Communicatie (-technologie) voor Zuid-India

Transcriptie

1 Communicatie (-technologie) voor Zuid-India Base of the Pyramid marktverkenning 25 november 2010

2 Inhoud 1. Inleiding 1.1 Base of the Pyramid 1.2 Duurzame innovaties 1.3 Utrechtse bedrijven als testcase 1.4 Marktinventarisatie: water, communicatie en financiën 2. ICT in het Ramanathapuram district 2.1 Mobiele telefonie 2.2 Internet 3. Kansen en uitdagingen 3.1 Gunstige omstandigheden 3.2 Mogelijke obstakels 4. Mogelijke BoP producten en diensten 4.1 Internet via satelliet 4.2 E-Kiosk 4.3 Shared-use Phone Shop 4.4 3G toepassingen 5. Logistiek 5.1 Distributie 5.2 Verkoop en marketing 6. Mogelijke partners 7. Financiering 7.1 Subsidies 7.2 Investeringsmaatschappijen 2

3 1. Inleiding India is een interessante nieuwe afzetmarkt voor veel Westerse bedrijven. Het land is een groeimarkt met een enorm potentieel aan nieuwe klanten. Maar India is ook een land waar grote delen van de bevolking in armoede leven. Zijn er mogelijkheden voor het westerse bedrijfsleven om winstgevend zaken te doen met India en tegelijkertijd positief bij te dragen aan welvaartstoename van de armste inwoners? Hoe kan je als ondernemer deze twee doelstellingen met elkaar combineren? Het Base of the Pyramid (BoP) principe gaat in op deze vraag. 1.1 Base of the Pyramid Het BoP principe gaat er van uit dat de allerarmsten een belangrijke afzetmarkt zouden kunnen vormen voor bedrijven, maar dat de huidige producten nog onvoldoende op hun behoeften en mogelijkheden zijn aangepast. Producten die wel zijn aangepast aan de behoeften en mogelijkheden van deze doelgroep worden BoP producten genoemd. Een voorbeeld van een BoP product is een bril die aan te passen is op iedere gewenste sterkte, verkocht voor 1,- in ontwikkelingslanden (ontwikkeld door het AMC en Philips). Een dergelijk product heeft een enorm welvaartsverhogend potentieel voor de afnemers en is tegelijkertijd winstgevend voor het bedrijf dat ze produceert. 1.2 Duurzame innovaties Zaken doen met de vier miljard armste mensen op de wereld vraagt om een radicaal andere aanpak als het gaat om innovaties en business modellen. Het vereist het herzien van prijs/ kwaliteitsverhoudingen en een nieuwe manier van meten van (financieel) succes. Het bedienen van consumenten aan de onderkant van de piramide vereist bovendien dat bedrijven met maatschappelijke organisaties en lokale overheden samenwerken om de behoeften en mogelijkheden van deze groep consumenten te leren kennen. Het BoP principe is op deze manier een stimulans voor duurzame innovaties. 1.3 Utrechtse bedrijven als testcase Een samenwerking van Habitat for Humanity, MVO Nederland, COS Utrecht en adviesbureau CREM heeft deze BoP methodiek in opdracht van de Provincie Utrecht geïntroduceerd bij Utrechtse bedrijven. Dit project liep van april 2009 t/m november Het doel van het project was om met de Utrechtse bedrijven te onderzoeken of het mogelijk is om innovatieve businessmodellen te ontwikkelen ten behoeve van het opbouwen van duurzame, gezonde en economisch gezonde lokale gemeenschappen in ontwikkelingslanden. Deze businessmodellen (of concepten) moeten vanuit commercieel oogpunt interessant zijn voor de betrokken bedrijven. 1.4 Marktinventarisatie: water, communicatie en financiën De basis van het project vormde een onderzoek naar de behoeften en wensen van bewoners van een lokale gemeenschap in Zuid-India. Het lokale kantoor van Habitat for Humanity in India inventariseerde welke welvaartsverhogende producten bewoners van die leefgemeenschap momenteel missen en aan welke eisen die producten zouden moeten voldoen om verkocht te kunnen worden in deze gebieden. Dit heeft geleid tot een vertaling naar een potentiële afzetmarkt voor Nederlandse bedrijven in de sectoren water, communicatie(technologie) en financiën. Met bedrijven en experts uit deze sectoren is in een workshop verkend welke product- of dienstinnovaties ontwikkeld kunnen worden om in de behoeften van de lokale bevolking te voorzien. Het resultaat van het gehele project is verwerkt in drie marktverkenningen, waarvan dit document de sector communicatie(technologie) betreft. 3

4 2. ICT in het Ramanathapuram district In India is de afgelopen jaren een stijgende lijn in ICT uitgaven te zien die vaak zelfs de uitgaven voor water overstijgen. Rurale gebieden lopen daarin ver achter bij stedelijke gebieden. De telefoon heeft in rurale gebieden een grote voorsprong op de computer en het internet, die nog nauwelijks het platteland weten te bereiken. Enerzijds heeft dit te maken met het lagere inkomen van mensen in rurale gebieden, anderzijds is de telefoon ten opzichte van een computer gemakkelijker te bedienen. In India heeft momenteel slechts 7 procent van de bevolking toegang tot internet, waarvan het overgrote deel in steden woont. Het is de ambitie van de Indiase overheid om in 2015 alle dorpen van een internetnetwerk te hebben voorzien. Op economisch vlak biedt ICT kansen om de keten van producten efficiënter in te richten en mensen toegang te geven tot marktinformatie. Arbeiders en kleine ondernemers die het ontbreekt aan deze informatie zijn geheel afhankelijk van lokale handelaren die vaak tegen bodemprijzen inkopen. Kennis en informatie over marktprijzen biedt hen een betere onderhandelingspositie. ICT kan ook de voorwaarde scheppen voor financiële dienstverlening, zoals mobiel bankieren. Laagdrempelige communicatietechnologie kan daarnaast een bijdrage leveren aan betere gezondheidszorg en onderwijs. Een voorbeeld hiervan is het geven en verzamelen van informatie via SMS, zo verzamelt mobiel marketingbedrijf Onesixty informatie die ingezet wordt voor AIDS bestrijding. 2.1 Mobiele telefonie In het Ramanathapuram district hebben ongeveer 1.2 miljoen van de 13 miljoen mensen een mobiele telefoon. BSNL, Vodofone, Airtel, Reliance, Idea an Tata Indicom zijn hier actief als provider. In de dorpen in het district hebben naar schatting ongeveer 5% van de arme mensen een mobiele telefoon. De mobiele telefoon wordt vaak gedeeld met leden van de eigen gemeenschap. Volgens de Wereldbank kunnen elke tien mobiele telefoons per honderd inwoners extra het bruto binnenlands product van een ontwikkelingsland 0,8 procent omhoogduwen. Motorola Motorola verkoopt handset telefoons in ruraal India voor $30. Deze telefoon geeft gesproken instructies aan de gebruiker in het geval dat deze analfabeet is, heeft een batterij met twee weken stand-by tijd en een reflectief display zodat de telefoon goed zichtbaar is in buitenlicht. 2.2 Internet Ongeveer 1% van de mensen in het Ramanathapuram district heeft toegang tot internet. In de meeste gevallen zijn de mensen dan ook onbekend met mogelijkheden waarvoor internet gebruikt kan worden. BSNL, Airtel, Tata Indicom and Reliance zijn internet providers in de regio, samen dekken deze providers ongeveer 60-70% van het Ramanthapuram district. Lokale initiatieven In ongeveer 20 dorpen in het district zijn projecten gestart die zich richten op informatie delen via computers. In het Peoples Action for Development programma (PAD) wordt informatie over de marktstatus en het weer verschaft aan visser via een VCR (Village Resource Center) of een VKC (Village Knowlegde Center). Een zelfde soort opzet hebben VRC en de M.S. Swaminathan Research Foundation. De Dhan Foundation richt zich op het verschaffen van informatie aan lokale boeren via de mobiele telefoon. PaAD, DHAN, TMSS, VRC en COMBERT richten zich onder andere op het verschaffen van informatie over marktstatus, agricultuur, visverwerkers en het omgang met dieren voor de slacht. Bovenstaande projecten zijn niet commercieel. De gebruikers van deze centra betalen wel voor het internet. Geen van bovenstaande initiatieven verschaft actuele informatie over marktprijzen. 4

5 3. Kansen en uitdagingen Hoewel India zelf een grote ICT sector kent, zijn er voldoende kansen voor de Nederlandse bedrijven om in India te ondernemen of partnerships aan te gaan en de potentiële afzetmarkt is enorm. De Nederlandse ICT sector heeft hoogwaardige technologische kennis, vergaande expertise op het gebied van dienstverlening en ervaringen met ondernemen in ontwikkelingslanden. 3.1 Gunstige omstandigheden Naast de expertise van Nederlandse ICT bedrijven zijn er ook gunstige omstandigheden in Ramanathapuram die marktintroductie van producten kunnen vereenvoudigen: Goede electriciteitsvoorziening In alle dorpen en steden in Ramanathapuram is betrouwbare electricitietsvoorziening aanwezig (Ramanathapuram Electricity Distribution Circle, ). Netwerk voor mobiele telefonie In India is overal netwerk aanwezig om mobiel te bellen. In de provincie Tamil Nadu zijn BSNL, Vodafone, Airtel, Reliance, Idea an Tata Indicom actief als provider. In de dorpen in het district hebben naar schatting ongeveer 5% van de arme mensen een mobiele telefoon. Aanwezige internet providers In de provincie Tamil Nadu zijn voldoende internet providers aanwezig die samen ongeveer 60-70% van het district dekken. Groeiende middenklasse Hoewel Ramanathapuram één van de armste districten van Tamil Nadu is, is er toch sprake van een groeiende middenklasse die steeds meer kan investeren in ICT. 3.2 Mogelijke obstakels Uiteraard zijn er ook uitdagingen te benoemen waarmee de Nederlandse ICT-sector rekening zou moeten houden, wanneer zij besluiten producten op de markt in Ramanathapuram te introduceren. Lage inkomens Het extreem lage inkomen van de bevolking leidt ertoe dat producenten tegen zo laag mogelijke kosten moeten produceren. Het innovatieproces kan om deze reden veel tijd vergen en bovendien een heel andere en nieuwe manier van materiaalgebruik vragen. De doelgroep kan ook verschoven worden naar de middenklasse, deze huishoudens hebben per maand $ te besteden. ICT Lincensies Het opzetten van een samenwerking met de lokale en regionale overheden ten aanzien van het verkrijgen van ICT licenties of intensieve samenwerking bij grotere interventies gaat vaak langzaam. Lokale overheden in India staan bekend om hun bureaucratie, al lijkt dit de afgelopen jaren wel sterk verbeterd te zijn. 5

6 Corruptie Om overheidsbeslissingen te versnellen wordt vaak onder tafel geld gevraagd. In het kader van verantwoord ondernemen is dat natuurlijk niet de juiste weg. Uit ervaring blijkt dat ondernemers in een glijdende schaal steeds verder het corruptiemoeras worden ingetrokken. Enthousiasme creëren voor het product wil helpen; een lange adem loont uiteindelijk. Kijk voor meer informatie over corruptie in het dossier op de website van MVO Nederland.. Relatief lange terugverdientijd Projecten worden pas na enkele jaren rendabel vanwege hoge investeringskosten voor (o.a.) innovatie en distributie. De winstmarges zijn bovendien lager dan in de Westerse markten. Relatieve onbekendheid met ICT Slechts 1 % heeft direct toegang tot internet. Een groot deel van de mensen weet niet wat internet is, dus kan ook niet de waarde ervan inschatten. Voordat mensen daadwerkelijk gebruik gaan maken van ICT diensten zullen ze eerst de werking en voordelen van een ICT-product uitgelegd moeten krijgen. De kennis van telefonie is veel groter dan de kennis van internet. Ongeletterdheid van de bevolking 27% van de bevolking in het district is ongeletterd. Daarmee zal rekening gehouden moeten worden bij het ontwerpen van de producten. Omdat een deel van de BoP-markt wereldwijd ongeletterd is, zijn er al veel voorbeelden van producten die hierop inspelen. Verschillende talen Binnen het Ramanthapuram district worden verschillende talen en dialecten gesproken. Daarmee zal rekening gehouden moeten worden bij het ontwerpen van de producten. Sterke sociale structuur In het Ramanathapuram district kunnen geslacht en klasse een sterke rol spelen. Sommige producten bereiken niet de doelgroep omdat bijvoorbeeld bij de distributie of verkoop een bepaalde klasse wordt overgeslagen. Informele economie Veelal is een informele economie aanwezig waarin veel zwarte handel en ruilhandel niet geregistreerd is. De economische positie en gedragingen van mensen zijn daarom moeilijk te achterhalen. Lokale handelaren en money lenders hebben mogelijk geen baat bij ICT-producten gericht op markttoegang van arbeiders. De vraag is hoe met money lenders en lokale handelaren samengewerkt kan worden voor het slagen van ICT producten 4. Mogelijke BoP producten en diensten In de ICT sector zijn een aantal bestaande communicatie technologieën bekend die specifiek voor consumenten in de overlevingsmarkten gemaakt zijn en oplossingen kunnen bieden voor de behoeften in het Ramanathapuram district. Een aantal bestaande communicatie technologieën worden hieronder besproken. 6

7 4.1 Internet via satelliet In dorpen waar geen internet netwerk aanwezig is kan toch internet verkregen worden via satellietverbindingen. TNO in Nederland heeft ervaring met het aansluiten van rurale gebieden via de satelliet op internet. Onder andere in Dharamshala waar Tibetaanse vluchtelingen wonen faciliteert de lokale organisatie Airjaldi geholpen door TNO, internet via satellietverbinding en adviseert de gebruikers ervan. Mensen moeten vaak wel ter plaatse worden opgeleid om het gebruik van internet te leren. 4.2 E-Kiosk Een communicatiecentrum met internetverbinding voor de allerarmsten kan een rol spelen in de economische ontwikkeling van een gebied. Visser, landarbeiders en matten makende vrouwen, kunnen via internet hun producten direct aanbieden aan afnemers en verkrijgen op deze manier informatie over veilingprijzen. Een E-kiosk kan worden geëxploiteerd door iemand uit de eigen gemeenschap. NICE International is een bedrijf dat E-kiosken exploiteert middels een franchiseformule en van elektriciteit voorzien door zonne-energie. NICE International is voornamelijk actief in Afrika Shared-use Phone Shop Shared use Phone Shops worden geëxploiteerd door ondernemers. Een groot deel van de bevolking kan geen eigen telefoon betalen maar is mogelijk wel bereid om voor telefoondiensten te betalen. Het aanbieden van deze diensten biedt tevens kansen voor ondernemende mensen om een inkomen te generen. Zo krijgen mensen de mogelijkheid om hun eigen inkomen te genereren en worden afgelegen gemeenschappen aangesloten op het communicatienetwerk G toepassingen 3G toepassingen geven mobiele gebruikers een breder bereik van diensten met geavanceerde mogelijkheden, en aan een grotere netwerksnelheid. Deze diensten bevatten internet telefonie, videoconferentie en breedband internettoegang, in een mobiele omgeving. Met 3G ontstaan bijvoorbeeld mogelijkheden voor vissers om over de prijs van hun vangst te onderhandelen voor ze aan land komen door foto s te versturen van het type vis dat ze aan boord hebben. Boeren en tuinbouwers die snel bederfbare gewassen telen, kunnen de beste prijs bedingen nog voor ze gaan oogsten en hebben zo geen tussenpersonen nodig. Met gewone telefoons lukt dit vaak niet vanwege taalbarrières. Volgens het bedrijf International Market Assessment zijn de 3G-producenten van plan om in rurale gebieden toestellen aan te bieden tegen lage kosten. 5. Logistiek Hieronder worden enkele mogelijkheden voor de distributie en verkoop van ICT producten in de BoP-markt beschreven. De distributie en verkoopkanalen kunnen in de keten achter elkaar ingezet worden of in samenhang met elkaar functioneren. 7

8 5.1 Distributie India heeft een grote ICT branche met veel betrouwbare bedrijven. Lokale bedrijven hebben kennis van de markt en de mensen en zijn daarom zeer geschikt voor de distributie en verkoop van BoPproducten. Een andere mogelijkheid, of aansluitend op de distributie door lokale bedrijven, is de inzet van BoP ondernemers. BoP ondernemers zijn ondernemende mensen die zelf onderdeel zijn van de BoP-markt, ze kunnen worden ingezet om het product binnen hun eigen leefgemeenschap te verkopen. 5.2 Verkoop en marketing Voor bedrijven die ondernemen in de overlevingsmarkt is de afstand tussen het bedrijf en de consument vaak erg groot. Hierdoor wordt bij de De Grameenphone De GrameenPhone in Bangladesh maakt gebruikt van ondernemende mensen die onderdeel zijn van de BoP markt. Deze BoP ondernemers verkopen de telefoon binnen hun eigen gemeenschap. Doordat BoP ondernemers de mensen aan wie het product verkocht wordt goed kennen, kunnen zij de waarde en werking ervan als geen ander uitleggen. De inzet van BoP ondernemers voor de distributie en verkoop van ICT producten in de BoP markt heeft als bijkomend voordeel dat het ondernemerschap stimuleert en de sociaaleconomische positie van de mensen versterkt. verkoop en marketing veelal gebruik gemaakt van de consumenten zelf via marketing door educatie. Marketing door educatie is een methode die gebruikt wordt bij BoP producten die onbekend zijn bij de bevolking of veel uitleg vergen. Pas na educatie zien mensen de waarde van een product in en zijn bereid om tot aanschaf over te gaan. Omdat uit het verkennend onderzoek blijkt dat veel mensen onbekend zijn met de mogelijkheden van internet, kan marketing door educatie een interessante methode zijn voor ICT bedrijven die in het Ramanthapuram district willen ondernemen. 6. Mogelijke partners Airjaldi Tibetan Children Village School Campus Upper Dharamsala Cant. H.P , INDIA DHAN Foundation Development of Humane Action (DHAN) Foundation 18, Pillaiyar Koil Street S.S. Colony, Madurai Tamil Nadu, INDIA Tel: , Fax: dhan@md3.vsnl.net.in Habitat for Humanity India National Office & Mumbai Resource Centre Habitat for Humanity India 303, Dhanthak Plaza, Makwana Road, Marol, Andheri (E), Mumbai -59 Tel No. : /52 Fax No.: Id: habitatindia@hfhisa.net 8

9 PAD People Action for Development International Institute for Communication and Development (IICD) Raamweg HL Den Haag Postbus AN Den Haag Nederland information@iicd.org www: telephone: +31 (0) fax: +31 (0) Financiering Als ondernemer kunt u externe financieringsbronnen aanboren voor het ontwikkelen en op de markt brengen van BoP producten. Hieronder worden de financieringsmogelijkheden puntsgewijs genoemd. 7.1 Subsidies Er zijn verschillende subsidies voor ondernemers die zich richten op zakendoen in ontwikkelingslanden: 2g@there 2g@there is een subsidie voor ondernemers die samen internationaal zaken willen doen. De regeling staat open voor projecten in alle landen en alle sectoren waar Nederlandse ondernemers internationaal onderscheidend kunnen zijn. 2g@there wordt in opdracht van EZ uitgevoerd door NL EVD Internationaal. Prepare2start Prepare2start heeft tot doel MKB bedrijven met weinig exportervaring te ondersteunen bij het betreden van een nieuwe buitenlandse markt. De regeling financiert oriëntatie op de mogelijkheden van inkoop, productie, samenwerking en verkoop op buitenlandse markten. Package for growth Package4Growth richt zich op bedrijven die geïnteresseerd zijn in het investeren in en exporteren naar China en India. De regeling beoogt het Nederlandse bedrijfsleven te stimuleren om zich met onderscheidende kennis, producten en diensten op de snelgroeiende, zeer competitieve markten van China en India te kunnen positioneren. 2xplore Nederlandse bedrijven kunnen 2xplore subsidie krijgen voor de uitvoering van studies naar de haalbaarheid van een project in een opkomende markt. Bedrijven moeten deze subsidie in een consortium aanvragen. IFC International Finance Corporation (IFC) is een onderdeel van de Wereldbank Groep en heeft tot doel de ontwikkeling van de private sector in de ontwikkelingslanden en landen in transitie te stimuleren. De IFC verstrekt veelal leningen aan lokale banken en incidenteel rechtstreeks aan bedrijven voor grote projecten. Daarnaast biedt de IFC garanties via partnerbanken, waardoor Nederlandse goederenleveranciers meer betalingszekerheid hebben. 9

10 MIGA Investeringsgaranties via Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA). MIGA is een onderdeel van de Wereldbank Groep en heeft als missie het promoten van buitenlandse investeringen in ontwikkelingslanden en landen in transitie. MIGA verleent slechts niet-commerciële garanties voor politieke risico s waarmee investeringen gepaard kunnen gaan. 7.2 Investeringsmaatschappijen Investeringsmaatschappijen investeren in veelbelovende (jonge) bedrijven met de hoop dat deze sterk zullen groeien, en daardoor een grotere marktwaarde zullen krijgen. Hieronder worden een tweetal enkele investeringsmaatschappijen genoemd die vaak in op de Indiase markt investeren: VenturEast NEA-Indo US Ventures 7.3 Sociale investeringsmaatschappijen Sociale investeringsmaatschappijen (Sociale Venture Capitalists) zijn waarschijnlijk eerder bereid om te investeren in bedrijven die zich richten op de BoP dan traditionele investeringsmaatschappijen. Sociale Venture Capitalists hebben namelijk de expliciete doelstelling om bedrijven te financieren die meer dan alleen winst voortbrengen, maar ook iets goeds doen voor de maatschappij. Voorbeelden van dergelijke investeringsfondsen die investeren in ondernemen in India: Acumen Oasis Capital en Bamboo Finance SONG Aavishkaar India Micro Venture Capital Gray Matters Capital (Vooral voor ICT bedrijven) Elevar Equity II Kaizen Private Equity 10