Zwemwaterprofiel Wijde Aa Noordwestzijde

Transcriptie

1 Zwemwaterprofiel Wijde Aa Noordwestzijde 16 oktober 2008

2

3 Zwemwaterprofiel Wijde Aa Noordwestzijde Zwemwaterprofiel Wijde Aa van zwemlocatie aan de noordwestzijde tussen de molen en afgeknotte molen

4

5 Verantwoording Titel Zwemwaterprofiel Wijde Aa Noordwestzijde Opdrachtgever Hoogheemraadschap van Rijnland Projectleider Sigrid Haverkamp Auteur(s) Wijnanda Hulsegge en Sigrid Haverkamp Projectnummer Aantal pagina's 40 (exclusief bijlagen) Datum 16 oktober 2008 Handtekening Colofon Tauw bv afdeling Water Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 5\40

6 6\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

7 Inhoud Verantwoording en colofon... 5 Samenvatting Inleiding Aanleiding Leeswijzer Uitgevoerde werkzaamheden Methode Locatiebezoeken Beschrijving van de zwemlocatie Situering en beschrijving Hydrologie en hydromorfologie Kenmerken van de zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde Begrenzing van de zwemwaterzone Analyse historische waterkwaliteit Bacteriologische kwaliteit Waterkwaliteit volgens de huidige Europese zwemwaterrichtlijn Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Blauwalgenprofiel Overige pathogene verontreinigingen Mogelijke verontreinigingsbronnen Beoordeling gezondheidsrisico s Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Resultaten en analyse Conclusie en aanbevelingen Conclusie Aandachtspunten en maatregelen Aanbevelingen vervolgtraject Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 7\40

8 Bijlage(n) 1. Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit 2. Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF 3. Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen 4. Verslag locatiebezoek 5. Beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn 8\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

9 Samenvatting Een verplichting voortkomend uit de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel voor zwemlocaties door de waterbeheerder. In een zwemwaterprofiel worden de bronnen, de verontreinigingsroutes en de locatiespecifieke eigenschappen in kaart gebracht en worden de eventueel benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. Dit zwemwaterprofiel heeft betrekking op de zwemlocatie aan de noordwestzijde van de Wijde Aa. De beheerder van deze zwemlocatie is de gemeente Alkemade. Veilige zwemzone In het zwemwaterprofiel is de begrenzing van de zwemwaterzones bepaald op basis van het protocol Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Het resultaat is dat een strook van circa 60 x 20 meter rondom de steiger als zwemzone is aangewezen. Het zwemwatermeetpunt RO647 ligt in de zwemwaterzone. De zwemlocatie is op dit moment niet voorzien van drijflijnen. Dit kan tot onveilige situaties leiden aangezien recreatievaart in de buurt van de zwemzone komt. Daarom wordt aanbevolen om de zwemlocatie van drijflijnen te voorzien. Bacteriologische zwemwaterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het zwemwater bij de zwemlocatie de Wijde Aa noordwestzijde is volgens de huidige richtlijn aanvaardbaar of goed en volgens de nieuwe richtlijn valt deze in de kwaliteitsklasse uitstekend. Dit geeft dus geen aanleiding dat maatregelen nodig zijn bij de zwemlocatie. Van de mogelijke bronnen van bacteriële verontreinigingen op deze zwemlocatie (dit zijn AWZI s, de zwemmers zelf, recreatie- en binnenvaart, jachthavens en watervogels) kunnen watervogels daadwerkelijk een bron van ziektekiemen zijn: Watervogels in de zwemzone: geringe invloed Belangrijk om te weten is dat de effecten van deze bronnen vermoedelijk veel kleiner zijn dan ZWEMPROF aangeeft. Door de windwerking en recreatievaart is er veel beweging in het water waardoor eventuele verontreinigingen snel verdund worden. Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 9\40

10 Overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn op deze zwemlocatie in de Wijde Aa niet te verwachten. Blauwalgen In de Wijde Aa is bijna ieder jaar wel sprake van drijflaagvormende blauwalgen die worden veroorzaakt door soorten die het giftige microcystine produceren (vooral Microcystis en in mindere mate Anabaena). Uit de analyse van de kwaliteitsgegevens van de afgelopen jaren kan worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocatie groot is. Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen moeten vooral worden gezocht in het terugdringen van de eutrofiëring van de plas. Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen. Ook de waterkwaliteitsverbeteringen die de Kaderrichtlijn Water teweeg brengt zullen de problematiek niet binnen die termijn kunnen verminderen. Op dit moment zijn vooral effectgerichte maatregelen beschikbaar zoals drijfschermen, beluchten en pompen om bloei van blauwalgen of vorming van drijflagen te voorkomen. De Wijde Aa is een ondiepe plas. Overwogen kan worden om bij de zwemlocatie de blauwalgen lokaal bestrijden met een (mobiele) menginstallatie. Net als bij het Braassemermeer de bedoeling is, zouden de apparaten alleen hoeven draaien als dat nodig is. Hiervoor wordt het Stowa-project, waarin het "Waarschuwingssysteem drijflagen" wordt ontwikkeld gebruikt. Met dat instrument wordt voorspeld welke locaties wanneer overlast zullen krijgen en op basis daarvan kunnen de pompsystemen bediend worden. Als er drijflagen op de plas dreigen, op een pro actieve wijze voorlichting aan het publiek geven bijvoorbeeld via internet, op de zwemlocatie, huis aan huis bladen, radio en regionale tv, et cetera Onderwerp Maatregel Wie Zwemzone Afbakenen van de veilige zwemzone Gemeente Alkemade Blauwalgen Onderzoek mogelijkheden menginstallatie Rijnland Continuering project waarschuwingssysteem Rijnland Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij Gemeente Alkemade, Provincie dreiging van drijflagen van blauwalgen Zuid-Holland 10\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

11 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) die maart 2006 van kracht geworden is, schrijft voor dat voor elk zwemwater een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. In de nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn staat dat alle zwemwateren aan het einde van het badseizoen van 2015 ten minste moeten voldoen aan de kwaliteit aanvaardbaar. Tevens moeten dan realistische en evenredige maatregelen zijn genomen om het aantal zwemwateren als uitstekend of goed te doen toenemen. In deze nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn worden naast monitoring ook beheersmaatregelen van belang. Dit betekent dat per zwemwaterlocatie naast kwaliteitsgegevens van het oppervlaktewater vooral ook informatie beschikbaar moet zijn over de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit beïnvloed wordt. Dit komt erop neer dat de beheerder van iedere zwemwaterlocatie een inschatting moet maken van de bronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. De risico s en bedreigingen voor het zwemwater worden vastgelegd in een zwemwaterprofiel. Volgens de zwemwaterrichtlijn geeft een zwemwaterprofiel een compleet beeld van alle veiligheid- en gezondheidsrisico s op de zwemlocatie. De waterkwaliteitsbeheerder is verantwoordelijk voor waterkwaliteitsmaatregelen en de locatiebeheerder voor maatregelen voor veiligheid en hygiëne. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen: Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen (nieuwe EG-richtlijn) of thermotolerante en totaal bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (huidige/oude parameters). Daarnaast verschaft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, overige macroalgen en/of fytoplankton. Andere gezondheidsbedreigende risico s zoals ziekte van Weil, botulisme, zwemmersjeuk, et cetera worden niet specifiek genoemd in de richtlijn maar worden in dit zwemwaterprofiel wel meegenomen. Hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor het waterkwaliteitsbeheer van 46 zwemlocaties: 41 officiële locaties en 5 potentiële locaties (stand van zaken mei 2008). Voor 8 locaties heeft het Hoogheemraadschap inmiddels een zwemwaterprofiel opgesteld. In dit rapport is het zwemwaterprofiel voor de zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde beschreven. Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 11\40

12 1.2 Leeswijzer Na deze inleiding worden in hoofdstuk 2 de uitgevoerde werkzaamheden beschreven. In hoofdstuk 3 volgt een beschrijving van de zwemlocatie en hoofdstuk 4 bevat een analyse van de waterkwaliteit en het blauwalgenprofiel. Vervolgens komen de potentiële risicobronnen in hoofdstuk 5 aan bod. Een beschrijving van de gezondheidsrisico s en bronnenanalyse is uitgewerkt in hoofdstuk 6. Tot slot staan in hoofdstuk 7 de conclusies en aanbevelingen. 12\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

13 2 Uitgevoerde werkzaamheden 2.1 Methode Voor het opstellen van zwemwaterprofielen zijn enkele handreikingen/rapporten opgesteld waarin een gestructureerde aanpak van diverse facetten wordt beschreven: Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA/Grontmij, 2005): bacteriologische verontreinigingsbronnen KRW en oppervlaktewater (RIZA/DHV, 2005): afbakening van de zwemlocatie Handreiking zwemwaterprofiel blauwalgen (RIZA/DHV, 2007): blauwalgen Voor zover mogelijk, is voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel bij deze handreikingen aangesloten. Figuur 2.1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (bron: Handreiking) Een zwemwaterprofiel omvat de volgende aspecten: Algemene beschrijving van de zwemwaterlocatie Er wordt een algemene beschrijving van de locatie gegeven waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: algemene gebiedsbeschrijving, hydromorfologie en hydrologie, de begrenzing van de zwemwaterzone, gegevens ten aanzien van problemen en zwemverboden Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 13\40

14 zoals meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme) en bloei van blauwalgen Analyse data historische waterkwaliteit De data van de laatste drie à vijf jaar vormen de basis voor de historische waterkwaliteit. In geval van hoge concentraties aan bacteriën wordt gekeken of er een trend zichtbaar is die wijst op invloed van weersomstandigheden, een relatie met bepaalde bronnen of een relatie met een bepaalde periode in het jaar waarin de verhogingen plaatsvinden Identificatie van potentiële bronnen van bacteriologische verontreiniging Op basis van de hiervoor beschreven gegevens, het locatiebezoek en het gesprek met de locatiebeheerder, wordt een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen opgesteld Beoordeling gesignaleerde verontreinigingsbronnen Met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) wordt de invloed van de bronnen geschat Evaluatie en conclusies Alle gegevens uit de voorgaande stappen worden naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij wordt bepaald welk van de mogelijke bronnen daadwerkelijk relevant zijn voor de waterkwaliteit op de zwemlocatie Aanbevelingen Als er geen problemen worden geconstateerd bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er wel duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden of als er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van de resultaten, wordt een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen 2.2 Locatiebezoeken Bij voorkeur wordt een zwemwaterlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. In verband met de planning van het project is het locatiebezoek uitgevoerd op vrijdag 18 april De zwemlocatie was nog niet voor het zwemseizoen gereed gemaakt en er waren geen badgasten. Aandachtspunten tijdens het veldbezoek waren ten eerste de mogelijke bronnen van fecale verontreinigingen op de zwemlocatie en in de omgeving, maar ten tweede ook andere bedreigingen voor de zwemwaterkwaliteit zoals flora (bijvoorbeeld afgestorven plantenresten), fauna (ratten in verband met ziekte van Weil), botulisme, (blauw)algen, et cetera. Van de locatie zijn tevens foto s gemaakt. De waarnemingen tijdens het locatiebezoek zijn opgenomen in bijlage 4 en verwerkt in het zwemwaterprofiel. 14\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

15 3 Beschrijving van de zwemlocatie 3.1 Situering en beschrijving De Wijde Aa is gelegen ten noorden van Alpen aan de Rijn en ten oosten van A4 en Leiderdorp. Het is een langgerekt meer dat aan de westkant uitkomt op de (Kromme) Does bij Hoogmade. Aan de oostkant loopt het tot de driesprong van Woudwetering en Paddegat (Braassemermeer), ten noorden van de plaats Woubrugge op de grens van de gemeenten Jacobswoude en Alkemade. De Wijde Aa is verbonden met het Braassemermeer en maakt samen met de Kagerplassen en de Westeinderplassen deel uit van de Hollandse Plassen (voorheen Leidse Meren) die onderling verbonden worden door de Ringvaart van de Haarlemmermeer en vele kleinere waterwegen. De Wijde Aa is in beperkte mate een doorgaande route voor pleziervaart naar Hoogmade en Leiden vanaf het Braassemermeer. Er is namelijk een vergunning nodig om met gemotoriseerde vaartuigen op de Wijde Aa te varen. Aan de Wijde Aa (ten zuiden van de zwemlocatie) is een jachthaven gevestigd. Rondom en in een oude watermolen aan de Wijde Aa, is sinds 1958 een zeilcentrum gevestigd. Dit gebied maakt tevens deel uit van het Hollands- Utrechts veenweidegebied. De Wijde Aa wordt omringd door agrarisch gebied. De zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde is, zoals de naam al zegt, gelegen aan de noordwestzijde van de Wijde Aa. A44 A4 Roelofarendsveen N207 N445 Wijde AA Leiderdorp Alphen aan den Rijn Figuur 3.1 Regionale ligging zwemlocatie Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 15\40

16 Wijde Aa noord-westzijde Hoogmade Woubrugge Figuur 3.2 Directe omgeving zwemlocatie Nevenfuncties Het gebied maakt deel uit van de PEHS (provinciale ecologische hoofdstructuur). KRW waterlichaam De Wijde Aa is conform de Kaderrichtlijn Water (KRW) geïdentificeerd als een kunstmatig waterlichaam met KRW watertype M27 ( matig grote ondiepe laagveenplassen ). Toekomstige plannen Het waterlichaam Wijde Aa is geen geprioriteerd waterlichaam. Dit betekent dat (in het kader van de KRW) niet alle inrichtingsmaatregelen voor 2015 genomen worden. De generieke emissiemaatregelen en het natuurvriendelijk onderhoud worden wel voor 2015 uitgevoerd. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft een aantal maatregelen gedefinieerd die voor 2015 worden uitgevoerd. In tabel 3.1 en figuur 3.2 (de plas linksonder in de figuur) zijn de geplande KRW-maatregelen weergegeven. De KRW-maatregelen bestaan uit het behoud en de aanleg van natuurvriendelijke oevers, het realiseren van vooroeververdediging, de aanleg van 80 meter oever met een talud van 1:20 en de bestrijding van drijflagen. 16\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

17 Tabel 3.1 Verklaring cijfercodes figuur 3.2 Maatregelnummer Kleur KRW-maatregelen 4a Geel/oranje gearceerd Natuurvriendelijke oevers aanleggen 4b Blauw gearceerd Behoud natuurvriendelijke oevers 6 Lichtblauwe/blauwe lijn Vooroever verdediging 5 Groen Aanleg oevertalud 80 m 1:20 7b Lichtblauwe stippellijn Zoekgebied bestrijding drijflagen 29 Zoekgebied aanleg eilandjes Figuur 3.3 Overzicht van KRW-maatregelen die worden uitgevoerd door het Hoogheemraadschap van Rijnland Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 17\40

18 3.2 Hydrologie en hydromorfologie De Wijde Aa staat in open verbinding met het Rijnlands boezemstelsel. Het peil in het boezemstelsel is vast (NAP -0,62 m) met een verschil in zomer- en winterpeil van circa 3 cm. Het boezemstelsel wordt actief doorgespoeld. De stroomrichting is overwegend van zuidoost naar noord (zie figuur 3.3). De verblijftijd van het water in De Wijde Aa is gemiddeld 5,3 weken. Het wateroppervlak is ruim 6,5 hectare. In de Wijde Aa treedt lichte wegzijging op. Van de Wijde Aa zijn geen gegevens over werkelijke diepte bekend. Op basis van de ANWB vaarkaart is de waterdiepte 2 à 3 meter. Langs de kant bij de zwemlocatie wordt de waterdiepte geschat op minimaal 1 meter en mogelijk dieper. Hoogmade Woubrugge Figuur 3.4 Globale stromingsrichting Wijde Aa De oevers van de Wijde Aa zijn wisselend afgezet met houten beschoeiingen of basaltblokken. Er zijn ook natuurlijke oevers langs het meer aanwezig. De oever bij de zwemlocatie, ten noordwesten en van de Wijde Aa, bestaat voornamelijk uit basaltblokken en deels uit natuurlijke oever. 18\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

19 3.3 Kenmerken van de zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde Algemeen Provincie Beheerder Waterkwaliteitsbeheerder Afmetingen zwemlocatie Bezoekersaantallen Provincie Zuid-Holland. Gemeente Alkemade. Het Hoogheemraadschap van Rijnland. Er is op de locatie een zwemsteiger met trapje aanwezig. De afmetingen van de zwemsteiger zijn circa 3 x 5 meter. Het is gelegen aan de Groenewoudskade. De brede berm kan als ligweide gebruikt worden. Bezoekers aantallen zijn onbekend, geschat wordt dat het bezoekersaantal 100 per dag bedraagt op een mooie zomerdag circa 200 per dag op een topdag. Figuur 3.5 Ten oosten van de zwemlocatie staat de afgeknotte molen (linksboven), de zwemsteiger met ten westen hiervan de zeilschool en op de achtergrond de molen (linksonder) Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 19\40

20 Voorzieningen Kiosk Toiletten Vuilnisbakken Drijflijnen Toezicht Speeltoestellen Bodem Onderhoud Geen kiosk aanwezig. Geen toiletten aanwezig. Er zijn vier picknickbankjes aanwezig met daarbij vuilnisbakken. Geen drijflijnen aanwezig. Nee. Op ongeveer 30 meter afstand van de zwemsteiger, ligt in de plas een aanlegponton voor zeilboten. Dit ponton ligt op zwemafstand en zal daarom ook door zwemmers worden gebruikt. Waterbodem is venig. Het vuil wordt regelmatig opgeruimd. De brede berm/ligweide wordt meerdere keren per jaar gemaaid. Bijzonderheden Melding/Klachten Van de zwemlocatie is bij de provincie Zuid-Holland over de periode niets bekend over gezondheidsklachten. Van deze locatie zijn ook geen problemen bekend met drijflagen van toxische blauwalgen (zie paragraaf 4.2). Wel is op een negatief zwemadvies afgegeven vanwege blauwalgen aan de zuidoostzijde van de Wijde Aa bij Jacobswoude. 3.4 Begrenzing van de zwemwaterzone Voor het begrenzen van de zwemwaterzone is uitgegaan van het protocol zoals dat is beschreven in het rapport KRW en oppervlaktewater DHV juni 2005 (Verkennende studie naar de bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de KRW). Opgemerkt wordt dat de provincie Zuid-Holland met ingang van het zwemseizoen 2008 de begrenzing van de zwemzones heeft uitgewerkt. Voor de locatie Noordwestzijde in de Wijde Aa wordt in dit zwemwaterprofiel een afwijkende zwemzone voorgesteld. Bij de zwemlocatie zijn geen drijflijn aanwezig. Dit geeft mogelijk een onveilige situatie omdat zeilers, van de zeilschool nabij de zwemlocatie, tot vlakbij de zwemlocatie kunnen komen. Het resultaat van deze gecombineerde functies is een onveilige situatie voor zwemmers. Met het oog op veilig zwemmen wordt voorgesteld drijflijnen op de zwemlocatie aan te brengen waarbinnen de veilige zwemzone ligt. Voor veel zwemlocaties is de helling van het onderwater talud niet bekend. Provincie Zuid-Holland is onlangs begonnen met een inventarisatie van het onderwater talud van alle zwemlocaties in de provincie. Voor zover kan worden ingeschat, loopt de waterbodem niet geleidelijk af maar wordt het snel diep. Geschat wordt dat de waterdiepte na de 20\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

21 zwemsteiger direct 1 meter is. Als zwemzone wordt aan weerszijden van de zwemsteiger 15 meter aangehouden en circa 20 meter het water in. Het resultaat van de zwemzone is in figuur 3.7 weergegeven. Het zwemwatermeetpunt RO647 ligt in de zwemzone. Dit is tevens het gedeelte waar de meest kwetsbare groep (kleine kinderen) zwemt. De door de provincie vastgestelde zwemzone is veel kleiner en beslaat de breedte van de zwemsteiger (6,5 meter) tot 12 meter vanaf de oever. In dit zwemwaterprofiel wordt de zwemzone begrensd op 15 meter ter weerszijden van de steiger (breedte circa 35 meter inclusief steiger) en tot 20 meter vanaf de oever. Zwemsteiger Afgeknotte molen Zeilschool Wijde Aa Figuur 3.6 Situatie zwemsteiger ten opzichte van zeilschool Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 21\40

22 meetpunt Wijde Aa noordwestzijde, RO647 Zwemzone Aanleg/zwemponton Figuur 3.7 Begrenzing zwemzone Wijde Aa westzijde 22\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

23 4 Analyse historische waterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit wordt ieder zwemseizoen door Rijnland tweewekelijks onderzocht. De situering van de meetpunten zijn in bijlage 1 aangegeven. De zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde wordt al jarenlang door Rijnland gemeten. Tabel 4.1 Meetpunt waterkwaliteit Wijde Aa Omschrijving Code X-coördinaat Y-coördinaat Wijde Aa noordwestzijde RO Bacteriologische kwaliteit De bacteriologische parameters van de huidige zwemwaterrichtlijn (totaal bacteriën van de coligroep, thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptokokken) worden in de nieuwe zwemwaterrichtlijn vervangen door Escherichia coli en intestinale enterococcen. Deze indicatoren leveren een betere koppeling tussen de fecale verontreiniging in zwemwater en gezondheidseffecten. In tabel 4.2 zijn de normen van de nieuwe richtlijn en de huidige richtlijn weergegeven. De eindbeoordeling van de huidige richtlijn is afwijkend van de nieuwe richtlijn. Bij de huidige parameters zijn er drie categorieën (goed, aanvaardbaar en slecht) en bij de nieuwe parameters zijn er vier categorieën (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht). Een toelichting op de zwemwaterbeoordeling volgens de beide richtlijnen is opgenomen in bijlage 5. Tabel 4.2 Risicowaarden oude en nieuwe zwemwaterparameters in kve 1 /100 ml Parameter Uitstekende kwaliteit * Goede kwaliteit * Aanvaarbare kwaliteit * Nieuwe EU richtlijn E coli 500 (95-percentiel) (95-percentiel) 900 (90-percentiel) Intestinale enterococcen 200 (95-percentiel) 400 (95-percentiel) 330 (90-percentiel) Huidige EU richtlijn Coli thermotolerante (80 %) (95 %) Coli totaal (80 %) (95 %) 1 Kolonievormende eenheid Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 23\40

24 4.1.1 Waterkwaliteit volgens de huidige Europese zwemwaterrichtlijn In de afgelopen jaren voldeed de bacteriologische waterkwaliteit aan de normen van de huidige Eu zwemwaterrichtlijn. In tabel 4.3 is het toetsresultaat van de zwemwaterkwaliteit weergegeven. Tabel 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater volgens de huidige Eu richtlijn Jaar Thermotolerante coli Totaal coli Eindoordeel Wijde Aa Noordwestzijde 2003 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 2004 Goed Goed Goed 2005 Goed Goed Goed 2006 Goed Goed Goed 2007 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar In de afgelopen jaren was de bacteriologische waterkwaliteit (totaal colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) bij Wijde Aa noordwestzijde goed, en aanvaardbaar in de jaren 2003 en De bacteriële waarden waren doorgaans bijzonder laag en voldeden ruimschoots aan de zwemwaternorm op enkele uitschieters na. In 2004 is een flinke verhoging van de bacteriologische kwaliteit te zien, echter deze waarden liggen nog ruim binnen de norm aanvaardbaar. In 2007 zijn op 17 juli eenmaal hoge piekconcentraties gemeten van zowel thermotolerante coli s al totaal coli s. Hierbij overschreden thermotolerante coli s met een concentratie van kve/100 ml de kwaliteitsnorm van kve/100 ml. Totaal coli bleef die keer nog net onder de norm (aanvaardbaar). Het betrof een kortstondige verontreiniging want bij de herbemonstering na vier dagen lagen de concentraties weer op het oude lage niveau. Een grafische weergave van de concentraties staan in figuur 4.1 (thermotolerante coli) en figuur 4.2. (totaal coli). 24\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

25 Jaartrend TT coli Wijde Aa noord-westzijde tussen molen en afgeknotte molen - RO kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.1 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Wijde Aa noordwestzijde thermotolerante coli Jaartrend Totaal coli Wijde Aa noord-westzijde tussen molen en afgeknotte molen - RO kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.2 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Wijde Aa noordwestzijde totaal coli Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 25\40

26 4.1.2 Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Om een mogelijke oorzaak met verontreinigingsbronnen te ontdekken wordt vaak gezocht naar mogelijke relaties met weersomstandigheden. Een relatie tussen fecale bacteriën en neerslag kan wijzen op overstorten in de buurt van de zwemlocatie, of een verhoogde afspoeling van met fecaliën verontreinigd regenwater van aanliggende oevers. De gegevens van thermotolerante coli s van zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde zijn uitgezet tegen de neerslag en temperatuur bij het locale neerslagstation Roelofarendsveen. De overschrijding van de thermotolerante coli s op 17 juli 2007 valt samen met een flinke neerslagpiek op dezelfde datum en redelijk hoge temperatuur (max. 25 graden) tijdens de voorafgaande dagen (veel zwemmers). Mogelijk is er een verband met de neerslag. Er zijn wel andere neerslagpieken te zien maar deze vallen niet samen met een monstername Zwemwaterkwaliteit Wijde AA noordwestzijde tussen molen en afgeknotte molen - RO TT coli's (aantal kve/ 100 ml) apr 8-apr 15-apr 22-apr 29-apr 6-mei 13-mei 20-mei 27-mei 3-jun 10-jun 17-jun 24-jun 1-jul 8-jul 15-jul 22-jul 29-jul 5-aug 12-aug 19-aug 26-aug 2-sep 9-sep 16-sep 23-sep 30-sep Neerslag (mm/dag) + temperatuur (gr.c) TT coli Norm max temp De Bilt Neerslag Roelofarendsveen Figuur 4.3 Relatie weersinvloeden en thermotolerante coli s op de zwemlocatie 26\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

27 4.1.3 Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Om een beeld te krijgen van wat de wijziging aan parameters voor de kwaliteitsbeoordeling van het zwemwater betekent, zijn in het zwemseizoen 2004 en 2006 zowel oude als nieuwe parameters door Rijnland gemeten. De resultaten van zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde staan weergegeven in figuur 4.4. Op een enkele uitschieter na komen de oude en nieuwe parameters in beide jaren redelijk met elkaar overeen. De oude parameters (totaal coli en thermotolerante coli) zijn in lage concentraties gemeten (uitgezonderd de piekwaarde van thermotolerante coli op 17 juli 2004) en ook van E. coli en intestinale enterococcen waren de concentraties laag. Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 27\40

28 1000 Wijde Aa noord-westzijde - RO (< norm) apr 11-mei 24-mei 9-jun 22-jun 8-jul 22-jul 10-aug 19-aug 8-sep 28-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen 1000 Wijde Aa noord-westzijde - RO apr 1-mei 18-mei 31-mei 12-jun 28-jun 10-jul 27-jul 7-aug 24-aug 6-sep 18-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen Figuur 4.4 Oude en nieuwe parameters in 2004 en 2006 zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde (kve/100 ml) Indeling in kwaliteitsklasse volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Op basis van de beperkte gegevensset uit de badseizoenen van 2004 en 2006 is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit op zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde valt in kwaliteitsklasse goed in 2004 tot uitstekend in De eindbeoordeling van de jaren 2004 en 2006 tezamen valt in kwaliteitsklasse uitstekend. 28\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

29 Tabel 4.4 Kwaliteitsindeling zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde volgens de nieuwe EU zwemwaterrichtlijn Jaar Totaal oordeel E. coli Intestinale enterococcen 2004 Goed Goed Uitstekend 2006 Uitstekend Uitstekend Uitstekend 4.2 Blauwalgenprofiel In de Wijde Aa is bijna ieder jaar wel sprake van blauwalgen en regelmatig leidt dit tot overlast op de zwemlocaties. Vanaf juni is er vaak sprake van drijflaagvormende blauwalgen. In 2005 waren blauwalgen aanleiding voor een negatief zwemadvies. In andere jaren bleef dit beperkt tot bijzondere alertheid van de beheerders. Als er een vermoeden van aanwezigheid van blauwalgen bij de zwemlocaties is, worden monsters van de drijflaag en/of de waterkolom op microcystine onderzocht. Microcystine concentraties van meer dan door de gezondheidsraad gestelde norm van 20 µg/l zijn aanleiding voor het nemen van maatregelen (zwemverbod of waarschuwing). Tijdens het negatieve zwemadvies in augustus 2005 werd bij de zwemlocatie aan de noordoever (zeilschool) de risiconorm met een concentratie van 40 µg/l met een factor 2 overschreden. Op de tegenoverliggende zwemlocatie (Ponton, gemeente Jacobswoude) was de microcystineconcentratie 19 µg/l. De andere keren bleven de microcystineconcentraties tijdens drijflaagvorming onder de bepalingsgrens (< 2 µg/l) of net iets erboven (concentratie van maximaal 4 µg/l in september 2007). Bijlage 3 bevat een overzicht van de beschikbare waterkwaliteitsgegevens in relatie tot de problemen met overmatige groei van blauwalgen. Hier worden beide aan de Wijde Aa gelegen zwemlocaties gepresenteerd. Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 29\40

30 De problemen in de voorgaande jaren waren aanleiding om de fytoplanktonsamenstelling stelselmatig te onderzoeken. In het zwemseizoen van 2007 is op de zwemlocaties van noordwestoever (RO647) en zuidoostoever (RO538) vijf keer de soortensamenstelling onderzocht: tweewekelijks gedurende de periode van 20 juni tot 1 augustus. Hieruit bleek Microcystis op beide zwemlocaties dominant voor te komen. Op 1 augustus 2007 was bij de zwemlocatie aan de noordwestzijde RO467 het aantal microcyctiskolonies een factor 10 hoger dan de risicowaarde van cellen/ml. Diezelfde dag was het aantal op de zwemlocatie aan de overzijde van de plas (zuidoostkant Ponton RO538) gering (vijf keer onder de risiconorm). Wel is daar (zuidoostkant) twee weken later een drijflaag geweest en niet aan de noordwestoever. Andere toxinevormende blauwalgen waren nauwelijks aangetoond (Anabaena en Hormogonales). Behalve Microcystis werden grote aantallen niet giftige blauwalgen aangetroffen die als Chroococcales gerapporteerd zijn. Toestandsvariabelen Een beschouwing van de beschikbare fysisch chemische toestandsvariabelen leert dat alle ingrediënten aanwezig zijn om een bloei van blauwalgen te verwachten. Behalve de zwemwaterparameters (temperatuur, doorzicht en ph) zijn van de zwemwatermeetpunten geen fysisch chemische waterkwaliteitsgegevens bekend. Op het zwemwatermeetpunt RO647 daalt het doorzicht gedurende het zwemseizoen gewoonlijk van 1 tot 0,5 meter. Een enkele keer was het zicht beperkt tot slechts 0,25 meter (augustus 2004). De zuurgraad ligt tussen ph 7,5 en ph 8,5. Hoge piekwaarden zijn er nooit geweest. Van een meetpunt in het midden van de plas (RO270) zijn wel alle fysisch chemische parameters bekend. Van dit meetpunt is voor de jaren 2002 t/m 2007 een complete meetreeks beschikbaar (bijlage 3). Voor stikstof en fosfaat zijn sterke seizoensfluctuaties in concentraties te zien (zeer hoog in de winter en afnemend tot net boven het MTR in de zomer). Opgeloste (en dus beschikbaar) stikstofconcentraties zijn in de zomermaanden doorgaans laag (en voldoen bijna aan de streefwaarde). Daarentegen zijn de concentraties aan opgelost fosfaat ook in de zomer erg hoog. Gedurende het hele jaar is er verhoudingsgewijs veel fosfaat en weinig stikstof in het watersysteem; N:P-ratio opgelost is lager 10 en in de zomer afnemend tot 3. De stelregel is dat vooral bij lagere N:P verhoudingen (5 10) veel blauwalgensoorten in het voordeel ten opzichte van groenalgen zijn omdat zij stikstof uit de atmosfeer kunnen binden (bijvoorbeeld Anabaena sp. en Aphanizomenon). Gedurende het gehele jaar is dit op deze locatie dus het geval en vooral in de zomerperiode. 30\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

31 Met een chlorideconcentratie van maximaal 220 mg/l is het water zoet. Bepaalde blauwalgsoorten (bijvoorbeeld Microcystis en Anabaena) tolereren licht brak water. Doorgaans zijn de chlorofylconcentraties niet bijzonder hoog, in het zomerseizoen variërend van 10 µg/l tot maximaal 50 µg/l (NW4-norm 100 µg/l). Het doorzicht op dit meetpunt in het midden van de plas is in het zomerhalfjaar sterk wisselend en varieert van 1,8 meter tot 0,25 meter. De ph is vrij stabiel en schommelt het hele jaar van ph 7,5 tot 8,7. Er zijn nooit hoge piekwaarden gemeten. Vaak gaan hoge ph-waarden samen met een bloei van algen, maar dat is in de Wijde Aa nooit gezien. Beoordeling blauwalgen Resumerend kan op basis van de beschikbare informatie uit de voorgaande jaren worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocaties groot is. Geplande maatregelen in Wijde Aa In het kader van de KRW zijn voor de Wijde Aa maatregelen gepland om de waterkwaliteit te verbeteren (zie paragraaf 3.1) maar specifieke maatregelen om de overlast door blauwalgen terug te dringen zijn voor de Wijde Aa niet gepland. Wel voor het aangrenzende Braassemermeer waar mobiele menginstallaties worden ingezet. De blauwalgenproblematiek is daar vele malen groter dan in de Wijde Aa. Mogelijke maatregelen zwemlocaties Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen. Ook de waterkwaliteitsverbeteringen die de Kaderrichtlijn Water teweeg brengt zullen de problematiek niet binnen die termijn kunnen verminderen Dit betekent dat voorlopig alleen ingezet kan worden op beheersmaatregelen. Luchtmengen is voor diepe watersystemen een bewezen alternatief om groei van blauwalgen te onderdrukken maar voor ondiepe watersystemen is dit niet aan de orde. Voor ondiepe systemen zoals in de Wijde Aa, is alleen verplaatsen (doorstroming) en oppervlakkige menging een goede optie. Hiermee wordt niet de groei van blauwalgen verstoord, maar wordt alleen bereikt dat de algen niet kunnen gaan drijven. Zo wordt ook het ophopen van toxines tot gevaarlijke niveaus voorkomen De overlast van drijflagen is grillig en sterk afhankelijk van het weer. In een Stowa-project wordt een Waarschuwingssysteem drijflagen ontwikkeld. Met dat instrument wordt voorspeld welke locaties wanneer overlast zullen krijgen en op basis daarvan kunnen de pompsystemen bediend worden. Op basis hiervan kunnen menginstallaties tijdig in werking worden gezet en/of andere acties ondernomen worden. Denk hier bijvoorbeeld aan voorlichting van het publiek Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 31\40

32 4.3 Overige pathogene verontreinigingen Klachten over andere gezondheidsrisico s zoals zwemmersjeuk, ziekte van Weil, botulisme, et cetera zijn bij de zwemlocatie Wijde Aa Noordwestzijde niet bekend. 32\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

33 5 Mogelijke verontreinigingsbronnen Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de mogelijke verontreinigingsbronnen voor bacteriële verontreinigingen. Risico bronnen Regenwaterlozingen Wegwater/ Afstromend hemelwater RWZI/AWZI Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied Recreatievaart Nee. Nee, de zwemlocatie wordt aan de noordkant begrensd door de Groenewoudskade. Het is een rustig en smal weggetje waardoor de kans op verontreiniging van het zwemwater door afspoeling nihil is. Ja, op de hoofdwatergang van polder Oudendijk loost de AWZI Woubrugge, vervolgens komt dit water via gemaal polder Oudendijk in de Wijde Aa. De afstand tussen het effluentlozingspunt tot de zwemlocatie is ongeveer meter (1.000 meter van de AWZI tot het gemaal en 660 meter van het gemaal tot de zwemlocatie aan de overkant van de plas). Hydraulische capaciteit is 200 m 3 /uur. Het gemiddelde debiet in 2003 was m 3 /dag. Nee. Nee. Er is geen afspoeling van mestwater in de nabijheid van de zwemlocatie. Wel komt er polderwater uit Veenderpolder en polder Oudendijk (agrarisch achterland) de Wijde Aa in. Dit water is heeft geen wezenlijke invloed op de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater. Ja, er is recreatievaart in de directe omgeving. Op de plas varen open bootjes en kajuit(zeil)boten. Er is een vergunning nodig om met gemotoriseerde boten op de Wijde Aa te varen. Hierdoor varen er betrekkelijk weinig kajuitboten. Deze hebben vaak een boordtoilet, en lozen het toiletwater nu meestal nog direct in het oppervlaktewater en beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit op de zwemlocaties is hierdoor mogelijk. Vanaf 2006 geldt echter een lozingsverbod van toiletwater voor nieuwe recreatievaartuigen en vanaf 2009 voor alle bestaande recreatievaartuigen. Deze overgangstermijn is nodig om booteigenaren de tijd te geven om een vuilwatertank in te laten bouwen of het onderwatertoilet te vervangen door een mobiel (chemisch) toilet. Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 33\40

34 Jachthavens Beroepsvaart Wateraanvoer Waterbodem (Blauw)algen Planten Dieren Menselijke belasting Algemene indruk hygiëne Ja, aan de Wijde Aa bij Woubrugge ligt een kleine jachthaven op circa 500 meter afstand van de zwemlocatie. Deze ligt schuin tegenover de zwemlocatie, bij het gemaal aan de zuidzijde van de Wijde Aa. Bij Hoogmade is een tweede jachthaven, de afstand tot de zwemlocatie is ongeveer 2,5 km. Nee, er is een vergunning nodig om met gemotoriseerde boten op de Wijde Aa te varen. Beroepsvaart dat vanuit het Braassemermeer komt vervolgt zijn weg via Woubrugge zijn weg naar Alphen a/d Rijn. Nee (bacteriën)/ja (nutriënten en blauwalgen). De wateraanvoer komt hoofdzakelijk via de boezem en een klein deel is uit polders.afkomstig. Beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit door inlaatwater wordt onwaarschijnlijk geacht. Wel is er mogelijk invloed van nutriëntenrijk (polder)water. Nee. De bodem van de zwemlocatie is venig. Ja, bijna ieder jaar is er sprake van blauwalgendrijflagen (zie paragraaf 4.2). Niet bekend. Honden kunnen op de grasstrook komen, er is geen afrastering aanwezig, ook zijn er geen verbodsborden voor honden. Het is mogelijk dat vogels zoals ganzen en meerkoeten op de basaltblokken en de zwemsteiger bij de zwemlocatie aanwezig zijn waardoor de kans bestaat dat het zwemwater verontreinigd wordt door vogelpoep. Contact van het zwemwater met feces lijkt uitgesloten. Er is geen toilet bij de zwemlocatie aanwezig maar gezien het open karakter van de zwemlocatie (geen bosjes of andere beschutting) wordt geen feces verwacht in de directe omgeving. Kleine kinderen zijn altijd de grootste risicobron maar daar is deze zwemlocatie niet geschikt voor. Goed. 34\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

35 6 Beoordeling gezondheidsrisico s Bij de Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel hoort een spreadsheetmodel, genaamd ZWEMPROF, om de invloed van de bronnen te kunnen schatten. Indien uit deze eenvoudige berekeningen geen relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route wordt gevonden kan hiermee worden volstaan. Opgemerkt wordt dat met de spreadsheet alleen gezondheidsrisico s ten gevolge van fecale verontreinigingen (E. coli en intestinale Enterococcen) bepaald wordt. Gezondheidsrisico s door blauwalgen en andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk, botulisme en chemische verontreinigingen, moeten afzonderlijk beoordeeld worden. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in de spreadsheet ingevuld, zie bijlage 2. De uitkomsten van de berekening zijn in dezelfde bijlage te vinden. 6.1 Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Afmetingen zwemzone en waterdiepte. Als zwemzone worden rondom de zwemsteiger afmetingen van circa 35 x 20 meter aangehouden. Er zijn geen gegevens van de diepte in de Wijde Aa bekend. In zwemprof is een gemiddelde diepte van 3 meter aangehouden Zwemmers. Op de zwemlocatie is het aantal bezoekers volgens de gemeente Alkemade moeilijk in te schatten. Geschat wordt dat op drukke dagen tussen de 100 en 300 bezoekers aanwezig zijn. In ZWEMPROF is gerekend met een gemiddeld aantal zwemmers van 100 en een maximum van 300 zwemmers Recreatievaart. In de Wijde Aa is in het zomerseizoen veel recreatievaart aanwezig, vooral open zeilbootjes en in mindere mate kajuit(zeil)boten. Dit is omdat een vaarvergunning nodig is om met gemotoriseerde boten op de Wijde Aa te mogen varen. In ZWEMPROF is voor de locatie uitgegaan van 50 boten (met onderwatertoilet) per dag en 100 op een topdag, met een afstand tot de zwemzone van 100 meter. Volgens ZWEMPROF heeft dit geen invloed op de waterkwaliteit van de zwemlocatie RWZI s. Ja, AWZI Woubrugge loost het effluent of een afstand van circa m van het gemaal van polder Oudendijk. Hydraulische capaciteit is 200 m 3 /uur (0,05 m³/sec). Het gemiddelde debiet in 2003 was m 3 /dag (0,014 m³/sec). Gebleken is dat er geen invloed is op de zwemwaterkwaliteit Jachthavens De dichtstbijzijnde jachthaven in de Wijde Aa is die bij het gemaal in Woubrugge, gelegen op een afstand van ongeveer 500 meter van de zwemlocatie. Uitgegaan is van een uitwisselingsdebiet met het overige water van 0,2 en een fractie naar het zwemwater van 0,7. Uit ZWEMPROF volgt dat er de jachthavens niet van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 35\40

36 Watervogels. Tijdens het veldbezoek waren bij de zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde geen vogels aanwezig. Er wordt wel verwacht dat er vogels op de locatie voorkomen. Voor het invullen van ZWEMPROF is ervan uitgegaan dat er 10 watervogels permanent in de zwemzone aanwezig zijn. De afstand van de vogels tot aan de zwemplek is op 0 meter (0,1 meter) gezet en de toegekende fractie op 1. Gebleken is dat watervogels in de zwemzone een geringe invloed kunnen hebben op de zwemwaterkwaliteit. Daarentegen heeft een grote groep vogels buiten de zwemzone geen negatieve invloed op de bacteriële waterkwaliteit Honden. Er is geen verbod voor honden op de zwemlocatie. Verwacht wordt dat honden in de grasstrook wel eens hun behoeften doen. De kans dat de hondenfeces in het water komt is klein omdat een glooiende oever, zoals een strand, ontbreekt. Wel kunnen bacteriële verontreiniging ontstaan op de ligweide. Beïnvloeding van de waterkwaliteit door hondenfeces wordt op deze locatie niet verwacht 6.2 Resultaten en analyse Risico s door fecale verontreinigingsbronnen Uit de vorige paragraaf blijkt dat de watervogels in de zwemzone de grootste beïnvloedingsfactor zijn. Uit ZWEMPROF volgt dat de zwemwaterkwaliteit bij Wijde Aa noordwestzijde gevoelig is voor aanwezigheid van watervogels in de zwemzone. Bij permanente aanwezigheid van een aantal watervogels in de zwemzone (10 stuks) is een geringe invloed op de waterkwaliteit te verwachten. Wordt het aantal vogels gewijzigd in 20 dan wordt een wezenlijke invloed op de kwaliteit van de zwemlocatie verwacht. Opgemerkt wordt dat deze resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden. Er zal niet direct sprake van een normoverschrijding zijn, maar hiermee wordt vooral aangeduid dat watervogels van invloed kunnen zijn op de bacteriologische waterkwaliteit. De bacteriologische kwaliteit van zwemwater is in de praktijk beter dan de uitkomsten uit ZWEMPROF doen vermoeden. De zwemlocatie heeft een ligging aan dieper en open water waardoor verontreinigingen sneller opgemengd en verspreid worden. Risico s door blauwalgen In de Wijde Aa is bijna ieder jaar wel sprake van blauwalgen en regelmatig leidt dit tot overlast op de zwemlocaties. Vanaf juni is er vaak sprake van drijflaagvormende blauwalgen. Overige pathogene ziekteverwekkers Er zijn geen specifieke gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers te verwachten. 36\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

37 7 Conclusie en aanbevelingen 7.1 Conclusie Bacteriologische waterkwaliteit In de beschouwde periode werd de bacteriologische waterkwaliteit bij de zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde beoordeeld als aanvaardbaar tot goed. De waarden (totaal colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) waren doorgaans heel laag en voldeden ruimschoots aan de kwaliteitsnorm. Uitzondering was een uitschieter van thermotolerante colibacteriën in 2007 tijdens een flinke regenbui. In 2004 en 2006 zijn voor het eerst ook nieuwe bacteriologische parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen gemeten. De concentraties van deze parameters waren erg laag. Op basis van deze beperkte gegevensset wordt de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe EU richtlijn beoordeeld als goed in 2004 en zelfs uitstekend in Deze beoordeling komt behoorlijk overeen met beoordeling onder huidige richtlijn. Het totale eindoordeel is kwaliteitsklasse "uitstekend". Bacteriologische verontreinigingsbronnen Watervogels lijken de grootste negatieve beïnvloedingsfactor te zijn. Het betreft watervogels in de zwemzone, een grote groep watervogels buiten de zwemzone heeft geen effect op de zwemwaterkwaliteit. Overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn niet te verwachten. Blauwalgen Op basis van de beschikbare informatie uit de voorgaande jaren worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocaties groot is. 7.2 Aandachtspunten en maatregelen Op basis van de kwaliteitsklasse indeling (wisselend aanvaardbaar en goed volgens huidige EU richtlijn en uitstekend onder nieuwe EU richtlijn) is er geen noodzaak tot treffen van maatregelen voor bacteriologische kwaliteit. Om problemen te voorkomen zijn de volgende aandachtspunten van belang: Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 37\40

38 Watervogels Vooral vogels binnen de zwemzone kunnen een bedreiging voor de zwemwaterkwaliteit vormen. Voor de waterkwaliteit is het voldoende wanneer de watervogels een andere plek uitkiezen verder bij de zwemzone vandaan. Tot op heden was de bacteriologische waterkwaliteit altijd goed, dus vanuit die optiek is er geen aanleiding tot het nemen van maatregelen. Wel moet voorkomen worden dat de vogelstand zich teveel uitbreidt Zwemzone Met het oog op veilig zwemmen en de functie van het water voor de zeilboten en andere recreatievaartuigen, wordt voorgesteld de zwemsteiger rondom met drijflijnen af te bakenen. Dit is een taak van de gemeente Alkemade Blauwalgen Preventieve maatregelen om de blauwalgenproblematiek terug te dringen moeten vooral worden gezocht in het terugdringen van de eutrofiëring van de plas. Aanpak aan de bron (nutriëntenreductie) heeft de voorkeur maar dit zal alleen op de lange termijn kunnen werken. De verwachting is dat de problematiek op de middellange termijn (10 jaar) niet zal afnemen Dit betekent dat voorlopig alleen ingezet kan worden op beheersmaatregelen. Luchtmengen is voor diepe watersystemen een bewezen alternatief om groei van blauwalgen te onderdrukken maar voor ondiepe watersystemen is dit niet aan de orde. Voor ondiepe systemen zoals in de Wijde Aa is alleen verplaatsen (doorstroming) en oppervlakkige menging een goede optie. Hiermee wordt niet de groei van blauwalgen verstoord, maar wordt alleen bereikt dat de algen niet kunnen gaan drijven. Hiermee wordt ook het ophopen van toxines tot gevaarlijke niveaus voorkomen Continueren van het project opzetten waarschuwingssysteem blauwalgen Als er drijflagen op de plas dreigen, op een pro actieve wijze voorlichting aan het publiek geven via internet, op de zwemlocatie, huis aan huis bladen, radio en regionale tv, et cetera Onderwerp Maatregel Wie Zwemzone Afbakenen van de veilige zwemzone Gemeente Alkemade Blauwalgen Onderzoek mogelijkheden menginstallatie Rijnland Continuering project waarschuwingssysteem Rijnland Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij Gemeente Alkemade, Provincie dreiging van drijflagen van blauwalgen Zuid-Holland 38\40 Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde

39 7.3 Aanbevelingen vervolgtraject Actualisatie Het zwemwaterprofiel voor de zwemlocatie Wijde Aa noordwestzijde is met deze rapportage gereed. Afhankelijk van de zwemwaterindeling waarin de plas volgens de EU-zwemwaterrichtlijn wordt ingedeeld, moet het zwemwaterprofiel regelmatig geactualiseerd worden. Zwemwaterindeling uitstekend goed bevredigend/aanvaardbaar slecht Actualisatie zwemwaterprofiel vindt ten minste plaats om de Alleen als de indeling verandert in goed, aanvaardbaar of slecht Vier jaar Drie jaar Twee jaar De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Aan de hand van de beperkte gegevensset uit de badseizoenen van 2004 en 2006 is een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit valt in kwaliteitsklasse uitstekend. Zwemlocatie Totaal oordeel E. coli intestinale enterococcen Wijde Aa noordwestzijde Uitstekend Uitstekend Uitstekend Op basis van bovenstaand toetsoordeel moet het zwemwaterprofiel voor de zwemlocatie in de Wijde Aa noordwestzijde alleen geactualiseerd worden indien de indeling van het zwemwater wijzigt in goed, aanvaardbaar of slecht. Zwemwaterprofiel Wijde AA noordwestzijde 39\40