? Zaken worden anders geïnterpreteerd dan dat ze bedoeld zijn. > Wat doen de makers van deze foto s en tekeningen eigenlijk? Ze spelen met de betekenis van een woord of een zin. Breng de woorden letterlijk en figuurlijk aan of herhaal ze als de leerlingen ze al kennen. > figuurlijk: er wordt iets anders bedoeld; je moet het anders begrijpen dan hoe het er echt staat. Bv. Mijn boekentas is een vuilnisbak geworden Die is ontzettend slordig. Ik werp er natuurlijk niet echt afval in. > letterlijk: het wordt bedoeld zoals het er staat. Bv. Er staat een vuilnisbak naast mijn boekentas Er staat echt een vuilnisbak, een waar je afval in werpt. Herbekijk de foto s en tekeningen en sta bij elke foto even kort stil bij de letterlijke en de figuurlijke betekenis. Gedichten met dubbelzinnigheden ontdekken en bespreken (groepswerk in doorschuif) Vertel dat dichters heel vaak de techniek toepassen die bij de instap werd besproken. Ze wisselen vaak de letterlijke en figuurlijke betekenis om, om het gedicht grappig of verrassend te maken. In sommige gevallen moet je als lezer zelfs twee keer nadenken om de betekenis te achterhalen. Meld dat de leerlingen daar vandaag in een circuit meer over zullen ontdekken. Verdeel de klas in groepen en laat elke groep plaatsnemen rond een tafel. Voorzie per groep schrijfgerief en één kopie van kopieerbladen 1. De leerlingen krijgen zes werkmomenten van vijf minuten waarin ze een gedicht bespreken. Daarvoor krijgen ze een fiche. De taak staat telkens op de fiche. Laat het geluidsignaal horen dat aangeeft dat ze de fiche moeten doorgeven. Spreek ook een volgorde van doorgeven af. Observeer en coach de leerlingen tijdens het circuit. Help hen waar nodig op weg door het poëtisch denken voor te doen. didactische suggesties dag 2 1

2 Een gedicht met dubbelzinnigheid schrijven (groepswerk) Rond het circuit af door de fiches op te halen en per groep kladpapier uit te delen (of kladschrift te laten bovenhalen). Leg de opdracht uit: > Eerst bekijken jullie de woorden en zinnen die jullie op het kopieerblad hebben genoteerd. > Gebruik die losse woorden of woorden uit de zinnen om zelf een gedicht te bouwen. > Daarbij mag je gebruikmaken van de techniek waarbij je betekenissen omwisselt maar dat moet niet. > Werk eerst in het klad. > Overleg, schrap, vul aan met andere woorden, herschik tot je een mooi resultaat hebt. Zijn jullie het daarover eens? Noteer dat dan onderaan op het kopieerblad (kopieerblad 2). Treed tijdens de werktijd als coach op: beloon, daag uit en ga vooral zelf zo weinig mogelijk suggesties doen. (Te) vlugge werkers kun je aansporen om het gedicht nog mooier te maken of je kunt hen een tweede gedicht laten maken. Op het proces en het product reflecteren Laat enkele groepen hun gedicht voorlezen. Bespreek: > Welke dubbelzinnigheid ontdekte je? Leg uit. > Welke woorden vind je knap gevonden? > Wat vond je moeilijk? Wat was gemakkelijk? > Wat vind je van het resultaat? > Wat zou je volgende keer anders doen? Maak een poëziewand (of poëzieboom, -draad, -blok, -doos ) waar de dichters hun werk kunnen tentoonstellen. 3 VOORBEELD VAN EEN CREATIE VAN LEERLINGEN ijverig wilde hij lopen aan haar zij ontroerd daardoor was zij hij helaas verloor het geluk nu loopt hij aan een andere zij (Andi, Roos en Rachid 4de leerjaar) 2 didactische suggesties dag 2

3 BRONNENBLADEN 1 didactische suggesties dag 2 3

4 4 didactische suggesties dag 2

5 KAMPEREN didactische suggesties dag 2 5

6 Banaan Banuit 6 didactische suggesties dag 2

7 didactische suggesties dag 2 7

8 8 didactische suggesties dag 2

9 didactische suggesties dag 2 9

10 10 didactische suggesties dag 2

11 KOPIEERBLADEN 1 Ontroerd is met een lepeltje Ontroerd is met een lepeltje, dat is het mooiste wat jij ooit zei. Mooier dan waaiende wimpers? Ik vind van wel. Misschien is het wel het mooiste gedicht op aarde. Het is geen gedicht, het is meer een ongeluk. Ik was klein en ik zei het verkeerd. Ik was in de war. Niemand in de wijde wereld heeft zo bondig gezegd wat ontroering is als jij. Eigenlijk vind ik het zelf ook wel mooi gezegd, ja. Zeg nog eens iets ontroerends, lieverd. Liever niet. Ted van Lieshout Uit: Hou van mij, p. 116 ISBN bondig = kort en krachtig ontroering = een gevoel dat je krijgt als je iets ziet of hoort. Soms krijg je dan tranen in de ogen. (bv. als je naar een zonsondergang kijkt, een pasgeboren baby tje ziet, je naar iemand kijkt die je heel graag ziet ) 1. Lees het gedicht in stilte. 2. Iemand leest het voor. (Let op je intonatie, je tempo Dit is een gedicht! Daar doe je extra je best voor, natuurlijk!) 3. Van welk(e) woord(en) in het gedicht draait de dichter de betekenis om (Hij geeft een andere betekenis aan het woord)? Bespreek dat met elkaar. Het kan best dat jullie hierover van mening verschillen 4. Waarom wordt er soms een gewoon en soms een schuin lettertype gebruikt? 5. Beslis samen: welke is de mooiste zin in dit gedicht? Noteer die op het kopieerblad. didactische suggesties dag 2 11

12 Geluk Mama, waar heb jij het geluk gelaten? Ik had het hier neergelegd en nou is het weg! Je zult het wel ergens hebben laten slingeren of het is gestolen of misschien per ongeluk weggegooid. Wie zou mijn geluk willen stelen? Wie niet? Ted van Lieshout Uit: Hou van mij, p. 165 ISBN Lees het gedicht in stilte. 2. Iemand leest het voor. (Let op je intonatie, je tempo Dit is een gedicht! Daar doe je extra je best voor, natuurlijk!) 3. Van welk(e) woord(en) in het gedicht draait de dichter de betekenis om (Hij geeft een andere betekenis aan het woord)? Bespreek dat met elkaar. Het kan best dat jullie hierover van mening verschillen 4. Waarom wordt er soms een gewoon en soms een schuin lettertype gebruikt? 5. Beslis samen: welke is de mooiste zin in dit gedicht? Noteer die op het kopieerblad. 12 didactische suggesties dag 2

13 Een eend - ze heette Kwak -, die dik in de pluimen stak, verloor op een keer, ik weet niet meer wanneer, haar bril in het water. Zoek je mee? Zoek je mee? kwaakte ze luid. Ik zie geen steek meer, geen fluit! Sindsdien zie je alle eenden, hun kop in het water, hun kont omhoog, tussen het lis en de kikkerdril heel ijverig zoeken. Naar die bril. Geert De Kockere Uit: Er is iets aan de kip met je hand, p. 36 ISBN lis = plant die je aan de kant van het water of in een moeras vindt 1. Lees het gedicht in stilte. 2. Iemand leest het voor. (Let op je intonatie, je tempo Dit is een gedicht! Daar doe je extra je best voor, natuurlijk!) 3. Wat doen eenden eigenlijk echt als ze zo in het water hangen: Welke betekenis geeft de dichter aan die houding? 4. Kies samen drie woorden uit het gedicht die poëtisch klinken. Noteer ze in drie verschillende hokjes op het kopieerblad. didactische suggesties dag 2 13

14 Een eend zie je zelden alleen, heeft altijd nog een ander om zich heen. Eend voor eend drijven ze dan samen op de plas. Zij aan zij. Of zij aan hem. Soms wou ik dat ik een eend was... Geert De Kockere Uit: Er is iets aan de kip met je hand, p. 37 ISBN Lees het gedicht in stilte. 2 Iemand leest het voor. (Let op je intonatie, je tempo Dit is een gedicht! Daar doe je extra je best voor, natuurlijk!) 3 Twee regels in het gedicht zijn onderlijnd. Daarin steekt de dubbele betekenis, het verrassende van dit gedicht. Bespreek: - Wat kunnen die zinnen betekenen? - Wat is daar nu zo verrassend aan? 4 Een regel is schuin gedrukt. Naar welke uitdrukking verwijst de dichter? Waarom is dit goed gevonden? 5 De dichter zegt dat hij graag een eend zou willen zijn. Waarom, denken jullie? Vat dat samen in één zin en noteer die op het kopieerblad. 14 didactische suggesties dag 2

15 Er was eens, zo lang geleden dat het lijkt alsof het nooit gebeurde, een reus van een vis. En hij dacht: Ik maak een ommetje, ik ga aan wal. Hij schudde de schubben van zijn lijf en dwaalde een poos door berg en dal. Maar ach, hij vond het toch maar niks en wipte van de wal - plons! - weer het water in. Zo werd hij wal noch vis en heet nu walvis. Geert De Kockere Uit: Er is iets aan de kip met je hand, p. 41 ISBN aan wal gaan = vanuit het water op het land gaan 1. Lees het gedicht in stilte. 2. Iemand leest het voor. (Let op je intonatie, je tempo Dit is een gedicht! Daar doe je extra je best voor, natuurlijk!) 3. De dichter speelt hier met het woord walvis. Hoe doet hij dat? Bespreek het in je groep. 4. Klopt het dat een walvis vroeger schubben had? En dat hij een tijd op het land leefde? 5. Denk eens na over deze (echt bestaande!) dieren. Probeer daar ook zo n verzonnen verhaaltje bij te maken. pijlstaartrog doodshoofdaapje meerkat windhond naaktkat 6. Welk verhaaltje was het leukste? Vat dat samen in één zin en noteer die op je kopieerblad. didactische suggesties dag 2 15

16 Een oude slak - het gebeurde echt - vond op een dag - ze onthield nog slecht - de weg uit haar huisje niet meer. Ze verdwaalde in haar doolhof, zat gevangen in haar eigen kronkelgangen. Toen kwam een vogel haar bevrijden - zogezegd - uit haar lijden. Geert De Kockere Uit: Er is iets aan de kip met je hand, p. 2 ISBN Lees het gedicht in stilte. 2. Iemand leest het voor. (Let op je intonatie, je tempo Dit is een gedicht! Daar doe je extra je best voor, natuurlijk!) 3. Uit je lijden verlost worden betekent letterlijk verlost worden van je pijn of je verdriet; bevrijd worden uit de situatie waarin je zit. Wordt de slak ook echt uit haar lijden verlost? Aan welk woord zie je dat? Leg aan elkaar uit wat er dan wel gebeurt. 4. Kies samen de drie mooiste woorden uit het gedicht en noteer ze op je kopieerblad. 16 didactische suggesties dag 2

17 KOPIEERBLAD 2 WOORDEN ZINNEN ONS GEDICHT didactische suggesties dag 2 17