Het Recht op Alfabetisering

Transcriptie

1 Het Recht op Alfabetisering Inleiding. In de landen van de Europese Unie heeft ongeveer 10% van de volwassen bevolking beperkte tot zeer beperkte basis vaardigheden 1. Ten minste volwassenen in Europa, waarvan ongeveer 1,5 miljoen in Nederland ervaren grote problemen met basisvaardigheden als lezen, schrijven en rekenen en ervaren dus ernstige problemen om volwaardig mee te doen in onze moderne samenleving waar kennis en leren een essentiële rol spelen. Wij, deelnemers aan alfabetisering, nemen deze verklaring aan als de uitdrukking van ieders recht om zich te presenteren en basisvaardigheden te leren, ongeacht leeftijd, sekse of etnische achtergrond. Het is onze sterke overtuiging dat iedere man of vrouw het grond recht heeft om de basisvaardigheden te leren die nodig zijn om volwaardig deel te nemen als burger, als werkende, als lid van zijn of haar gezin en familie, van zijn of haar gemeente en aan diverse sociale activiteiten van zijn of haar keuze. Dit is een grondrecht, dat betekent dat het aan niemand die erom vraagt onthouden kan worden en dat de overheid de mogelijkheden moet scheppen (scholen, leraren etc.) om dit recht waar te maken. Deze overtuiging wordt ondersteund door een groot aantal internationale verdragen en verklaringen, die door de meeste van onze regeringen zijn ondertekend. Met dit Manifest vragen we van onze regering en de Europese Unie om dit recht waar te maken en aan hen die dit vragen kostenloze toegang te verschaffen tot basis educatie voor volwassenen. De 5 belangrijke internationale overeenkomsten waar hierna uit geciteerd wordt, onderstrepen dat het recht om basisvaardigheden te leren door onze regeringen en door internationale organisaties, zoals de Verenigde Naties, de Raad van Europa en de Europese Unie gezien wordt als een grondrecht voor ieder persoon, ongeacht leeftijd, sekse en achtergrond. 1 Schatting gebaseerd op gegevens uit de International Adult Literacy Survey. Literacy in the Information Age, Final report of the International Adult Literacy Survey OECD, Statistics Canada. Published by OECD publishing

2 Het recht wordt erkend in internationale verklaringen. Het recht op leren wordt verzekerd in een aantal belangrijke internationale verklaringen en verdragen die door de meeste van onze regeringen zijn getekend. We willen hier verwijzen naar de meest belangrijke. 1. Verklaring van de Rechten van de Mens. In het eerste punt van artikel 26 van de Universele Verklaring van de Mensenrechten 2 vinden we: (1) Een ieder heeft recht op onderwijs; het onderwijs zal kosteloos zijn, althans wat het lager en beginonderwijs betreft. Het lager onderwijs zal verplicht zijn. Ambachtsonderwijs en beroepsopleiding zullen algemeen beschikbaar worden gesteld. Hoger onderwijs zal gelijkelijk openstaan voor een ieder, die daartoe de begaafdheid bezit. We merken op dat het recht op lager en begin onderwijs niet beperkt is op grond van leeftijd en dat de toegang kosteloos is. 2. Internationaal Convenant over Economische, Sociale en Culturele Rechten 3 In het ICESCR vinden we artikel 13 dat het volgende stelt: 1. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen het recht van een ieder op onderwijs. Zij zijn van oordeel dat het onderwijs gericht dient te zijn op de volledige ontplooiing van de menselijke persoonlijkheid en van het besef van haar waardigheid en dat het dient bij te dragen tot de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Zij zijn voorts van oordeel dat het onderwijs een ieder in staat dient te stellen een nuttige rol te vervullen in een vrije samenleving en het begrip, de verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle volken en alle rasgemeenschappen, etnische en godsdienstige groeperingen, evenals de activiteiten van de Verenigde Naties voor de handhaving van de vrede dient te bevorderen. 2. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen dat, ten einde tot een volledige verwezenlijking van dit recht te komen: a. Het primaire onderwijs voor allen verplicht en kosteloos beschikbaar dient te zijn; b. Het secundair onderwijs in zijn verschillende vormen, waarbij inbegrepen het secundaire technische onderwijs en het beroepsonderwijs, door middel van alle passende maatregelen en in het bijzonder door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs algemeen beschikbaar en voor allen toegankelijk dient te worden gemaakt; 2 Verenigde Naties Verenigde Naties 1966, van kracht geworden in 1976, geratificeerd door bijna alle EU landen 2

3 c. Het hoger onderwijs door middel van alle passende maatregelen en in het bijzonder door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs voor een ieder op basis van bekwaamheid gelijkelijk toegankelijk dient te worden gemaakt; d. Het fundamenteel onderricht zoveel mogelijk dient te worden gestimuleerd of geïntensiveerd ten behoeve van personen die geen lager onderwijs hebben genoten of dit niet hebben voltooid; e. De ontwikkeling van een stelsel van scholen van alle niveaus met kracht dient te worden nagestreefd, een passend stelsel van studiebeurzen in het leven dient te worden geroepen en materiële omstandigheden van het onderwijzend personeel voortdurend dient te worden verbeterd. We merken punt d. op waar staten opgeroepen worden om in fundamenteel onderwijs te voorzien voor hen die onvoldoende lager onderwijs hebben gehad of dit niet hebben afgemaakt. Dit is geldig voor ongeveer miljoen mensen in de Europese Unie. 3. Raad van Europa In het verdrag ter bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden stelt de Raad van Europa in artikel 2 het recht op onderwijs: Niemand zal het recht op onderwijs ontzegd worden. Bij het uitoefenen van elke taak die de overheid op zich neemt met betrekking tot onderwijs en lesgeven zal de staat het recht van ouders op onderwijs dat past bij hun religieuze en levensovertuiging We merken op dat de eerste zin het recht op onderwijs niet beperkt tot enige groep van personen, zoals kinderen. 4. Europese Unie. In het verdrag van de Fundamentele rechten van de Europese Unie uit 2000 verklaart de EU in artikel 14: Recht op onderwijs 1. Iedereen heeft het recht op onderwijs en heeft toegang beroepsonderwijs en voortdurende training 2. Dit recht sluit de mogelijkheid in om kosteloos verplicht onderwijs te ontvangen 3. De vrijheid om onderwijs instellingen te vestigen, met respect voor democratische principes en het recht van ouders en zich te verzekeren van onderwijs voor hun kinderen dat overeenstemt met hun religieuze, filosofische en pedagogische overtuigingen, zal gerespecteerd worden in overeenstemming met nationale wetten die de uitvoering van deze vrijheid en rechten regelen. 4 We merken op dat dit document, dat één van de hoekstenen van de Europese grondwet was, het recht op onderwijs toekent aan iedereen, dus ook aan volwassenen. 4 Vertaling uit het Engels door de schrijver van het manifest 3

4 4. Unesco In de verklaring van Hamburg over Volwassenenonderwijs, die Unesco en de lidlanden aannamen in 1997 and nog eens herbevestigden in het Belèm Actieplan 2010 staat in paragraaf 11 over Alfabetisering van Volwassenen: Geletterdheid, globaal opgevat als de basiskennis en vaardigheid die iedereen nodig heeft in een snel veranderende wereld is een menselijk grondrecht. In elke samenleving is geletterdheid een noodzakelijke vaardigheid op zich en één van de fundamenten van andere levens vaardigheden. Er zijn miljoenen, de meerderheid zijn vrouwen, die de mogelijkheden om te leren niet hebben of die onvoldoende vaardig zijn om voor dit recht op te komen. De uitdaging is om hen die mogelijkheden wel te verschaffen. Dit zal vaak betekenen dat de voorwaarden om tot leren te komen, door bewustwording en door het zelf vertrouwen te versterken geschapen moeten worden. Geletterdheid is ook stimulans om deel te nemen aan sociale, culturele, politieke en economische activiteiten en voor levenslang leren. Wij verplichten ons hierom om de mogelijkheden voor iedereen om geletterd te worden en zijn vaardigheden te onderhouden te verzekeren en om in alle lid landen een geletterde omgeving te scheppen die ook de mondelinge cultuur ondersteund. Het voorzien in leermogelijkheden voor iedereen, inclusief de niet bereikten en de uitgeslotenen is de meest urgente opdracht 5 In het Belem Actie plan, aangenomen door 156 Lidstaten van de Unesco, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, sociale partners, VN instellingen, intergouvernementele instellingen en de private sector, wordt bevestigd dat: geletterdheid is het meest betekende fundament waarop algemeen, alomvattend en geïntegreerd levenslang en levensbreed leren voor alle jonge mensen en volwassenen. Gezien de omvang van wereldwijde alfabetiserings uitdaging achten we het essentieel dat we onze inspanning verdubbelen om te verzekeren dat met alle mogelijke middelen bestaande alfabetiserings doelen en prioriteiten, zoals vast gelegd in Onderwijs voor Allen (Education for All (EFA), de Verenigde Naties Alfabetiserings Decade (UNLD) en het Alfabetisering Initiatief voor empowerment (versterking) (LIFE) worden gehaald. We merken op dat Unesco en zijn leden landen alfabetisering zien als een grondrecht en dat zij (Wij) zich verbonden hebben om de mogelijkheden voor allen om geletterdheid te verwerven te verzekeren en dat de poging om dat te realiseren verdubbeld moeten worden 5 Vertaling uit het Engels door de schrijver van het manifest 4

5 Dit recht moet verwerkelijkt worden! Wij, volwassen cursisten aan lees- en schrijfgroepen, ervaren dat dit grondrecht dat erkend wordt door de meeste van onze regeringen nog geen juridische werkelijkheid is. In geen van de landen van Europa is het recht op (volwassenen)onderwijs verzekerd zoals dat het geval is met onderwijs aan kinderen. Ieder kind heeft het recht op kostenloze toegang tot een goede school en de regering heeft de verplichting dit te verzorgen. Regeringen in de Europese Unie doen dit nu al ongeveer 100 jaar. In de praktijk van het volwasseneneducatie beleid in veel EU landen is het recht op toegang tot basiseducatie voor volwassenen van een goede kwaliteit voor iedereen die het nodig heeft niet permanent verzekerd. Als de noodzaak van bezuinigingen optreed dan is volwassenen educatie vaak het slachtoffer. Dit zou niet het geval moeten zijn als het recht op basiseducatie (of fundamentele educatie) een gerealiseerd recht was, zoals het recht (en de verplichting) op basisonderwijs voor kinderen. Veel van ons en andere laaggeletterden, volwassenen die basisvaardigheden en kennis willen verwerven die ze niet als kind hebben verworven ervaren problemen om dat te doen. Problemen omdat regeringen: Geen speciale wetgeving hebben om de permanente voorziening van basiseducatie (voor volwassenen) te verzekeren Basiseducatie voor volwassenen niet adequaat gefinancierd is en er niet adequaat in voorzien is De toegang beperken omdat er te weinig middelen ter beschikking gesteld zijn Geen zorg dragen voor kwalitatief goede training van docenten/ begeleiders in basiseducatie Burgers met beperkte basisvaardigheden niet actief stimuleren om aan basiseducatie te gaan deelnemen. Maatschappelijke organisaties niet ondersteunen in hun acties om basiseducatie en alfabetisering te promoten en te verzorgen. We roepen onze regering en de Europese Unie op om zo snel als mogelijk beleidsmaatregelen te nemen en voldoende middelen vrij te maken om het recht op basiseducatie en alfabetisering, dat we hebben volgens internationale verdragen en verklaringen volledig te verwerkelijken. 5

6 Deze maatregelen moeten voldoen aan de 4 A s 6 die verzekeren dat basiseducatie: a. Beschikbaar voor iedereen die het nodig heeft Deelname is kosteloos. Nieuwe lerenden worden actief gestimuleerd en ondersteund om opnieuw te gaan leren. Gemeenten worden verplicht en gefaciliteerd door de nationale regering om basiseducatie centra te openen. Nationale en lokale media worden gestimuleerd de promotie van deelname aan basiseducatie te ondersteunen b. Toegankelijk. De plaats van leren is makkelijk te bereiken voor de lerende, er zijn geen fysieke en sociale hindernissen om te gaan leren, het lesrooster is aangepast aan de behoeften van de lerende, iedere lerende onafhankelijk van sekse, leeftijd of etnische achtergrond is welkom. Basiseducatie voor volwassenen is ook beschikbaar voor hen die in instellingen wonen en aan de zorg van de overheid zijn toevertrouwd (gevangenissen, psychiatrische inrichten etc.) c. Acceptabel De leerdoelen zijn helder en zijn gerelateerd aan de behoeften van de Lerende, de kwaliteit van het lesgeven is verzekerd, lerenden en lesgevers tonen respect voor verschillende politieke en religieuze overtuigingen d. Flexibel Het lesprogramma is flexibel en houdt rekening met specifieke omstandigheden van de lerende en zijn/haar omgeving Oproep Wij, deelnemers en oud-deelnemers aan alfabetiseringscursussen, verenigd in de Stichting ABC, belangenbehartiging alfabetisering, constateren dat ons recht op toegang tot en deelname aan basiseducatie voor volwassenen van goede kwaliteit vastgelegd is in meerdere internationale verdragen en verklaringen. Wij roepen onze regering en de Europese Unie op om beleidsmaatregelen te nemen en voldoende middelen beschikbaar te maken om dit recht op basiseducatie voor die volwassenen die het nodig hebben om hun volledige deelname als burger, als werknemer, als lid van zijn/haar gezin en familie, van zijn/haar gemeenschap en in diverse sociale activiteiten van zijn/haar keuze te verwerkelijken. Stichting ABC, Belangenbehartiging alfabetisering. Kees Hammink, Voorzitter ABC behartigt de belangen van laaggeletterden. ABC heeft momenteel 5 provinciale afdelingen: Noord-Brabant, Limburg, Overijssel, Gelderland en Noord-Holland. De afdelingen worden bestuurd door (oud) laag geletterden zelf. 6 de 4 A s komen uit het Engels (Available, Accessible, Acceptable, Adaptable) in vertaling is het BTAF Ontleend aan: Right to Education Project see 6