CONCEPT Richtlijn herkenbare afvalscheiding buitenshuis VANG Buitenshuis, Rijkswaterstaat Leefomgeving, afdeling Afval & Materialen, 4 augustus 2015

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CONCEPT Richtlijn herkenbare afvalscheiding buitenshuis VANG Buitenshuis, Rijkswaterstaat Leefomgeving, afdeling Afval & Materialen, 4 augustus 2015"

Transcriptie

1 CONCEPT Richtlijn herkenbare afvalscheiding buitenshuis VANG Buitenshuis, Rijkswaterstaat Leefomgeving, afdeling Afval & Materialen, 4 augustus 2015 Afvalscheiding buitenshuis Op steeds meer plekken in de (semi-) openbare ruimte, onderweg, op het werk, op school en in de vrije tijd kunnen bezoekers afval scheiden. Dat noemen we afvalscheiding buitenshuis (in tegenstelling tot scheiden van huishoudelijk afval thuis). Het doel van deze richtlijn is om beheerders van (semi-) openbare ruimtes te ondersteunen bij het verbeteren van het afvalscheidingsgedrag van bezoekers en gebruikers. Voorbeelden van (semi-) openbare ruimtes zijn: Straten, pleinen en parken Winkelgebieden (winkelcentra, -straten, markten) OV-locaties (trein-, bus- en tramstations) Gebieden met vrijetijdsfuncties (sportvelden, recreatiegebieden, zwembaden, festivalterreinen) Parkeerplaatsen langs wegen Partijen die buitenshuis afvalscheiding aanbieden communiceren daarover verschillend naar bezoekers. Omdat bezoekers op vele verschillende plekken in de openbare ruimte komen, krijgen zij daardoor steeds een andere boodschap mee. Om te komen tot meer uniformiteit zijn deze richtlijnen opgesteld. De richtlijn is geen voorschrift en laat ruimte voor maatwerk. Immers, de samenstelling van het afval verschilt per locatie en ook de bezoekers gedragen zich op elke locatie anders. Mensen doen andere dingen op een treinstation dan in een park en dat heeft invloed op hun weggooigedrag. Deze richtlijn reikt beheerders een aantal opties en tips aan voor meer herkenbare afvalscheiding buitenshuis. Type gebruikers: passanten en blijvers De locatie is één van de belangrijkste zaken waarmee rekening moet worden gehouden. De locatie bepaalt immers in belangrijke mate het gedrag van de gebruikers. Hiervoor onderscheiden we twee typen gebruikers: passanten en blijvers. Passanten zijn gebruikers van de (semi-) openbare ruimte die slechts kort in op een plek verblijven, zoals bezoekers van een winkelcentrum, automobilisten op een verzorgingsplaats langs de snelweg, reizigers in een station, wandelaars in een park, etc. Onder blijvers verstaan we gebruikers die langere tijd op één plek verblijven en daar ook vaker komen, zoals werknemers in een kantoor of leerlingen op school. Voor de passanten gelden de volgende eigenschappen: Kort op de locatie dus meestal niet in de eigen bekende omgeving Primair bezig met andere zaken (reizen, winkelen, recreëren) Niet bewust bezig met afval scheiden op het moment dat afval ontstaat Blijvers, zoals medewerkers van een kantoor die hier (bijna) dagelijks aanwezig zijn, vallen buiten de scope van deze richtlijn. Hun gedrag is meer vergelijkbaar met het gedrag van mensen thuis. 1 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

2 Optimale gedragsbeïnvloeding voor afvalscheiding De eigenschappen van passanten vereisen dat alles gericht moeten zijn op duidelijkheid, snelheid en gemak. Anders dan bij afval scheiden thuis zijn er veel minder mogelijkheden om de bezoeker uitgebreid te informeren, motiveren of financieel te prikkelen. De faciliteiten en communicatie moeten gericht zijn op het moment dat het afval ontstaat. Omdat dit een kort moment is moet er dus extra ingezet worden op voorzieningen en communicatie die in één oogopslag duidelijk zijn en de gebruikers direct aansporen tot de gewenste actie. Wat maakt nu dat mensen niet scheiden? Gedragswetenschappers zien bij proeven met afvalscheiding buitenshuis vier zogenaamde weerstanden : Gebrek aan informatie, mensen weten niet dat ze moeten scheiden Gebrek aan kennis, mensen weten niet welk afval in welke afvalbak moet Gedachte dat alles toch op een hoop komt en het toch niet gerecycled wordt Vraag wat hun kleine beetje afval nu bijdraagt Voor de eerste twee factoren is het belangrijk dat op het moment van weggooien duidelijk is dat mensen hun afval moeten scheiden en hoe ze dat moeten doen. Hieronder geven we richtlijnen en suggesties voor herkenbare afvalscheiding. Voor de laatste twee weerstanden kunt u denken aan extra informatie waarin u laat zien wat er met het afval gebeurt (hoe wordt het gescheiden afgevoerd, welke nieuwe producten worden er van gemaakt) en dat vele kleine beetjes een grote hoeveelheid maken. Hier gaan we in de richtlijnen niet verder op in. Ideeën hiervoor zijn bijvoorbeeld communicatie via de kleding of het materieel van de schoonmakers, via een filmpje over het recyclingproces of via een poster met interessante weetjes over afvalscheiding en recycling. Bekijk bijvoorbeeld het filmpje Afval scheiden. Dat scheelt een hoop van het AEB Amsterdam. Voor herkenbare afvalscheiding kijken we naar het proces van consumptie tot het weggooien. Dat kunnen we indelen in vier stappen, waarbij telkens verschillende momenten zijn om het gedrag te beïnvloeden. Bedenk hierbij dat alles een communicatiemiddel is: het product zelf, maar ook omgeving en de kleur, de vorm en de teksten en plaatjes op de afvalbak: 1. Aanschaf en consumptie Communicatie bij aankoop Informatie op product 2. Oriëntatie op afstand (15 meter) Plaatsing bakken Verschillende kleuren 3. Oriëntatie bij de bak (3 meter) Stickers en borden Duidelijke pictogrammen 4. Check voor het weggooien (1 meter) Instructie Inwerpopening 1. Aanschaf en consumptie: aankoop en product Op plekken waar afval geproduceerd en weggegooid wordt is het van belang om de gebruikers al vooraf te wijzen op het feit dat afval wordt gescheiden. Hierbij kan gedacht worden aan posters, informatieborden en filmpjes op digitale informatieborden. Zo wordt het de bezoeker van te voren al duidelijk dat er actie van hem verwacht wordt. Denk daarnaast aan informatie op producten zelf. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) heeft voor verpakkingen de Weggooiwijzer ontwikkeld. De Weggooiwijzer bestaat uit een serie iconen die bedrijven op verpakkingen kunnen plaatsen om consumenten te helpen hun afval in de juiste bak of zak weg te gooien. De iconen geven aan tot welke categorie afval de verschillende onderdelen van een verpakking behoren. Er zijn vier basisiconen ontwikkeld voor glas, papier, plastic en restafval. Op de website van Milieu Centraal vindt u een overzicht van keurmerken en Poster voor het raam bij een winkelier Logo van Plastic Heroes op verpakking Standaard pictogrammen van KIDV op verpakking 2 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

3 iconen die worden gebruikt op verpakkingen. Sommige beheerders kunnen invloed uitoefenen op de informatie die op de verkochte producten staat, bijvoorbeeld als één organisatie verantwoordelijk is voor zowel de verkoop van de producten als de afvalinzameling. Denk bijvoorbeeld aan festivals waarbij organisator de verkoop van voedsel en dranken en het inzamelen van afval regelt. 2. Oriëntatie op afstand: kleuren en plaats bakken Vanaf het moment dat de afvalbak gezien is door de bezoeker moet het duidelijk zijn dat de afvalbak bedoeld is om afval gescheiden in te zamelen. Dit moet de gebruiker al van veraf (circa 15 meter) kunnen zien. Plaats bakken Een overzichtelijke opstelling van de bakken op looproutes en bij rustplekken is belangrijk, zodat de verschillende opties voor het weggooien van afval in één oogopslag te zien zijn voor de gebruiker. Het CROW geeft in de Leidraad afvalbakken in de openbare ruimte voor 26 locatietypen richtlijnen voor de plaatsing van afvalbakken. Kies bij voorkeur een afvalbak waarbij alle bakken zichtbaar zijn. Een afvalbak waarvan niet alle kleuren tegelijk zichtbaar zijn verkleint de kans dat de gebruiker Afvalbakken op verzorgingsplaats Smalhorst op tijd signaleert dat de afvalbak bedoeld is om afval langs de A28 gescheiden in te zamelen. Hierdoor neemt bovendien de moeite toe die een gebruiker moet doen om afval in de juiste bak te werpen. Kleuren Het belangrijkste eerste signaal hiervoor zijn de verschillende kleuren van de afvalbakken, die de verschillende afvalstromen aanduiden. Aan de hand van de kleuren moet de gebruiker al een globaal idee hebben in welke bak hij zijn afval gaat gooien. Aanbevolen kleuren: Restafval: grijs (RAL 7012 of 7016) Papier: blauw (RAL 5010 of 5015) Kunststof of PMD 1 : oranje (RAL 2004 of 2008) Glas: geel (RAL 1023) Organisch afval: groen (RAL 6009, RAL 6011 of RAL 6017) 3. Oriëntatie op locatie: stickers, borden en pictogrammen Op dit moment wordt nog volop geëxperimenteerd met manier waarop duidelijk gemaakt kan worden aan bezoekers welk afval in welke afvalbak hoort. De richtlijn geeft hier tips en mogelijkheden op basis van de huidige ervaringen. De richtlijn wordt geüpdatet als er meer kennis beschikbaar is uit proeven waar het gedrag van bezoekers is onderzocht. Bord boven bakken op een festival Bord en stickers Als de gebruiker dichterbij komt (vanaf 3 meter), vormt een bord of een sticker met een duidelijke benaming van de afvalstroom en een pictogram een bevestiging voor welke soort afval men kwijt kan in de bak. Bij proeven van NS en ProRail en Rijkswaterstaat wordt voor papier nu bijvoorbeeld de benaming schoon en droog papier en schoon papier uitgeprobeerd. Een sticker op de afvalbak in de vorm van een pijl kan ook aansporen om het afval in de juiste bak te doen. Naast de grotere afvalstromen komen er in de openbare ruimte ook heel specifieke afvalstromen vrij die soms apart worden ingezameld, zoals peuken en kauwgom, kooltjes van barbecues, oud brood om 1 PMD = Plastic en Metalen verpakkingen en Drankenkartons. Zie ook paragraaf Welke afvalstromen gescheiden inzamelen. Bord en stickers bij start Tour de France in Utrecht 3 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

4 broodoverlast tegen te gaan en bloemen en groenafval op begraafplaatsen. In deze richtlijn gaan we daar niet verder op in. Aanbevolen benamingen voor afvalstromen: Restafval Schoon papier Plastic PMD verpakkingen Glas Etensresten Pictogrammen van ministerie van VROM uit 1997 Pictogrammen van de Recyclemanager app Pictogrammen van pilot op Rotterdam CS Pictogrammen De pictogrammen dienen eenvoudig, overzichtelijk en slechts voor één interpretatie vatbaar te zijn. Op dit moment is er nog geen algemene pictogrammen set die u kunt gebruiken. Het ministerie van VROM (nu IenM) heeft in 1997 een pictogrammen set beschikbaar gesteld. Deze wordt op diverse plekken in Nederland voor huishoudelijk afval gebruikt. In 2014 heeft een aantal afvalbedrijven en milieuorganisaties de Recyclemanager app gelanceerd met daarin pictogrammen voor de verschillende afvalstromen. Daarnaast worden nieuwe pictogrammen getest in pilots. Het doel is om binnenkort te komen tot een rechten vrije set van pictogrammen die goed blijken te werken voor passanten. Deze wordt dan downloadbaar en vrij beschikbaar gesteld. Bent u nu op zoek naar passende pictogrammen, neem dan contact met ons op. 4. Check voor weggooien: instructie en inwerpopening Als de bezoeker pal voor de afvalbakken staat (<1 meter) krijgt hij een laatste instructie voor het juist weggooien van zijn afval. Het weggooien van sommige producten kan door bezoekers als verwarrend en onlogisch worden ervaren. Een bekend voorbeeld zijn de papieren koffiebekers met een plastic coating, die niet bij het papier mogen. Instructies Het vermelden van duidelijke instructies op de afvalbak draagt er aan bij dat intuïtief onlogische producten toch in de juiste bak terecht komen. Hiervoor kunt u instructies gebruiken met visuele verduidelijking door middel van pictogrammen en tekst. Bij proeven van Rijkswaterstaat en NS en ProRail worden nu instructies getest waarbij er op de bakken staat wat er wel en niet in mag, ondersteund door groene krullen (goed gedaan!) en rode kruizen (stop, niet doen). 4 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT Instructie verzorgingsplaats Smalhorst langs A28 Instructie bovenop afvalbakken Rotterdam CS

5 Inwerpopeningen Het gebruik van specifieke vormen voor inwerpopeningen zorgt voor de bevestiging voor de gebruiker dat zijn ingezette actie om een bepaald soort afval in een bepaalde bak te deponeren, de juiste is. Het gebruik maken van een langwerpige gleuf voor oud papier maakt het deponeren van bijvoorbeeld een plastic flesje moeilijker en zorgt op deze manier voor negatieve feedback bij verkeerd afvalscheidingsgedrag. Er zijn nog maar enkele voorbeelden van het gebruik van inwerpopening. Voor papier is een langwerpige opening veelgebruikt. Voor plastic of PMD verpakkingen is bijvoorbeeld niet duidelijk welke openingen het beste werken. Inwerpopeningen van afvalbakken bij Wageningen Universiteit en verzorgingsplaats Smalhorst Welke afvalstromen gescheiden inzamelen? Om te bepalen welke afvalstromen u het beste gescheiden kunt inzamelen is het belangrijk om vooraf een goede analyse te doen. De vraag die centraal staat is: Hoe kan ik een goede kwaliteit van afvalstromen krijgen? Want die stromen kunt u gescheiden afvoeren en laten recyclen. Uw situatie analyseren De analyse van uw situatie kunt u doen aan de hand van de volgende vragen: 1. Wat is het doel van de afvalscheiding? 2. Wat voor afval komt er vrij? 3. Hoe kan het afval worden ingezameld en verwerkt? 4. Hoe gedragen bezoekers zich op uw locatie? 1. Wat is het doel van de afvalscheiding? Wilt u voornamelijk meer recycling, een goede uitstraling naar klanten of is ook de boodschap over afvalscheiding belangrijk, bijvoorbeeld om afvalscheiding thuis te stimuleren? Uw doel bepaalt mede welke afvalstromen u kiest, maar ook hoe u daar over gaat communiceren. 2. Wat voor afval komt er vrij? Het is verstandig om vooraf te bekijken waaruit uw afval bestaat. Dat kan via een visuele inspectie (bekijk het afval, maak foto s) of via een sorteeranalyse door een gespecialiseerd bedrijf. Dat laatste geeft u inzicht in het gewicht en volume van de verschillende afvalsoorten. Daarmee kunt u beter bepalen hoe snel een afvalbak vol zal zijn en hoeveel u voor recycling kunt afvoeren. Daarnaast is het behulpzaam om te bekijken welke producten er in uw afval zitten die voor problemen kunnen zorgen bij de te recyclen afvalstromen. Denk aan papieren drinkbekers, servetten, samengestelde of gelamineerde verpakkingen. Zodat u daar in uw communicatie op in kunt spelen. 3. Hoe kan het afval worden ingezameld en verwerkt? Natuurlijk is het ook belangrijk om te weten welke stromen u kunt laten afvoeren en verwerken. Wat kunt u bronscheiden en wat zijn mogelijkheden voor nascheiden? U kunt misschien uw huidige contract aanpassen of u verkent de mogelijkheden bij andere afvalinzamelaars. Daarnaast is het goed om na te denken over uw eigen logistieke proces. Hoe en door wie worden de afvalbakken geleegd? Waar wordt het afval tussentijds gescheiden opgeslagen? 4. Hoe gedragen bezoekers zich op uw locatie? Als u meer weet over wat voor bezoekers er komen, wat ze bij u op de locatie doen en waar hun afval vandaan komt, kunt u beter bepalen waar u op moet letten bij het plaatsen van de afvalbakken en de communicatie. Komen mensen uit de buurt of zijn het buitenlandse toeristen? Komen ze er regelmatig of sporadisch? Willen ze het afval kwijt tijdens het wachten? Wat zijn looproutes? 5 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

6 Afvalstromen buitenshuis Papier en karton Papier scheiden is in Nederland goed ingeburgerd. In de (semi-) openbare ruimte komt relatief veel papier vrij (kranten, folders, verpakkingen, etc). Uit sorteeranalyses blijkt dat de ongesorteerde fractie voor circa 7-10% (van het gewicht) uit papier bestaat. Daarom lijkt het een logische keuze om dit ook hier gescheiden in te zamelen. Voor oud papier zijn strenge kwaliteitseisen van toepassing. Niet alle soorten oud papier kunnen gerecycled worden. Zo is gelamineerd (geplastificeerd) papier niet geschikt voor reguliere papierrecycling. Ook papier met etensresten en servetten zijn minder geschikt voor recycling 2, terwijl deze juist veel vrijkomen in de openbare ruimte bij de verkoop van etenswaren. Per locatie kan een afweging worden gemaakt of het zin heeft (op het gebied Gescheiden inzameling papier op Rotterdam CS van milieu en kosten) om papier te scheiden. In een winkelcentrum is dit vanwege de consumptie van etenswaren minder logisch, terwijl het wel logisch is om voorzieningen te treffen bij bijvoorbeeld een station waar veel kranten worden gelezen. Als een substantieel deel van het afval uit recyclebaar papier bestaat, verdient het de voorkeur om dit gescheiden in te zamelen. Nascheiding is geen optie, omdat het papier dan teveel vervuild raakt. Kunststof of PMD verpakkingen? Het afval in de (semi-) openbare ruimte bestaat voor een groot deel van het volume uit kunststof. En dit kunststof afval bestaat voor het grootste gedeelte weer uit verpakkingen. Bij huishoudens worden kunststof verpakkingen in de meeste gemeenten in oranje Plastic Heroes zakken of containers ingezameld. Naast de kunststof verpakkingen, gooien passanten net als thuis ook andere verpakkingen weg, zoals blikjes en drinkpakjes. Bij huishoudens worden steeds vaker zogenaamde PMD verpakkingen (plastic en metalen verpakkingen en drankenkartons) gecombineerd ingezameld. Sorteeranalyses op ongescheiden ingezameld afval in de openbare ruimte wijzen uit dat (afhankelijk van de locatie) 20-35% van het totaalgewicht uit de gecombineerde PMD-fracties bestaat. Een bijkomend voordeel van het inzamelen van PMD in de openbare ruimte is dat diverse recyclebare afvalstromen tegelijk worden ingezameld, waardoor de hoeveelheid verschillende bakken verkleind kan worden. Hierbij moet wel gekeken worden de inzamelaar/sorteerder sorteermogelijkheden voor PMD heeft. Sinds begin 2015 zijn deze mogelijkheden sterk toegenomen en staat PMD volop in de belangstelling. Voor de inzameling van PMD bij huishoudens worden op dit moment verschillende kleuren gebruikt, zoals oranje, paars en geel. Hiervoor is dus nog geen standaard. Aangezien steeds meer gemeenten overgaan op het gecombineerd inzamelen van PMD in de bestaande containers voor kunststof, is het de verwachting dat oranje daar op termijn de standaardkleur zal worden. Wij adviseren daarom om nu voor de inzameling van kunststof of PMD verpakkingen buitenshuis uit te gaan van oranje en de ontwikkelingen in de gaten te houden. PMD inzamelen heeft vanwege deze voordelen de voorkeur, boven alleen kunststof verpakkingen inzamelen. Daarbij dient wel de afweging gemaakt te worden of het aansluit bij de lokale wijzen van inzamelen van huishoudelijk afval. Als in de gemeente geen PMD maar alleen kunststof wordt ingezameld, kan dit verwarrend zijn voor inwoners. Daar staat tegenover dat steeds meer gemeenten ook voor de inzameling van huishoudelijk afval overstappen van alleen kunststof naar PMD verpakkingen, waardoor de PMD-inzameling steeds gangbaarder wordt. Glas Op sommige plekken buitenshuis komt meer (verpakkings) glas vrij, bijvoorbeeld bij plekken waar regelmatig alcohol genuttigd wordt. Hierbij kan gedacht worden aan recreatiegebieden die vooral in de zomer populair zijn zoals zwembaden, recreatieplassen, stadsparken en het strand. Op deze plekken kan het interessant zijn om specifieke glasbakken onderdeel te laten zijn van de afvalbakken. Ook voor glas wordt aangeraden om een sorteeranalyse naar de samenstelling van het afval uit te voeren, zodat bepaald kan worden of dit inderdaad logisch is. In Afvalscheiding op het strand van Den Haag 2 Bron: Papier Recycling Nederland (PRN) 6 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

7 bij ons bekende sorteeranalyses varieert het aandeel glas van 1 tot bijna 20%. Organisch afval Het gescheiden inzamelen van organisch afval ligt op de meeste plekken in de openbare ruimte niet direct voor de hand vanwege de beperkte volume van deze afvalsoort die op deze plekken vrijkomt of omdat bakken met organisch afval kunnen gaan stinken als ze niet vaak worden geleegd. Bij huishoudens komt organisch afval namelijk vooral vrij in de keuken (bij het bereiden van eten) en in de tuin (snoeiafval), maar in de openbare ruimte vinden deze activiteiten niet of nauwelijks plaats. In de buitenruimte bestaat het organisch afval voornamelijk uit etensresten en zakjes met hondenpoep. Op plekken waar veel etensresten vrijkomen, zoals een evenement, en waar de afvalbakken vaak worden geleegd kan het apart inzamelen van etensresten een mogelijkheid zijn. Zeker als de afvalstroom gecombineerd kan worden met het keukenafval van de horeca op het evenement. Een ander voorbeeld zijn begraafplaatsen: het grootste gedeelte van het afval dat op begraafplaatsen vrijkomt betreft bloemen en sierplanten die regelmatig ververst moeten worden. Op enkele begraafplaatsen is het al de praktijk om gescheiden voorzieningen voor verwelkte bloemen en planten aan te bieden. Deze stroom kan eenvoudig meegenomen worden met het al aanwezige bedrijfsafval van begraafplaatsen, zoals maaisel en snoeiafval die ontstaan bij het onderhoud van het groen. Van afval naar grondstof, ook buitenshuis Gescheiden inzameling op een begraafplaats in België Thuis, onderweg, op het werk, op school en in de vrije tijd kopen en gebruiken we allerlei spullen en eten en drinken we. Daarbij ontstaan allerlei soorten afval, van diverse materialen en samenstelling. Als we dat afval thuis steeds meer scheiden, waarom dan niet buitenshuis? Het afval lijkt op elkaar en het is goed te recyclen. Hier is nog veel te winnen, want veel van dit afval wordt nog als restafval verbrand. Het ministerie van IenM zet daarom in het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) extra in op preventie en meer en betere recycling van afval dat buitenshuis ontstaat (project VANG Buitenshuis). In de beweging van afval naar grondstof zijn deze plekken daarnaast van belang, omdat iedereen er dagelijks komt. Als mensen scheiding en recycling van grondstoffen vaker tegenkomen, zullen ze eerder het afval in de juiste bak doen en zwerfafval voorkomen. Zo versterken we de norm: afval is grondstof, altijd en overal. Het meeste afval buitenshuis komt vrij in de bedrijven van de Kantoor, Winkel en Dienstensector (KWD). Daaronder vallen de openbare ruimte (in beheer van overheden), semi openbare ruimtes (in beheer bij bedrijven en maatschappelijke organisaties, zoals de vervoersbedrijven, scholen en sportclubs), winkels en kantoren. In het project VANG Buitenshuis onderscheiden we negen KWD-sectoren (overheid, onderwijs, vrije tijd, vervoer, winkels, horeca, handel, zakelijke dienstverlening, zorg), waarmee we de komende jaren gefaseerd samenwerken aan de halvering van de hoeveelheid restafval. Meer weten? Wilt u meer weten over afvalscheiding buitenshuis, communicatie en het beïnvloeden van gedrag? Of wilt ook aan de slag of uw huidige aanpak verbeteren? Neem contact op met Emile Bruls (emile.bruls@rws.nl) en Jacobine Meijer (jacobine.meijer@rws.nl) van Rijkswaterstaat Leefomgeving, afdeling Afval & Materialen. 7 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

8 Bedankt! Gelukkig zijn al vele organisaties bezig met proeven en onderzoeken. We willen graag iedereen bedanken die zijn ervaringen met ons heeft gedeeld. Concept verbeteren Dit concept sturen we aan diverse partijen die nu betrokken zijn bij proeven met afvalscheiding buitenshuis of bij de communicatie over afval: Leden van de Werkgroep Landelijke Afval Communicatie (LAC) Gemeenten Almelo, Amsterdam, Utrecht, Bronckhorst en GAD en Circulus Berkel NS en ProRail Jaarbeurs Utrecht Green Events Ecobin en Bammens Mijksenaar Adviseurs van D&B, Antea en CREM OVAM We vragen iedereen om uiterlijk vrijdag 28 augustus te reageren. In september passen we de richtlijn aan en op 1 oktober zetten we de eerste versie van de richtlijn op rwsleefomgeving.nl. Het is een groeidocument dat we blijven verbeteren op basis van nieuwe inzichten. 8 CONCEPT 4 augustus 2015 CONCEPT

Richtlijn herkenbare afvalscheiding buitenshuis Programma VANG Buitenshuis, Rijkswaterstaat afdeling Afval & Materialen, 16 november 2015

Richtlijn herkenbare afvalscheiding buitenshuis Programma VANG Buitenshuis, Rijkswaterstaat afdeling Afval & Materialen, 16 november 2015 Richtlijn herkenbare afvalscheiding buitenshuis Programma VANG Buitenshuis, Rijkswaterstaat afdeling Afval & Materialen, 16 november 2015 Inhoudsopgave 1. Waarom deze richtlijn? 2. Welke afvalstromen scheiden?

Nadere informatie

Pictogram Bekers. Ontwikkeling pictogram afvalscheiding bekers. Versie 1.0 Mei Mijksenaar.

Pictogram Bekers. Ontwikkeling pictogram afvalscheiding bekers. Versie 1.0 Mei Mijksenaar. Pictogram Ontwikkeling pictogram afvalscheiding bekers Versie 1.0 Mei 2018 Inhoudsopgave 1 Verschillende typen bekers 3 2 Gescheiden inzameling 4 3 Specifiek of generiek pictogram 5 4 Uitgangspunten ontwerp

Nadere informatie

Mijksenaar wayfinding experts. Leendert Duivenvoorden Project Manager & Wayfinding Consultant

Mijksenaar wayfinding experts. Leendert Duivenvoorden Project Manager & Wayfinding Consultant Mijksenaar wayfinding experts Leendert Duivenvoorden Project Manager & Wayfinding Consultant Amsterdam Airport Schiphol Afbeelding: Schiphol Amsterdam Airport Schiphol Afbeelding: Mijksenaar Boijmans van

Nadere informatie

Afvalscheiding: kleuren, namen en pictogrammen

Afvalscheiding: kleuren, namen en pictogrammen Afvalscheiding: kleuren, namen en pictogrammen Uitgangspunten en ontwerpen Versie 1.1 Juni 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Project 4 1.2 Waarom dit document? 5 2 Algemene uitgangspunten 6 3 Uitgangspunten

Nadere informatie

handleiding 1. Inleiding 2. Achtergrondinformatie

handleiding 1. Inleiding 2. Achtergrondinformatie handleiding 1. Inleiding www.twentezonderafval.nl is een website voor groep 1 tot en met 8 over het gescheiden inzamelen van afval in Twente. Op deze website ontdekken de leerlingen hoe ze hun afval zoveel

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2018

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2018 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies November 2018 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk

Nadere informatie

De schillenboer komt terug

De schillenboer komt terug De schillenboer komt terug In Waalre loopt een afvalproef. Er is een fiets met een aanhangbak ontworpen waarmee we in een proefwijk afval inzamelen. Twee keer in de week haalt Roel het keukenafval (voedselresten),

Nadere informatie

Facilitair & afvalbeheer

Facilitair & afvalbeheer Facilitair & afvalbeheer Per week gooien we gemiddeld vijf kilo afval per persoon weg. Een groot deel hiervan komt terecht in de werkomgeving. Dit is voor de afdeling facilitair management een belangrijk

Nadere informatie

De zin van afvalscheiding

De zin van afvalscheiding De zin van afvalscheiding (...en de onzin die u wel eens hoort)...alles gaat toch op één hoop... Hoe zit het écht? z.o.z. Gescheiden afval blijft gescheiden Gescheiden afval blijft gescheiden Alles wat

Nadere informatie

Onderzoek Omgekeerd Inzamelen tweede fase

Onderzoek Omgekeerd Inzamelen tweede fase Onderzoek Omgekeerd Inzamelen tweede fase Duurzaam van Afval naar Grondstof Bewonersonderzoek De vragenlijst bestaat uit verschillende delen. Het eerste deel gaat in op de situatie vóór de proef, het laatste

Nadere informatie

Gescheiden afval in de openbare ruimte. Hoe gaat het in Zoetermeer?

Gescheiden afval in de openbare ruimte. Hoe gaat het in Zoetermeer? Gescheiden afval in de openbare ruimte Hoe gaat het in Zoetermeer? https://vimeo.com/215902777/4ace26ff87 Introductie Jeffrey Broeders Senior beleidsmedewerker Gemeente Zoetermeer Mark van den Kieboom

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Versie december 2014

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Versie december 2014 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies Versie december 2014 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Wijk aan Zee en Zwaansmeer versie: 26 april 2018 Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Nadere informatie

Evaluatie afvalproef / Realisatie VANG-doelstellingen. Raadscommissie gemeente Heerenveen 27 augustus 2015

Evaluatie afvalproef / Realisatie VANG-doelstellingen. Raadscommissie gemeente Heerenveen 27 augustus 2015 Evaluatie afvalproef / Realisatie VANG-doelstellingen Raadscommissie gemeente Heerenveen 27 augustus 2015 VANG-doelstelling huishoudelijk afval VANG=Van Afval Naar Grondstof Eén van de zeven prioriteiten

Nadere informatie

Veel gestelde vragen nieuwe inzamelwijze afval maart 2017

Veel gestelde vragen nieuwe inzamelwijze afval maart 2017 Veel gestelde vragen nieuwe inzamelwijze afval maart 2017 De nieuwe inzamelwijze gaat in vanaf september 2017. Tot die periode gelden de huidige inzamelregels Waarom afval scheiden 1. Ik heb een brief

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Augustus 2017

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. Augustus 2017 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies Augustus 2017 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk

Nadere informatie

Hieronder vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen in de volgende categorieën:

Hieronder vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen in de volgende categorieën: Veel gestelde vragen Hieronder vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen in de volgende categorieën: 0-Afvalscheiding 1-Project Meer Waarde Uit Afval 2-U krijgt 4 afvalbakken aan huis 3-Restafval

Nadere informatie

Gemeente Noordoostpolder

Gemeente Noordoostpolder Gemeente Noordoostpolder Meest gestelde vragen over nieuwe manier van afval inzamelen in Noordoostpolder extra container voor oud papier en karton extra container voor plastic, lege pakken en blik 1. Twee

Nadere informatie

Stadsenquête Leiden 2001

Stadsenquête Leiden 2001 Hoofdstuk 9. Milieu Samenvatting De Milieustraat is een (vrij nieuwe) voorziening waar bewoners zich kunnen ontdoen van hun grof huishoudelijk afval. Ruim twee op de tien Leidenaren heeft hier al eens

Nadere informatie

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje AFVAL Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Restafvalsysteem in 2020

Veelgestelde vragen Restafvalsysteem in 2020 Veelgestelde vragen Restafvalsysteem in 2020 Vanaf 1 januari 2020 gaan we over op een andere manier van het inzamelen van ons restafval. Al het herbruikbare afval (grondstoffen noemen we dat) blijft de

Nadere informatie

Nou jaaaa! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016. Een folder om te bewaren Hou m apart!

Nou jaaaa! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016. Een folder om te bewaren Hou m apart! Nou jaaaa! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016 Een folder om te bewaren Hou m apart! Een betere wereld begint bij je zelf! Per 1 januari 2016 zal de afvalinzameling in Veenendaal

Nadere informatie

Verslag klankbordgroep Noordwest afvalproef

Verslag klankbordgroep Noordwest afvalproef Verslag klankbordgroep Noordwest afvalproef Datum 11 februari 2014 Onderwerp Het Nieuwe Inzamelen in Noordwest 1. Kennismaking 2. Toelichting gemeente Zie meegestuurde presentatie 3. Vragen aan u Houdt

Nadere informatie

Van afval naar grondstof. Informatieavond voor inwoners

Van afval naar grondstof. Informatieavond voor inwoners Van afval naar grondstof Informatieavond voor inwoners Agenda 2 1. Welkom en inleiding (wethouder Jan van t Zand) 2. Presentatie Afvalbeheer (Paul de Bruin, IPR Normag) 3. Vragen en dialoog 4. Afsluiting

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Broekpolder versie: 26 april 2018 Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Pagina

Nadere informatie

Evaluatie afvalproef / Realisatie VANG-doelstellingen. Presentatie t.b.v. raadscommissie gemeente Heerenveen d.d. 27 augustus 2015

Evaluatie afvalproef / Realisatie VANG-doelstellingen. Presentatie t.b.v. raadscommissie gemeente Heerenveen d.d. 27 augustus 2015 Evaluatie afvalproef / Realisatie VANG-doelstellingen Presentatie t.b.v. raadscommissie gemeente Heerenveen d.d. 27 augustus 2015 Uitgangspositie en kenmerken gemeente Heerenveen Aanbod restafval Friesland

Nadere informatie

Van afval naar grondstof. Informatie en tips over GFT scheiden

Van afval naar grondstof. Informatie en tips over GFT scheiden Van afval naar grondstof Informatie en tips over GFT scheiden Korte berichten Circulaire economie: Van Afval Naar Grondstof De Rijksoverheid heeft met de gemeente in Nederland afgesproken dat in 2020 maximaal

Nadere informatie

NissewaardPanel over grondstoffenbeleid, november 2015. Figuur 1: Aandeel afval dat nu apart wordt gehouden van het restafval (Nmax=709)

NissewaardPanel over grondstoffenbeleid, november 2015. Figuur 1: Aandeel afval dat nu apart wordt gehouden van het restafval (Nmax=709) NissewaardPanel over grondstoffenbeleid, november 201 Deze nieuwsbrief beschrijft in het kort de resultaten van een peiling over grondstoffenbeleid. Uit de resultaten komt naar voren dat driekwart van

Nadere informatie

Op weg naar een circulaire economie

Op weg naar een circulaire economie Op weg naar een circulaire economie Agenda Afvalstromen Cijfers De Haarlemse aanpak Naar een circulaire economie Afval = Grondstof Afvalstromen GFT Kunststof Papier Glas Textiel Restafval GFT-stroom Inzameling

Nadere informatie

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2016

Weggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2016 Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies November 2016 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk

Nadere informatie

Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Milieu, hergebruik en. duurzaamheid van het profiel D&P vmbo beroepsgericht

Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Milieu, hergebruik en. duurzaamheid van het profiel D&P vmbo beroepsgericht Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Milieu, hergebruik en duurzaamheid van het profiel D&P vmbo beroepsgericht Deze vakinhoudelijke uitwerking is ontwikkeld door het Redactieteam van de Schooleamenbank

Nadere informatie

Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig?

Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig? Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig? 6 november 2017 GroenLinks Stichtse Vecht is al jaren een warm voorstander van omgekeerd inzamelen. Wat is dat eigenlijk en wat zijn

Nadere informatie

Omgekeerd inzamelen in de gemeente Groesbeek

Omgekeerd inzamelen in de gemeente Groesbeek Omgekeerd inzamelen in de gemeente Groesbeek 1 Kijk! Afval=grondstof Beste inwoners van de gemeente Groesbeek Het voornemen is om op 1 januari 2017 te starten met het omgekeerd afval inzamelen in de gemeente

Nadere informatie

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt houden over afval, afvalscheiding of recycling. Een super interessant onderwerp

Nadere informatie

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Waar op de wereld wordt het afval nog verwerkt op de manier van vroeger? Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt

Nadere informatie

ONDERZOEK PLASTIC BLIK EN DRANKENKARTONS 0 - METING

ONDERZOEK PLASTIC BLIK EN DRANKENKARTONS 0 - METING ONDERZOEK PLASTIC BLIK EN DRANKENKARTONS 0 - METING NULMETING ONDERZOEK PLASTIC, BLIK EN DRANKENKARTONS Oktober 2015 In opdracht van: Joyce Scheenaard, Afdeling Afvalinzameling Uitvoering onderzoek: Josée

Nadere informatie

Papier & Karton? In deze bak natuurlijk! Haal meer uit afval ISO-14001

Papier & Karton? In deze bak natuurlijk! Haal meer uit afval ISO-14001 Papier & Karton? In deze bak natuurlijk! ISO-14001 Haal meer uit afval Oud Papier en Karton: een waardevolle grondstof voor nieuw papier Niet hout, maar Oud Papier is in Nederland de belangrijkste grondstof

Nadere informatie

Beleidsnotitie van afvalbeleid naar Grondstoffenbeleid

Beleidsnotitie van afvalbeleid naar Grondstoffenbeleid Beleidsnotitie van afvalbeleid naar Grondstoffenbeleid Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 3. Omgekeerd inzamelen... 4 4. Voorscheiding plastics... 5 5. Oud papier en karton... 5 6. GFT... 6 7. Conclusie...

Nadere informatie

In het kader van het actualiseren van het gemeentelijk afvalbeleid is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente Bunnik.

In het kader van het actualiseren van het gemeentelijk afvalbeleid is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente Bunnik. Gemeente Bunnik Verantwoording In het kader van het actualiseren van het gemeentelijk afvalbeleid is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente Bunnik. Deze heeft plaatsgevonden van 30 maart t/m

Nadere informatie

Meer waarde uit afval. Oriëntatie commissie Papendrecht 10 februari 2016, Dion van Steensel

Meer waarde uit afval. Oriëntatie commissie Papendrecht 10 februari 2016, Dion van Steensel Meer waarde uit afval Oriëntatie commissie Papendrecht 10 februari 2016, Dion van Steensel Inhoud 1. Aanleiding/kader 2. Stand van zaken Papendrecht 3. Verbetervoorstellen 4. Verwachte effecten 1. Aanleiding/kader

Nadere informatie

Uw afval verdient beter OPINIE INWONERS PAPENDRECHT OVER VERANDERING IN AFVALINZAMELING

Uw afval verdient beter OPINIE INWONERS PAPENDRECHT OVER VERANDERING IN AFVALINZAMELING Uw afval verdient beter OPINIE INWONERS PAPENDRECHT OVER VERANDERING IN AFVALINZAMELING Inhoud 1. Conclusies 2. Opinie over afvalscheiding 3. Voorkeur bewoners laagbouw 4. Voorkeur bewoners hoogbouw 5.

Nadere informatie

Gescheiden gft inzameling Nesselande

Gescheiden gft inzameling Nesselande rotterdam.nl/onderzoek Gescheiden gft inzameling Nesselande Onderzoek en Business Intelligence Gescheiden gft inzameling Nesselande Een evaluatie M. van Rhee Onderzoek en Business Intelligence (OBI) 13

Nadere informatie

over gescheiden inzameling van plastics & drankenkartons met rolcontainers

over gescheiden inzameling van plastics & drankenkartons met rolcontainers Vragen en antwoorden over gescheiden inzameling van plastics & drankenkartons met rolcontainers Algemeen Het raadsvoorstel inzameling plastics/drankenkartons geeft sinds de presentatie reactie in de samenleving.

Nadere informatie

Afval scheiden in Houten. Hoe kan het (nog) beter?

Afval scheiden in Houten. Hoe kan het (nog) beter? Afval scheiden in Houten Hoe kan het (nog) beter? Inhoud presentatie Houten: (toeristische) informatie Afval: hoe doet Houten het nu? Waar valt winst te halen? Welke manieren zijn er om gedrag te veranderen?

Nadere informatie

Hand-out digiboard presentatie

Hand-out digiboard presentatie Hand-out digiboard presentatie Bij werkboekje Groepen 6, 7 en 8 basisonderwijs Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 In Rivierenland zamelt AVRI afval in. Wie weet wat AVRI doet? Opdracht 1 Opdracht 2 Woordweb

Nadere informatie

Van afval naar grondstof

Van afval naar grondstof Van afval naar grondstof 1 Programma 1. Opening door wethouder Jan Steenbergen 2. Afvalinzameling Hoogeveen: huidige situatie 3. Beleid van de gemeente / landelijk beleid 4. Meer grondstoffen, minder restafval:

Nadere informatie

HET NIEUWE INZAMELEN IN SLIEDRECHT

HET NIEUWE INZAMELEN IN SLIEDRECHT HET NIEUWE INZAMELEN IN SLIEDRECHT Afval? SAMEN HALEN WE ERUIT WAT ERIN ZIT! Gemeentelijk Afvalcongres 19 maart 2015 Ing. D.J.B. Sakko Beleidsadviseur Proef droog en herbruikbaar liep af Bij oud papier

Nadere informatie

Informatiefolder Speciaal voor hoogbouwbewoners december 2015

Informatiefolder Speciaal voor hoogbouwbewoners december 2015 Het gaat beginnen! Per 1 januari 2016 gaat u betalen per keer dat u gebruik maakt van de brengcontainer. Dit is een ondergrondse of bovengrondse container waar u uw afval naartoe brengt en meerdere huishoudens

Nadere informatie

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK?

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? Hoi, ik ben Maarten Milieu. Ik werk voor Cyclus en haal bij jou thuis het afval op. De ene dag leeg ik groene minicontainers met een zijlader. De andere dag zie je me zakken

Nadere informatie

Wie weet wat Avri doet?

Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 Welkom Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 antwoord Welkom Wie weet wat Avri doet? In Rivierenland zamelt Avri afval in. Opdracht 2 Woordweb Als je het woord afval hoort, waar denk je dan aan?

Nadere informatie

Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten

Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten Inhoud Veelgestelde vragen omgekeerd inzamelen in Druten... 1 1. Algemeen... 2 Waarom kiest de gemeente Druten voor omgekeerd inzamelen?... 2 Waarom wordt

Nadere informatie

1. Wat gaat er veranderen in de afvalinzameling?

1. Wat gaat er veranderen in de afvalinzameling? Gorinchem, februari 2015 Nieuwsbrief 1 Giessenlanden, Gorinchem, Hardinxveld-Giessendam, Leerdam, Molenwaard, Zederik en Waardlanden gaan samen Van Afval Naar Grondstof 1. Wat gaat er veranderen in de

Nadere informatie

Uitgevoerd door Dimensus Afvalinzameling Renswoude 2016

Uitgevoerd door Dimensus Afvalinzameling Renswoude 2016 Uitgevoerd door Dimensus Afvalinzameling Renswoude 2016 Onderzoeksbeschrijving In 2016 is een enquête gehouden onder de inwoners van de gemeente Renswoude over de inzameling en scheiding van afval. De

Nadere informatie

AAN DE SLAG MET AFVAL HANDLEIDING EEN UUR AFVALLES

AAN DE SLAG MET AFVAL HANDLEIDING EEN UUR AFVALLES AAN DE SLAG MET AFVAL HANDLEIDING EEN UUR AFVALLES INLEIDING Aandacht voor zwerfafval en recycling in één les Rondslingerend afval is een bron van ergernis voor volwassenen én kinderen. Met dit lesmateriaal

Nadere informatie

Meer en Betere Recycling

Meer en Betere Recycling Meer en Betere Recycling als onderdeel van VANG Uw sprekers: Max de Vries Marco Kraakman Jacobine Meijer Emile Bruls Geert Cuperus Inhoud deelsessie Meer en Beter Recycling Inleiding Pitches projecten

Nadere informatie

Komst container aan huis voor plastic, pak en blik

Komst container aan huis voor plastic, pak en blik FAQ CAW-gemeenten Komst container aan huis voor plastic verpakkingen, lege pakken van sap, saus en zuivel en blik in de CAW-gemeenten Definitieve versie (4 februari 2016) -------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Raadsvoorstel. 19 juni Geachte raad, Nummer: Behandeld door: J. van Dijk Datum: Agendapunt:

Raadsvoorstel. 19 juni Geachte raad, Nummer: Behandeld door: J. van Dijk Datum: Agendapunt: Raadsvoorstel Nummer: 175879 Behandeld door: J. van Dijk Datum: 19 juni 2018 Agendapunt: Onderwerp: Toekomst afvalinzameling Renswoude 3.0 Geachte raad, Samenvatting: De gemeenteraadsverkiezingen van 21

Nadere informatie

Afvalscheiding in de openbare ruimte

Afvalscheiding in de openbare ruimte Afvalscheiding in de openbare ruimte AFVALSCHEIDING IN DE OPENBARE RUIMTE JMA, 18-12-2018 Utrechtseweg 9, 3704 HA Zeist T. 030 699 15 99 - info@jma.nl www.jma.nl Inhoudsopgave 1. Aanleiding... 4 1.1 1.2

Nadere informatie

Routeformulier college en raad

Routeformulier college en raad Routeformulier college en raad Onderwerp: Inzameling binnenstad, hoog- en stapelbouw NIET INVULLEN Registratienummer: Paraaf secretaris: 17h0010402 / h170061996 Algemeen Datum: 28 november 2017 Opsteller:

Nadere informatie

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN 7-9 JAAR

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN 7-9 JAAR AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN 7-9 JAAR INLEIDING Onderdeel van de website Aan de slag met afval zijn verschillende doe-opdrachten die erop zijn gericht om het thema afval extra tot leven te brengen.

Nadere informatie

Stadsenquête Leiden 2004

Stadsenquête Leiden 2004 Hoofdstuk 16. Milieu Samenvatting Leiden heeft een Milieustraat aan de J.C. Rijpstraat. Vergeleken met voorgaande jaren zijn zowel de bekendheid als het gebruik verder toegenomen. In de Stadsenquête van

Nadere informatie

Nieuwsbrief nr 1: juli 2012

Nieuwsbrief nr 1: juli 2012 Beste zwerfafvalcollega s, Met deze nieuwsbrief informeer ik u over de actualiteiten en de activiteiten die in het kader van de regionale samenwerking van belang kunnen zijn. Wilt u meer informatie of

Nadere informatie

C-180 Green Deal afvalreductie en -recycling op treinstations en in treinen

C-180 Green Deal afvalreductie en -recycling op treinstations en in treinen C-180 Green Deal afvalreductie en -recycling op treinstations en in treinen Partijen 1. De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mevrouw W.J. Mansveld, de Minister van Economische Zaken, de heer

Nadere informatie

Stadsenquête Leiden 2003

Stadsenquête Leiden 2003 Hoofdstuk 21. Milieu Samenvatting Zeven op de tien Leidenaren kent de Milieustraat, aan de J.C. de Rijpstraat, een voorziening waar inwoners van Leiden op vertoon van een legitimatie hun grof huishoudelijk

Nadere informatie

Sorteeranalyse huishoudelijk restafval. Gemeente BOXTEL

Sorteeranalyse huishoudelijk restafval. Gemeente BOXTEL Sorteeranalyse huishoudelijk restafval Gemeente BOXTEL Najaar 2 Inleiding Gemeente Boxtel heeft in haar tweede afvalstoffenplan 224 concrete en meetbare doelstellingen neergelegd ten aanzien van hetgeen

Nadere informatie

Evaluatierapportage Implementatie 4-wekelijks inzamelen Rest in Almelo 11 september 2017

Evaluatierapportage Implementatie 4-wekelijks inzamelen Rest in Almelo 11 september 2017 Evaluatierapportage Implementatie 4-wekelijks inzamelen Rest in Almelo 11 september 2017 Inhoudsopgave 1 Bestuurlijke samenvatting 3 2 Inleiding 4 3 Scheidingsresultaten 5 3.1 Totaaloverzicht 5 3.2 Restafval

Nadere informatie

Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen.

Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen. Kansen voor gemeenten in communicatie, indien recyclen kan, wil men dit vaak ook wel doen. Rapport HEDRA 0-meting 11 maart 2016 Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Conclusies en aanbevelingen

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Situatie en centrale vraagstelling. Resultaten. Bijlagen Onderzoeksverantwoording

Inhoudsopgave. Situatie en centrale vraagstelling. Resultaten. Bijlagen Onderzoeksverantwoording Rapport HEDRA 1-meting 06 april 2017 Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Resultaten Bijlagen Onderzoeksverantwoording Tessa Dahlmans Consultant 033 330 3110 tessa.dahlmans@samr.nl Lisanne

Nadere informatie

Afvalbeleid Gemeente Papendrecht Omgekeerd Inzamelen

Afvalbeleid Gemeente Papendrecht Omgekeerd Inzamelen Afvalbeleid Gemeente Papendrecht Omgekeerd Inzamelen Pagina 1 van 5 Afvalbeleid gemeente Papendrecht concept, 24 november 2017 Besluit Papendrecht past het afvalinzamelmodel aan en gaat in 2018 over op

Nadere informatie

goed bezig! Informatiefolder nr. 2 om te bewaren Hou m apart!

goed bezig! Informatiefolder nr. 2 om te bewaren Hou m apart! Dit ziet er prima uit! goed bezig! Wijzigingen afvalinzameling Veenendaal per 1 januari 2016 Informatiefolder nr. 2 om te bewaren Hou m apart! Een betere wereld begint bij jezelf! Het gaat bijna beginnen;

Nadere informatie

Gemeente BRONCKHORST. Sorteeranalyse Prullenbakken openbare ruimte

Gemeente BRONCKHORST. Sorteeranalyse Prullenbakken openbare ruimte Gemeente BRONCKHORST Sorteeranalyse Prullenbakken openbare ruimte Nulmeting, Oktober 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Steekproefmonsters... 3 3 Resultaten van de sorteeranalyse... 4 3.1 Samenstelling

Nadere informatie

Resultaten onderzoek digitaal burgerpanel afvalscheiding en afvalinzameling

Resultaten onderzoek digitaal burgerpanel afvalscheiding en afvalinzameling Resultaten onderzoek digitaal burgerpanel afvalscheiding en afvalinzameling In de periode van 12 januari tot en met 31 januari 217 is een vragenlijst over afvalscheiding uitgezet onder de leden van het

Nadere informatie

Voorstel 2: Creëer grondstoffenhubs en recycle bedrijfsafval

Voorstel 2: Creëer grondstoffenhubs en recycle bedrijfsafval Gemeenteblad Initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering van.. Jaar 2015 Nummer Publicatiedatum Agendapunt initiatiefvoorstel Onderwerp Initiatiefvoorstel van het raadslid

Nadere informatie

Afvalscheiding: kleuren, namen en pictogrammen

Afvalscheiding: kleuren, namen en pictogrammen Afvalscheiding: kleuren, namen en pictogrammen Onderzoek huidige communicatie Versie 1.2 Oorspronkelijk onderzoek: november 2016. Update: juni 2017 Beeld: Rijkswaterstaat Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1

Nadere informatie

2015-153. BIJLAGE 2: Scenario's afvalbeleidsplan Nieuwegein

2015-153. BIJLAGE 2: Scenario's afvalbeleidsplan Nieuwegein BIJLAGE 2: Scenario's afvalbeleidsplan Nieuwegein Behorend bij raadsinformatieavond 8 januari 2015 Toelichting op de gebruikte termen vindt u aan het einde van dit document 2015-153 Scenario 1: Geen nieuwe

Nadere informatie

Afvalscheiding nu en in de toekomst Onderzoek en Informatie, mei 2015

Afvalscheiding nu en in de toekomst Onderzoek en Informatie, mei 2015 Afvalscheiding nu en in de toekomst Onderzoek en Informatie, mei 2015 100% afval scheiden = 0 kg restafval! Dat is het doel waar Breda naar streeft. De gemeente onderschrijft daarmee het landelijk actieplan

Nadere informatie

Grondstof voor een beter milieu

Grondstof voor een beter milieu Afval is Grondstof voor een beter milieu ISO-14001 Haal meer uit afval Gescheiden inzameling De Gewestelijke Afvalstoffen Dienst (GAD) zorgt voor het inzamelen van het huishoudelijk afval in Gooi en Vechtstreek.

Nadere informatie

Afval scheiden. Yvonn van de Grootevheen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/75826

Afval scheiden. Yvonn van de Grootevheen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/75826 Auteur Yvonn van de Grootevheen Laatst gewijzigd 25 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/75826 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Keukenafval uit het restafval? Het kan! Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel

Keukenafval uit het restafval? Het kan! Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel Keukenafval uit het restafval? Het kan! Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel Samenwerking 6 gemeenten (stedelijkheidsklasse D) Inzameling van huishoudelijk

Nadere informatie

Grafiek 15.1a Bekendheid met en bezoek aan kringloopwinkel Het Warenhuis, in procenten 47% 57% 0% 25% 50% 75% 100%

Grafiek 15.1a Bekendheid met en bezoek aan kringloopwinkel Het Warenhuis, in procenten 47% 57% 0% 25% 50% 75% 100% 15 AFVALINZAMELING EN KRINGLOOPWINKEL Om het scheiden en hergebruik van huishoudelijk restafval te stimuleren, wordt regelmatig onderzocht hoe de bewoners van Leiden met hun afval omgaan. Het is inmiddels

Nadere informatie

Doorrekening scenario s afvalbeheer gemeente Montfoort

Doorrekening scenario s afvalbeheer gemeente Montfoort Doorrekening scenario s afvalbeheer gemeente Montfoort Door gemeente Montfoort zijn 4 toekomstige scenario s voor het afvalbeheer geformuleerd. Wat zijn de verwachte effecten indien deze scenario s worden

Nadere informatie

Doe-opdrachten Aan de slag met afval. Groep 1-2-3

Doe-opdrachten Aan de slag met afval. Groep 1-2-3 Doe-opdrachten Aan de slag met afval Groep 1-2-3 > Inleiding Onderdeel van de lesmodule Aan de slag met afval zijn drie doe-opdrachten die erop zijn gericht om de thema s zwerfafval en afval scheiden,

Nadere informatie

Voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT Gemeente Harlingen AHA! marktonderzoek en marketingadvies

Voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT Gemeente Harlingen AHA! marktonderzoek en marketingadvies Voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT Gemeente Harlingen AHA! marktonderzoek en marketingadvies Voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT Inleiding Voor u ligt het rapport met de uitkomsten van het voorkeurenonderzoek

Nadere informatie

Richtlijnen voor gebruik Kleuren, namen en pictogrammen voor afvalscheiding

Richtlijnen voor gebruik Kleuren, namen en pictogrammen voor afvalscheiding Richtlijnen voor gebruik Kleuren, namen en pictogrammen voor afvalscheiding Inhoudsopgave 1 Basiselementen 3 1.1 Terminologie 3 1.2 Typografie 3 1.3 Kleur 3 2 Toepassing 4 2.1 Wit vlak 5 2.2 Kleurkader

Nadere informatie

Geef afval waarde. Samen naar een duurzaam Westvoorne

Geef afval waarde. Samen naar een duurzaam Westvoorne Afvalspecial 2019 1 Wat doen we met ons afval? Het scheiden van afval bespaart ook geld. Elke kilo afval voor de verbrandingsinstallatie, kost de gemeente dit jaar 22 cent. Dat wordt via de afvalstoffenheffing

Nadere informatie

Zeg ook JA tegen afval scheiden.

Zeg ook JA tegen afval scheiden. Zeg ook JA tegen afval scheiden. Elkaar iets beloven. Voor een betere toekomst. Zonder het onnodig verbruiken en weggooien van grondstoffen. Om dat te kunnen realiseren moeten we met elkaar JA zeggen tegen

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Vraag en antwoord Afvalproef Laagbouw De Leeuwerik

Vraag en antwoord Afvalproef Laagbouw De Leeuwerik Vraag en antwoord Afvalproef Laagbouw De Leeuwerik In dit document vindt u een overzicht van meest gestelde vragen met antwoorden over de afvalproef in de laagbouw van De Leeuwerik. U kunt hieronder op

Nadere informatie

Amsterdammers. December 2009 Susanne van den Buuse

Amsterdammers. December 2009 Susanne van den Buuse Afvalscheiding onder Amsterdammers December 2009 Susanne van den Buuse Inleiding In Nederland wordt veel gedaan om de afvalstroom zo klein mogelijk te houden. Een belangrijke manier om dit te bereiken,

Nadere informatie

Richtlijnen voor gebruik Kleuren, namen en pictogrammen voor afvalscheiding

Richtlijnen voor gebruik Kleuren, namen en pictogrammen voor afvalscheiding Richtlijnen voor gebruik Kleuren, namen en pictogrammen voor afvalscheiding Inhoudsopgave 1 Basiselementen 3 1.1 Terminologie 3 1.2 Typografie 3 1.3 Kleur 3 2 Toepassing 4 2.1 Wit vlak 5 2.2 Kleurkader

Nadere informatie

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN 4-6 jaar

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN 4-6 jaar AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN INLEIDING Onderdeel van de website Aan de slag met afval zijn verschillende doe-opdrachten die erop zijn gericht om het thema afval extra tot leven te brengen. Alle

Nadere informatie

Wat is PMD? PMD staat voor huishoudelijke verpakkingen gemaakt van plastic en metaal en drankkartons.

Wat is PMD? PMD staat voor huishoudelijke verpakkingen gemaakt van plastic en metaal en drankkartons. Veelgestelde vragen nieuwe afvalinzameling Algemeen Waarom is er een nieuwe afvalinzameling? Momenteel zamelen we in Krimpen aan den IJssel 41% van het totale afval als gesorteerde grondstoffen in. Ons

Nadere informatie

Gemeente IJsselstein

Gemeente IJsselstein Gemeente IJsselstein Verantwoording In het kader van het nieuwe regionale afvalbeleidsplan 2014-2018 is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente IJsselstein. Deze heeft plaatsgevonden van woensdag

Nadere informatie

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 1-2-3

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 1-2-3 AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 1-2-3 INLEIDING Onderdeel van de lesmodule Aan de slag met afval zijn verschillende doe-opdrachten die erop zijn gericht om het thema afval in de klas extra tot

Nadere informatie

Enquête Afvalsortering

Enquête Afvalsortering Enquête Afvalsortering De gemeente doet op het moment onderzoek naar het sorteren van afval in Tilburg. Als gemeente doen we het al goed op het gebied van het sorteren van afval, maar het kan nog beter.

Nadere informatie

Vraag- en antwoord document kunststofinzameling 2009 Gemeente Zwolle Laatste update: 20 augustus 2009

Vraag- en antwoord document kunststofinzameling 2009 Gemeente Zwolle Laatste update: 20 augustus 2009 Vraag- en antwoord document kunststofinzameling 2009 Gemeente Zwolle Laatste update: 20 augustus 2009 Inzameling & communicatie Wanneer moeten gemeenten starten? Wanneer begint Zwolle met kunststofinzameling?

Nadere informatie

Zaanpanel 37: Duurzame afvalinzameling

Zaanpanel 37: Duurzame afvalinzameling Zaanpanel 37: Duurzame afvalinzameling Team Onderzoek & Statistiek Maart 2015 1 Inleiding Zaanstad wil in de komende jaren nog meer en op een betere manier afval gescheiden inzamelen. Gemiddeld mag elke

Nadere informatie

papier- en glasinzameling anno 2008 Gemeentelijk Afvalcongres 2008 Nieuwegein 12 november 2008

papier- en glasinzameling anno 2008 Gemeentelijk Afvalcongres 2008 Nieuwegein 12 november 2008 Gemeentelijk Afvalcongres 2008 Nieuwegein 12 november 2008 1 Gemeentelijk Afvalcongres 2008 Presentatie van: Papier Recycling Nederland (PRN) Wienus van Oosterum en Stichting Duurzaam Verpakkingsglas (SDV)

Nadere informatie

Informatieve raadsbijeenkomst

Informatieve raadsbijeenkomst Afvalbeleidsplan Sliedrecht 2014 en verder 4 september 2013 Informatieve raadsbijeenkomst 1 Doelstelling materiaalhergebruik: van 53 % 60 % 65% (2020) De gemeente neemt haar maatschappelijke verantwoording

Nadere informatie

INHOUD. 1. Inleiding 5

INHOUD. 1. Inleiding 5 2 INHOUD 1. Inleiding 5 2. SWOT-Analyse De Recyclemanager 6 2.1 Algemene SWOT-Analyse 6 2.2 Kleding & Textiel SWOT-Analyse 9 2.3 Confrontatie 11 2.4 Verbeteringen 12 3. Voorstel Kleding Recycling Website

Nadere informatie