Deel 2 aandoeningen van de orgaanstelsels

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Deel 2 aandoeningen van de orgaanstelsels"

Transcriptie

1 Deel 2 aandoeningen van de orgaanstelsels Deel II gaat in op de aandoeningen van de verschillende orgaanstelsels. Ieder hoofdstuk begint met een overzicht van de normale structuur en functie van het betreffende orgaanstelsel. Daarna wordt ingegaan op de symptomen, etiologie, diagnostiek, behandeling en preventie van de verschillende ziekten. HOOFDSTUK 6 HOOFDSTUK 7 HOOFDSTUK 8 HOOFDSTUK 9 aandoeningen van hart- en vaatstelsel aandoeningen van het bloed aandoeningen van het ademhalingsstelsel aandoeningen van het spijsverteringsstelsel HOOFDSTUK 10 aandoeningen van het urinewegstelsel HOOFDSTUK 11 aandoeningen van het voortplantingsstelsel HOOFDSTUK 12 aandoeningen van het endocriene systeem HOOFDSTUK 13 aandoeningen van het zenuwstelsel en de zintuigen HOOFDSTUK 14 psychiatrische en cognitieve stoornissen HOOFDSTUK 15 aandoeningen van het motorische stelsel HOOFDSTUK 16 aandoeningen van de huid

2 Histopathologische veranderingen die wijzen op endocarditis, veroorzaakt door de schimmel Candida albicans (Met dank aan het CDC/Sherry Brinkman, 1963) 6 Feitof fabel? Acetylsalicylzuur vermindert de kans op een myocardinfarct. Feit: Acetylsalicylzuur (aspirine) vermindert de kans op een hartinfarct door remming van de trombocytenaggregatie (samenklontering van bloedplaatjes) en de bloedstolling. aandoeningen van hart- en vaatstelsel

3 6 hoofdstukoverzicht leerdoelen 6.1 De bloedsomloop Structuur en functie van het hart, structuur en functie van de bloedvaten 6.2 Diagnostisch onderzoek bij hartaandoeningen 6.3 Hart- en vaatziekten Aandoeningen van het arteriële vaatstelsel, stoornissen van de arteriële druk, aandoeningen van het veneuze vaatstelsel, stoornissen van de hartfunctie, aandoeningen van myocard, aandoeningen van het endocard, hartklepaandoeningen, hartgeleidingsstoornissen 6.4 Hartfalen 6.5 Shock 6.6 Hartaandoeningen bij kinderen Foetale en perinatale circulatie, aangeboren hartafwijkingen, aangeboren cyanotische hartafwijkingen, aangeboren niet-cyanotische hartafwijkingen 6.7 Leeftijdsgerelateerde aandoeningen De normale structuur en functie van hart en bloedvaten beschrijven. De belangrijkste kenmerken van hart- en vaatziekten noemen. Het verband tussen arteriosclerose en atherosclerose toelichten. De rol van hyperlipidemie bij atherosclerose beschrijven. De etiologie, symptomen en complicaties van hoge bloeddruk noemen. Het verschil uitleggen tussen gewone en pulmonale hypertensie. De rol van spataderen bij perifere vaatziekten toelichten. De complicaties van veneuze trombose noemen. Het verschil tussen endocardiale en myocardiale hartaandoeningen beschrijven. Het verschil tussen klepstenose en klepinsufficiëntie toelichten. De verschillende typen ventriculaire en supraventriculaire aritmieën noemen. De oorzaken van shock noemen. De foetale bloedsomloop beschrijven. De epidemiologie, symptomen, etiologie, diagnostiek en behandeling van aangeboren hartafwijkingen beschrijven. De verschillen tussen cyanotische en niet-cyanotische congenitale hartaandoeningen toelichten. De cardiovasculaire veranderingen en complicaties bij ouderen beschrijven. Medische geschiedenis Christiaan Barnard De Zuid-Afrikaanse arts Christiaan Barnard voerde in 1967 in Kaapstad de eerste harttransplantatie uit bij een mens. De patiënt was de 53-jarige tandarts Louis Washkansky. Hij kreeg het hart van de 25-jarige Denise Davall die was omgekomen bij een auto-ongeluk. De operatie was in technisch opzicht een groot succes en gaf veel hartpatiënten nieuwe hoop. Helaas overleed Washkansky achttien dagen na 109

4 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels de transplantatie aan een infectie. Harttransplantaties zijn ook tegenwoordig nog riskant, maar werden mogelijk dankzij de edelmoedigheid van Denise Davall, de moed van Louis Washkansky en de genialiteit van Christiaan Barnard, die in 2001 aan een hartaanval overleed. 6.1 De bloedsomloop De primaire functie van ons hart- en vaatstelsel, dat het hart en de bloedvaten omvat, is transport van zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen. Het bloed transporteert zuurstof en voedingsstoffen die nodig zijn voor de stofwisseling naar de weefsels en voert afvalproducten af naar de nieren en andere uitscheidingsorganen. Ook vervoert het bloed de elektrolyten en hormonen die nodig zijn voor de regulering van de lichaamsfuncties. De bloedsomloop bestaat uit twee delen: de grote bloedsomloop (de lichaamscirculatie) en de kleine bloedsomloop (de longcirculatie). Het hart pompt het bloed rond en de bloedvaten zijn de buizen waar het bloed doorheen stroomt. De arteriën (slagaderen) transporteren bloed van het hart naar de weefsels; de venen (aderen) vervoeren het bloed terug naar het hart Structuur en functie van het hart Het cor (hart) is een holle spier die tussen de longen in de thorax (borstkas) ligt. Het hart bestaat uit vier compartimenten: een linker en een rechter atrium (boezem) en een linker en een rechter ventrikel (kamer). De wanden van de compartimenten bestaan uit hartspierweefsel, het myocard, dat aan de binnenzijde bekleed is door een glad vlies, het endocard. Het hart wordt omgeven door het hartzakje of pericard, een vlies dat uit twee lagen bestaat (figuur 6.1 ). Figuur 6.1 Verschillende lagen en vliezen van het hart Figuur 6.2 De hartkleppen in gesloten toestand, van boven gezien 110

5 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 Figuur 6.3 Bloedstroom door het hart Boven in het hart bevinden zich de boezems waar het bloed uit de longen en de rest van het lichaam binnenkomt. Onderin liggen de linker en rechter kamer, die het bloed weer uitpompen naar de longen en de rest van het lichaam. De kleppen tussen de kamers en de boezems heten de atrioventriculaire of AV-kleppen. De valva atrioventricularis sinistra of de valva mitralis (mitralisklep) tussen de linker boezem en de linker kamer bestaat uit twee slippen en wordt ook wel de bicuspidalisklep genoemd. De valva atrioventricularis dextra of de valva tricuspidalis (tricuspidalisklep) tussen de rechter boezem en de rechter kamer heeft drie slippen. In figuur 6.2 zijn deze kleppen in gesloten toestand te zien. De atrioventriculaire kleppen zijn gesloten wanneer de kamers samentrekken, zodat het bloed niet terug kan stromen naar de boezems. De valva trunci pulmonalis (pulmonalisklep of longslagaderklep) bevindt zich tussen de rechter kamer en de truncus pulmonalis, de stam van de longslagaders. De valva aortae (aortaklep of lichaamsslagaderklep) bevindt zich tussen de linker kamer en de aorta. Deze kleppen zijn open wanneer de ventrikels samentrekken. Aan het einde van de ventrikelcontractie sluiten deze kleppen weer, zodat het bloed niet terug kan stromen naar het hart. Iedere hartcyclus begint met de ontspanning van de atria en ventrikels, waarbij het bloed vanuit de longen en de rest van het lichaam het hart instroomt. Deze passieve vullingsfase is de diastole of rustfase van het hart. Daarna contraheren de atria en ventrikels en wordt het bloed naar buiten gepompt. Deze contractiefase heet systole of actiefase van het hart. De periodieke relaxatie (ontspanning) en contractie (samentrekking) van boezems en kamers vormt de hartcyclus, die ongeveer 0,8 seconde duurt. Figuur 6.3 geeft een overzicht van de bloedstroom door het hart en de vaten. De aa. coronariae (kransslagaders of coronairarteriën) 111

6 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels voorzien de hartspier van bloed. De a. coronaria sinistra (linker kransslagader) ontspringt aan de achterzijde van de aorta en splitst zich na enkele centimeters in een afdalende tak, de r. descendens anterior, en de ramus circumflexus, die zich naar links voortzet rond de achterkant van het hart. De a. coronaria dextra (rechter kransslagader) ontspringt aan de voorkant van de aorta en heeft vertakkingen naar de rechter- en achterzijde van het hart (figuur 6.4 ). In tegenstelling tot de skeletspieren trekt de hartspier zich voortdurend ritmisch samen zonder dat ons dit enige inspanning kost. Een groep gespecialiseerde cellen in de rechter boezem, de sino-atriale knoop (sinusknoop of SA-knoop), fungeert als pacemaker van het hart. De prikkel tot samentrekking begint in de SAknoop, verspreidt zich over de boezems en passeert de annulus fibrosus, de bindweefselring tussen boezems en kamers, via geleidend weefsel dat de atrioventriculaire knoop of AV-knoop vormt. De prikkel vervolgt zijn weg over de ventrikelspier via de bundel van His. Deze splitst zich in een linker en rechter bundeltak en eindigt in de vezels van Purkinje, die zich door de hele ventrikelwand vertakken. Het prikkelgeleidingssysteem van het hart wordt geïllustreerd in figuur 6.5. Om samen te trekken is de hartspier niet afhankelijk van externe zenuwprikkels, maar de hartspier staat wel onder invloed van het autonome zenuwstelsel en hormonen zoals adrenaline. De twee delen van het autonome zenuwstelsel werken antagonistisch, het ene deel vertraagt de hartwerking terwijl het andere deel de hartwerking stimuleert. De parasympathische nervus vagus vertraagt de hartslag in rust door de afgifte van acetylcholine. Het sympatische deel van het autonome zenuwstelsel stimuleert de hartactiviteit tijdens perioden van stress, zware lichamelijke inspanning en opwinding. Deze stimulatie is het gevolg van de afgifte van adrenaline en noradrenaline, die de pacemaker van het hart stimuleren. De grote bloedsomloop begint in de linker kamer van waaruit zuurstofrijk bloed via de aorta en de arteriën naar alle delen van het lichaam wordt gepompt. De venen brengen het zuurstofarme bloed weer terug naar de rechter boezem. De kleine bloedsomloop vervoert zuurstofarm bloed uit de rechter kamer via de arteriae pulmonales (longslagaderen) en de kleinere slagaderen naar de longen, waar zuurstof vanuit de longblaasjes wordt opgenomen in het bloed. Het zuurstofrijke bloed wordt vervolgens door de venae pulmonales (longaderen) naar de linker boezem vervoerd. Het septum, het tussenschot tussen de boezems en tussen de kamers, scheidt het zuurstofrijke bloed van het zuurstofarme bloed (zie figuur 6.6 en 6.7 ). Figuur 6.4 Kransslagaderen en belangrijkste bloedvaten 112

7 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 Figuur 6.5 Prikkelgeleidingssysteem van het hart Vertakkingen van de aorta vervoeren het bloed naar hoofd, bovenste extremiteiten, borst, buik, bekken en onderste extremiteiten. De grotere arteriën vertakken zich in steeds fijnere vaten en uiteindelijk in arteriolen. De arteriolen vertakken zich op hun beurt in capillairen (haarvaten). In de haarvaten vindt de uitwisseling van zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen tussen bloed en weefsel plaats. Het capillaire netwerk vormt de verbinding tussen arteriën en venen. Het bloed stroomt verder via de venulen, de kleinste venen, en vervolgens via grotere venen. De venen van het bovenlichaam komen samen in de vena cava superior (bovenste holle ader) en de venen van het onderlichaam in de vena cava inferior (onderste holle ader). De venae cavae vervoeren het bloed naar de rechter boezem Structuur en functie van de bloedvaten De wanden van de arteriën zijn relatief dik en stevig en bevatten veel elastisch bindweefsel. Arteriolen hebben een kleinere diameter en dunnere wanden die voornamelijk uit circulair gerangschikt glad spierweefsel bestaan. Zowel de grotere arteriën als de arteriolen zijn aan de binnenkant bekleed met glad endotheel. Arteriolen kunnen zich vernauwen (vasoconstrictie) of verwijden (vasodilatatie), waardoor de bloedtoevoer naar de weefsels verandert. Capillairen (haarvaten) zijn kleine vaatjes Figuur 6.6 Bloedstroom door de rechter harthelft 113

8 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels Figuur 6.7 met een lengte van ongeveer 0,5-1 mm en zo smal dat er net een erytrocyt doorheen kan. Hun wand bestaat uit niet meer dan een laag endotheel. Venen hebben een veel dunnere wand dan arteriën, maar hun lumen (vaatholte) is veel wijder. Doordat ze minder gladde spiercellen bevatten en minder elastisch zijn, kunnen venen collaberen (samenvallen) als de druk in het vat te laag wordt. Venen, vooral de venen in de onderste extremiteiten, bevatten kleppen die voorkomen dat het bloed onder invloed van de zwaartekracht terugstroomt. 6.2 Diagnostisch onderzoek bij hartaandoeningen Bloedstroom door de linker harthelft (rood = zuurstofrijk bloed, blauw = zuurstofarm bloed) Er bestaan veel technieken voor de diagnostiek en behandeling van hartaandoeningen. Auscultatie, het luisteren met een stethoscoop naar afwijkende geluiden, en een elektrocardiogram (ECG) leveren waardevolle informatie over de toestand van het hart. Een ECG is een registratie van de door het hart veroorzaakte elektrische veranderingen en wordt gebruikt bij de diagnostiek van coronaire hartziekten, myocardinfarct, klepafwijkingen en aangeboren hartafwijkingen. Het ECG speelt ook een rol bij de diagnostiek van ritmestoornissen, zoals atriumfibrilleren en atrioventriculaire block. Echocardiografie ( hartecho ) is eveneens een niet-invasief onderzoek. Met behulp van hoogfrequente geluidsgolven worden de bewegingen van de hartkleppen en van de atria en ventrikels gedurende de hartcyclus in beeld gebracht. Met behulp van duplexonderzoek (een combinatie van echocardiografie en kleurendoppler, ook wel echo-doppleronderzoek genoemd) worden de richting en de stroomsnelheid van het bloed in het hart en de grote vaten onderzocht. Hiermee kan de cardioloog klepstenose of -insufficiëntie op het spoor komen. Voor de diagnostiek van coronaire hartziekten en andere hartaandoeningen wordt een inspannings-ecg gemaakt. Hierbij kunnen klachten ontstaan die in rust niet optreden. Hartkatheterisatie is een procedure waarbij een katheter via een bloedvat in het hart wordt gebracht. Tijdens een hartkatherisatie kunnen het zuurstofgehalte en de druk in de vaten en de verschillende ruimtes van het hart worden bepaald. Ook kunnen hiermee klepafwijkingen, aandoeningen van de coronairarteriën en een verstoorde pompfunctie van het hart worden opgespoord. Bij angiocardiografie wordt een contrastvloeistof in het vaatstelsel geïnjecteerd, waarna röntgenfoto s van het hart en bloedvaten worden gemaakt. Op deze manier kunnen afwijkingen van het hart en de grote vaten, de aorta en de arteriae pulmonales worden gedetecteerd. Bij coronariografie wordt een contrastvloeistof in de kransslagaders geïnjecteerd, waarna een röntgenfilm van de coronaire circulatie kan worden gemaakt. 6.3 Hart- en vaatziekten Tot de hart- en vaatziekten behoren alle aandoeningen die het hart en de bloedvaten aantasten. Naar verwachting zullen hart- en vaatziekten in 2020 wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak zijn, met 19 miljoen sterfgevallen per jaar. In Nederland vormen hart- en vaatziekten de tweede doodsoorzaak. In 2007 overleden 114

9 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 bijna mensen aan een cardiovasculaire aandoening, dat is bijna 31 procent van alle sterfgevallen. Doorbloedingsstoornissen en afwijkingen van de bloeddruk zijn vaak het gevolg van aandoeningen van het arteriële of veneuze vaatstelsel. Hartafwijkingen betreffen aandoeningen van het pericard, coronaire hartziekten, aandoeningen van myocard en endocard, klepafwijkingen, geleidingsstoornissen, hartfalen en hartaandoeningen bij kinderen Aandoeningen van het arteriële vaatstelsel Hyperlipidemie Hyperlipidemie is een algemene term voor de verhoging van lipiden in het bloed. Tot de lipiden behoren alle vetten, zoals cholesterol, cholesterolesters, vetzuren, fosfolipiden en triglyceriden. Cholesterol, een zachte, wasachtige substantie, is een belangrijk onderdeel van de celmembranen en van verschillende hormonen. Cholesterol wordt in de bloedbaan vervoerd door transporteiwitten, de lipoproteïnen. Low density lipoprotein (LDL) is het belangrijkste transporteiwit voor cholesterol. LDL-cholesterol wordt ook wel het slechte cholesterol genoemd, omdat LDL-cholesterol zich afzet op de vaatwand en op deze manier atherosclerotische plaques van vettig materiaal ontstaan die de arteriën vernauwen en de bloedstroom verstoren. Een deel van het cholesterol wordt vervoerd door high density lipoprotein (HDL). Dit wordt ook wel het goede cholesterol genoemd omdat HDL cholesterol naar de lever vervoert, waar het cholesterol wordt afgebroken. Het in het lichaam opgeslagen vet bestaat hoofdzakelijk uit triglyceriden. Een toename van triglyceriden hangt samen met coronaire vaatziekten. Hypercholesterolemie Hypercholesterolemie kan worden ingedeeld in primaire en secundaire hypercholesterolemie. Veel soorten hypercholesterolemie hebben een genetische oorsprong. Bij primaire hypercholesterolemie staat de afwijking op zichzelf. Een voorbeeld hiervan is de familiaire hypercholesterolemie, die autosomaal dominant overerft en waarbij de LDL-receptor defect of afwezig is. Bij secundaire hypercholesterolemie hangt het hoge cholesterolgehalte samen met andere ziekten, zoals diabetes mellitus of leverfunctiestoornissen. Arteriosclerose Arteriosclerose en atherosclerose zijn aandoeningen van de arteriën. Omdat ze een belangrijke oorzaak zijn van andere hart- en vaatziekten, worden ze als eerste besproken. Bij arteriosclerose verdikken de arteriewanden zich en worden hard en onbuigzaam, gedeeltelijk door de afzetting van kalk. Arteriosclerose wordt vaak ten onrechte aderverkalking genoemd; slagaderverkalking is een betere naam. De aangetaste vaten kunnen zich niet meer vernauwen en verwijden wanneer de bloeddruk onder invloed van de hartactie verandert. Arteriosclerose leidt dan ook tot hoge bloeddruk. Een speciale vorm van arteriosclerose is atherosclerose (hierna besproken), waarbij vetachtige stoffen op de wanden van de arteriën worden afgezet (figuur 6.8 ). preventief Transvet Transvet behoort tot de slechte vetten en is nog slechter dan verzadigd vet. Transvetten worden gemaakt door hydrogenering ( harden ) van vloeibare plantaardige oliën en zitten onder andere in koek, gebak en zoutjes. Nederlanders haalden in 1997/1998 ongeveer 1,7 procent van hun calorieën uit transvetten. Volgens een advies van de Gezondheidsraad in 2006 zou dit niet meer dan 1 energieprocent mogen zijn. Atherosclerose Atherosclerose is een vorm van arteriosclerose die waarschijnlijk samenhangt met beschadiging van de vaatwand. Hypercholesterolemie, roken, hoge bloeddruk en diabetes mellitus zijn bekende risicofactoren voor atherosclerose. Bij atherosclerose kunnen drie soorten afwijkingen optreden: de zogeheten fatty streaks ( vetstrepen ), atherosclerotische plaques en plaquerupturen. Er bestaan diverse onderzoeken voor de diagnostiek van atherosclerose. De aandoening kan leiden tot abnormale elektrische activiteit van het hart; deze kan zichtbaar worden gemaakt met een ECG. Met coronariografie worden de kransslagaders met behulp van contrastvloeistof in beeld gebracht. Bij een CT-scan (computerized tomography scan) wordt röntgenstraling onder verschillende hoeken door het lichaam gestuurd. Een CT-scan brengt de coronairarteriën rechtstreeks in 115

10 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels beeld, zodat de mate van kalkafzetting in de arteriën kan worden gemeten. Bij fatty streaks is er sprake van vetstapeling in de tunica intima, de binnenste laag van de vaatwand. Fatty streaks vormen het begin van atheroslerose en zijn zichtbaar als langwerpige, vlakke verkleuringen van de vaatwand die steeds langer en dikker worden. Ze zijn al aanwezig op de kinderleeftijd en nemen tot ongeveer de leeftijd van twintig jaar in aantal toe, om daarna constant te blijven of af te nemen. De atherosclerotische plaque is het beginstadium van klinische atherosclerose en wordt gekenmerkt door de intracellulaire en extracellulaire ophoping van lipiden in de vaatwand en de vorming van littekenweefsel. Een atherosclerotische plaque begint als een witachtig grijze verdikking van de tunica intima met een centrale kern van lipiden, cholesterolkristallen en schuimcellen, omgeven door een dun bindweefselkapsel. De plaque leidt tot vernauwing van de arterie, waardoor de bloedstroom wordt bemoeilijkt (figuur 6.9 ). In een latere fase kunnen in de plaques bloedingen, ulceraties en littekenvorming ontstaan. Volledige afsluiting van een bloedvat is het gevolg van trombose, waarbij een trombus (bloedstolsel) in het gebied van de plaque ontstaat door turbulentie van het bloed. Mannen en patiënten met een eerdere hart- of vaatziekte hebben een verhoogde kans op atherosclerose. Beïnvloedbare risicofactoren zijn hypercholesterolemie, verhoogde bloeddruk, diabetes mellitus, obesitas, gebrek aan lichaamsbeweging, onder- of onbehandelde hypertensie en roken. Atherosclerose geeft meestal pas klachten wanneer de slagader ernstig vernauwd is. De symptomen hangen af van de plaats en de mate van vernauwing. Afslui- Figuur 6.8 Arterie met atherosclerose Figuur 6.9 Bloedvaten A. Normale slagader B. Vasoconstrictie C. Arteriosclerose en atherosclerose 116

11 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 ting van de kransslagaders kan leiden tot pijn op de borst en kortademigheid. Afsluiting van de carotiden (halsslagaders) vermindert de bloedtoevoer naar de hersenen, waardoor een beroerte kan ontstaan. Atherosclerose in de slagaders van de benen leidt tot kramp tijdens het lopen door een verminderde bloedtoevoer naar de spieren; in ernstige gevallen kan ulcusvorming en gangreen van de extremiteiten ontstaan. Verlaging van de bloeddruk en van de cholesterolspiegel en leefstijlveranderingen spelen een belangrijke rol bij de behandeling van atherosclerose en het voorkomen van complicaties. Middelen tegen hoge bloeddruk en cholesterolverlagende middelen worden vaak bij atherosclerose voorgeschreven. Een groot aantal klinische onderzoeken heeft het nut aangetoond van cholesterolverlaging. Behandeling van hoge bloeddruk verkleint de kans op verdere arteriële beschadiging. Perifere arteriële vaatziekten Aandoeningen van de perifere arteriën leiden evenals aandoeningen van de krans- of halsslagaders tot ischemie (verminderde weefseldoorbloeding), pijn, functieverlies, infarcering en weefselversterf. Atherosclerose is een belangrijke oorzaak van perifere arteriële vaatziekten. Atherosclerose tast vooral de arteriën distaal van de aortabifurcatie aan, zoals de arteria femoralis en de arteria poplitea. De aandoening komt vooral voor bij mannen boven de 60 jaar. De risicofactoren zijn dezelfde als die voor atherosclerose, en omvatten erfelijke en omgevingsfactoren. Het voornaamste symptoom van chronische obstructieve perifere arteriële aandoeningen is claudicatio intermittens ( etalagebenen ). Andere symptomen zijn een dunne (atrofie), bleke huid, verminderde haargroei op de onderbenen en slecht genezende wondjes. De voeten voelen vaak koud aan en de perifere arteriële pulsaties zijn zwak of afwezig. Als de bloedtoevoer aanzienlijk is verminderd en onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen worden aangevoerd, kunnen ischemische pijn in rust, ulceraties en gangreen het gevolg zijn. Met behulp van een looponderzoek, duplexonderzoek en contrastangiografie kan de diagnose claudicatio intermittens worden bevestigd. De behandeling van perifeer vaatlijden richt zich op het voorkomen van verdere complicaties. Leefstijladviezen, zoals stoppen met roken en gezonde voeding, maken deel uit van de behandeling. Regelmatig rustig wandelen kan de circulatie rond de stolsels verbeteren. Voorkomen van letsel is belangrijk, omdat de huid kwetsbaar is en slechts langzaam geneest. Soms worden cholesterolverlagende medicijnen, bloedverdunners of antihypertensiva voorgeschreven. In ernstige gevallen kan een dotterbehandeling of een bypassoperatie aangewezen zijn. Bij een bypassoperatie wordt een omleiding langs de vernauwing in het bloedvat gemaakt. Atherectomie, een operatieve verwijdering van de atherosclerotische placque is mogelijk als slechts een klein deel van het vat is aangedaan. Ziekte van Raynaud De ziekte van Raynaud wordt veroorzaakt door vasospasmen, ernstige kramp van de arteriën en arteriolen in de vingers en soms ook in de tenen. De ziekte van Raynaud komt voornamelijk voor bij gezonde jonge vrouwen. De symptomen worden meestal uitgelokt door kou of emoties (figuur 6.10 ). De oorzaak van de vaatspasmen is nog onbekend, maar heeft mogelijk te maken met hyperactiviteit van het sympathische zenuwstelsel. Typische verschijnselen van vasospasmen zijn de witte tot blauwe verkleuring van de vingers of tenen en een koud, doof of tintelend gevoel. De kleurverandering begint meestal aan de vingertoppen en verspreidt zich later over de rest van de vingers en handen. In ernstige gevallen kunnen de nagels broos worden en de huid dikker. Gebrek aan zuurstof en voedingsstoffen kan artritis, ulceraties en (zelden) gangreen van de vingers veroorzaken. Behandeling van de ziekte van Raynaud bestaat uit het vermijden van de uitlokkende factoren. Niet roken, Figuur 6.10 Ziekte van Raynaud (Bart s Medical Library/Phototake NYC) 117

12 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels de handen beschermen tegen de kou en het vermijden van stress zijn belangrijk. In ernstige gevallen kunnen vaatverwijdende medicijnen worden voorgeschreven. Aneurysma van de aorta Een aneurysma van de aorta is een plaatselijke verwijding van de aorta. Aneurysma s worden gewoonlijk beschreven aan de hand van hun plaats en vorm. De meeste aneurysma s zijn spoel- of zakvormig (figuur 6.11 ). Bij een fusiform (spoelvormig) aneurysma is de wand van de aorta over de gehele omtrek symmetrisch verwijd, bij een sacculair (zakvormig) aneurysma is slechts een deel van de wand verwijd. Echocardiografie, CT- en MRI-scan worden vaak voor de diagnostiek gebruikt en voor de controle van het aneurysma. Aneurysma s komen voornamelijk voor in de aorta abdominalis onder de nieren (aneurysma aortae abdominalis) of in de borstholte (aneurysma aortae thoracalis). Een aneurysma in de hersenen komt minder vaak voor. Een aneurysma kan groeien en scheuren (aneurysmaruptuur), met een bloeding in vitale organen zoals hart, hersenen of buik tot gevolg. Aneurysma s van de aorta zijn meestal asymptomatisch en ontstaan voornamelijk bij personen ouder dan 50 jaar, en vaker bij mannen dan bij vrouwen. Atherosclerose is de belangrijkste oorzaak van een aneurysma van de aorta. Andere oorzaken zijn bindweefselziekten en trauma. Afhankelijk van de grootte moet een aneurysma soms geopereerd worden om een ruptuur te voorkomen. Tijdens de ingreep wordt dan een kunststof vaatprothese aangebracht Stoornissen van de arteriële druk Hypertensie De arteriële bloeddruk is een maat voor de druk die het bloed uitoefent op de vaatwand. Bij gezonde volwassenen hoort de bovendruk, de systolische druk, minder dan 120 mmhg te zijn en de onderdruk, de diastolische druk, minder dan 80 mmhg. De bloeddruk fluctueert gedurende de dag; hij wordt hoger bij inspanning en lager in rust (tabel 6.1 ). Bij volwassenen is sprake van hypertensie als de gemiddelde arteriële bloeddruk hoger is dan 140/90 mmhg. Hogere leeftijd, tekort aan lichaamsbeweging, overgewicht, hoge zout- en alcoholconsumptie en hoge bloeddruk in de familie zijn risicofactoren voor hypertensie. Mensen van het negroïde ras hebben eveneens een hoger risico. Hoge bloeddruk is de meest voorkomende aandoe- A B Figuur 6.11 Aneurysma s: A. Zakvormig aneurysma (Simon Fraser/RNC, Newcastle/Photo Researchers) B. Spoelvormig aneurysma (Zephyr/Photo Researchers) 118

13 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 Tabel 6.1 Normale en hoge bloeddruk Systolisch (mmhg) Optimaal < 120 en < 80 Normaal en/of Hoognormaal en/of Diastolisch (mmhg) Graad 1 hypertensie en/of Graad 2 hypertensie en/of Graad 3 hypertensie > 180 en/of > 110 ning van hart en vaten en komt voor bij ongeveer 20 procent van de wereldbevolking. Hypertensie wordt beschouwd als een van de belangrijkste risicofactoren voor hartaandoeningen, beroerte en nieraandoeningen (tabel 6.2 ). Doordat een verhoogde bloeddruk meestal geen of weinig klachten geeft, is er sprake van een enorme onderdiagnostiek en onderbehandeling. Meting van de bloeddruk speelt een belangrijke rol bij de diagnostiek en de controle van hypertensie. De diagnose hypertensie mag pas worden gesteld als de gemiddelde bloeddruk tijdens meerdere metingen ten minste 140 mmhg systolisch of 90 mmhg diastolisch is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire hypertensie. Primaire hypertensie wordt ook essentiële hypertensie genoemd; er is dan geen aanwijsbare oorzaak voor de verhoogde systolische en diastolische druk. In ongeveer procent van de gevallen is sprake van primaire hypertensie. Secundaire of symptomatische hypertensie is het gevolg van andere ziekten, zoals nieraandoeningen. Primaire hypertensie veroorzaakt zelden klachten. Tabel 6.2 Kans op een CVA of hartaandoening bij een verhoogde bloeddruk Bloeddruk (mmhg) Risico 115/75 Normaal 135/85 Tweemaal zo hoog 115/95 Viermaal zo hoog 175/105 Achtmaal zo hoog Mogelijke symptomen hangen meestal samen met de langetermijneffecten van de verhoogde bloeddruk op nieren, hart, ogen en bloedvaten. Hypertensie is een belangrijke risicofactor voor atherosclerose en andere hart- en vaatziekten, zoals hartfalen en cerebrovasculaire aandoeningen. De behandeling van primaire en secundaire hypertensie is gericht op het verlagen van de bloeddruk en voorkoming van schade aan de organen. Patiënten met secundaire hypertensie zijn vaak gebaat bij de behandeling van de onderliggende aandoening. Leefstijlveranderingen zoals gewichtsverlies, meer lichaamsbeweging en een lagere zoutconsumptie, versterken het effect van de medicijnen en verkleinen de kans op complicaties. De soort medicatie hangt af van de ernst van de hypertensie, de leeftijd, persoonlijke risicofactoren en andere omstandigheden. Pulmonale hypertensie Bij pulmonale hypertensie is de bloeddruk in de longslagaders verhoogd. In rust is deze druk gemiddeld ongeveer 14 mmhg. Bij pulmonale hypertensie is deze druk hoger dan 25 mmhg in rust en hoger dan 30 mmhg bij inspanning. Pulmonale hypertensie en de ernst ervan kunnen op verschillende manieren worden vastgesteld. Echocardiografie geeft informatie over de ernst van de pulmonale hypertensie, de druk in de longslagaders en de mogelijke oorzaak. Op een ECG zijn eventuele hartafwijkingen te zien. Longfunctieonderzoek, longscans en bloedonderzoek zijn geschikt om secundaire oorzaken vast te stellen. Met hartkatheterisatie kan de bloeddruk in de longslagaders worden gemeten. Pulmonale hypertensie kan zowel idiopathisch als secundair zijn. Pulmonale hypertensie gaat gepaard met de volgende veranderingen in het pulmonale vaatbed: vaatvernauwing, proliferatie van endotheelcellen of van gladde spiercellen, en fibrose van de tunica intima en trombose in capillairen en arteriolen. Celproliferatie leidt tot verdikking van de arteriële vaatwand en het littekenweefsel zorgt voor vernauwing van het lumen. Lokale fibrose van de tunica intima en trombose ten slotte veroorzaken afsluiting van het vat. Symptomen van pulmonale hypertensie zijn dyspneu (kortademigheid), vermoeidheid en syncope (flauwvallen). Naarmate de aandoening vordert, vermindert de pompfunctie van het hart en treden de symptomen ook in rust op. 119

14 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels Zonder behandeling is de prognose van pulmonale hypertensie slecht. Bij patiënten met ernstige klachten is agressieve behandeling nodig om de onderliggende oorzaak weg te nemen, de symptomen te bestrijden en de kwaliteit van leven te verbeteren. Tot de behandelmogelijkheden behoren medicatie, zuurstoftherapie en longtransplantatie. preventief Zoutgebruik De meeste mensen gebruiken meer zout (natrium) dan ze nodig hebben. Overmatig zoutgebruik is één van de oorzaken van een te hoge bloeddruk; een vermindering van procent van de zoutinname kan de kans op een hartaanval of een beroerte verminderen. De volgende leefstijladviezen kunnen helpen om de bloeddruk te verlagen: Gezond gewicht. Gewichtsverlies is de allerbeste niet-medicamenteuze methode om de bloeddruk te verlagen. Voldoende beweging. Dagelijks een half uur bewegen kan de bloeddruk verlagen, vooral in combinatie met gewichtsverlies. Matig met alcohol. Alcohol verhoogt de bloeddruk, ook bij mensen zonder hypertensie. Eet minder vetten en meer groente en fruit. Vitaminerijke, vetarme voeding leidt tot een lagere bloeddruk. Minder zout. Gebruik maximaal 6 g zout per dag (minder dan één theelepel). Stoppen met roken Aandoeningen van het veneuze vaatstelsel Veneuze bloedsomloop in de onderste extremiteiten Het veneuze stelsel in de onderste extremiteiten bestaat uit oppervlakkige en diepe venen. Bloed uit de huid en het onderhuidse weefsel verzamelt zich in de oppervlakkige venen en wordt via de diepe venen naar het hart getransporteerd. In de venen bevinden zich kleppen die verhinderen dat het bloed terugstroomt. Contractie van de beenspieren zorgt ervoor dat het bloed richting hart stroomt; dit wordt ook wel spierpomp genoemd. Spataderen Varices (spataderen) zijn verwijde, gekronkelde venen. Ze ontstaan meestal oppervlakkig in het been, bijvoorbeeld in de vena saphena magna. De venen zijn gezwollen, knobbelig en soms pijnlijk. Spataderen worden veroorzaakt door stuwing van het bloed in de venen wanneer de bloedstroom belemmerd wordt (figuur 6.12 ). Spataderen kunnen als beroepsziekte voorkomen bij langdurig zittend of staand werk. Normaal wordt het bloed door contractie van de beenspieren van de ene klep naar de andere gestuwd. Zonder deze spierpomp komt de bloedstroom tot stilstand. De venen zetten uit en de druk op de gesloten kleppen en de dunne wanden neemt toe. Bij ernstige verwijding van de venen functioneren de kleppen niet meer. Andere oorzaken van varices zijn zwangerschap of een tumor in de baarmoeder; door druk op de vaten worden de venen dichtgedrukt en de bloedstroom belemmerd. Ook erfelijke factoren en obesitas spelen een rol. Complicaties van spataderen zijn ulcera en infecties als gevolg van de slechte circulatie, en bloedingen als gevolg van de verzwakte vaatwanden. De behandeling hangt af van de ernst van de symptomen. Een elastische kous (compressietherapie) bevordert de bloedsomloop en verlicht de klachten. De klachten kunnen ook verminderen door voldoende beweging en hoogstand van de benen bij langdurig zitten. Een van de behandelingen is crossectomie ofwel strippen, waarbij de spataderen worden verwijderd. De veneuze afvoer wordt dan overgenomen door de collaterale circulatie. Een andere behandeling is sclerocompressietherapie, waarbij een sterke zoutoplossing in de spataderen wordt gespoten. Deze irriterende stof beschadigt de binnenbekleding van de vaatwand, die daarna met behulp van continue compressie gedurende een aantal weken zal verkleven. Teleangiëctasieën en bezemrijsvarices ( spider veins ) zijn zeer kleine rode of blauw gekleurde spatadertjes die een dicht netwerk vormen onder de huid (figuur 6.13 ). De oorzaak is onbekend; mogelijk spelen erfelijke factoren een rol. Teleangiëctasieën komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Oestrogenen spelen waarschijnlijk een rol bij het ontstaan, aangezien teleangiëctasieën samenhangen met pilgebruik, zwangerschap of hormoonsubstitutietherapie. Als er cosmetische bezwaren zijn, kunnen teleangiëctasieën even- 120

15 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 Figuur 6.13 Spider veins (Met dank aan Jason L. Smith, MD) Figuur 6.12 Ontwikkeling van spataderen tueel met lasertherapie worden behandeld. Door de verhitting zullen de kleine adertjes verschrompelen. Chronische veneuze insufficiëntie Bij chronische veneuze insufficiëntie is de veneuze terugvoer naar het hart verminderd. Chronische veneuze insufficiëntie wordt meestal veroorzaakt door varices. Andere oorzaken zijn diepe veneuze trombose of een verminderde werking van de spierpomp. Zoals bij veel andere aandoeningen speelt de anamnese een belangrijke rol in de diagnostiek. Risicofactoren zijn een hogere leeftijd, obesitas, familiair voorkomen, zwangerschap, een staand beroep en weinig lichaamsbeweging. Bij het aanvullend onderzoek spelen doppler- en duplexonderzoek een grote rol. Hierbij worden de doorgankelijkheid van de bloedvaten, de stroomrichting van het bloed en de functie van de kleppen met behulp van ultrageluidsgolven onderzocht. Ook kan hiermee een trombus worden opgespoord. Het onderzoek kan worden herhaald met een stuwband om het been, waarbij de bloedstroom na decompressie wordt onderzocht. Tot de symptomen van een veneuze insufficiëntie behoren pitting oedeem, atrofie van de huid, hyperpigmentatie, pijn en jeuk. In een later stadium kunnen ulcera ontstaan. Chronische veneuze insufficiëntie komt vooral voor bij vrouwen van jaar en mannen van jaar. De behandeling hangt af van de ernst van de klachten. Meestal wordt begonnen met steunkousen. Deze versterken onder andere de kuitspierpomp en bevorderen de afvoer van het bloed uit de benen. Door middel van een operatie kunnen de veneuze kleppen worden vervangen of eventuele spataders worden gestript (zie hiervoor). Bij deze laatste ingreep wordt de betreffende vene proximaal afgebonden, waarna een draad vanuit de knie of enkel door de vene omhoog geschoven wordt. Het uiteinde van de draad wordt aan de wand van de vene vastgezet, waarna de draad samen met de vene naar buiten wordt getrokken. Veneuze trombose Bij diepe veneuze trombose ontstaat een bloedstolsel in de diepe venen van de onderste extremiteiten. Veneuze trombose gaat gepaard met een ontstekingsrespons in de vaatwand. Tot de risicofactoren voor veneuze trombose behoren aandoeningen die veneuze stase (stilstand van veneus bloed), beschadiging van de vaatwand en een veranderde samenstelling van het bloed, zoals hypercoagulabiliteit (verhoogde stollingsneiging), veroorzaken. Ouderen en postoperatieve patiënten hebben een verhoogde kans op veneuze trombose, doordat immobiliteit tot een verminderde bloedstroom en stuwing van veneus bloed in de onderste extremiteiten leidt. Veneuze trombose verloopt in 50 procent van de gevallen asymptomatisch. Ontstekingsverschijnselen, zoals pijn in het been, zwelling en een warme, roodpaars 121

16 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels verkleurde huid zijn aanwijzingen voor veneuze trombose. Vroege opsporing en preventie van veneuze trombose zijn essentieel om levensbedreigende complicaties te voorkomen, zoals longembolie, waarbij een veneus stolsel loslaat en via de bloedbaan de longcirculatie bereikt. Vroege mobilisatie na een operatie of bevalling, kuitspieroefeningen en steunkousen kunnen de kans op trombose verminderen. Patiënten met een verhoogd risico krijgen meestal heparine of een andere bloedverdunner voorgeschreven. Een bloedstolsel kan operatief worden verwijderd Stoornissen van de hartfunctie Coronaire hartziekte De coronaire bloedsomloop voorziet het hart van zuurstof en voedingsstoffen en is dan ook essentieel voor de bloedvoorziening van de rest van het lichaam. De metabole behoeften van het lichaam zijn onderhevig aan sterke en snelle veranderingen, zodat continue aanpassing van de hartfunctie en de circulatie nodig is. Wanneer het zuurstofaanbod minder is dan de zuurstofbehoefte van het hart, kan dit leiden tot ischemie, verminderde contractiliteit, aritmie, infarct of overlijden. De voorlopige diagnose van coronaire hartziekte wordt gebaseerd op de anamnese, het lichamelijk onderzoek en een ECG (elektrocardiogram). Tijdens de anamnese moet aandacht worden besteed aan de risicofactoren voor coronaire hartziekten, waarvan leefstijlfactoren de belangrijkste zijn. Met een ECG wordt de elektrische activiteit van het hart gemeten en kunnen eventuele afwijkingen van het hartritme of de plaats van eventuele weefselbeschadiging worden vastgesteld. Andere diagnostische onderzoeken zijn de inspanningstest, echocardiografie, coronaire angiografie, hartkatheterisatie en bloedonderzoek. Bij coronaire hartziekten is de bloedstroom door de kransvaten verminderd, meestal door atherosclerose. Meer dan 90 procent van de mensen met een coronaire hartziekte heeft atherosclerose van de kransslagaders. In tabel 6.3 staan de risicofactoren voor atherosclerotische hart- en vaatziekten. Coronaire hartziekten zijn over de hele wereld de voornaamste doodsoorzaak. Jaarlijks overlijden ongeveer 3,8 miljoen mannen en 3,4 miljoen vrouwen aan een ziekte van de kransslagaders. De vergrijzing van de wereldbevolking heeft grote gevolgen. Rond 2025 zal van de mensen die overlijden aan een coronaire hartziekte ruim 60 procent ouder dan 65 jaar zijn en ruim 40 procent ouder dan 75 jaar. Tot de symptomen van coronaire hartziekten behoren angina pectoris (pijn of een drukkend gevoel op de borst als gevolg van ischemie), palpitaties (hartkloppingen), duizeligheid of flauwvallen, vermoeidheid na inspanning of in rust en kortademigheid. De ernstigste uitingen van coronaire hartziekten zijn het myocardinfarct (hartinfarct of hartaanval, figuur 6.14 ) en plotselinge hartdood. Hevige pijn op de borst, kortademigheid, misselijkheid, bleekheid, zwakheid en bewustzijnsverlies zijn symptomen van een hartaanval. De behandeling van coronaire hartziekten hangt af van ernst en de eventuele risicofactoren op extra comorbiditeit of overlijden. Medicamenteuze behandeling bestaat uit bloeddrukverlagende middelen, bloedverdunners, diuretica (middelen die de vochtafdrijving versterken), nitraten zoals nitroglycerine tegen de pijn op de borst en cholesterolverlagende middelen. Leefstijlveranderingen, zoals gezond eten en voldoende lichaamsbeweging, kunnen helpen voorkomen dat de ziekte erger wordt. Tabel 6.3 Risicofactoren voor atherosclerose Bewezen risicofactoren Roken Hoge bloeddruk Hoog LDL-cholesterol Laag HDL-cholesterol Diabetes mellitus Metabool syndroom Mogelijke risicofactoren Protrombotische toestand Pro-inflammatoire toestand Insulineresistentie Onderliggende risicofactoren Vetrijk eten Weinig lichaamsbeweging Obesitas Familiair voorkomen Bron: Gebaseerd op S.M. Grundy (2007) Cardiovascular and metabolic risk factors: how can we improve outcomes in the high-riskpatient. American Journal of Medicine, 120(9A):S3-S9. 122

17 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 Figuur 6.14 Overleving na een myocardinfarct. 40 procent van de overlevenden na één week krijgen late complicaties die leiden tot de dood. De tienjaarsoverleving is ongeveer 25 procent. Coronaire angioplastiek (dotteren of ballondilatatie ) is een procedure waarbij een vernauwde of verstopte kransslagader met behulp van een ballonnetje wordt verwijd (figuur 6.15 ). De katheter met het ballonnetje wordt via de lies in de arteria femoralis (dijbeenslagader) gebracht en naar de vernauwde kransslagader geleid. De ballon wordt opgeblazen, zodat de slagader verwijdt. Soms wordt tijdens deze ingreep een zogenaamde stent ingebracht. Dit is een soort huls van metaaldraad die om de ballon is gemonteerd. Als de ballon uitzet, wordt de stent in de binnenkant van de vaatwand gedrukt. Deze stent zorgt ervoor dat het lumen open blijft. Omdat de vaten vaak na maanden of jaren weer vernauwen (restenose), worden de stents vaak gecoat met middelen die dit voorkomen. In geval van ernstige afsluiting van de kransslagaders kan een coronaire bypassoperatie nodig zijn. Hierbij wordt de vernauwing van de kransslagader overbrugd, zodat de bloedtoevoer naar het hart hersteld wordt. De chirurg maakt van een gezond bloedvat uit een ander deel van het lichaam een omleiding tussen de aorta en de vernauwde kransslagader. Afhankelijk van het aantal vernauwde kransslagaders kunnen een of meer van zulke omleidingen worden aangelegd (figuur 6.16 ) Aandoeningen van myocard Figuur 6.15 Angioplastiek. Let op de stent. (ISM/Phototake) Myocarditis Myocarditis is een ontsteking van de hartspier. De ontsteking wordt veroorzaakt door virussen zoals het coxsackievirus, adenovirus en echovirus. Andere mogelijke oorzaken zijn infectie met hiv of bepaalde bacteriën. 123

18 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels Figuur 6.16 Bypassoperatie van de kransslagaders (Antonia Reeve/Photo Researchers) De diagnose kan op grond van de klinische symptomen worden gesteld. Op een ECG zijn eventuele geleidingsstoornissen zichtbaar. Met behulp van echocardiografie kan een verdikking of ontsteking van de hartspier worden vastgesteld. Een bloedkweek wordt gedaan om een infectie aan te tonen. Een toename van bepaalde hartenzymen in het bloed bevestigt dat er sprake is van beschadiging van het myocard. Myocarditis verloopt vaak asymptomatisch. De patiënten hebben meestal een virale infectie doorgemaakt. Mogelijke symptomen zijn koorts, kortademigheid, tachycardie (versnelde hartslag) of pijn op de borst. Het doel van de behandeling is om verdere schade aan de hartspier te voorkomen. Behandeling bestaat uit symptoombestrijding en behandeling van de onderliggende infectie met antibiotica. Rust en het vermijden van lichamelijke inspanning verminderen de belasting van het hart. Cardiomyopathie Cardiomyopathie is een functionele aandoening van de hartspier. Er zijn drie typen: gedilateerde, hypertrofische en restrictieve cardiomyopathie (figuur 6.17 ). Gedilateerde of congestieve cardiomyopathie is de meest voorkomende vorm en wordt gekenmerkt door vergroting van de kamer, verminderde contractiliteit en symptomen van hartfalen. Oorzaken van gedilateerde cardiomyopathie zijn infectie, myocarditis, toxische stoffen, stofwisselingsziekten, erfelijke aandoeningen en immuunziekten. Als de oorzaak onbekend is, wordt de aandoening ook wel idiopathische gedilateerde cardiomyopathie genoemd. Symptomen van gedilateerde cardiomyopathie zijn dyspneu d effort, orthopneu, gevoel van zwakte, vermoeidheid, ascites (vochtophoping in de buikholte) en perifeer oedeem. De behandeling is gericht op vermindering van de symptomen en bestaat uit medicijnen en rust. In ernstige gevallen moet harttransplantatie worden overwogen. Ventriculaire hypertrofie (verdikking van de ventrikelwand) is het belangrijkste kenmerk van hypertrofische cardiomyopathie. Deze aandoening treedt op bij jongvolwassenen en is de belangrijkste oorzaak van plotselinge hartdood bij jongeren. De etiologie is vaak onbekend, hoewel in een klein aantal gevallen genetische mutaties zijn vastgesteld. De behandeling van hypertrofische cardiomyopathie is vooral gericht op symptoombestrijding en het voorkomen van acute hartdood. Wanneer medicamenteuze behandeling faalt, is operatief ingrijpen mogelijk. Bij deze operatie kan een deel van het spierweefsel van het ventriculaire septum worden verwijderd. Restrictieve cardiomyopathie is de minst voorkomende vorm en gaat gepaard met een verminderde vullingsdruk en vorming van littekenweefsel in de wand van het hart. De verminderde vullingsdruk is het gevolg van ernstige stijfheid van de ventrikelwanden. Deze aandoening is endemisch in delen van Afrika, Zuid- en Midden-Amerika en Azië. De belangrijkste oorzaak is amyloïdose, een groep aandoeningen waarbij abnormale eiwitten neerslaan in een of meer orgaanstelsels. Symptomen van restrictieve cardiomyopathie zijn pijn Figuur 6.17 Cardiomyopathie 124

19 Aandoeningen van hart- en vaatstelsel 6 Figuur 6.18 Bacteriële endocarditis op de borst, dyspneu, orthopneu, perifeer oedeem, ascites, gevoel van zwakte en vermoeidheid Aandoeningen van het endocard Infectieuze endocarditis Infectieuze endocarditis is een infectie van het endocard en de hartkleppen. De ziekte komt vooral voor bij kinderen en volwassenen met een verhoogd risico als gevolg van reumatische hartaandoeningen, klepafwijkingen, degeneratieve hartaandoeningen en intraveneus drugsgebruik. Infectieuze endocarditis kan door allerlei bacteriën en schimmels worden veroorzaakt. Bij acute infectieuze endocarditis ontwikkelen zich vegetaties op de hartkleppen, zoals wordt afgebeeld in figuur Deze vegetaties bestaan uit infectieuze organismen en celresten, ingebed in een fibreus stolsel. Als fragmenten van de vegetaties loslaten, kunnen deze via de bloedbaan (embolie) de hersenen, nieren, longen of andere vitale organen bereiken en daar nieuwe infecties veroorzaken. Een embolus kan ook leiden tot plotselinge afsluiting en scheuring van bloedvaten in de huid of andere organen. De symptomen van infectieuze endocarditis zijn meestal aspecifiek. Symptomen zijn onder andere koorts, koude rillingen, een nieuw of veranderend hartgeruis en verschijnselen van embolie. Met een bloedkweek kan de precieze verwekker worden bepaald, zodat gerichte behandeling mogelijk is. Met echocardiografie kunnen onderliggende klepafwijkingen en de vegetaties in beeld worden gebracht. Er moet zo snel mogelijk worden begonnen met intraveneuze toediening van antimicrobiële middelen om het veroorzakende microorganisme uit te roeien. Een operatie kan noodzakelijk zijn wanneer de hartkleppen ernstig zijn aangetast. Reumatische hartaandoeningen Reumatische hartaandoeningen zijn het gevolg van een infectie van de huid, keel of oren met hemolytische streptokokken uit groep A, hoewel deze organismen al verdwenen zijn als de ziekte zich openbaart. Ongeveer twee weken na de streptokokkeninfectie ontstaat acuut reuma. Kenmerkende verschijnselen van acuut reuma zijn koorts, ontstoken en pijnlijke gewrichten, verminderde eetlust en soms huiduitslag. Acuut reuma is een auto-immuunziekte die ontstaat doordat de antistoffen tegen de groep A-streptokokken een reactie aangaan met lichaamseigen weefsels. Ook het hart, en dan meestal de mitralisklep, kan hierbij worden aangedaan. Bloedstolsels slaan neer op de ontstoken kleppen en vormen vegetaties op de rand van de slippen. De slippen, die normaal soepel zijn, worden dikker en verkleven met elkaar. Als de opening van de klep door verkleving van de slippen ernstig vernauwd is, spreekt men van stenose. Later vormt zich bindweefsel, dat de neiging heeft zich samen te trekken. Schrompeling van de kleppen kan leiden tot insufficiëntie ( lekken ) van de klep, doordat de slippen niet meer voldoende sluiten. Acuut reuma komt vooral voor bij kinderen en jongvolwassenen. Adequate behandeling van een streptokokkeninfectie met antibiotica kan acuut reuma en de bijbehorende complicaties voorkomen Hartklepaandoeningen Kleppen zorgen ervoor dat het bloed in één richting door het hart stroomt. Tot de klepaandoeningen behoren klepstenose en klepinsufficiëntie. Bij stenose is sprake van een vernauwde doorgang, doordat de klep zich niet meer normaal kan openen. Bij klepinsufficiëntie sluiten de kleppen onvoldoende en kan het bloed langs de klep terugstromen. Klepstenose leidt tot verwijding van het hartcompartiment dat het bloed via de aangedane klep moet uitpompen, en tot een verminderde vulling van het compartiment voorbij 125

20 6 DEEL 2 aandoeningen van de orgaanstelsels de klep. Klepinsufficiëntie veroorzaakt verwijding en overbelasting van het hartcompartiment dat het bloed via de aangedane klep moet uitpomen. Mitralisstenose Bij mitralisstenose is de opening tussen de slippen van de klep vernauwd. De slippen zijn stijver en gedeeltelijk met elkaar vergroeid. Er ontstaat een diepe trechtervorm, waardoor de bloedstroom van de linker boezem naar de linker kamer veel weerstand ondervindt. Door de verhoogde tegendruk ontstaat in de linker boezem een geleidelijke hypertrofie (verdikking) van de atriumwand. De rechterkant van het hart is eveneens aangedaan (figuur 6.19 ). De verhoogde druk in het linker atrium bemoeilijkt de instroom van bloed vanuit de longvenen, wat tot een verhoogde bloeddruk in de longvenen leidt. Naarmate de stuwing van het bloed in de longvaten toeneemt, lekt steeds meer vocht uit de bloedvaten naar de interstitiële ruimte en ontstaat longoedeem. Doordat de uitwisseling van gassen in de longen steeds moeilijker wordt, ontstaat perifere cyanose. Het hart moet steeds harder werken om het bloed weg te krijgen; hartfalen is dan ook een belangrijke complicatie van mitralisstenose. Daarnaast kunnen trombo-embolische complicaties optreden als gevolg van de klepafwijking. Er is een verhoogde kans op trombusvorming (vorming van bloedstolsels) op de beschadigde klep. Als dit stolsel loslaat en in de bloedbaan terechtkomt (embolie), kan het elders in het lichaam een bloedvat naar de hersenen, nieren of een ander vitaal orgaan afsluiten. De voornaamste oorzaak van mitralisstenose is acuut reuma met ontsteking van de mitralisklep. De slippen van de mitralisklep kunnen met elkaar verkleven of verlittekenen. Acuut reuma komt vooral voor bij kinderen van vijf tot vijftien jaar; een mitralisstenose kan echter jaren onopgemerkt blijven. Bij klepstenose kan de opening van de klep met behulp van ballonvalvuloplastiek worden verwijd. Als complicatie van deze operatie kan een lekkende klep ontstaan; in dat geval moet deze worden vervangen door een kunstklep. Mitralisinsufficiëntie Bij mitralisinsufficiëntie kan de klep zich niet meer geheel sluiten, waardoor bloed naar de boezems teruglekt wanneer de kamers zich samentrekken. Als de hoeveelheid bloed en de druk in de linker boezem toe- Figuur 6.19 Effecten van mitralisklepstenose op het hart 126

CARDIOLOGIE. Deel 1. H.H. TAN, arts 2015

CARDIOLOGIE. Deel 1. H.H. TAN, arts 2015 CARDIOLOGIE Deel 1 H.H. TAN, arts 2015 CARDIOLOGIE 2 CHRISTIAAN BARNARD (1967): Eerste harttransplantatie DE BLOEDSOMLOOP - bestaat uit twee delen * grote bloedsomloop (lichaamscirculatie) * kleine bloedsomloop

Nadere informatie

BASISSTOF 1 HET BLOED OM TE ONTHOUDEN

BASISSTOF 1 HET BLOED OM TE ONTHOUDEN BASISSTOF 1 HET BLOED Bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen en bloedplaatjes. 55% is bloedplasma. 45% bloedcellen en bloedplaatjes. Er zijn twee soort bloedcellen: rode bloedcellen en witte bloedcellen.

Nadere informatie

Risicofactoren die een rol spelen in het proces van atherosclerose zijn:

Risicofactoren die een rol spelen in het proces van atherosclerose zijn: Arterieel vaatlijden Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer (slagaderlijk) arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018

Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018 Seniorenraad Son en Breugel 22 juni 2018 1 1 Houd je hart gezond Programma Leefstijl Risicofactoren Meest voorkomende hart- en vaatziekten Gezond bewegen 2 2 Werking van het hart 3 3 Werking van het hart

Nadere informatie

Take-home toets. Thema 4.3.1: Anatomie en fysiologie van het hart en de circulatie

Take-home toets. Thema 4.3.1: Anatomie en fysiologie van het hart en de circulatie Take-home toets Thema 4.3.1: Anatomie en fysiologie van het hart en de circulatie 1. I Arterien vervoeren altijd zuurstofrijk bloed II Arterien vervoeren het bloed naar het hart 2. Waar vindt de kleine

Nadere informatie

Arterieel vaatlijden. Wat is er aan de hand? Atherosclerose. Risicofactoren. Roken. Hoge bloeddruk. Diabetes mellitus

Arterieel vaatlijden. Wat is er aan de hand? Atherosclerose. Risicofactoren. Roken. Hoge bloeddruk. Diabetes mellitus Arterieel vaatlijden Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer (slagaderlijk) arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

Vermoeidheid & hartziekten

Vermoeidheid & hartziekten Vermoeidheid & hartziekten Menno Baars, cardioloog HartKliniek Nederland april 2014 Cardioloog van de nieuwe HartKliniek Nieuwe organisatie van eerstelijnscardiologiecentra Polikliniek & dagbehandeling

Nadere informatie

Arterieel vaatlijden. Chirurgie. Beter voor elkaar

Arterieel vaatlijden. Chirurgie. Beter voor elkaar Arterieel vaatlijden Chirurgie Beter voor elkaar Arterieel vaatlijden Er is bij u een afwijking in één van de slagaders vastgesteld. Deze afwijking is het gevolg van de afzetting van vet in de wand en

Nadere informatie

Boezemfibrilleren. De bouw en werking van het hart

Boezemfibrilleren. De bouw en werking van het hart Boezemfibrilleren Boezemfibrilleren is een stoornis in het hartritme. Uw hartslag wordt onregelmatig. U kúnt dit voelen, maar dat hoeft niet. Van alle mensen met boezemfibrilleren voelt ongeveer 10 tot

Nadere informatie

Dokter op Dinsdag. Jawed Polad Interventiecardioloog Jeroen Bosch Ziekenhuis

Dokter op Dinsdag. Jawed Polad Interventiecardioloog Jeroen Bosch Ziekenhuis Dokter op Dinsdag Jawed Polad Interventiecardioloog Jeroen Bosch Ziekenhuis Het hart is voornamelijk gemaakt van speciale spier. Het hart pompt bloed in de slagaders (bloedvaten) die het bloed naar alle

Nadere informatie

Arteriosclerose. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Arteriosclerose. Ziekenhuis Gelderse Vallei Arteriosclerose Ziekenhuis Gelderse Vallei U hebt een folder in handen met daarin uitleg over de klachten en de behandeling van arteriosclerose. Het is goed u te realiseren dat de situatie voor u anders

Nadere informatie

Hartkwalen Gasping. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart 22-1-2012

Hartkwalen Gasping. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart 22-1-2012 Hartkwalen Gasping De belangrijkste klachten zijn: vermoeidheid kortademigheid (vooral bij inspanning) opgezette benen en enkels onrustig slapen en s nachts vaak plassen 4 Hartfalen sen Hartspierziekte

Nadere informatie

Arterieel vaatlijden. Chirurgie

Arterieel vaatlijden. Chirurgie Arterieel vaatlijden Chirurgie Inhoudsopgave Inleiding 5 Wat is er aan de hand? 5 Atherosclerose 5 Risicofactoren 6 Roken 6 Hoge bloeddruk 6 Diabetes mellitus 6 Cholesterol 7 Overgewicht en te weinig

Nadere informatie

Hart anatomie en fysiologie

Hart anatomie en fysiologie Hart anatomie en fysiologie Anatomie van het hart Het hart is omgeven door een effen vlies, het hartzakje of pericard(3). Het hart ligt in de borstholte, tussen de longen (1), bijna in het midden met de

Nadere informatie

DREIGEND HARTINFARCT

DREIGEND HARTINFARCT DREIGEND HARTINFARCT (onstabiele angina pectoris) In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over een dreigend hartinfarct. Wij adviseren u de informatie zorgvuldig te

Nadere informatie

Arterieel vaatlijden

Arterieel vaatlijden Arterieel vaatlijden Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer (slagaderlijk) arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

anatomie en fysiologie van het hart

anatomie en fysiologie van het hart 1 KLINISCHE INTERPRETATIE VAN ECG S 1 anatomie en fysiologie van het hart 1.1 Het hart is de pomp van het lichaam Het hart pompt met gecoördineerde bewegingen bloed door het lichaam en voorziet zo de weefsels

Nadere informatie

Arterieel vaatlijden 1

Arterieel vaatlijden 1 Arterieel vaatlijden 1 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer arterieel vaatlijden. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van

Nadere informatie

ARTERIEEL VAATLIJDEN 17954

ARTERIEEL VAATLIJDEN 17954 ARTERIEEL VAATLIJDEN 17954 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer arterieel vaatlijden. Het is goed dat u zich realiseert dat bij het vaststellen

Nadere informatie

Naam: BLOEDSOMLOOP. Vraag 1. Waaruit bestaat bloed?

Naam: BLOEDSOMLOOP. Vraag 1. Waaruit bestaat bloed? Naam: BLOEDSOMLOOP Bloed Een volwassen persoon heeft 5 á 6 liter bloed. Dat bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen (rode en witte) en bloedplaatjes. Als bloed een paar dagen heeft gestaan, zakken de

Nadere informatie

Aortaklepinsufficiëntie

Aortaklepinsufficiëntie Hartcentrum Aortaklepinsufficiëntie Patiëntenfolder aandoeningen Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 De werking van een gezond hart... 3 Wat doet het hart?... 3 Hoe zit het hart in elkaar?... 3 De bloedsomloop...

Nadere informatie

Erfelijke aanleg In de ene familie komen meer hart- en vaatziekten voor als in de andere familie.

Erfelijke aanleg In de ene familie komen meer hart- en vaatziekten voor als in de andere familie. Boekverslag door A. 1751 woorden 8 juli 2005 7.9 103 keer beoordeeld Vak Verzorging Wat is arteriosclerose? Letterlijk betekend arteriën slagaders en sclerose betekend verkalking. Arteriosclerose is dus

Nadere informatie

6.9. Werkstuk door E woorden 25 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou. Inhoudsopgave

6.9. Werkstuk door E woorden 25 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou. Inhoudsopgave Werkstuk door E. 1687 woorden 25 juni 2006 6.9 23 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inhoudsopgave Het Bloed De Bloedsomloop De bloedvaten Uitscheiding De Hartslag Weefselvloeistof

Nadere informatie

Richtlijn Vroegtijdige opsporing van aangeboren hartafwijkingen (2005; update verwacht begin 2017)

Richtlijn Vroegtijdige opsporing van aangeboren hartafwijkingen (2005; update verwacht begin 2017) Richtlijn Vroegtijdige opsporing van aangeboren hartafwijkingen (2005; update verwacht 1. Werking van het hart Fysiologie van het hart Afbeelding 1: de normale volwassen bloedsomloop. Bronvermelding: Uitgeverij

Nadere informatie

Problemen met de slagaders

Problemen met de slagaders Arterieel vaatlijden Problemen met de slagaders U heeft een afwijking in de slagaders. In deze informatie wordt hier uitleg over gegeven. Bedenk dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven.

Nadere informatie

LIESPLASTIE (ENDARTERIËCTOMIE OF TEA)

LIESPLASTIE (ENDARTERIËCTOMIE OF TEA) LIESPLASTIE (ENDARTERIËCTOMIE OF TEA) BEHANDELING VAN VERNAUWDE OF VERSTOPTE BEKKEN- EN BEENSLAGADERS - Patiëntinformatie - INLEIDING Welkom op de dienst Vaatheelkunde. Bij u werd een vernauwing of volledige

Nadere informatie

Per minuut wordt er zo'n vijf à acht liter bloed rondgepompt (70 tot 80 maal samentrekken per minuut)."hartdebiet"

Per minuut wordt er zo'n vijf à acht liter bloed rondgepompt (70 tot 80 maal samentrekken per minuut).hartdebiet Het hart en de bloedvaten Het hart is een holle spier die als pomp functioneert. Het hart pompt het bloed doorheen de bloedvaten naar alle delen van ons lichaam. Het hart is onderverdeeld in: 2 voorkamers(

Nadere informatie

Boezemfibrilleren. Lianne Permentier, cardioloog Ommelander Ziekenhuis

Boezemfibrilleren. Lianne Permentier, cardioloog Ommelander Ziekenhuis 27-10-2016 Boezemfibrilleren Lianne Permentier, cardioloog Ommelander Ziekenhuis Opbouw presentatie Bouw en werking hart Het normale hartritme Boezemfibrilleren Oorzaken boezemfibrilleren Behandelmogelijkheden

Nadere informatie

komt terug naar het hart in de linkerboezem, dan naar de linkerkamer en het hele proces begint opnieuw (afb. 1).

komt terug naar het hart in de linkerboezem, dan naar de linkerkamer en het hele proces begint opnieuw (afb. 1). Hartfalen anatomie Het hart is een spier die als een pomp werkt. Het hart pompt het bloed met zuurstof en voedingstoffen via de slagader naar alle delen van het lichaam. Afvalstoffen worden via het bloed

Nadere informatie

Chirurgie. Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen

Chirurgie. Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen Chirurgie Operatie wegens een afsluiting of vernauwing van liesof beenslagaderen Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van het perifeer arterieel (slagaderlijk)

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie

Anatomie / fysiologie Anatomie / fysiologie Cxx53 7 en 8 Hart 1 FHV2009 / Cxx53 7+8 / Anatomie & Fysiologie - Circulatie 1 Ligging van het hart Kegelvormig, hol, gespierd orgaan. Ca. 10 cm lang en omvang vuist FHV2009 / Cxx53

Nadere informatie

Spataderen. Behandeling door de chirurg. Algemene informatie. Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 0343

Spataderen. Behandeling door de chirurg. Algemene informatie. Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 0343 Spataderen Behandeling door de chirurg Algemene informatie Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 0343 Inleiding U heeft spataderen. Binnenkort wordt u hieraan behandeld door de chirurg. In deze

Nadere informatie

Waarom worden deze kousen gedragen

Waarom worden deze kousen gedragen Waarom worden deze kousen gedragen Therapeutische Elastische Kousen worden voorgeschreven door de huisarts of de behandelend specialist. De elastische kousen worden bijvoorbeeld voorgeschreven bij de volgende

Nadere informatie

BYPASS BEHANDELING VAN VERNAUWDE OF VERSTOPTE BEKKEN- EN BEENSLAGADERS. - Patiëntinformatie -

BYPASS BEHANDELING VAN VERNAUWDE OF VERSTOPTE BEKKEN- EN BEENSLAGADERS. - Patiëntinformatie - BYPASS BEHANDELING VAN VERNAUWDE OF VERSTOPTE BEKKEN- EN BEENSLAGADERS - Patiëntinformatie - INLEIDING Welkom op de dienst Vaatheelkunde. Bij u werd een vernauwing of volledige verstopping van de bekken-

Nadere informatie

Hartcentrum. Hartklepaandoeningen. Patiëntenfolder aandoeningen

Hartcentrum. Hartklepaandoeningen. Patiëntenfolder aandoeningen Hartcentrum Hartklepaandoeningen Patiëntenfolder aandoeningen Inhoudsopgave De werking van een gezond hart... 3 Wat doet het hart?... 3 Hoe zit het hart in elkaar?... 3 De bloedsomloop... 4 Het hartritme...

Nadere informatie

Zorg bij hart- en vaatziekten

Zorg bij hart- en vaatziekten Zorg bij hart- en vaatziekten Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 4 Wanneer moet je een arts raadplegen 4 Voorkomen van hart- en vaatziekten 5 Wat kun je er zelf aan doen 6 Geneesmiddelen 6 De Hartstichting

Nadere informatie

Angiografie. (dotterbehandeling / stent)

Angiografie. (dotterbehandeling / stent) Angiografie (dotterbehandeling / stent) Inleiding Angiografie betekent letterlijk het afbeelden van bloedvaten. Bij dit onderzoek wordt met behulp van contrastmiddel foto s gemaakt van de bloedvaten om

Nadere informatie

Hoe wordt het normale hartritme tot stand gebracht?

Hoe wordt het normale hartritme tot stand gebracht? Boezemfibrilleren De cardioloog heeft vastgesteld dat u een ritmestoornis heeft of heeft gehad, die boezemfibrilleren, ofwel atriumfibrilleren wordt genoemd. In deze folder kunt u hierover meer lezen.

Nadere informatie

Cardiologie. Pericarditis. Ontsteking van het hartzakje

Cardiologie. Pericarditis. Ontsteking van het hartzakje Cardiologie Pericarditis Ontsteking van het hartzakje Inleiding U bent onder behandeling van een cardioloog van het Lievensberg ziekenhuis omdat er bij u een pericarditis is geconstateerd. Uw arts heeft

Nadere informatie

(Cardio- en cerebrovasculair systeem) Analyse Rapport

(Cardio- en cerebrovasculair systeem) Analyse Rapport (Cardio- en cerebrovasculair systeem) Analyse Rapport Naam: John Doe Geslacht: Mannelijk Leeftijd: 74 Lichaamsgewicht: 170cm, 90kg Test datum: 29-9-2017 09:50 Column Werkelijke testresultaten Testonderwerp

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Het hart

Werkstuk Biologie Het hart Werkstuk Biologie Het hart Werkstuk door een scholier 1795 woorden 1 augustus 2013 0 keer beoordeeld Vak Biologie Taak van het hart Het hart kun je vergelijken met een pomp die het bloed in beweging houdt.

Nadere informatie

Etalagebenen. Chirurgie. Beter voor elkaar

Etalagebenen. Chirurgie. Beter voor elkaar Etalagebenen Chirurgie Beter voor elkaar Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en behandelingsmogelijkheden van etalagebenen. Het is goed om u te realiseren dat de situatie

Nadere informatie

Thema: Transport HAVO. HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai

Thema: Transport HAVO. HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai Thema: Transport HAVO HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai Doelstellingen De student moet - de bestanddelen van bloed kunnen noemen, ingecalculeerd de kenmerken

Nadere informatie

Etalagebenen (claudicatio intermittens)

Etalagebenen (claudicatio intermittens) Etalagebenen (claudicatio intermittens) ETALAGEBENEN (CLAUDICATIO INTERMITTENS) Deze folder informeert u over de klachten en behandelingsmogelijkheden van zogenaamde etalagebenen. U moet zich wel realiseren

Nadere informatie

Arterieel vaatlijden. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Arterieel vaatlijden. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Arterieel vaatlijden Uw behandelend arts heeft bij u een afwijking in één van de slagaderen vastgesteld. Deze afwijking is het gevolg van de afzetting van vet in de wand van de slagader en van verkalking

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari keer beoordeeld

Werkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1759 woorden 8 januari 2007 6 159 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave: BLZ 1 Inhoudsopgave BLZ 2 Inleiding BLZ 3 Hoofdstuk 1: Waar zit wat bij het hart? BLZ 4 Hoofdstuk

Nadere informatie

Boezemfibrilleren. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Boezemfibrilleren. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Boezemfibrilleren De cardioloog heeft vastgesteld dat u een ritmestoornis heeft of heeft gehad, die boezemfibrilleren wordt genoemd. In deze brochure kunt u hierover meer lezen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens

Nadere informatie

Werking van het hart. Algemene informatie over het hart, de bloedvaten en de meest voorkomende hart- en vaataandoeningen

Werking van het hart. Algemene informatie over het hart, de bloedvaten en de meest voorkomende hart- en vaataandoeningen Werking van het hart Algemene informatie over het hart, de bloedvaten en de meest voorkomende hart- en vaataandoeningen Het hart is een pomp Hart- en vaatziekten zijn een belangrijke doodsoorzaak in Nederland.

Nadere informatie

Etalagebenen. Poli vaatchirurgie CWZ voor onderzoek en/of behandeling vanwege problemen door vernauwing van de beenslagaders

Etalagebenen. Poli vaatchirurgie CWZ voor onderzoek en/of behandeling vanwege problemen door vernauwing van de beenslagaders Etalagebenen Poli vaatchirurgie CWZ voor onderzoek en/of behandeling vanwege problemen door vernauwing van de beenslagaders Uw behandelend arts heeft u voor een onderzoek of behandeling naar de poli vaatchirurgie

Nadere informatie

Samenvatting. Functie: zuurstof en voedingsstoffen afgeven aan de cellen, en koolstofdioxide en andere afvalstoffen opnemen in het bloed.

Samenvatting. Functie: zuurstof en voedingsstoffen afgeven aan de cellen, en koolstofdioxide en andere afvalstoffen opnemen in het bloed. SAMENVATTING Samenvatting doelstelling 1 Je moet de bestanddelen van bloed kunnen noemen met hun kenmerken en functies. Bloed bestaat uit bloedplasma (± 55%) en uit bloedcellen en bloedplaatjes (± 45%).

Nadere informatie

Intermitterende Pneumatische Compressie

Intermitterende Pneumatische Compressie Intermitterende Pneumatische Compressie Intermitterende Pneumatische Compressie De toepassing van Intermitterende Pneumatische Compressie (IPC) is een essentieel onderdeel van de moderne behandeling van

Nadere informatie

Operatie aan de grote lichaamsslagader (aorta)

Operatie aan de grote lichaamsslagader (aorta) Operatie aan de grote lichaamsslagader (aorta) Behandeling van aneurysma of dissectie Wanneer er afwijkingen zijn aan de grote lichaamsslagader (aorta), is een operatie soms noodzakelijk. Deze informatie

Nadere informatie

Vaatlijden en het Aneurysma

Vaatlijden en het Aneurysma Van harte welkom! Vaatlijden en het Aneurysma 20.00 Opening door gastvrouw Wendy de Valk 20.03 Harteraad 20.10 Vaatlijden, Paul Keller, vaatchirurg 20.30 Aneurysma, Paul Keller 20.45 Ervaringsverhaal,

Nadere informatie

Patiënten Informatie Map voor patiënten na een hartinfarct

Patiënten Informatie Map voor patiënten na een hartinfarct Patiënten Informatie Map voor patiënten na een hartinfarct Opname Bij aankomst in het ziekenhuis wordt u meestal eerst volledig onderzocht op de Eerste HartHulp (EHH) door een arts-assistent. Hij/zij neemt

Nadere informatie

Inleiding Wat zijn etalagebenen Klachten

Inleiding Wat zijn etalagebenen Klachten Etalagebenen Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en behandelingsmogelijkheden van etalagebenen. Het is goed om u te realiseren dat de situatie voor u persoonlijk anders

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen

Nadere informatie

De haarvaten bundelen zich tot aderen en het bloed, nu arm aan zuurstof en voedingsstoffen, wordt teruggevoerd naar het hart.

De haarvaten bundelen zich tot aderen en het bloed, nu arm aan zuurstof en voedingsstoffen, wordt teruggevoerd naar het hart. Open been Wat is een open been? Een open been of "ulcus cruris" is een wond of zweer aan het onderbeen. Vaak is de wond met een geelbruin beslag of een korst bedekt. De wond kan in het begin ook zwart

Nadere informatie

Cardiologie. Takotsubocardiomyopathie

Cardiologie. Takotsubocardiomyopathie Cardiologie Takotsubocardiomyopathie Inhoudsopgave Inleiding 4 Wat is takotsubocardiomyopathie? 4 Wat is de oorzaak? 5 Wat zijn de klachten en verschijnselen? 6 Welke onderzoeken worden uitgevoerd? 6

Nadere informatie

VERNAUWING IN DE HALSSLAGADER CAROTISSTENOSE

VERNAUWING IN DE HALSSLAGADER CAROTISSTENOSE VERNAUWING IN DE HALSSLAGADER CAROTISSTENOSE 433 Inleiding U bent verwezen naar de polikliniek Vaatchirurgie binnen het Sint Franciscus Gasthuis. De chirurgen van het IJsselland Ziekenhuis, het Vlietland

Nadere informatie

1. Hoe ziet het hart eruit?

1. Hoe ziet het hart eruit? 1. Hoe ziet het hart eruit? Het hart ligt in de borstkas, achter het borstbeen tussen beide longen in. Er wordt vaak gezegd dat het hart aan de linkerkant ligt, maar dit is niet helemaal waar. Het ligt

Nadere informatie

HARTKATHETERISATIE CORONAROGRAFIE

HARTKATHETERISATIE CORONAROGRAFIE HARTKATHETERISATIE CORONAROGRAFIE AZ Monica vzw - Florent Pauwelslei 1 - BE-2100 Deurne - T +32 3 320 50 00 - F +32 3 320 56 00 info@azmonica.be - www.azmonica.be 12 Inleiding Uw cardioloog heeft u aangeraden

Nadere informatie

ARTERIELE HYPERTENSIE

ARTERIELE HYPERTENSIE ARTERIELE HYPERTENSIE Wat u moet weten - Patiëntinformatie - Hypertensie is de medische term voor hoge bloeddruk. Dat is de druk waaraan de arteriële bloedvaten of slagaders in het lichaam blootgesteld

Nadere informatie

Etalagebenen Afdeling vaatchirurgie.

Etalagebenen Afdeling vaatchirurgie. Etalagebenen Afdeling vaatchirurgie www.nwz.nl Inhoud Wat zijn etalagebenen? 3 Behandeling 4 Mogelijke complicaties 6 Uw herstel 8 Uw vragen 8 Notities 9 2 In overleg met uw vaatchirurg wordt u behandeld

Nadere informatie

Etalagebenen. Claudicatio intermittens. Informatiebrochure patiënten

Etalagebenen. Claudicatio intermittens. Informatiebrochure patiënten Etalagebenen Claudicatio intermittens Informatiebrochure patiënten Beste patiënt Welkom op de dienst thorax- en vaatheelkunde van het UZA. In deze folder verneemt u meer over de behandeling van etalagebenen.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Kransslagadervernauwing en hartklachten Kransslagadervernauwing is een van de belangrijkste ziekten in de westerse wereld. De kransslagaderen zijn de bloedvaten die het hart van

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Bypassoperatie. Bloedvatoverbruggingsoperatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Bypassoperatie. Bloedvatoverbruggingsoperatie PATIËNTEN INFORMATIE Bypassoperatie Bloedvatoverbruggingsoperatie 2 PATIËNTENINFORMATIE Deze folder geeft een globaal overzicht van de operatieve behandeling bij arterieel vaatlijden aan de benen. Uw persoonlijke

Nadere informatie

Diep veneuze trombose

Diep veneuze trombose Diep veneuze trombose Inhoudsopgave Wat is trombose... 1 Wat is diep veneuze trombose... 1 Oorzaken van diep veneuze trombose... 2 Verschijnselen van diep veneuze trombose... 2 Diagnose stellen bij diep

Nadere informatie

Dermatologie. Open been. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep

Dermatologie. Open been. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Dermatologie Open been Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is een open been? Een open been of ulcus cruris is een wond of zweer aan het onderbeen.

Nadere informatie

Pijn op de borst: Angina Pectoris

Pijn op de borst: Angina Pectoris Hartcentrum Pijn op de borst: Angina Pectoris Patiëntenfolder aandoeningen Inhoudsopgave De werking van een gezond hart... 3 Wat doet het hart?... 3 Hoe zit het hart in elkaar?... 3 De bloedsomloop...

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Transport

Samenvatting Biologie Transport Samenvatting Biologie Transport Samenvatting door een scholier 1385 woorden 5 april 2006 8,2 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk Transport Basisstof 1: De bloedsomloop Bloedsomloop:

Nadere informatie

365 DAGEN. hart voor je hond

365 DAGEN. hart voor je hond 365 DAGEN hart voor je hond Omdat je niet zonder elkaar kunt Als uw hond een hartaandoening heeft Een hond is een trouwe kameraad die onvoorwaardelijke vriendschap geeft en daarom gedurende zijn/haar

Nadere informatie

5,2. Antwoorden door een scholier 1376 woorden 19 februari keer beoordeeld. Basisstof 1; samenstelling van bloed

5,2. Antwoorden door een scholier 1376 woorden 19 februari keer beoordeeld. Basisstof 1; samenstelling van bloed Antwoorden door een scholier 1376 woorden 19 februari 2003 5,2 202 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1; samenstelling van bloed Opdr.1 1. Bloed bestaat uit bloedplasma, bloedcellen en plaatjes 2.

Nadere informatie

etalagebenen patiënteninformatie Wat zijn etalagebenen?

etalagebenen patiënteninformatie Wat zijn etalagebenen? patiënteninformatie etalagebenen De arts heeft bij u een afwijking vastgesteld in één van de slagaders in de benen of in de slagaders die naar de benen gaan. Dit heet etalagebenen. Wat zijn etalagebenen?

Nadere informatie

Korte casus II Prof. dr. S. Droogmans EBM II 2014-2015. Julia Schwarze & Nathan Bormans Tutor: Chelsey Plas Prof. dr. N. Pouliart. 12/3/14 pag.

Korte casus II Prof. dr. S. Droogmans EBM II 2014-2015. Julia Schwarze & Nathan Bormans Tutor: Chelsey Plas Prof. dr. N. Pouliart. 12/3/14 pag. Korte casus II Prof. dr. S. Droogmans EBM II 2014-2015 Julia Schwarze & Nathan Bormans Tutor: Chelsey Plas Prof. dr. N. Pouliart 12/3/14 pag. 2 Inhoudstafel Casus Probleemlijst Differentiaaldiagnoses Acuut

Nadere informatie

24 september 2015. Van harte welkom!

24 september 2015. Van harte welkom! 24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,

Nadere informatie

slagaders haarvaten aders uitzonderingen Bevat kleppen - - X Aorta, longslagader Gespierde dikke wand

slagaders haarvaten aders uitzonderingen Bevat kleppen - - X Aorta, longslagader Gespierde dikke wand Paragraaf 4.1 en 4.2 Neem de volgende begrippen over in je schrift en geef een omschrijving ader Bloedvat waarin bloed richting het hart stroomt slagader Bloedvat waarin het bloed van het hart afstroomt

Nadere informatie

Wat is een arterieel ulcus? Hoe werken de bloedvaten in de benen? Slagaderproblemen (arteriële insufficiëntie)

Wat is een arterieel ulcus? Hoe werken de bloedvaten in de benen? Slagaderproblemen (arteriële insufficiëntie) Arterieel ulcus Deze folder geeft u informatie over de klachten en de behandeling van een arterieel ulcus. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van een aandoening de situatie voor iedereen

Nadere informatie

Een kans om weer van het leven te kunnen genieten! WETENSWAARDIGHEDEN OVER MITRALISINSUFFICIËNTIE EN PERCUTANE MITRALISKLEPRECONSTRUCTIE.

Een kans om weer van het leven te kunnen genieten! WETENSWAARDIGHEDEN OVER MITRALISINSUFFICIËNTIE EN PERCUTANE MITRALISKLEPRECONSTRUCTIE. Een kans om weer van het leven te kunnen genieten! WETENSWAARDIGHEDEN OVER MITRALISINSUFFICIËNTIE EN PERCUTANE MITRALISKLEPRECONSTRUCTIE. 01 OVER MITRALISINSUFFICIËNTIE Mitralisinsufficiëntie afgekort

Nadere informatie

CHIRURGIE. Etalagebenen

CHIRURGIE. Etalagebenen CHIRURGIE Etalagebenen Etalagebenen Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en behandelingsmogelijkheden van etalagebenen. Het is goed om u te realiseren dat de situatie voor u persoonlijk

Nadere informatie

Boezemfibrillatie (atriumfibrillatie)

Boezemfibrillatie (atriumfibrillatie) Boezemfibrillatie (atriumfibrillatie) In overleg met uw arts bent u doorverwezen naar de Boezemfibrillatie poli voor de behandeling en begeleiding van de hartritmestoornis boezemfibrilleren (ook wel atriumfibrilleren

Nadere informatie

Hartfalen. Wat is het en hoe herken je het

Hartfalen. Wat is het en hoe herken je het Hartfalen Wat is het en hoe herken je het Hartfalen, onbekend en onderschat Hartfalen is de grote onbekende onder de hartziekten. Hartfalen klinkt misschien bekend in de oren. Het woord doet denken aan

Nadere informatie

Bypass operatie en arterieel vaatlijden

Bypass operatie en arterieel vaatlijden 6-9-2017 1544 Bypass operatie en arterieel vaatlijden Deze folder geeft u een globaal overzicht van de operatieve behandeling bij arterieel (slagaderlijk) vaatlijden aan de benen. Het is goed om u te realiseren

Nadere informatie

Boezemfibrilleren. Afdeling cardiologie

Boezemfibrilleren. Afdeling cardiologie Boezemfibrilleren Afdeling cardiologie U heeft u een verwijzing gekregen naar de polikliniek boezemfibrilleren voor uw hartritmestoornis. In deze folder leest u wat boezemfibrilleren inhoudt en welke behandelingen

Nadere informatie

Claudicatio intermittens (etalagebenen)

Claudicatio intermittens (etalagebenen) Claudicatio intermittens (etalagebenen) Wat is claudicatio intermittens (etalagebenen) Claudicatio intermittens betekent letterlijk hinken met tussenpozen. In Nederland is een veelgebruikte term voor deze

Nadere informatie

Les 5 Vaten en Bloeddruk. Taken circulatiestelsel. Onderverdeling bloedvaten

Les 5 Vaten en Bloeddruk. Taken circulatiestelsel. Onderverdeling bloedvaten Les 5 Vaten en Bloeddruk Circulatiestelsel, bloedvaten, uitwisseling, windketelfunctie en bloeddruk ANZN 1e leerjaar - Les 5 - Matthieu Berenbroek, 2000-2011 1 Taken circulatiestelsel Voedingsstoffen,

Nadere informatie

Spataders: foam echosclerose. Informatie voor patiënten

Spataders: foam echosclerose. Informatie voor patiënten Spataders: foam echosclerose Informatie voor patiënten Spataders: foam echosclerose 2 Spataders: foam echosclerose 3 Inleiding 5 Wat zijn spataders 6 Mogelijke klachten 7 Risicofactoren 7 Gevolgen 8 Behandelingsmogelijkheden

Nadere informatie

Boezemfibrilleren. Cardiologie

Boezemfibrilleren. Cardiologie Boezemfibrilleren Cardiologie Uw cardioloog stelde vast dat er bij u sprake is van boezemfibrilleren. Dit is een veel voorkomende hartritmestoornis die onschuldig is, als bijtijds de juiste maatregelen

Nadere informatie

Perifeer vaatlijden en aneurysma. Wat is het en wat kun je eraan doen?

Perifeer vaatlijden en aneurysma. Wat is het en wat kun je eraan doen? Van harte welkom! Perifeer vaatlijden en aneurysma. Wat is het en wat kun je eraan doen? 19.30 uur Zaal open 20.00 uur Opening van het programma door Wendy de Valk, gastvrouw Martini ziekenhuis 20.10 Presentatie

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie. Taken circulatiestelsel. Onderverdeling bloedvaten. Cxx53 5 en 6 Bloedvaten Lymfe

Anatomie / fysiologie. Taken circulatiestelsel. Onderverdeling bloedvaten. Cxx53 5 en 6 Bloedvaten Lymfe Anatomie / fysiologie Cxx53 5 en 6 Bloedvaten Lymfe FHV2009 / Cxx53_5_6 / Anatomie & Fysiologie - Circulatie 1 Taken circulatiestelsel Voedingsstoffen, nadat ze verteerd (in stukken gedeeld) zijn, opnemen

Nadere informatie

Inleiding Spataderen

Inleiding Spataderen SPATADEREN Inleiding Bij de polikliniek Dermatologie het en Flebologisch Centrum kunt u op beide locaties terecht voor de behandeling van verschillende typen spataderen. Veel mensen krijgen in de loop

Nadere informatie

Bypass operatie (bloedvat overbruggingsoperatie)

Bypass operatie (bloedvat overbruggingsoperatie) Bypass operatie (bloedvat overbruggingsoperatie) Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de operatieve behandeling bij arterieel vaatlijden aan de benen. Het is goed om u te realiseren

Nadere informatie

Liesdesobstructie. Operatie bij vernauwing in een beenslagader.

Liesdesobstructie. Operatie bij vernauwing in een beenslagader. Liesdesobstructie Operatie bij vernauwing in een beenslagader www.nwz.nl Inhoud Liesdesobstructie 3 Wanneer is een operatie nodig? 3 Voorbereiding op de operatie 3 De operatie 5 Na de operatie 6 Uw vragen

Nadere informatie

Bypass-operatie Operatie bij vernauwing of afsluiting in een beenslagader.

Bypass-operatie Operatie bij vernauwing of afsluiting in een beenslagader. Bypass-operatie Operatie bij vernauwing of afsluiting in een beenslagader www.nwz.nl Inhoud Wanneer is een operatie nodig? 3 Voorbereiding op de operatie 3 De ingreep 5 Na de operatie 5 Uw vragen 7 2 U

Nadere informatie

Beide kamers zijn met de grote slagaders verbonden. Vanuit de rechterkamer gaat deze slagader naar de

Beide kamers zijn met de grote slagaders verbonden. Vanuit de rechterkamer gaat deze slagader naar de Werkstuk door een scholier 1980 woorden 4 februari 2003 6,2 62 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het werkstuk gaat over hoe een gezond hart werkt, de anatomie van het hart en de bloedsomloop en aangeboren

Nadere informatie

Het Fenomeen van Raynaud

Het Fenomeen van Raynaud Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij

Nadere informatie

Hart = pomp --> spier --> trainen --> krans(slag)aders vertakken verder --> hart krijgt meer voedingsstoffen

Hart = pomp --> spier --> trainen --> krans(slag)aders vertakken verder --> hart krijgt meer voedingsstoffen Samenvatting door Jurre 1255 woorden 16 juni 2015 6,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 9.1 Hart en bloedsomloop Hart = pomp --> spier --> trainen --> krans(slag)aders vertakken verder -->

Nadere informatie

Operatie voor vernauwing van beenslagaders

Operatie voor vernauwing van beenslagaders Operatie voor vernauwing van beenslagaders Bij u is een ernstige vernauwing van één of beide beenslagaders geconstateerd. Binnenkort zal deze vernauwing via een operatie worden verholpen. De arts heeft

Nadere informatie