Jaarverslag Rabobank Groep

Transcriptie

1 Jaarverslag 2008 Rabobank Groep

2 Jaarverslag Kerngegevens 4 Rabobank Groep in het kort Rabobank Groep 6 Bericht van de voorzitter 9 Strategisch Kader 13 Directeuren en commissarissen 16 Profiel Over de Rabobank Groep 6 22 Financiële ontwikkelingen Rabobank Groep 28 Binnenlands retailbankbedrijf 34 Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf 40 Vermogensbeheer en beleggen 45 Leasing 49 Vastgoed 53 Verzekeren 55 Risicomanagement 65 Verantwoord bankieren voor een duurzame toekomst 71 De medewerker als kritische succesfactor 74 De leden van de coöperatie 76 Sponsoring Verslag raad van bestuur Corporate governance 83 Verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland Beheersaspecten Geconsolideerde balans 90 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 91 Geconsolideerd vermogensoverzicht 92 Geconsolideerd overzicht van kasstromen 93 Bedrijfssegmenten 94 Accountantsverklaring Jaarcijfers 88

3 Kerngegevens Tier 1-ratio in % Nettowinst in miljoenen euro s Kredietverlening in miljarden euro s Toevertrouwde middelen in miljarden euro s Rendement eigen vermogen in % Bedragen in miljoenen euro s Omvang dienstverlening Balanstotaal Kredieten aan private cliënten Toevertrouwde middelen Beheerd en bewaard vermogen van klanten Vermogen en solvabiliteit Eigen vermogen Kernvermogen¹ Toetsingsvermogen¹ Risicogewogen activa¹ Resultaatgegevens Baten Bedrijfslasten Waardeveranderingen Belastingen Nettowinst Ratio s Tier 1-ratio¹ 12,7% 10,7% 10,7% 11,6% 10,9% BIS-ratio¹ 13,0% 10,9% 11,0% 11,8% 10,8% Nettowinstgroei 2% 15% 13% 16% 12% Rendement eigen vermogen 9,7% 10,2% 9,4% 9,7% 9,1% Efficiencyratio 65,3% 69,5% 68,5% 66,7% 67,0% Dichtbij Lokale Rabobanken Vestigingen Geldautomaten Leden (x 1.000) Klanttevredenheid particuliere klanten 7,7 7,5 7,5 7,4 7,3 Buitenlandse vestigingsplaatsen Marktaandelen (in Nederland) Hypotheken 30% 28% 26% 23% 25% Sparen 43% 41% 39% 39% 39% Midden- en kleinbedrijf 39% 38% 38% 38% 40% Food & agri 84% 84% 84% 83% 84% Ratings Standard & Poor s AAA AAA AAA AAA AAA Moody s Investor Service Aaa Aaa Aaa Aaa Aaa 1 Vanaf 2008 zijn deze cijfers op basis van de Basel II-vereisten. 2 Deze gegevens hebben, uitgaande van fte, betrekking op respectievelijk 92% en 91% van de Rabobank Groep. 3 Deze gegevens hebben, uitgaande van fte, betrekking op 90% van de Rabobank Groep. 2 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

4 Bedragen in miljoenen euro s Personeelsgegevens Aantal medewerkers (in fte) Medewerkertevredenheid 86% 85% 87% 81% 85% Ziekteverzuim 3,8% 3,8% 3,6% 3,7% 3,8% Vrouwen in dienst 55,1% 55,4% 55,6% 56,3% 55,6% Vrouwen in hogere functies (> schaal 7) 22,1% 20,7% 19,9% 19,0% 17,8% WIA-instroom 0,20% 0,15% 0,18% Opleidingsinvesteringen 99,9 98,0 76,9 68,7 69,0 Opleidingsinvesteringen in euro s per fte Specifiek op duurzaamheid gerichte producten en diensten Beleggen Uitstaand bedrag Rabo Groenobligaties (cumulatief) Robeco omvang duurzaam vermogen Robeco duurzame private equity fondsen Sarasin omvang duurzaam vermogen Sarasin private equity fondsen Duurzame beleggingsproducten van derden (via Schretlen & Co en Rabobank Private Banking) Duurzaam vermogen onder engagement bij Robeco Duurzaam vermogen onder engagement bij Sarasin Rabo duurzaam seed capital, venture capital en private equity Betalen, sparen, lenen Uitstaand bedrag Groenfinanciering Groensparen Klimaathypotheek - aantal bedrag 71,7 19, Stimuleringslening en Groei & Innovatielening (leningen onder Stichting Garantiefonds Rabobank) Leningen met borgstellingsfonds Landbouw BF/BF Niet-commerciële duurzame activiteiten Rabobank foundation, leningen en donaties 17,0 10,6 15,9 10,1 7,4 Projectenfonds, donaties 3,7 1,1 1,3 1,6 2,8 Donaties door lokale Rabobanken 20,4 20, Donaties Rabobank Nederland, Rabobank International en overige groepsonderdelen 3, Bedrijfsvoering CO₂-uitstoot bedrijfsvoering (ton CO₂ x1.000) CO₂ per fte (ton CO₂) 3,0 3, Elektriciteitsgebruik (kwh per fte)² Aandeel groene stroom² 85% 85% 86% 96% 25% Gasverbruik (in m³ per m² brutovloeroppervlak)³ 9,6 8,3 8,1 8,7 8,1 Papiergebruik A4 (kg per fte)⁴ 39,1 45,2 48,7 50,6 46,5 Leaseportefeuille % A, B en C auto s ten opzichte van totaal 73,3% 70,8% Deze gegevens hebben, uitgaande van fte, betrekking op 99% van Rabobank Nederland, de lokale Rabobanken en de groepsonderdelen Nederland, voor wat betreft het gedeelte dat centraal wordt ingekocht. 3 Kerngegevens

5 Rabobank Groep in het kort Nettowinst neemt toe met 2% in miljoenen euro s Kredietportefeuille private cliënten stijgt met 11% in miljarden euro s Als stabiele marktpartij realiseerde Rabobank Groep een stevige groei van de toevertrouwde middelen. Deze namen toe met 10% tot 304,2 miljard euro. De tier 1-ratio kwam uit op 12,7% en het rendement op eigen vermogen op 9,7%. Rabobank Groep De Rabobank Groep is een internationale financiële dienstverlener met een coöperatieve grondslag, die actief is op het gebied van retailbanking, wholesalebanking, vermogensbeheer, leasing, vastgoed en verzekeren. De strategische focus ligt in Nederland op het bereiken van Allfinanz-marktleiderschap en internationaal op het uitbreiden van de leidende positie als food & agribank. De organisatie heeft circa fte in dienst en is actief in 45 landen. De Rabobank Groep bestaat uit zelfstandige lokale Rabobanken en hun centrale organisatie Rabobank Nederland met dochterondernemingen. De Rabobank Groep heeft een 39%-belang in de verzekeraar Eureko. Nettowinst stijgt met 13% in miljoenen euro s Kredietportefeuille private cliënten neemt toe met 10% in miljarden euro s In de turbulentie van de financiële sector wisten de lokale Rabobanken hun marktposities te verbeteren. De leidende positie op de spaarmarkt werd verder uitgebreid. De kredietverlening groeide stevig, met name aan bedrijven. Op de hypotheekmarkt versterkte de Rabobank Groep haar toppositie. Het programma Rabobank 2010, gericht op de verbetering van de klantbediening, is voor alle lokale Rabobanken beschikbaar gekomen. Binnenlands retailbankbedrijf Het binnenlands retailbankbedrijf bestaat uit de lokale Rabobanken, Obvion en Bizner. De 153 zelfstandige lokale Rabobanken hebben ruim vestigingen, circa fte en bijna geldautomaten. De lokale Rabobanken bedienen 7,5 miljoen Nederlandse particuliere en zakelijke klanten met een compleet pakket financiële diensten. Naast de grootste hypotheekbank, spaarbank en verzekeringsintermediair is Rabobank in Nederland ook de nummer 1-bank voor het midden- en kleinbedrijf. Obvion werkt uitsluitend samen met onafhankelijke intermediairs. Op dit terrein is zij de grootste hypotheekverstrekker in Nederland. Bizner is een internetbank waar ondernemers zelf hun bankzaken online kunnen regelen. Nettowinst daalt met 92% in miljoenen euro s Kredietportefeuille private cliënten stijgt met 11% in miljarden euro s Rabobank Groep Jaarverslag De kredietcrisis resulteerde in een afname van het resultaat bij Global Financial Markets en een toename van de kredietverliezen. Als gevolg hiervan nam de winst van Rabobank International af. Rabobank International breidde het internationaal retailbankbedrijf verder uit. Het bestaande belang in de Poolse Bank BGZ werd uitgebreid tot een meerderheidsbelang van 59%. Wholesalebankbedrijf en internationaal retailbankbedrijf Rabobank International - het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf - richt zich in het bijzonder op de food & agrisector. Dit groepsonderdeel heeft vestigingen in 27 landen en wereldwijd circa fte in dienst. Rabobank International ontplooit regionale activiteiten en heeft daarnaast wereldwijd opererende onderdelen als Global Financial Markets, Structured Finance, Leveraged Finance, Renewable Energy & Infrastructure Finance, Direct Banking en Trade & Commodity Finance. De retailactiviteiten vinden plaats onder het label Rabobank met uitzondering van de Ierse ACCBank, een 100%-dochter, en de Poolse Bank BGZ, waarin Rabobank International een 59%-belang heeft. Ook heeft Rabobank International belangen in private equity.

6 Nettowinst neemt toe met 21% in miljoenen euro s Beheerd en bewaard vermogen van klanten daalt met 21% in miljarden euro s De afname van het beheerd vermogen door de daling van de aandelenkoersen werd deels gecompenseerd door de instroom van vermogen. Het resultaat nam toe door de goede beleggingsperformance van alternatieve beleggingen bij Robeco en de boekwinst op de verkoop van Alex. Sarasin realiseerde een recordinstroom van vermogen en ontving diverse onderscheidingen vanwege de uitstekende beleggingsperformance. Vermogensbeheer en beleggen De vermogensbeheeractiviteiten van de Rabobank Groep worden uitgevoerd door de wereldwijd opererende vermogensbeheerder Robeco, de Zwitserse private bank Sarasin en de Nederlandse vermogensbank Schretlen & Co. Bij deze onderdelen zijn circa fte in dienst. De Rabobank heeft een 46%-aandelenbelang in Sarasin en 69% van het stemrecht. Nettowinst stabiel in miljoenen euro s Kredietportefeuille neemt toe met 13% in miljarden euro s De Lage Landen realiseerde een bevredigende groei. De marge op nieuwe contracten nam toe. Het aantal leaseauto s in portefeuille steeg met 6% tot De klantgerichtheid van De Lage Landen werd beloond met de Vendor Lessor of the Year Award. Leasing De Lage Landen is verantwoordelijk voor de leaseactiviteiten van de Rabobank Groep. Producten op het gebied van activafinanciering helpen fabrikanten, vendoren en distributeurs bij hun afzet in meer dan 30 landen wereldwijd. Daarnaast is De Lage Landen in acht Europese landen actief met het internationale autoleasebedrijf Athlon Car Lease. Op de Nederlandse thuismarkt biedt De Lage Landen een breed pakket lease- en handelsfinancieringsproducten aan. Ook ondersteunt De Lage Landen de Rabobank Groep in de Nederlandse markt in haar streven marktleider te worden in consumentenkredieten, onder meer via het label Freo. Bij De Lage Landen werken circa fte. Nettoresultaat Rabo Vastgoedgroep daalt met 65% in miljoenen euro s Kredietportefeuille stijgt met 22% in miljarden euro s Door de verslechterde marktomstandigheden verkocht de Rabo Vastgoedgroep minder woningen, ten opzichte van in De kredietportefeuille nam verder toe en de marge op nieuwe financieringen steeg. Het beheerd vermogen in vastgoed nam met 35% toe tot 6,8 miljard euro. Vastgoed De particuliere en zakelijke vastgoedactiviteiten van de Rabobank Groep worden uitgevoerd door de Rabo Vastgoedgroep. Deze vastgoedonderneming richt zich op drie kern activiteiten: ontwikkeling van woningen en commercieel vastgoed, financieren en vermogens beheer. In deze verschillende markten is de Rabo Vastgoedgroep actief met de merken Bouwfonds Property Development, MAB Development, FGH Bank en Bouwfonds REIM. De Rabo Vastgoedgroep heeft meer dan fte in dienst en is met name actief in de Benelux, Duitsland en Frankrijk. 5 Rabobank Groep in het kort

7 Over de Rabobank Groep Bericht van de voorzitter Het jaar 2008 mag met recht historisch worden genoemd. De subprimecrisis in de Verenigde Staten escaleerde tot een diepgaande, wereldwijde, financiële en helaas nu ook economische crisis. Het bankwezen kreeg te kampen met ongekende, ver reikende consequenties. Faillissementen, overheidsingrijpen en nationalisaties waren wereldwijd en ook in ons land aan de orde van de dag. Juist in deze moeilijke tijden komen de sterke punten van de coöperatieve bank duidelijk aan het licht. Onze maatschappijgeoriënteerde Rijnlandse cultuur, onze democratische overlegstructuur, ons prudent risicomanagement, ons duurzaam beloningsbeleid, dit alles in combinatie met een sterke financiële performance en solvabiliteit maken dat de Rabobank Groep stabiel is blijven presteren. Ook bleven we onze klanten op eigen kracht bedienen. Actualisering strategie nodig Duidelijk is dat de ingrijpend veranderende marktomstandigheden een actualisering van onze strategie noodzakelijk maken. Ook de Rabobank zal de groei van de kredietverlening voor een groot deel moeten financieren uit de toename van de toevertrouwde middelen. Sterker nog dan voorheen zullen wij ons focussen op onze kernactiviteiten en specifieke groeimarkten. In Nederland bouwen we waar mogelijk onze positie als grootste Allfinanz-dienstverlener verder uit en wereldwijd claimen we de positie als beste food & agribank. Als maatschappelijk verantwoord opererende bank gaan we extra inzetten op cleantech en duurzame energie. Voor ons MVO-beleid gelden de hoogste eisen en dat zal nog verder in onze kernprocessen worden verankerd. We denken dat de geactualiseerde strategie onze nationale en internationale marktposities zal versterken en een gezonde basis biedt voor de toekomst. Licht stijgende nettowinst in moeilijk jaar In het wereldwijd voor de financiële sector zeer moeilijke jaar 2008 realiseerde de Rabobank Groep een stijging van de nettowinst met 2% tot 2,8 miljard euro. Het rendement op eigen vermogen kwam uit op 9,7% en de liquiditeitspositie bleef onverminderd sterk. De toevertrouwde middelen stegen met 10% tot 304,2 miljard euro. Ook onze goede toegang tot de kapitaalmarkt bleef in stand. Door de stijgende kredietprijzen verbeterde de rentemarge, met name bij Rabobank International. De tier 1-ratio, de vermogensratio waaraan we als coöperatieve bank bijzonder veel waarde hechten, bleef met 12,7% uitermate sterk. De ratingbureaus Standard & Poor s en Moody s herbevestigden in oktober en november jongstleden onze triple A-rating met een stable outlook. 6 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

8 Drs. Bert Heemskerk (H.), voorzitter raad van bestuur Rabobank Nederland. Stevige groei kredietportefeuille en vermogenspositie blijft sterk De kredietportefeuille groeide in 2008 met 11% tot 408,6 miljard euro. De toename van de zakelijke kredietverlening bij de lokale Rabobanken was groter dan in Bij Rabobank International, FGH Bank, De Lage Landen en Obvion nam de kredietverlening eveneens toe. De food & agripositie in het buitenland is verder uitgebreid. Zo breidden we begin 2008 het belang in de Poolse Bank BGZ uit tot een meerderheidsbelang. Deze bank sluit goed aan bij onze ambitie om wereldwijd een leidende food & agribank te zijn. Onder invloed van de financiële crisis liepen de handelsresultaten bij Rabobank International terug. Ook daalden de projectresultaten bij de Rabo Vastgoedgroep en was het resultaat van de deelneming Eureko negatief. Incidentele baten, waaronder de verkoop van Alex en de consolidatie van Bank BGZ, droegen positief bij aan het resultaat. Stijgende kredietverliezen, samenhangend met de verslechterende economische omstandigheden, leidden ertoe dat de kredietverliezen met 31 basispunten van de gemiddelde kredietverlening hoger uitkwamen dan het langjarig gemiddelde van 21 basispunten. Het eigen vermogen nam in het verslagjaar met 7% toe tot 33,5 miljard euro. Daarbij ging een positief effect uit van de ingehouden winst en de uitgifte van hybride vermogen. Marktaandelen uitgebreid Het marktaandeel in de Nederlandse spaarmarkt steeg in 2008 met 2 procentpunt tot 43%. De lokale Rabobanken en Obvion wisten hun aandeel in de krimpende hypotheekmarkt te verstevigen van 28% tot 30%. Door een stevige groei van de kredietverlening aan Nederlandse bedrijven breidde de Rabobank haar positie in de zakelijke markt verder uit. Het marktaandeel in het midden- en kleinbedrijf nam met 1 procentpunt toe tot 39%. Bij De Lage Landen nam de omvang van leaseactiviteiten verder toe. De Rabo Vastgoedgroep verkocht minder woningen dan in 2007, maar de vastgoedfinancieringen en het in vastgoed beheerd vermogen lieten een stijging zien. Overigens daalde het beheerd vermogen op groepsniveau door de negatieve aandelenrendementen. Robeco ondervond een afnemende vraag naar traditionele beleggingsproducten. Onze in Zwitserland gevestigde, duurzame private bank Sarasin realiseerde een recordinstroom van vermogen. De coöperatie is er voor haar klanten In 2008 is de waarde van onze coöperatieve bank duidelijk naar voren gekomen. In de tumultueuze tijden heeft de Rabobank zich in het bancaire veld een uiterst stabiele factor getoond. Als coöperatie dienen wij de belangen van onze leden en klanten met nadrukkelijke aandacht voor de lange termijn. Klanttevredenheid is voor ons een belangrijke richtsnoer. Met het vernieuwingsprogramma Rabobank 2010 gaven de lokale Rabobanken de eerste aanzet tot een betere, eigentijdse klantbediening. Daarbij is het goed om te constateren dat de Rabobank ook in 2008 weer behoorde tot de top 3 van de 7 Over de Rabobank Groep

9 klantvriendelijkste bedrijven, met bovendien het beste imago onder de Nederlands banken. Ook bij de dochters, zoals De Lage Landen, gaven klanten aan tevreden te zijn over de dienstverlening. Maatschappelijk betrokken en verantwoord Als coöperatieve bank hanteert de Rabobank duidelijke duurzaamheids- en verantwoordelijkheidscriteria voor bedrijven die we financieren. De Commissie Ethiek, die adviseert over maatschappelijke en morele vraagstukken, was eind 2008 alweer tien jaar actief. Met onder meer een belang in Econcern hebben we onze duurzame beleggingsactiviteiten uitgebreid. Ook Robeco profileerde zich nadrukkelijker als duurzame belegger. We zijn met stakeholders de dialoog aangegaan over MVO-kwesties en we hebben ons aangesloten bij onder meer de zogenoemde Equatorprinciples en de Round Table on Sustainable Palmoil. Met de Rabobank Foundation stimuleerden we ook in 2008 weer de coöperatieontwikkeling en microfinancieringen in meerdere ontwikkelingslanden. Rabo Development heeft belangen opgebouwd in buitenlandse partnerbanken. Zo werden in 2008 een 40%-belang in de Paraguayaanse Banco Regional en een 35%-belang in Banque Populaire du Rwanda verworven. Ook de lokale Rabobanken keerden weer winst uit ten behoeve van mens en gemeenschap in de vorm van coöperatief dividend. Herstel economie mogelijk pas in 2010 In 2009 kampen vrijwel alle westerse economieën met een recessie en vele opkomende markten met een groeivertraging. Het gelijktijdig optreden van economische teruggang in zoveel landen zal leiden tot een terugval in de internationale handel. De impact van de olieprijsschok in 2008 zal naar verwachting in 2009 worden gevolgd door de consequenties van de aanhoudende onrust op de financiële markten. Dit alles laat een open economie als de Nederlandse uiteraard niet onberoerd. Hoewel Nederland bij aanvang van de recessie een relatief gunstige uitgangspositie had met een hoog bruto binnenlands product en een lage werkloosheid, kwam in het laatste kwartaal van 2008 abrupt een einde aan dit rooskleurige plaatje. Inmiddels is duidelijk dat ook Nederland een recessie doormaakt, met een oplopende werkloosheid in het vooruitzicht. Hoe diep deze recessie zal zijn en hoe lang die zal duren, is moeilijk te voorspellen. Veel zal afhangen van een herstel op de financiële markten. Als een herstel zich voordoet, kan de wereldeconomie zich in 2010 langzaam gaan herstellen. Dan zal ook de Nederlandse economie met een groeiende export als motor de weg naar boven weer kunnen vinden. Gevolgen voor Rabobank Groep in 2009 De Rabobank Groep zal in 2009 ongetwijfeld de gevolgen ondervinden van het ongunstige economische klimaat in Nederland en de slechte vooruitzichten voor de wereldeconomie. De solvabiliteit en liquiditeit blijven naar verwachting goed op peil. In Nederland zal de concurrentie om de spaargelden aanhouden. De recessie zal een impact hebben op de groei van onze krediet verlening en zal leiden tot kredietverliezen die wellicht boven het langjarig gemiddelde liggen. In deze buitengewone omstandigheden vereist coöperatief bankieren een extra zorgvuldige afweging tussen risico en rendement. Behoud van onze solide vermogenspositie is noodzakelijk willen we onze klanten ook op lange termijn goed kunnen blijven bedienen. Ook in 2009 zullen we onze rol als maatschappelijk betrokken en verantwoorde opererende bank vervullen. Bert Heemskerk, voorzitter raad van bestuur Rabobank Nederland 8 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

10 Strategisch Kader De lijnen naar de toekomst van de Rabobank Groep zijn uitgezet in het zogeheten Strategisch Kader De in 2008 ingezette verschuiving binnen het Nederlandse bankenlandschap en de turbulente ontwikkelingen op de internationale financiële markten hebben een actualisering van dit kader noodzakelijk gemaakt. Hiertoe zijn eind 2008 binnen de organisatie voorstellen aan de orde gesteld voor een herzien Strategisch Kader voor de periode 2009 tot Hierin zijn de uitgangspunten aangescherpt, en op een aantal onderdelen is de focus bijgesteld. De Rabobank Groep is ervan overtuigd met dit geactualiseerd Strategisch Kader ook op de langere termijn een sterke nationale en internationale marktpositie te kunnen innemen, en een gezonde basis te kunnen behouden voor continuïteit en het creëren van klantwaarde. Strategische uitgangspunten De Rabobank Groep is sinds haar start in 1898 uitgegroeid van een verzameling kleine coöperatieve plattelandsbanken tot een toonaangevende Allfinanz-dienstverlener in Nederland en een vooraanstaande internationaal opererende food & agribank. Het Strategisch Kader positioneert de Rabobank Groep derhalve als de in Nederland gewortelde mondiale food & agribank en hanteert daarbij de volgende strategische uitgangspunten. Coöperatieve identiteit Om haar onderscheidende coöperatieve identiteit te waarborgen wil de Rabobank als onafhankelijke speler van formaat deelnemen aan het Europese consolidatieproces dat zich naar verwachting op termijn aandient. Voor de Rabobank als coöperatie is het klantbelang leidend, en de structuur en de werkwijze zijn hierop ingericht. Leden leggen door hun invloed en zeggenschap discipline op aan de coöperatie. Sober beheer en efficiency maken integraal deel uit van het coöperatieve karakter. De dienstverlening gaat uit van een langetermijnoriëntatie en is gericht op continuïteit. Nederlandse Allfinanz-dienstverlener Als Allfinanz-dienstverlener biedt de Rabobank Groep een compleet pakket financiële producten en diensten aan. De diversificatie binnen de Groep komt de financiële stabiliteit ten goede. Het brede palet aan kennis en expertise resulteert in innovatie- en synergievoordelen. Marktleiderschap blijft belangrijk voor de Rabobank Groep, maar niet ten koste van ongezonde marges. De coöperatieve opdracht dient immers altijd in het oog gehouden te worden. Mondiale food & agribank Internationale groei is vereist omdat de groeimogelijkheden in de thuismarkt geleidelijk zullen afvlakken. Daarbij vormt food & agri een aantrekkelijke niche vanwege de mondiaal leidende kennispositie van de Rabobank als uitvloeisel van de agrarische ontstaansgeschiedenis. Ook wil de Rabobank Groep wereldwijd toonaangevend zijn op het gebied van duurzame energie en cleantech, mede om zorg te dragen voor duurzame economische ontwikkeling. 9 Over de Rabobank Groep

11 Hoge kredietwaardigheid Het belang van een goede kredietwaardigheid is onder de huidige economische omstandigheden sterk toegenomen. Door de triple A-status heeft de Rabobank een streepje voor als het gaat om de toegang tot financiering tegen een relatief gunstige prijs, juist ook in moeilijke tijden. Om deze uitzonderlijke positie vast te houden zijn een sterke balans, een stabiele winstgroei en een hoge tier 1-ratio vereist. Maatschappelijk verantwoordelijkheid De coöperatieve Rabobank voelt een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het wereldwijd bevorderen van een duurzame economische ontwikkeling. Op mondiaal niveau behoort de bank tot de top 3 van de meest duurzame banken. Aan het MVO-beleid binnen de Rabobank Groep worden de hoogste eisen gesteld, ook waar het de bancaire kernprocessen betreft. Personeel kritische succesfactor De strategische ambities van de Rabobank Groep kunnen alleen door getalenteerde, vitale en gemotiveerde mensen worden gerealiseerd. Met name in hogere managementfuncties en specialismen is er een toenemende vraag naar hoogopgeleide en gekwalificeerde medewerkers. Gezien de structureel krappere arbeidsmarkt is instroom vanuit de externe arbeidsmarkt minder vanzelfsprekend. Daarom is het voor de Rabobank Groep voor de toekomst belangrijk om talent in eigen huis te ontwikkelen en te binden. In het verlengde van het Strategisch Kader loopt een speciaal programma om de opvolging voor het senior kader en het executive kader te garanderen. Het doel is ook om doorstroming tussen groepsonderdelen te vergemakkelijken en de interne mobiliteit te bevorderen. Het voornemen is soortgelijke programma s te ontwikkelen voor het middenkader. Een goed functionerende opleidingsketen met een heldere taak- en rolverdeling moet in het licht van interne ontwikkelingen zoals Rabobank 2010 en Rabo Unplugged, zorgen voor een adequaat opleidingenaanbod dat aansluit bij de behoefte van de organisatie aan goed opgeleide en gekwalificeerde medewerkers. Actualisering strategie De turbulente ontwikkelingen op de financiële markten en het gewijzigde Nederlandse bankenlandschap vormden aanleiding om de aanzet te geven voor een actualisering van het Strategisch Kader. In verband met de gewijzigde omstandigheden zijn eind 2008 binnen de Rabobank Groep aanpassingsvoorstellen aan de orde gesteld voor een herzien Strategisch Kader voor de periode 2009 tot 2012, die nog door de centrale kringvergadering worden vastgesteld. Meer focus op funding Door de gewijzigde marktomstandigheden legt de Rabobank Groep een nog grotere nadruk op gezonde balansverhoudingen. De toename van de kredietverlening is voor een groot deel afhankelijk van de groei van de toevertrouwde middelen. Het is van belang dat de lokale Rabobanken en Rabobank International zelf een belangrijk deel van hun funding verzorgen. Ook de activiteitengroei van de dochters zal worden afgestemd op de beschikbare funding bij de Rabobank Groep. Meer nadruk op bedrijvenmarkt In Nederland wil de Rabobank de grootste en belangrijkste bank worden voor bedrijven.een sterke positie op de bedrijvenmarkt biedt extra mogelijkheden om als private bank ook de ondernemer in privé te bedienen. Ook in het private-bankingsegment wordt een verdere groei nagestreefd door differentiatie in klantbediening, samenwerking met dochters en verbetering van de advieskwaliteit. Implementatie Rabobank 2010 De Rabobank wil zich als coöperatie verder ontwikkelen. Het bestaansrecht ligt in de primaire doelstelling klanten te helpen om hun ambities te realiseren. Het programma Rabobank 2010 stelt lokale Rabobanken in staat optimaal in te spelen op de veranderende klantwensen. Het programma introduceert tegelijkertijd een geoptimaliseerd bedieningsmodel en levert door standaardisering kostenreducties op. Om hun marktleiderschap te behouden moeten de lokale Rabobanken tegen concurrerende prijzen opereren. 10 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

12 Internationaal: focus op food & agri Rabobank International richt zich meer op de kernactiviteiten van de Rabobank Groep. In Nederland betekent dat het ondersteunen van de ambitie om de grootste en belangrijkste bedrijvenbank te worden. In het buitenland zal Rabobank International zich meer richten op food & agri. Daarnaast zal Rabobank International zich nadrukkelijker manifesteren op het gebied van duurzame energie en cleantech. Het onderdeel Global Financial Markets beperkt zich tot klantgerelateerde activiteiten en liquiditeitsmanagement; andere activiteiten worden afgebouwd. Rabo Development zal het aantal minderheidsbelangen in partnerbanken met een food & agrifocus in ontwikkelingslanden geleidelijk verder uitbreiden. De Rabobank Foundation zal zich in het buitenland vooral richten op landen waar Rabobank International en/of Rabo Development actief zijn. Scherpere focus bij dochters De dochters gaan zich ook meer richten op ondersteuning bij het realiseren van de kerndoelstellingen van de Rabobank Groep, te weten het Allfinanz-marktleiderschap in de thuismarkt en profilering als dé mondiale food & agribank. Andere belangrijke hoofdfuncties van de dochters en deelnemingen blijven het optimaal benutten van specialismen en het behalen van een gezond rendement. Strategische en financiële kerndoelstellingen De strategische kerndoelstellingen zijn: - bereiken van Allfinanz-marktleiderschap in Nederland; - uitbreiden van de positie als de leidende internationale food & agribank; - verdere groei van en synergieversterking met de dochters. Voor handhaving van een hoge kredietwaardigheid zijn een adequate tier 1-ratio en een stabiele winstgroei noodzakelijk. Daarom heeft de Rabobank Groep de volgende financiële doelstellingen geformuleerd: - een tier 1-ratio van tenminste 12,5%; - minimaal 10% rendement op het eigen vermogen; - een nettowinstgroei van 10%. De gewijzigde marktomstandigheden en de gemaakte keuzes hebben financiële gevolgen. Omdat op 1 januari 2008 de Basel II-regelgeving van kracht is geworden, is de ondergrens voor de tier 1-ratio verhoogd van 10,0% naar 12,5%. De verschuiving van activiteiten binnen Rabobank International naar activiteiten met een lager risicoprofiel leiden ertoe dat de verwachte jaarlijkse nettowinstgroei afneemt van 12% naar 10%. Realisatie Strategisch Kader Marktleiderschap in Nederland verstevigd De marktaandelen van de Rabobank Groep op de particuliere markt zijn sinds 2004 gestaag toegenomen. Na een aanvankelijke daling tot 23% in 2005 is het marktaandeel van de lokale Rabobanken en Obvion in de hypotheekmarkt in 2008 gestegen tot 30%. In de spaarmarkt liep het marktaandeel van de Rabobank Groep op van 39% in 2004 naar 43% in Het marktaandeel consumptief krediet is mede toegenomen door het online label Freo en de inrichting van een gespecialiseerde eenheid Consumer Finance bij de Lage Landen. Ook in de zakelijke markt zijn de marktaandelen in de meeste segmenten met enkele procentpunten verbeterd. Het ingezette grotestedenbeleid heeft geleid tot een stijging van de marktaandelen van de grotestadsbanken binnen hun werkgebied. Internationale positie als leidende food & agribank uitgebreid Rabobank International heeft haar positie in zowel traditionele als opkomende food & agrimarkten versterkt door investeringen in buitenlandse retailbanken. In de Verenigde Staten zijn de activiteiten de afgelopen jaren uitgebreid door de overname van Community Bank of Central California en Mid-State Bank & Trust. In Polen is in het verslagjaar een meerderheidsbelang verkregen in Bank BGZ. Kleinere acquisities van retailbankactiviteiten vonden in 2007 plaats in Chili en Indonesië. In Brazilië is 11 Over de Rabobank Groep

13 een retailbanknetwerk opgestart met een sterke focus op food & agri. Het op food & agri gerichte Trade & Commodity Finance is autonoom sterk gegroeid. Om optimaal te profiteren van de synergievoordelen zal de Rabobank focussen op de integratie van de gedane overnames. Rabo Development investeerde de afgelopen jaren in partnerbanken in Tanzania, China, Zambia, Mozambique, Paraguay en Rwanda. Dochters: verdere groei en versterking synergie De vermogensbeheeractiviteiten zijn in 2006 uitgebreid door het vergroten van het belang in Sarasin. Op diverse terreinen, zoals de distributie van fondsen, is synergie bereikt. Robeco realiseerde een verbetering van de beleggingsperformance en een verschuiving van haar focus in de richting van alternatieve beleggingsproducten, onder meer door de overname van Transtrend en SAM Groep in In 2007 is besloten internetbroker Alex te verkopen vanwege de toenemende overlap met de dienstverlening door Rabo Direct Beleggen. De beoogde groei bij de Rabo Vastgoedgroep is gerealiseerd door de acquisitie van onderdelen van Bouwfonds in 2006 en de autonome groei bij FGH Bank. De leasingactiviteiten zijn gegroeid, zowel autonoom als ten gevolge van de acquisitie van Athlon Car Lease in De gerealiseerde groei in autoleasing droeg bij aan een versterking van de positie van de Rabobank Groep op de binnenlandse retailmarkt. Op het terrein van verzekeren is de integratie van Interpolis met Eureko gerealiseerd en is het productenpalet uitgebreid met onder meer zorgverzekeringen. 12 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

14 Directeuren en commissarissen Samenstelling raad van bestuur Rabobank Nederland Vlnr. staand: drs. Bert Heemskerk, dr. Piet Moerland. Zittend: ir. Piet van Schijndel, prof. dr. ir. Bert Bruggink, mr. Sipko Schat. Leden raad van bestuur en aandachtsgebieden Drs. Bert Heemskerk (H.) Voorzitter (tot en met 30 juni 2009) - Audit Rabobank Groep - Communicatie - Juridische en Fiscale Zaken - Human Resources, corporate - Toezicht & Compliance - Kennis en Economisch Onderzoek - Bestuurssecretariaat - Rabobank International - Managing Board Rabobank International, voorzitter - Regionaal Management Amerika, Azië en Europa - CFRO-domein Rabobank International - HR-domein Rabobank International Dr. Piet Moerland (P.W.) Voorzitter (vanaf 1 juli 2009) - Coöperatie & Bestuur Aangesloten Banken - Human Resources, Coöperatie & Bestuur - MKB - Bedrijfsmanagement - MVO Prof. dr. ir. Bert Bruggink (A.) CFO - Control Rabobank Groep - Group Risk Management - Kredietrisicomanagement - Bijzonder Krediet Beheer - Treasury - Investor Relations Ir. Piet van Schijndel (P.J.A.) - Particulieren - Private Banking - Groep ICT - De Lage Landen - Robeco Mr. Sipko Schat (S.N.) - Rabobank International - Managing Board Rabobank International, plv. voorzitter - COO-domein Rabobank International - Corporate Clients Nederland - Global Financial Markets - Corporate Finance - Trade & Commodity Finance - Participaties - Rabo Vastgoedgroep Drs. Hans ten Cate (J.C.) De heer Ten Cate ging per 1 juli 2008 met pensioen. Bestuurssecretaris Drs. Rens Dinkhuijsen (L.A.M.) 13 Over de Rabobank Groep

15 Samenstelling raad van commissarissen Rabobank Nederland Leden raad van commissarissen⁵ Naam Functie Jaar eerste benoeming Einde lopende zittingstermijn Prof. dr. Lense Koopmans (L.) voorzitter Ing. Antoon Vermeer (A.J.A.M.) plaatsvervangend voorzitter Prof. mr. Sjoerd Eisma (S.E.) secretaris 2002 (1998)⁶ 2010 Drs. Leo Berndsen (L.J.M.) lid Ir. Bernard Bijvoet (B.) lid Prof. dr. ir. Louise Fresco (L.O.) lid Rinus Minderhoud (M.) lid Mr. Paul Overmars (P.F.M.) lid Ir. Herman Scheffer (H.C.) lid 2002 (1998)⁶ 2010 Prof. dr. ir. Martin Tielen (M.J.M.) plaatsvervangend secretaris Dr. ir. Aad Veenman (A.W.) lid 2002 (1998)⁶ 2010 Prof. dr. Cees Veerman (C.P.) lid Prof. dr. Arnold Walravens (A.H.C.M.) lid De commissies uit de raad van commissarissen staan vermeld in het verslag raad van commissarissen Rabobank Nederland. Directeuren en directievoorzitters Directeuren Rabobank Nederland⁷ Drs. Cor Broekhuyse RA (C.F.) Drs. Ralf Dekker (R.J.) Drs. ing. Ab Gillhaus (A.J.) Mr. drs. Rob ten Heggeler (R.H.L.) Drs. Harold Knebel (H.A.J.M.) Drs. Jos van Lange (J.H.P.M.) Drs. Hans van der Linden (J.A.M.) Drs. Bert Mertens (H.H.J.) Monika Milz (M.R.) Pim Mol (P.W.) Rik Op den Brouw (H.) Mr. Sander Pruijs (J.A.) Harry de Roo RA (J.H.) Karel Schellens (C.A.C.M.) (tot 1 juni 2009) Rutger Schellens (R.V.C.) Gerlinde Silvis (A.G.) Ronald Slaats (R.A.M.) Rinus van der Struis RA (M.) Mr. Jan van Veenendaal (J.) Rabobank International Rabobank International Krediet Risicomanagement Rabobank International Rabo Wielerploegen Rabo Vastgoedgroep Rabo Vastgoedgroep Coöperatie en Bestuur Aangesloten Banken Communicatie Private Banking Particulieren Rabobank International Rabobank International De Lage Landen Rabobank International Human Resources Rabobank De Lage Landen Audit Rabobank Groep / Toezicht a.i. Juridische en Fiscale Zaken 5) Samenstelling op 1 januari In 2009 zijn periodiek aftredend de heren Berndsen, Koopmans en Tielen. De heer Berndsen heeft om persoonlijke redenen besloten zich niet herverkiesbaar te stellen. 6) Jaar eerste benoeming in de raad van toezicht van Rabobank Nederland. Bij de wijziging van de corporate-governancestructuur van Rabobank Nederland in 2002 is de raad van toezicht vervangen door de raad van commissarissen. 7) Per 1 maart Rabobank Groep Jaarverslag 2008

16 Managing Board Rabobank International Drs. Bert Heemskerk (H.), voorzitter Mr. Sipko Schat (S.N.), vice voorzitter Drs. Arjo Blok (A.J.) Drs. Cor Broekhuyse RA (C.F.) Drs. Ralf Dekker (R.J.) Mr. drs. Rob ten Heggeler (R.H.L.) Mr. Sander Pruijs (J.A.) Harry de Roo RA (J.H.) Rutger Schellens (R.V.C.) Directievoorzitters belangrijkste dochters Jacek Bartkiewicz Bank BGZ Drs. Roy van Diem (R.) Obvion Drs. Hans van der Linden (J.A.M.) Rabo Vastgoedgroep Drs. George Möller (G.A.) Robeco Gerbert Mos MBA (G.A.) Schretlen & Co Harry de Roo RA (J.A.) ACCBank Karel Schellens (C.A.C.M.) (tot 1 juni 2009) De Lage Landen Ronald Slaats (R.A.M.) (vanaf 1 juni 2009) De Lage Landen Joachim Straehle (J.H.) Sarasin 15 Over de Rabobank Groep

17 Profiel De Rabobank Groep is een internationale financiële dienstverlener op coöperatieve grondslag die bestaat uit 153 zelfstandige lokale Rabobanken en hun centrale organisatie Rabobank Nederland met haar dochterondernemingen. De Rabobank Groep heeft circa fte in dienst in 45 landen, is actief op het gebied van retailbanking, wholesalebanking, vermogensbeheer, leasing en vastgoed en bedient wereldwijd circa 9,5 miljoen klanten. De nadruk in Nederland ligt op Allfinanz-dienstverlening en internationaal op food & agri. Vanuit de coöperatieve worteling kennen de onderdelen van de Rabobank Groep een sterke onderlinge verwantschap. De Rabobank Groep heeft de hoogste kwalificatie voor kredietwaardigheid, de triple A-rating, van de bekende internationale ratinginstituten Standard & Poor s en Moody s en behoort gemeten naar kernvermogen tot de twintig grootste financiële instellingen ter wereld. Lokale Rabobanken, Rabobank Nederland en Rabobank International De zelfstandige lokale Rabobanken vormen het coöperatieve kernbedrijf van de Rabobank Groep. Midden in de maatschappij, betrokken, dichtbij en toonaangevend, met ieder een eigen werkgebied. Klanten kunnen lid worden van hun lokale Rabobank. Op hun beurt zijn de lokale Rabobanken lid van de overkoepelende coöperatie Rabobank Nederland, die ze ondersteunt en adviseert bij de dienstverlening. Rabobank Nederland oefent ook toezicht uit op de bedrijfsvoering, de uitbesteding, de solvabiliteit en de liquiditeit van de lokale Rabobanken. De lokale Rabobanken, waar bijna fte werken, vormen met circa vestigingen en bijna geldautomaten het dichtste bankennetwerk van Nederland. In Nederland bedienen de lokale Rabobanken ongeveer 7,5 miljoen particuliere en zakelijke klanten met een volledig pakket financiële diensten. Rabobank Nederland fungeert als houdstermaatschappij van een aantal gespecialiseerde dochterondernemingen in Nederland en in het buitenland. Bij Rabobank Nederland zijn meer dan fte in dienst. Rabobank International is het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf van de Rabobank Groep met wereldwijd meer dan fte en vestigingen in 27 landen. Missie en ambitie De Rabobank Groep werkt in het gezamenlijke belang van mensen en gemeenschappen met als doel het realiseren van hun huidige en toekomstige ambities. Dit door het aandragen van de best mogelijke financiële oplossingen en het versterken van onderlinge samenwerking. Vanuit haar betrokkenheid wil de Rabobank Groep een stuwende en vernieuwende kracht zijn die bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van welvaart en welzijn. Vanuit haar missie heeft de Rabobank Groep de ambitie in Nederland de grootste, beste, meest klantgedreven en vernieuwende financiële instelling te zijn. Internationaal wil de Rabobank Groep de beste food & agribank zijn met een sterke aanwezigheid in de belangrijkste food & agrilanden. Daarbij worden kennis en kunde ingezet die jarenlang op dit gebied in Nederland zijn opgedaan. Ook wil de Rabobank Groep, passend bij haar identiteit en maatschappelijke positie, mondiaal excelleren in duurzaam ondernemen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is en wordt verder geïntegreerd in de kernactiviteiten. De waarden van de Rabobank De wijze waarop de Rabobank in de wereld staat, wordt bepaald door kernwaarden die aan de missie en ambitie zijn ontleend: respect, integriteit, professionaliteit en duurzaamheid. Deze kernwaarden worden door alle onderdelen van de Rabobank Groep onderschreven als randvoorwaarden voor het handelen. 16 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

18 - Respect: de Rabobank Groep werkt samen op basis van respect, waardering en betrokkenheid. - Integriteit: de Rabobank Groep wil in haar handelen eerlijk, oprecht, zorgvuldig en betrouwbaar zijn. - Professionaliteit: de Rabobank Groep is haar klanten van dienst met hoogwaardige kennis en faciliteiten. Het is haar streven de kwaliteit op een hoog peil te houden - waar mogelijk te anticiperen op toekomstige behoeften van klanten - en haar diensten op efficiënte wijze ter beschikking te stellen. - Duurzaamheid: de Rabobank Groep wil bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de samenleving in economische, sociale en ecologische zin. Dit doet de Rabobank Groep onder andere met de Rabobank Foundation. Dit fonds van de gehele Rabobank Groep helpt kansarme groepen in binnenen buitenland met als doel ze een perspectief te geven op een zelfstandig bestaan. Daarnaast is Rabo Development in het leven geroepen met als doel de ontwikkeling van partnerbanken in opkomende landen te ondersteunen met mensen en middelen. Op basis van deze kernwaarden biedt de Rabobank Groep klanten in Nederland alle financiële diensten die voor deelname aan het economische verkeer in een moderne samenleving noodzakelijk zijn. Rekening houdend met de eigen doelstellingen, waarden en wet- en regelgeving, respecteert de Rabobank de cultuur en de gebruiken van landen waarin de bank is gevestigd. Rabobank Groep Situatie per 1 januari ,5 miljoen klanten 1,7 miljoen leden 153 lokale Rabobanken Rabobank Nederland Ondersteuning lokale Rabobanken Rabobank International Staffuncties Rabobank Groep Particulieren MKB Private Banking Overige ondersteunende afdelingen Food & agri Wholesalebankbedrijf Internationaal retailbankbedrijf MVO Investor Relations Long Term Funding Overige stafafdelingen Merken Vermogensbeheer Leasing Vastgoed Verzekeren Wonen Zakelijk Robeco Schretlen & Co Sarasin IRIS Orbay De Lage Landen - Athlon - Freo - Crediam Rabo Vastgoedgroep - Bouwfonds Property Development - MAB Development - FGH Bank - Bouwfonds REIM - Fondsenbeheer Nederland Eureko (39%) - Interpolis Obvion Moviq Zoekallehuizen.nl Bizner Rembrandt F & O De lokale Rabobanken en hun leden vormen de kern van het bankbedrijf en zijn de belangrijkste stakeholders van de coöperatie. In het middelste gedeelte van het organisatieschema staat Rabobank Nederland als centrale (juridische) entiteit. In Nederland faciliteert Rabobank Nederland de lokale Rabobanken ondermeer op het gebied van de ontwikkeling van nieuwe producten en in de marktbewerking. Binnen Rabobank Nederland worden staffuncties voor de lokale Rabobanken en voor de gehele Rabobank Groep uitgevoerd, zoals Shared Services & Facilities, Groep ICT en Coöperatie en Bestuur, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, Investor Relations, Long Term Funding, Personeelszaken, Juridische- en Fiscale Zaken, Kennis en Economisch Onderzoek en Communicatie. Tenslotte bedient Rabobank International met haar expertise een groot aantal corporate en retailklanten wereldwijd. Het onderste deel van het organisatieschema beschrijft de belangrijkste merken binnen de Rabobank Groep die onder hun eigen naam op de verschillende markten opereren. 17 Over de Rabobank Groep

19 Onderdelen Rabobank Groep Lokale Rabobanken Met ruim vestigingen en bijna geldautomaten beschikken de 153 zelfstandige lokale Rabobanken over het dichtste kantorennet van Nederland en zijn zij dé dichtbijbank van Nederland. De lokale Rabobanken zijn zelfstandige entiteiten met ieder een eigen werkgebied en hebben samen bijna fte in dienst. Dichtbij en betrokken bij hun klanten kunnen zij snel reageren en beslissen. De betrokkenheid komt ook tot uiting in de nauwe relaties met plaatselijke verenigingen en instellingen. Gezamenlijk bedienen de lokale Rabobanken ongeveer 7,5 miljoen Nederlandse particuliere en zakelijke klanten met een compleet pakket financiële diensten. Veel particulieren betalen, sparen of beleggen of hebben een hypotheek bij de Rabobank. De lokale Rabobanken zijn van oudsher nauw verbonden met de agrarische sector. Ook financieren zij een breed scala aan bedrijven, van de kleine ondernemer op de hoek tot de beursgenoteerde onderneming. De lokale Rabobanken zijn in Nederland de grootste intermediair op het gebied van verzekeren. Rabobank Nederland Rabobank Nederland is de centrale organisatie die in dienst staat van de lokale Rabobanken en de groepsonderdelen. Rabobank Nederland bestaat uit marktondersteuning voor het midden- en kleinbedrijf, particulieren en private-bankingklanten en voert daarnaast een aantal centrale staffuncties uit voor de Rabobank Groep. Bij Rabobank Nederland werken meer dan fte. Rabobank International Rabobank International - het wholesalebankbedrijf en het internationaal retailbankbedrijf - richt zich in het bijzonder op de food & agrisector. Dit groepsonderdeel heeft vestigingen in 27 landen en wereldwijd circa fte in dienst. De activiteiten zijn onderverdeeld in de regio s Nederland, Europa exclusief Nederland, Noord- en Zuid-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland, en Azië. Daarnaast onderscheidt Rabobank International een aantal wereldwijd opererende onderdelen, te weten: Global Financial Markets, Structured Finance, Leveraged Finance, Renewable Energy & Infrastructure Finance, Direct Banking en Trade & Commodity Finance. Om de klanten en de markten zo goed mogelijk te kunnen bedienen, wordt er nauw samengewerkt tussen de verschillende regio s en de wereldwijd aanwezige onderdelen. De retailactiviteiten vinden plaats onder het label Rabobank, met uitzondering van de Ierse ACCBank, een 100%-dochter, en de Poolse Bank BGZ, waarin Rabobank International een 59%-belang heeft. Ook heeft Rabobank International belangen in private equity. Dochters De Rabobank Groep voert in Nederland meerdere financiële merken op verschillende markten. Deze merken vullen elkaar aan en versterken de Rabobank Groep als één coherent geheel. Dit draagt bij aan het bereiken van de gewenste klantwaarde en continuïteit van de Rabobank Groep. Bizner Bizner is een internetbank voor ondernemers die zelf hun bankzaken online willen regelen. Ondernemers kunnen bij Bizner 24 uur per dag alle financiële basisproducten aanschaffen, beheren en wijzigen. Bij Bizner werken circa 30 fte. De Lage Landen De Lage Landen is de leasedochter binnen de Rabobank Groep. De onderneming biedt flexibele producten aan op het gebied van activafinanciering, die de afzet van fabrikanten, vendoren en distributeurs in meer dan 30 landen wereldwijd bevorderen. Met de innovatieve financieringsprogramma s kan De Lage Landen zich onderscheiden in een concurrerende marktomgeving. In de Nederlandse thuismarkt is De Lage Landen aanbieder van een breed pakket leaseproducten en handelsfinancieringsproducten. Deze worden direct of via de lokale Rabobanken aan klanten aangeboden. Via het internationale autoleasebedrijf Athlon Car Lease is De Lage Landen actief in acht landen in Europa. In de Nederlandse 18 Rabobank Groep Jaarverslag 2008

20 markt ondersteunt De Lage Landen de Rabobank Groep in haar streven marktleider te worden in consumentenkredieten, onder meer met het label Freo. Bij De Lage Landen werken circa fte. IRIS Het Institute for Research and Investment Services is het researchinstituut van de Rabobank en Robeco en richt zich uitsluitend op de particuliere belegger. IRIS functioneert als interne dienstverlener voor de Rabobank en Robeco op het gebied van publishing en onafhankelijke research. In december 2008 hebben de Rabobank en Robeco het voornemen kenbaar gemaakt om zich op de toekomst van IRIS te beraden in het licht van een nieuwe inrichting van de beleggingsresearch. Er werken bij IRIS circa 30 fte. Moviq Moviq is een online woonplatform voor verhuizende consumenten en aanbieders op de woonmarkt. Als particulier kun je op Moviq een nieuw huis zoeken en alle informatie vinden en delen over kopen, verkopen, verhuizen, verbouwen en inrichten. Voor de zakelijke klant is Moviq een effectief, crossmediaal platform dat bereik, contact en transacties met de verhuizende consument genereert. De Rabobank is op Moviq aanwezig met relevante informatie over financiering, zoals hypotheken, maar ook met de bijbehorende verzekeringen. Obvion Obvion, een samenwerkingsverband van de Rabobank Groep en het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds, verstrekt hypotheken en enkele serviceproducten, zoals garanties en overbruggingskredieten. Zij richt zich daarbij uitsluitend op de samenwerking met onafhankelijke intermediairs. Op dit terrein is Obvion met bijna 300 fte de grootste hypotheekverstrekker in Nederland. Orbay Orbay verzorgt business process outsourcing en integreert klantprocessen en individuele workflows naadloos met de frontoffice van haar klanten. Orbay levert een state-of-the-art technologie, een stabiele infrastructuur en uitgebreide expertise in de bancaire sector. Zo wordt de back-office van een groeiend aantal banken en financiële instellingen overgenomen en uitgevoerd. Orbay combineert het beste uit verschillende werelden door schaalgrootte, gedeelde faciliteiten en knowhow om te zetten in kostenvoordeel en een hoge kwaliteit van haar dienstverlening. Op die manier verbindt Orbay haar waardeketen met die van haar klanten. Orbay is gevestigd in Eindhoven en er werken meer dan 90 fte. Rabo Vastgoedgroep De Rabo Vastgoedgroep is een vooraanstaande internationale vastgoedonderneming die behoort tot de grootste van Europa. Er wordt geopereerd op de particuliere en zakelijke markt met drie kernactiviteiten: projectontwikkeling, financiering en vermogensbeheer. Binnen de Rabo Vastgoedgroep is Bouwfonds Property Development verantwoordelijk voor het ontwikkelen van woningen, en MAB Development voor het ontwikkelen van commercieel vastgoed. Het financieren van commercieel vastgoed is in handen van FGH Bank. Bouwfonds REIM is verantwoordelijk voor vastgoedgerelateerde beleggingen. Naast de drie kernactiviteiten wordt via Fondsenbeheer Nederland een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling en financiering van maatschappelijk vastgoed. De Rabo Vastgoedgroep heeft meer dan fte in dienst en is actief in enkele Europese landen. Rembrandt Fusies & Overnames Rembrandt Fusies & Overnames is een organisatie met als kernactiviteit advisering en begeleiding bij koop en verkoop van ondernemingen. Rembrandt Fusies & Overnames richt zich op eigenaren van kleinere en middelgrote familiebedrijven die een oplossing zoeken voor hun opvolging en op ambitieuze ondernemers met uitbreidingsplannen. Er werken circa 30 fte bij Rembrandt Fusies & Overnames Over de Rabobank Groep