Eindrapport Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde

Transcriptie

1 Eindrapport Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde

2 Colofon Consortium NKBW p/a Universiteit van Amsterdam, Amstel Instituut Titel: Eindrapport Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde ISBN/EAN: NUR code: 918 November 2007 Samenstelling: Leendert van Gastel, Hans Cuypers, Vincent Jonker, Evert van de Vrie, Piet van der Zanden Bureauredactie: Mariozee Wintermans, Mark Uwland Illustraties: Evert van der Horst Druk: ZuidamUithof Drukkerijen Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door SURF Foundation 2

3 Inhoudsopgave Colofon... 2 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Wat is er aan de hand? Wat gebeurt er in het veld? Wat gebeurt er in het hoger onderwijs? Wat wil het project NKBW? De huidige praktijk van de aansluiting wiskunde havo/vwo naar hbo/wo Algemeen Online zomercursussen bij Universiteit Maastricht Toetsen bij Fontys Hogescholen Bijspijkeren aan de Rijksuniversiteit Groningen NKBW implementatieprojecten: een waaier aan activiteiten NKBW en het voortgezet onderwijs ctwo Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren WisBase Wizmo.nl Algemeen Wizmo is open en vrij te gebruiken Zoek en Vind Cyclus Simpel zoeken met invulveld Simpel zoeken met tagcloud Geavanceerd zoeken Bladeren in een taxonomie Resultatenlijst Volgorde van relevantie Selecteren van een gevonden object... 44

4 3.11 Quality Assessment Values Vragen Publicatieproces Profielpagina MyWizmo Metadata Voorbeelden van leerobjecten Digitale Wiskunde Omgeving (DWO) Dictaten Open Universiteit Online toetsen van MathMatch Wortel TU/e Good practices Algemeen MAThADORE MathMatch Web spijkeren WisWeb WisFaq Kennisbank Wiskunde Onderzoek Algemeen Vo ho, het principe van ketenbeheer Het opstellen van een onderzoeksagenda vo ho Extra aandachtsgebied: studievoorlichting Ontwikkelen van een aansluitmonitor wiskunde vo ho Onderling ijken: ho ingangstoetsen, vo toetsen en eindtermen Algemeen Kader bij de start van het onderzoek Ervaringen met het gekozen kader Ervaringen met het beschrijven van de inhoud Ervaringen met de indeling naar beheersingsniveau (A, B, C) Ervaringen en overwegingen bij de gekozen maat voor complexiteit Naar een andere maat voor complexiteit en/of moeilijkheid Conclusies over het analysekader Review van ho toetsen door vo docenten Aanbevelingen voor de opzet van een vo ho toetsitembank Onderzoek bovenbouw vwo, de JCU case study

5 5.6.1 Algemeen Junior College Utrecht Wiskundeonderwijs op het JCU Het onderzoek op JCU Resultaat onderzoeksvraag 1 JCU instroom klas Resultaat onderzoeksvraag 2 Onderzoek op de werkvloer van het onderwijs Onderzoek naar de mening van docenten wiskunde vo Samenvatting Onderzoek Voortgezette samenwerking Algemeen Inhoudelijke samenwerking Businessmodel Algemeen Uitgangspunten Welke producten, welke gebruikers? Open content Content en licenties SIGMA als community van docenten Hosting en onderhoud Beheer Stichting Vrienden van Open Wiskundecontent Groeipad Bijlage 1 Index Bijlage 2 Verwijzingen

6 6

7 Voorwoord 7

8 8

9 0 Voorwoord Het is geen eenvoudige opgave om in een jaar tijd een project van de omvang van NKBW op de rails te krijgen en in diezelfde tijd dat project ook weer af te ronden en te evalueren. Desalniettemin mogen we constateren dat een grote groep mensen de noodzaak inzag van het gedefinieerde werk en daar de schouders onder heeft gestoken. In het NKBW samenwerkingsverband zijn krachten bij elkaar zijn gekomen die het mogelijk maken om tot een landelijke aanpak van het aansluitprobleem wiskunde voortgezet onderwijs (vo) hoger onderwijs (ho) te komen. Maar, er moet ook geconstateerd worden dat er nog veel gedaan moet worden. Uit de implementatieprojecten van de NKBW partners komt naar voren dat men het op prijs stelt dat individuele oplossingen voor het aansluitprobleem nu gebundeld kunnen worden en ondersteund door een gezamenlijk aanbod via o.a. en via een landelijk netwerk van betrokken docenten/instellingen uit het hoger onderwijs en het voortgezet onderwijs. Het is daarbij belangrijk een onderhoudsmodel te krijgen om de verzamelde materialen uptodate te houden en aan te vullen met nieuwe materialen. Het product van NKBW laat zien dat zowel het voortgezet onderwijs als het hoger onderwijs profijt kunnen hebben van de gekozen landelijke aanpak, waarbij het zaak is de komende periode ook meer aandacht te schenken aan hbo instellingen die van de opbrengsten van NKBW gebruik kunnen maken. Terwijl dit eindrapport wordt opgeleverd zijn er al initiatieven genomen voor vervolgstappen, waarbij onder andere gekeken wordt naar een mogelijke stichtingsvorm voor open wiskunde content, naast de mogelijkheden die de bestaande infrastructuur al biedt (SIGMA vanuit het hoger onderwijs en diverse belangengroepen vanuit het voortgezet onderwijs). Het is een belangrijk resultaat van NKBW dat de partijen vo en ho elkaar gevonden hebben in een gezamenlijke aanpak van de aansluiting wiskunde en wij hopen van harte dat een en ander in andere projecten en samenwerkingsverbanden vervolgstappen mag krijgen. Kernteam NKBW, november 2007 Leendert van Gastel, Hans Cuypers, Vincent Jonker, Evert van de Vrie, Piet van der Zanden 9

10 10

11 Inleiding Leendert van Gastel 11

12 12

13 1 Inleiding 1.1 Wat is er aan de hand? We schrijven Studenten zijn ontevreden. Uit de IOWO instroommonitor 05/ 06 blijkt dat de aansluiting van wiskunde problematisch is. Van alle vo vakken scoort de aansluiting wiskunde het slechtst bij de vervolgopleidingen in natuur, techniek en economie en bij vervolgopleidingen in gedrag en maatschappij het op één na slechtst. Er is een landelijke studentenactie geweest om bij de herzieningen op het vo aandacht van de politiek te vragen ( voor de problematische aansluiting. Hoger onderwijsinstellingen zijn ontevreden. Het Nederlands hoger onderwijs kent geen traditie van toetsen aan de poort. Maar om de instroomproblematiek grijpbaar te maken zien we dat de laatste jaren veel opleidingen wiskundetoetsen inzetten bij de binnenkomst van studenten. De resultaten zijn zorgwekkend, zo slaagde in 2005 slechts vier procent bij de Universiteit Twente voor de eerste toets. Deze ontwikkelingen zijn door de boze bèta s aangegrepen om het verzet tegen een urenreductie voor wiskunde kracht bij te zetten. Wiskundedocenten in het vo zijn ontevreden. Zij hebben het gevoel de zwartepiet toegespeeld te krijgen. Vernieuwingen in het wiskundeonderwijs als het gebruik van de grafische rekenmachine en het kunnen toepassen van wiskunde in context zijn blijkbaar het hoger onderwijs ontgaan, en de vervolgopleidingen weten niet goed om te gaan met de verschoven competenties van de nieuwe studenten. De aansluitingsproblemen hebben de politieke aandacht gekregen. In de nieuwe inrichting van de tweede fase is nog steeds sprake van een reductie in het aantal uren in de wiskunde, maar minder dan oorspronkelijk voorzien. Aan de net opgerichte vernieuwingscommissie vo wiskunde Commissie Toekomst Wiskunde Onderwijs (ctwo) is gevraagd om expliciet aandacht aan de vaardigheden te schenken. Bovendien is er een resonansgroep in het leven geroepen om vanuit het hoger onderwijs de vernieuwingsplannen op doorstroomrelevantie door te lichten. Met de aandacht voor vaardigheden bij de vernieuwingen in het wiskundeonderwijs is het te verwachten dat het vaardighedenpeil bij de vo leerlingen zal stijgen, niettegenstaande de urenreductie. Maar het is pas in 2013 dat scholieren met het nieuwe programma van 2010 eindexamen zullen doen. Dus het probleem blijft nog lange tijd spelen en wordt op z n vroegst pas vanaf 2013 minder acuut. Toch verwachten we dat gezien de aandacht voor de individuele leerwegen de heterogeniteit in de studenteninstroom blijft. Ook de aandacht voor wiskunde bij allerlei 13

14 overstapmogelijkheden van mbo naar hbo, van hbo naar wo master en bij de internationale instroom is blijvend. Dus ook na 2013 zal de wiskundeaansluiting een aandachtspunt blijven. 1.2 Wat gebeurt er in het veld? De profielcommissie voor Natuur en Techniek en voor Natuur en Gezondheid en de profielcommissie voor Cultuur en Maatschappij en voor Economie en Maatschappij hebben in de december 2006 gezamenlijk een ontwerpadvies uitgebracht. Een belangrijk thema in dat advies is de vergroting van gecijferdheid en geletterdheid. Men stelt zich op achter actieve gecijferdheid, als de vermogens om zelfstandige berekeningen met getallen te kunnen uitvoeren en deze te kunnen representeren in grootheden, tabellen en andere statistieken. Voor het gebied van de wiskunde komen de profielcommissies met een aantal adviezen, waarvan we hier twee expliciet noemen: Stimuleer scholen de beheersing van basiskennis op het gebied van rekenen/wiskunde te versterken. Dit kan door het instellen van een coördinator rekenen/wiskunde en het rapporteren van resultaten van schoolbeleid op dit terrein in een jaarverslag en naar de Inspectie van het Onderwijs. Ontwikkel toetsen om het niveau van rekenen en wiskunde te diagnosticeren en ontwikkel modules met behulp waarvan leerlingen, indien nodig, parallel aan het wiskundeprogramma basiskennis en vaardigheden kunnen versterken. Versterk de beheersing van basiskennis en vaardigheden op het gebied van rekenen/wiskunde. Laat leerlingen in het maatschappijprofiel in zowel havo als vwo een keuze maken uit wiskunde A, B en C. Ontwikkel een programma wiskunde C voor het havo. Helaas heeft de minister bij het doorsturen naar de Tweede Kamer van het ontwerpadvies moeten stellen dat zij niet achter het rapport staat omdat volgens haar de profielcommissies de opdracht niet goed hebben begrepen ( De commissie Toekomst Wiskunde Onderwijs (ctwo) heeft haar toekomstvisie Rijk aan betekenis in maart gepubliceerd. Hierin is een paragraaf over algebraïsche vaardigheden opgenomen, die leidt tot het volgende standpunt: Het beheersingsniveau van geautomatiseerde wiskunde en in het bijzonder algebraïsche vaardigheden vereist een voortdurende en zorgvuldige toetsing. Deze vaardigheden dienen ook op het Centraal Examen getoetst te worden, waarbij aan de beheersing hoge eisen worden gesteld. De Centrale Examencommissie Voortgezet Onderwijs (CEVO) heeft in haar conceptsyllabi voor 2007 als onderdeel van het domein van de vaardigheden expliciet algebraïsche vaardigheden opgenomen. Voorheen werden als vaardigheden benoemd: 14

15 A1: Informatievaardigheden A2: Onderzoeksvaardigheden A3: Technisch instrumentele vaardigheden A4: Oriëntatie op studie en beroep Subdomein A5: Algebraïsche vaardigheden is hieraan toegevoegd. De CEVO zegt hierover: Subdomein A5 is nieuw en geeft aan dat algebraïsche vaardigheden ook onafhankelijk van de grafische rekenmachine (GR) of andere ICT middelen moeten worden beheerst. De Resonansgroep wiskunde is door de minister ingesteld om te adviseren over de relevantie van de plannen van de vernieuwingscommissie wiskunde voor de periode vanaf 2010 met betrekking tot de doorstroom naar het wetenschappelijk onderwijs en het hoger beroepsonderwijs. In een later stadium is ook de Resonansgroep wiskunde nog gevraagd te adviseren over de syllabi voor de examens voor De belangrijkste aanbevelingen van deze groep zijn: Zorg ervoor dat het ontwikkelen van reken en formulevaardigheid weer als een rode draad door het gehele wiskundeonderwijs heenloopt. Splits voor alle wiskundevakken het Centrale Schriftelijke Eindexamen (CSE) in twee delen: een deel dat zonder hulpmiddelen (grafische rekenmachine en formulekaart) wordt afgenomen en een deel waarin wel van deze hulpmiddelen gebruik mag worden gemaakt. Heroverweeg de rol van contexten in het wiskundeonderwijs. Het advies van de Resonansgroep wiskunde heeft felle reacties, verwoord in brieven naar de minister toe, ontlokt, onder andere van: de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren ( het Freudenthal Instituut ( Bij de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren is de havo/vwo werkgroep bezig met de ontwikkeling van een exittoets: een toets die laat zien over welke algebraïsche vaardigheden een abituriënt verwacht mag worden te beschikken. We zien dit als een zeer goede ontwikkeling omdat de juxtapositie van deze toets en de ho entreetoetsen, met name de standaardtoets die in SIGMA verband wordt ontwikkeld, scherp in beeld brengt waar de inhoudelijke verschillen liggen, verschillen over bijvoorbeeld wat er verwacht wordt aan algebraïsche vaardigheden en bijbehorend wiskundig inzicht. Zijn deze goed in kaart gebracht, dan kan daarna convergentie beter op gang komen. De Onderwijsraad heeft het advies uitgebracht Versteviging van kennis in het onderwijs. Dit is een vervolg op hun eerdere verkenning uit december Na consultatie van het veld bleek dat een eenduidige conclusie over het kennisniveau in het onderwijs en over een daling of een stijging hiervan, niet eenvoudig te trekken is. 15

16 Daarom zijn drie aanbevelingen niet als zodanig gehandhaafd; repareer kennistekorten voor Nederlands en wiskunde; verbeter de systematiek van het vaststellen en vastleggen van onderwijsinhouden; verhoog de onderwijsnorm. In plaats daarvan zijn de volgende aanbevelingen opgenomen: Waarborg de algemene bagage: voer leerstandaarden in voor primair en voortgezet onderwijs. Concentreer leerinhouden: om de ruimte te scheppen en te behouden voor de basis dient kritisch naar de vereiste onderwijsinhoud te worden gekeken en waar nodig te worden gesaneerd. Waarborg het basisniveau via examens havo en vwo: de raad stelt voor om de eisen ten aanzien van de examens Nederlands, Engels en wiskunde aan te scherpen voor havo en vwo. Om voor een diploma in aanmerking te komen is minimaal een voldoende voor deze drie vakken nodig. Maak afspraak aanvang hoger onderwijs: hierbij geeft de Onderwijsraad het voorbeeld van Web spijkeren. Het is daarbij de vraag met wie deze afspraken gemaakt moeten worden. Begin september heeft de vernieuwingscommissie wiskunde (commissie Toekomst Wiskunde Onderwijs) het concept eindexamenprogramma s voor 2011 gepubliceerd. Net als in de CEVO syllabi van 2007 worden binnen het domein van de vaardigheden expliciet algebraïsche vaardigheden opgenomen: A Algebraïsche vaardigheden De kandidaat beheerst de bij het examenprogramma passende rekenkundige en algebraïsche vaardigheden, heeft inzicht in de bijbehorende formules en kan de bewerkingen uitvoeren. Daarnaast worden in de inhoudelijke domeinen per onderwerp eisen gesteld aan de formulevaardigheid zodat uiteindelijk een breed scala aan vaardigheden van de scholier verwacht wordt. Verschillende partijen in het veld zijn begonnen met het vormen van een reactie. De Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren heeft een oproep gedaan onder de leden voor reacties. De Resonansgroep zal deze herfst met commentaar komen vanuit het perspectief van de doorstroomrelevantie. Onlangs heeft het Freudenthal Instituut een reactie gepubliceerd ( We citeren: Voor ons liggen nu de ctwo publicaties van de voorgestelde eindtermen wiskunde A, B, C en D. Het is treurig te moeten constateren dat dit weer een behoorlijke stap terug lijkt te zijn. De mooie idealen en de brede visie op wiskunde zelf, namelijk wiskunde bedrijven en wiskunde leren in een samenhangend geheel van denken en doen, van abstractie en concretisering, zoals die in het visiedocument voorzichtig naar voren werden gebracht, maken plaats voor: een opsomming van te kennen functies; 16

17 uit te voeren standaardtechnieken die ten onrechte vaardigheden worden genoemd; een extreem eenzijdige nadruk op de algoritmische uitvoering van de wiskundige activiteit; een zorgvuldig vermijden van dwarsverbanden; het ontraden van het gebruik van moderne ICT hulpmiddelen. Vooralsnog is het discours over wiskundige vaardigheden en hoe we een goede aansluiting van vo naar ho kunnen realiseren nog niet afgerond. Wel begint er een zekere consensus zich af te tekenen dat er meer aandacht voor de wiskundige basisvaardigheden moet zijn. 1.3 Wat gebeurt er in het hoger onderwijs? In het hoger onderwijs zijn er de afgelopen jaren een aantal e learning projecten opgezet die gericht zijn op de aansluitproblematiek bij wiskunde. We noemen: het SURF project Web spijkeren ( spijkeren.nl); het DU project MathMatch ( het Apollo project Aansluiting wiskunde ( het E merge project Math Learning Space ( merge.nu/e merge themas/ doorgaande leerwegen/projecten/uitwerken math learning space op 43/). Daarnaast zijn er veel interessante lokale initiatieven zoals Wisnet van NHL en Wortel TU/e van TU/e. Er is recentelijk een SURF opschalingsproject Web spijkeren 2 goedgekeurd dat zich richt op opschaling binnen twee instellingen (UM en UvA). In het kader van de SURF innovatietender najaar 2006 is het plan Intelligente Feedback in e learning systemen ingediend door OU, TU/e en TUD, waarin wiskunde een voorname rol speelt. Veel actoren, veel kaders, veel ervaring, maar eigenlijk is er nog weinig uitwisseling en samenwerking. De projecten zijn gericht op verschillende aspecten van deze taaie en complexe problematiek en kennen weinig overlap. Web spijkeren gaat bijvoorbeeld over didactische scenario s en instrumentatie; MathMatch levert veel toetsen op; het Apollo project richt zich op eindtermen; Math Learning Space is voornamelijk een communicatieomgeving. Al tijdens de looptijd van de bovengenoemde projecten is het idee ontstaan om meer samen te werken en uit te wisselen. Er is op 9 maart 2006 een goed bezochte SURFconferentie geweest en als gevolg is een SURF Special Interest Group SIGMA opgericht die zich richt op de wiskunde aansluitingsproblematiek. De gezamenlijk geconstateerde zorg over het aansluitprobleem leidde tot het schrijven van een projectvoorstel dat werd ingediend in het kader van het Nationaal Actie Programma E learning van SURF ( In november 2006 werd dit plan goedgekeurd en was het project Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde geboren, een samenwerking van een dozijn instellingen uit met name het hoger onderwijs (wo en hbo) en een kleine vertegenwoordiging vanuit het vo. 17

18 Dit nieuwe kader NAP E learning richt zich op de verhoging van participatie in het hoger onderwijs conform de Europese doelstellingen zoals die in de Lissabon strategie zijn overeengekomen. Het biedt bij uitstek een gelegenheid om met vereende krachten op basis van deze projecten en activiteiten een rijke omgeving te ontwikkelen rondom de drempel vo ho en deze te gebruiken in de veelheid aan onderwijsvormen die hierbij gevraagd wordt. 1.4 Wat wil het project NKBW? De lange termijn ambitie waar dit project aan werkt is een kennisbank voor basisvaardigheden wiskunde die in het hele land gebruikt wordt. Het betreft een webportaal en repositories die een rijke omgeving bieden met o.a. toetsen (feedback, adaptief); remediërend materiaal (interactief, adaptief); communicatiemogelijkheden tussen medestudenten, docenten, begeleiders. De omgeving is inzetbaar bij verschillende onderwijsvormen, zoals zelfstudie, bijles, reguliere colleges en werkgroepen, bijspijkergroepen, modules. Zowel informeel leren als formeel leren wordt ondersteund. De omgeving wordt gebruikt rondom de drempel: dat wil zeggen voor de drempel op de school als de leerlingen zich zo goed mogelijk willen voorbereiden, bij inhaalslagen bij de toelating en na de toelating voor regulier onderwijs, opfrissen en remediatie. De omgeving wordt ingezet voor de aansluiting voho, voor de aansluiting hbo wo (master) en voor de internationale instroom. Het nationale actieprogramma 2006 was gericht op een korte termijn van 1 jaar. Daarbinnen was het mogelijk om een aantal substantiële stappen te zetten in de richting van deze lange termijn ambitie. Bij de voorbereiding en bij de uitvoering is gebleken dat alle partijen een grote betrokkenheid en motivatie aan de dag leggen, vanaf de werkvloer tot aan het niveau van College van Bestuur. Studenten zijn gemotiveerd. Als eenmaal een studiekeuze is gemaakt, zijn veel leerlingen/studenten er op gebrand om goed geëquipeerd ermee te beginnen. We zien actieve participatie aan zomercursussen en intensief gebruik van fora zoals WisFaq. Veel docenten uit hoger onderwijs voelen zich sterk betrokken. Vanuit de implementatietrajecten geeft dit een sterke dynamiek aan content en portaal. Ondertussen vindt door het gemeenschappelijke probleem op een natuurlijke manier de opbouw plaats van een netwerk van betrokkenen, waarbij SIGMA een belangrijke rol speelt. Docenten uit het voortgezet onderwijs voelen zich sterk bij de problematiek betrokken en staan open voor discussie. Ook bij de mensen van het portaalbouw zit een grote ambitie. Het onderwerp van de wiskunde en de heterogeniteit van de gebruikers van het portaal stellen hoge eisen aan de software achter het portaal. Met behulp van op Web 2.0 gebaseerde concepten hebben de softwareontwikkelaars een portaal gebouwd dat aan deze hoge eisen tegemoet komt. We treffen zoek & vind op verschillende manieren aan, gecombineerd 18

19 met tags, reviewing door gebruikers en het continu verbeteren van het aanbod op basis van vorige zoekacties. De ontwikkelaars van content hebben een bijzonder collectie aan content bijeengebracht. Naast statische content van uitstekende kwaliteit wordt veel dynamische content via het portaal ontsloten. Door nieuwe mogelijkheden voor het genereren van applets, van tekstbladzijden en van toetsopgaven komt mede door dit project een collectie van materialen voor wiskunde vrij waarvan we de rijkdom en de toepassingsmogelijkheden nog niet eens in zijn volledigheid kennen. Met dit project is een veelbelovende uitgangspositie gecreëerd waarbij aan de ene kant de student en docent ondersteund worden bij de overstap naar een vervolgopleiding en aan de andere kant stappen zijn ingezet om de kloof ten aanzien van wiskundevaardigheden te overbruggen. 19

20 20

21 De huidige praktijk van de aansluiting wiskunde havo/vwo naar hbo/wo Evert van de Vrie / Vincent Jonker 21

22 22

23 2 De huidige praktijk van de aansluiting wiskunde havo/vwo naar hbo/wo 2.1 Algemeen Onderdeel van het project Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde waren 17 implementatieprojecten. Doel van de implementatieprojecten was met behulp van het portaal en beschikbare content studenten te helpen hun basisvaardigheden op peil te brengen. Immers uiteindelijk gaat het er om dat de studenten zelf betere wiskundige basisvaardigheden ontwikkelen, zodat ze een kansrijkere start kunnen maken in het hoger onderwijs. De student aan de slag! Door de beperkte looptijd van het NKBW project heeft men uiteindelijk nauwelijks gebruik kunnen maken van het portaal. Het portaal zal vooral na het NKBW project ingezet kunnen blijven worden in het kader van het wiskunde aansluitonderwijs. Wel is veel content (wiskunde studiemateriaal, leerteksten, toetsen, etc.) gebruikt die al bij de instellingen aanwezig was of in het kader van dit project is ontwikkeld. De ontwikkelde content is aan het einde van het project ingevoerd in het portaal, zodat ze eveneens na de projectperiode ook voor andere partijen beschikbaar zal zijn en blijven. In dit hoofdstuk gaan we nader in op enkele van de implementatieprojecten om te bezien wat er nu precies gedaan is en wat voor effecten zijn en worden bereikt. Vanuit het hoger onderwijs worden de implementatieprojecten aan Universiteit Maastricht, Fontys Hogeschool en Rijksuniversiteit Groningen beschreven. De drie projecten geven een representatief beeld van wat er in alle implementatieprojecten is gedaan. Voorts wordt een globaal overzicht gegeven van alle implementatieprojecten, waarin vermeld wordt wat de opzet van de onderwijsactiviteiten was, welke studiematerialen zijn ingezet en hoeveel studenten zijn bereikt. Via de NKBWimplementatieprojecten zijn uiteindelijk meer dan studenten actief aan de slag gegaan met het verbeteren van hun wiskundekennis. Daarmee heeft het NKBW project een duidelijke impact gehad op het hoger onderwijs in Nederland en het bestrijden van de wiskunde aansluit problematiek. In de rest van dit hoofdstuk laten we enkele instellingen (een commissie, een vereniging en een samenwerkingsverband) in het voortgezet onderwijs zien die actief bij 23

24 de aansluiting vo ho zijn betrokken. Het gaat dan om ctwo, NVvW en WisBase. Dit zijn voorbeelden van instellingen die een actieve rol spelen bij het verkleinen van het aansluitprobleem. 2.2 Online zomercursussen bij Universiteit Maastricht De Universiteit Maastricht richt zich steeds nadrukkelijker op de Europese onderwijsmarkt. Hoe langer hoe meer studenten komen uit het buitenland, in het bijzonder uit Duitsland. Sinds de eerste grote buitenlandse instroom rond 2000 werd duidelijk dat de variatie in wiskunde voorkennis zo groot was, dat er behoefte ontstond aan cursussen om studenten op een gelijk niveau te krijgen. In 2002 is begonnen met het verzorgen van zomercursussen volgens een afstandsonderwijsmodel. In die tijd waren de cursussen vooral van belang voor die buitenlandse studenten die zwakke wiskundige vaardigheden hadden. Door veranderingen in het onderwijs in het buitenland (voornamelijk Duitsland) en de stijgende reputatie van de Universiteit Maastricht waardoor de betere student wordt aangetrokken, is het niveau van de buitenlandse studenten ondertussen gestegen. Desalniettemin blijven veel buitenlandse studenten deelnemen aan de zomercursussen om beter voorbereid aan de universitaire studie in Maastricht te starten. In dezelfde periode is het niveau van wiskundekennis en vaardigheden van de instromende Nederlandse studenten gedaald. Juist voor de Nederlandse studenten zijn de zomercursussen nu dus van belang. Deze studenten zijn echter nog weinig gemotiveerd om in de zomerperiode aan de aangeboden onderwijsmogelijkheden deel te nemen. De cursussen zijn facultatief; studenten zijn vrij om al dan niet aan de cursussen deel te nemen. De faculteit ziet de cursussen echter steeds meer als een onderscheidende asset in de internationale concurrentie om studenten te trekken. Voor de afstandsonderwijscursussen werd tot nu toe het systeem Aleks ingezet. Aleks is een volledig geautomatiseerde leeromgeving voor wiskundeonderwijs. Voor studenten wordt een bepaald doel gesteld dat ze moeten bereiken. Ze gaan aan de slag met opgaven en afhankelijk van hoe goed ze die maken, krijgen ze herhalingsstof, herhalingsopgaven of nieuwe opgaven voorgeschoteld. In deze adaptieve leeromgeving wordt voortdurend bijgehouden hoe ver iedere student is met zijn of haar vorderingen. Tevens kan de docent de vorderingen van de studenten monitoren. Momenteel wordt ook gebruik gemaakt van de elektronische leeromgeving Blackboard, waarin eenzelfde aanpak wordt geïmplementeerd als in Aleks aanwezig is. Hiervoor wordt content ontwikkeld. Daarnaast wordt momenteel veel aandacht besteed aan onderzoek naar de effectiviteit van de ingezette middelen. Dit is mogelijk omdat met de aansluitcursussen nu veel studenten worden bereikt. In de zomer van 2007 betrof het zo n 200 studenten. Eerder waren de aantallen deelnemende studenten beperkt maar nu de aantallen groter zijn, kan betrouwbaarder onderzoek gedaan worden naar effectiviteit. Juist dit aspect kon worden bereikt in het NKBW project. Als uiteindelijk goed onderbouwde conclusies uit 24

25 het onderzoek kunnen worden getrokken, kan het Maastrichtse NKBWimplementatieproject als succesvol worden gekwalificeerd naast natuurlijk het feit dat veel individuele studenten beter voorbereid aan hun universitaire studie in Maastricht starten. De grote aandacht die in Maastricht wordt gegeven aan de aansluitproblematiek, was mogelijk dankzij deelname aan diverse projecten in voorbije jaren. Achtereenvolgens is geparticipeerd in Web spijkeren, Web spijkeren 2, E merge en nu dus NKBW. Zonder deelname aan dit soort projecten zou het niet mogelijk zijn geweest de aandacht te geven aan de studenten zoals nu gerealiseerd met betrekking tot het wiskundeaansluitonderwijs. Betrokken docenten van de Universiteit Maastricht zijn zeer gemotiveerd om de wiskunde aansluitcursussen verder door te ontwikkelen en in te zetten. Mogelijk dat ze onderdeel kunnen worden van pre university education zodat nog grotere groepen internationale studenten bereikt en geworven kunnen worden. 2.3 Toetsen bij Fontys Hogescholen Ook bij Fontys Hogescholen is het probleem met de wiskundevoorkennis al een aantal jaren aanwezig en lijkt de situatie steeds slechter te worden. De invoering van de grafische rekenmachine op de middelbare scholen lijkt het niveau van de basisvaardigheden wiskunde bepaald niet te verhogen, hoewel dit nog nader onderzocht zou moeten worden. Juist in toepassingsvakken als mechanica en optica komt kennistekorten naar voren. Ook bij de studenteninstroom vanuit het mbo wordt de situatie ernstiger. Voorheen waren er doorstroomtrajecten met veel aandacht voor onder andere wiskunde naast natuurkunde en Engels. Sinds die doorstroomtrajecten zijn afgeschaft, is het voor veel instromende mbo leerlingen een aantal jaren geleden dat ze wiskundeonderwijs hebben gevolgd terwijl ook in de toegepaste vakken de aandacht voor wiskunde zeer beperkt was. De startniveaus zijn dan ook bijzonder problematisch. Momenteel is er een brede cursus met aandacht voor basale rekenvaardigheden en eenvoudige wiskunde. De cursus is niet uniform voor de diverse opleidingen. Gestart wordt met een diagnostische toets en aan het einde is een afsluitende toets. Daarna volgen diverse cursussen wiskunde die specifiek zijn toegesneden op de behoeften van de verschillende opleidingen. Een belangrijke reden voor Fontys om te willen participeren in het NKBW project was de ontwikkeling van het portaal met wiskundestudiemogelijkheden. Het spreekt studenten aan om op die manier hun individuele deficiënties weg te werken. Het feit dat het portaal niet tijdig beschikbaar is gekomen was dan ook een tegenvaller binnen Fontys. Binnen het Fontys NKBW implementatieproject is de aandacht nu vooral gericht op het uitvoeren van een ingangstoets, het verzorgen van een programma waarin aan het basisniveau wordt gewerkt en het afnemen van een natoets. Voor het uitvoeren van de toetsen is een geautomatiseerde toetsbank in N@tschool ontwikkeld. De ontwikkeling daarvan was niet mogelijk geweest zonder het NKBW project. Deze toetsbank is nu goed inzetbaar maar zal nog verder uitgebreid moeten worden om alle opleidingen 25

26 voldoende te bedienen. In de huidige versie worden zo n 300 studenten van Fontys bereikt via het NKBW implementatieproject. Daarnaast zijn in het kader van het NKBW project contacten gezocht en versterkt met de aanleverende opleidingen. Juist ook door een goede afstemming van het onderwijs kan de aansluitproblematiek worden bestreden. Momenteel worden er opnieuw veranderingen in het wiskundeprogramma bij het aanleverende onderwijs doorgevoerd die de urgentie van goede contacten versterken. Problematisch is echter dat er geen platformen zijn waarop de diverse partijen elkaar treffen zodat het vooralsnog moeilijk is om de discussie en kennisuitwisseling op een goede manier te organiseren. In het gezamenlijk door vo, mbo en ho zoeken naar oplossingen voor de wiskundeaansluitproblematiek zou eigenlijk het succes van het NKBW project moeten liggen. Naast natuurlijk het feit dat de huidige groepen studenten dankzij het Fontys NKBWimplementatieproject hun wiskundekennis en vaardigheden op een hoger niveau hebben kunnen brengen. De diversiteit van aanleverende opleidingen en de variatie in behoefte aan wiskundekennis bij vervolgopleidingen zullen komende jaren eerder toe dan afnemen. Naast een goede kennis van deze ontwikkelingen zal er dan ook een gevarieerd aanbod van mogelijkheden moeten zijn om op al deze aansluitsituaties effectief in te kunnen spelen en te garanderen dat studenten niet onnodig vastlopen in een eventuele wiskundedeficiëntie. 2.4 Bijspijkeren aan de Rijksuniversiteit Groningen Bij diverse opleidingen aan de Rijksuniversiteit Groningen speelt de wiskundeaansluitproblematiek al een aantal jaren, in het bijzonder bij de exacte opleidingen maar ook aan de economische opleidingen. Eerder al zijn projecten uitgevoerd om deze problematiek te bestrijden, onder andere in het kader van het Apollo project bij eerstejaarsstudenten wiskunde, natuurkunde, scheikunde, farmacie en sterrenkunde. In het studiejaar zijn toetsen afgenomen zodat studenten hun wiskundekennis in kaart konden brengen. Aan de hand daarvan konden studenten hun basale wiskundevaardigheden verbeteren en opnieuw deelnemen aan een toets. Door deelname aan het NKBW project is het mogelijk geweest om intensief te overleggen over de onderwerpen, de toetsvragen en het remediërend materiaal, en kon er een aparte Opfriscursus wiskunde worden ontwikkeld. Voorts konden dankzij het NKBW project verantwoorde keuzes worden gemaakt over leerstof en software. De belangrijkste reden voor de Rijksuniversiteit Groningen om deel te nemen aan het NKBW project was echter het uitwisselen van kennis en ervaringen met andere instellingen. Dankzij die kruisbestuiving kon het RUG NKBW implementatieproject effectief vorm krijgen. Daarmee zijn ruim 150 studenten bereikt die afhankelijk van ieders individuele resultaten meer en minder support hebben gekregen. Tussen een tweetal assessments zijn studenten in zelfstudie aan de slag gegaan en werden studenten via werkcolleges verder begeleid. Het succes van het NKBWimplementatieproject is gelegen in het nut dat studenten ervaren van het volgen van de opfriscursus. In hun vervolgonderwijs moet dat tot minder problemen met betrekking tot wiskunde leiden. 26

27 De activiteiten die worden ontwikkeld worden goed gewaardeerd door de deelnemende opleidingen. Maar ze trekken ook de aandacht daarbuiten. De toetsen die in eerste instantie waren ontwikkeld voor de exacte opleidingen zullen ook ingezet gaan worden voor een kleine honderd studenten van de opleiding Technische bedrijfskunde. Komende jaren zal gepoogd worden het bijspijkeronderwijs aan de Rijksuniversiteit Groningen verder te ontwikkelen. Daarbij is het van belang om zo goed mogelijk gebruik te maken van de opgedane kennis en ervaringen in de huidige NKBWimplementatieprojecten. Goede evaluaties en blijvende kennisuitwisseling dienen dan ook volop aandacht te blijven krijgen. 27

28 2.5 NKBW implementatieprojecten: een waaier aan activiteiten In de voorgaande drie paragrafen is een drietal NKBW implementatieprojecten iets meer in detail beschreven. In totaal zijn 17 implementatieprojecten uitgevoerd. In onderstaande tabel staan ze alle met enkele kenmerken vermeld. Instelling / opleiding Opzet van de onderwijsactiviteiten in het implementatieproject Gebruik/ontwikkeling van onderwijsmaterialen Aantal studenten dat bereikt wordt Achtergrond van de studenten Universiteit Utrecht/ bacheloropleiding Economie Entreetoets Wiskundepracticum Exittoets Engelstalige theorie (eigen website: Oefenopgaven en diagnostische tests (via Digitale Wiskunde Oefenomgeving DWO Vwo wiskunde A1,2 (150), Buitenlandse studenten (100) Universiteit Utrecht/ bacheloropleiding Scheikunde Pre toets Remediëring Post toets Digitale wiskunde omgeving 120 Vwo (NT, NG) Hbo Universiteit Utrecht/James Boswell Instituut Cursus basisvaardigheden Instaptoets (voor cursus wiskunde B1) Online syllabus 30 Havo, vwo met wiskunde deficiëntie Universiteit Maastricht/ bacheloropleiding Econometrie Driedaagse bijspijkercursus Off en online materiaal 15 Voornamelijk buitenlandse aspirant bachelor studenten Universiteit Maastricht/ bacheloropleiding Bedrijfskunde en economie Online wiskunde cursus met geïntegreerde toetsen Instaptoets (gebaseerd op 3T norm) Online cursus (Aleks) 200 Voornamelijk buitenlandse aspirant bachelor studenten Universiteit Maastricht/ masteropleidingen Governance en Management of learning Zomercursus statistiek Off en online materiaal 10 Bachelor studenten Universiteit Twente/ bacheloropleiding Elektrotechniek Instaptoets Herstelonderwijs Oefenopgaven gerelateerd aan elektrotechniekonderwijs 40 Vwo Universiteit Twente/ Extra oefenopgaven bij Digitale vragenbank 20 Tweedejaars 28

29 bacheloropleiding Elektrotechniek cursus kansrekening studenten Open Universiteit Nederland/ bacheloropleiding Informatica Voorkennistoets Opfrisonderwijs op deelonderwerpen Hertoetsen op deelonderwerpen Digitale toetsen Online studiemateriaal 30 Zeer uiteenlopend Open Universiteit Nederland/ bacheloropleiding Milieuwetenschappen Voorkennistoets Opfrisonderwijs op deelonderwerpen Hertoetsen op deelonderwerpen Digitale toetsen Online studiemateriaal Mathmatch classes 15 Zeer uiteenlopend Rijksuniversiteit Groningen/ bacheloropleiding Natuurwetenschappen en technologie Toets Opfrisonderwijs Toets Maple TA toetsen 160 Vwo Fontys Hogescholen/ bacheloropleiding Natuurwetenschappen, technische lerarenopleidingen Ingangstoets Zelfstudie Eindtoets Toetsbank in 300 Mbo Havo (NG, NT) Haagse Hogeschool/ bacheloropleiding ICT en media Ingangstoets Werkcolleges Eindtoets Schriftelijk materiaal Online toetsen 20 Mbo Havo (NT) TU Delft/ bacheloropleidingen Instaptoets (3TU) Opfrisonderwijs Eindtoets Schriftelijk en online materiaal 1500 Vwo (NG, NT) Hbo TU Eindhoven/ bacheloropleiding Wiskunde en informatica Instaptoets (3TU) Zelfstudie met begeleiding Eindtoets Online studiemateriaal 1000 Vwo (NG, NT) Universiteit van Amsterdam/ bacheloropleiding Natuurwetenschappen wiskunde informatica Vaardigheidstraining Oefentoetsen Eindtoets Maple TA toetsen 150 Vwo Vrije Universiteit/ bacheloropleiding Exacte wetenschappen Cursus basiswiskunde met zelftesten Tentamen Maple TA toetsen Schriftelijk materiaal 100 Vwo figuur 2.1: Overzicht van implementatieprojecten van NKBW 29

30 Van alle NKBW implementatieprojecten zijn afzonderlijke rapportages beschikbaar. Die konden niet in deze eindpublicatie worden opgenomen maar zijn beschikbaar via de website NKBW en het voortgezet onderwijs Het NKBW project is primair een ho georiënteerd project, hoe je het ook wendt of keert. De onrust bij de ho instellingen over de instroom van studenten was aanleiding om iets aan het aansluitprobleem te doen. Het is zonneklaar dat oplossingen om het aansluitprobleem te verkleinen gedragen moeten worden door beide partijen. In de NKBW periode (december 2006 december 2007) is actief contact gezocht met instellingen/organisaties/commissies uit het vo die een rol spelen bij het vaststellen en implementeren van het wiskundeprogramma in het voortgezet onderwijs. 2.7 ctwo De commissie Toekomst WiskundeOnderwijs ctwo is één van de vernieuwingscommissies die recentelijk door het ministerie van OCW zijn ingesteld om onder andere voorstellen te doen voor vernieuwingen in examenprogramma s en een bijdrage te leveren aan de verbetering van de respectievelijke vakgebieden. In het betagebied van het vo gaat het dan om scheikunde, biologie, natuurkunde, NLT en wiskunde. De commissie ctwo kent de volgende taken: 1. Examenprogramma's voorstellen per 2011 voor wiskunde A, B, C en D van havo en vwo; 2. Voorbereidende ontwikkelingen in gang zetten voor wiskunde C van vwo en wiskunde D voor havo en vwo per 2007; 3. Adviseren over doorlopende leerlijnen wiskunde; 4. Advisering over didactische ontwikkelingen. De betrokkenheid van ctwo binnen NKBW is onder andere gerealiseerd door een vertegenwoordiging van ctwo in de NKBW klankbordgroep op te nemen. Vooral op het gebied van het nieuwe vak wiskunde D is contact gezocht in hoeverre een gezamenlijk/landelijk aanbod van materialen (o.a. verspreid via Wizmo.nl) tot de mogelijkheden hoort. Ook bij een eventueel vervolg van NKBW zal er afstemming gezocht worden met de voorstellen die bij ctwo vandaan komen. 2.8 Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren De Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren is actief op het gebied van de overgang wiskunde vo ho, onder andere door een werkgroep havo/vwo die zich bezighoudt met de vraag in hoeverre de ontwikkeling van eigen exit toetsen kan bijdragen aan de verheldering wat als essentiële vaardigheden gezien moet worden bij de overgang van vo naar ho. Gedurende de NKBW periode is afstemming gezocht met bestuursleden van de NVvW en met de werkgroepleden van de genoemde commissie havo/vwo. 30

31 Daarnaast is een enquête gehouden onder de leden van de NVvW (via o.a. de Wiskunde Ebrief, een elektronische nieuwsbrief die wekelijks verspreid wordt onder een groep van ruim 2000 wiskunde docenten). Het leidt geen twijfel dat bij vervolgactiviteiten van NKBW (of SIGMA) een belangrijke rol voor de NVvW is weggelegd. 2.9 WisBase WisBase is een startpagina/toetsenbank 'voor wiskundedocenten door wiskundedocenten' in het vo. Docenten wiskunde kunnen lid worden en op die manier hun eigen toetsen delen met andere docenten. Op deze wijze is een rijke verzameling van toetsen ontstaan, die een belangrijke rol kan spelen in de discussie hoe toetsen in het aansluitingsgebied vo ho vormgegeven zouden moeten worden. De initiatiefnemers van WisBase (twee docenten wiskunde uit het voortgezet onderwijs) hebben duidelijk te kennen gegeven dat zij bij vervolgactiviteiten van NKBW betrokken zouden willen zijn. Het lijkt mogelijk om binnen het portaal van Wizmo.nl een verband te leggen tussen dat wat binnen Wisbase is verzameld aan toetsmateriaal, en dat wat binnen Wizmo.nl als toetsmateriaal zal worden aangeboden. Dit moet nog nader uitgewerkt worden. figuur 2.2: Schermafdruk van Wisbase 31

32 32

33 Wizmo.nl Piet van der Zanden / Hans Cuypers 33

34 34

35 3 Wizmo.nl 3.1 Algemeen Het Wizmo.nl portaal richt zich voornamelijk op de ontsluiting van of verwijzing naar wiskundig leermateriaal. Het proces van zoeken en vinden is een grote uitdaging vanwege de veelheid aan materialen en de complexiteit ervan. Er zijn bijvoorbeeld enkelvoudige objecten, zoals een Word of pdf document, met een heldere titel van het inhoudelijke materiaal aangevuld met eenduidige trefwoorden, en er zijn bijvoorbeeld meervoudig samengestelde bestanden zoals een instructie met bijbehorende toets die platformonafhankelijk kan worden afgespeeld. In de praktijk is die eenduidigheid nagenoeg niet aanwezig waarmee online geplaatste wiskundeobjecten maar moeilijk zijn te vinden. Een auteur maakt bijvoorbeeld leerobjecten met bepaalde voorkeurapplicaties op de eigen werkplek. Daarnaast worden de materialen gearchiveerd op een voor die persoon logische manier. Daarmee wordt aangegeven dat die persoon nagenoeg de enige is die zulke gearchiveerde materialen doelgericht kan terugvinden. Dergelijke eigen archivering speelt op vakgroepniveau, op afdelingsniveau, op instituutsniveau en voor het project NKBW ook op nationaal en internationaal niveau. Het is om bovengenoemde reden dat het delen en ontsluiten van beschikbaar gesteld wiskundemateriaal de zogenaamde LOREnet (Learning Object REpository) gedachte volgt. LOREnet is een initiatief van SURF dat zich richt op het beschikbaar stellen en uitwisselen van leermaterialen. Het ontwikkelen van goede leermaterialen kost veel tijd en geld zodat hergebruik van leermaterialen steeds meer in de belangstelling komt te staan. Een en ander betekent dat een verzameling van leerobjecten steeds meer volgens afgesproken standaarden wordt opgeslagen. LOREnet volgt de internationale LOM (Learning Object Metadataschema) standaard om de leermaterialen te metadateren. Om diverse repositories te doorzoeken wordt de internationale OAI PMH (Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting) standaard gevolgd. De gebruikersinterface van Wizmo is niet de generieke interface van LOREnet maar één die specifiek voor domeingericht leermateriaal is ontwikkeld. Als repository wordt de applicatie Hive van Harvest Road ingezet. Hive is het de facto standaard Learning Content Management System (LCMS) voor LOREnet, voor E merge en voor een aantal bibliotheken (zie figuur 1). 35

36 figuur 3.1: Architectuurschets van het wiskundeportaal met onderliggende repository De uitdaging voor het project NKBW was om vooreerst bestaand leermateriaal te verzamelen, te kwalificeren, te metadateren, te publiceren en toegankelijk te maken. Voor de ondersteuning van de leerling of student wordt een forum ingezet waar vragen online kunnen worden gesteld aan een wiskundeprofessional. Ook kan worden gezocht in een database met FAQ (Frequently Asked Questions). Voor het forum en de FAQfunctionaliteiten is samenwerking gezocht met WisFaq dat reeds een jarenlange ervaring heeft met online ondersteuning en een geweldige hoeveelheid beantwoorde vragen beschikbaar heeft staan. Het ineenvlechten van WisFaq en Wizmo zal in een eventueel vervolgproject plaatsvinden. Omdat het project NKBW een looptijd heeft van 1 jaar is het niet mogelijk om alle gewenste functionaliteiten te realiseren. Het Wizmo portaalontwikkelteam wil graag breken met traditionele subsidieafspraken geld op = einde ontwikkeling en probeert middels alternatieve mogelijkheden de ontwikkeling voort te zetten. Op Wizmo.nl staat aangegeven welke functionaliteiten nog voorzien zijn. 36

37 figuur 3.2: Indruk van het Wizmo portaal 3.2 Wizmo is open en vrij te gebruiken Het wiskundeportaal is toegankelijk voor iedereen en vrij te gebruiken. Het systeem kent een aantal rollen en daarmee verbonden gebruiksfaciliteiten. Een gebruiker die niet inlogt, wordt als gast getypeerd en heeft daarmee minder mogelijkheden dan een gebruiker die wel is ingelogd. Inloggen is echter pas mogelijk als de gebruiker een persoonlijk profiel heeft aangemaakt en de bevestiging van dat profiel via het eigen e mailadres heeft geactiveerd. Het overzicht van de tot nu toe onderkende rollen met bijbehorende functionaliteiten: 1. Gast (guest) of anonieme gebruiker die niet inlogt. Dit kan een willekeurige geïnteresseerde zijn. Van de zoek en vind cyclus kan gebruik worden gemaakt en de open of vrije leermaterialen kunnen worden afgespeeld of gedownload. Ook het forum kan worden ingezien. Gebruikers kunnen op de leermaterialen feedback geven door op de thumbs up of thumbs down te klikken. De feedback is niet verplicht. 2. Deelnemer (participant) of gebruiker die zich bekendmaakt en inlogt, kan tevens op het forum vragen stellen of reageren. Voor het forum is samenwerking gezocht met WisFaq. Pas in een eventueel vervolgproject zal volledige implementatie worden nagestreefd. Voorlopig wordt naar WisFaq doorverwezen waardoor nogmaals inloggen benodigd is. 3. Leverancier (supplier) of gebruiker die zich bekendmaakt en inlogt, heeft extra rechten met betrekking tot het aanleveren en het wijzigen van eigen (toegevoegde) leermaterialen of verwijzingen. De leverancier is en blijft eigenaar van de eigen ingevoerde leermaterialen. 37

38 * Voor docenten wordt een beveiligde community gerealiseerd zodat vertrouwelijke materialen alleen voor hen beschikbaar zijn. 4. Gebruiker (reviewer) die zich bekendmaakt en inlogt, heeft extra rechten in verband met het bekijken (en veranderen) van andermans leermaterialen en metadata. De reviewer heeft tevens de mogelijkheid om kwaliteitskenmerken aan een leerobject te hangen. Welke kenmerken dat zijn, is nog niet bekend. Er wordt gedacht aan Sigma gecertificeerde leermaterialen. 5. Onderzoeker (onderzoeker) of gebruiker die zich bekendmaakt en inlogt, heeft extra rechten met betrekking tot het naslaan of downloaden van gebruikersstatistieken. Welke gegevens worden gelogd, automatisch verwerkt en of beschikbaar komen, is nog niet bekend en komt pas in een eventueel vervolgproject aan de orde. 6. Beheerder (administrator) of gebruiker die zich bekendmaakt en inlogt, heeft maximale rechten in verband met de redactie van forumboodschappen, nieuwsberichten, leermaterialen en andere getoonde items op het portaal. * Omdat zowel docenten als studenten leverancier kunnen zijn, kan er een ongewenste situatie ontstaan. Docenten kunnen bijvoorbeeld een toets of tentamen willen delen onder elkaar. Om die reden wordt de toets gepubliceerd en zou de toets onder de rol van leverancier te benaderen zijn. Maar ook studenten kunnen een interessant leerobject willen delen zoals een aantrekkelijke instructie over een moeilijk onderwerp. Zij krijgen dan eveneens de rol van leverancier. Als nu het rechtensysteem aan de rollen wordt opgehangen dan zou de student als leverancier toegang kunnen krijgen tot die gedeelde toets. Om die reden wordt voor een aanvullend rechtensysteem gekozen dat niet aan de functie hangt maar aan de geregistreerde persoon. Die persoon wordt het recht toegekend van reviewer, onderzoeker of beheerder, door de eigenaars of exploitanten van Wizmo. Een alternatief rechtensysteem komt binnenkort beschikbaar waarbij de leverancier tijdens het publicatieproces kan kiezen of het leerobject is in te zien voor iedereen, voor contacten, voor vrienden, of voor niemand. Elke geregistreerde gebruiker kan namelijk twee soorten van zogenaamde buddies kiezen: 1. contacten zoals een docent zijn studenten kiest; 2. vrienden waar vertrouwelijk informatie mee gedeeld kan worden. De status vriend of contact kan gemakkelijk worden ingesteld maar even gemakkelijk ongedaan worden gemaakt. 3.3 Zoek en Vind Cyclus Voor het Zoek en Vind proces wordt aangesloten bij de leefwereld van de netgeneratie ( Homo Zappiens Reshaping Learning in a Digital Age van Wim Veen, 2006). 38