Zorgen voor jezelf met respect voor de ander (met aanvulling veelgestelde vragen) een ontdekkingsreis in het proces van Geweldloze communicat ie (GC)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Zorgen voor jezelf met respect voor de ander (met aanvulling veelgestelde vragen) een ontdekkingsreis in het proces van Geweldloze communicat ie (GC)"

Transcriptie

1 Zorgen voor jezelf met respect voor de ander (met aanvulling veelgestelde vragen) een ontdekkingsreis in het proces van Geweldloze communicat ie (GC) tekst: Merel van der Zee Idee: Lennie 1. Wat is Geweldloze Communicatie? Geweldloze Communicat ie werd ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg. Hij onderzocht patronen in het taalgebruik die geweld (fysiek, emot ioneel, psychisch) veroorzaken en ontdekte een specifieke wijze van spreken en luisteren die ons brengt tot een wezenlijke en respectvolle verbinding met onszelf en anderen en die ons natuurlijk vermogen tot mededogen/empathie doet bloeien. Ook als wij ons taalgebruik niet als gewelddadig ervaren kunnen onze woorden onbedoeld tot pijn leiden voor onszelf of voor de ander. Merel: Mijn ervaring is dat GC helderheid creëert, helpt miscommunicat ies voorkomen en bijdraagt aan de kwaliteit van contact. 2. Het model als gids en ter ondersteuning, niet als regel. Soms voelen mensen zich benauwd als ze kennis maken met het model voor GC omdat ze denken dat ze nu alt ijd exact volgens dit model moeten praten. Zo is GC niet bedoeld. Het model voor GC is bedoeld ter ondersteuning en als middel om bij te dragen aan de kwaliteit van contact. Het gaat er bij GC om dat je onderzoekt wat aan je behoeften tegemoet komt en in sommige situat ies zal dat misschien iets anders zijn dan het model van GC. Lennie: Voor mijzelf was het de eerste paar jaar te inspannend om te oefenen om GC te leren spreken. In die t ijd luisterde mijn coach naar mij met behulp van GC zonder dat ik zelf probeerde het model te gebruiken. Het was voor mij 'geweldlozer' om niet zelf 'Geweldloze Communicat ie' te gebruiken. Toen de pijnst illers aansloegen ontstond er meer ruimte in me om te kunnen leren en nu oefen ik wel met het toepassen van het model op momenten dat ik dat kan. 3. Wanneer gebruik je GC? Het model voor GC word met name in expliciete vorm toegepast in de volgende situat ies: -bij een conflict of een dreigend conflict. -bij plots stokkende communicat ie of als het gesprek plotseling van toon verandert. -bij gevoelige of emot ioneel beladen situat ies. -als je er zeker van wilt zijn dat de ander jou precies zo verstaat als jij verstaan wilt worden. 4. Het model. Bij GC staan twee vragen centraal: 'Wat leeft er in mij/jou' en 'wat kan worden gedaan om mijn/jouw welzijn te vergroten?' Het model bestaat uit vier elementen die worden uitgesproken (of in st ilte doorgewerkt) om antwoord op deze vragen te geven. De elementen zijn: waarneming, gevoel, behoefte en verzoek. Het model kan gebruikt worden om jezelf authent iek uit te drukken, of om meedogend/empathisch te luisteren naar wat er in de ander leeft. Meedogend luisteren kan door in je eigen woorden te zeggen wat je de ander hebt horen zeggen en te luisteren naar gevoelens en behoeften die er leven. 5. Eerste Element: de waarneming. Welke waarneming, welke gebeurtenis, is de aanleiding van jezelf of de ander om te willen praten? Wat is gehoord, gezien, geroken, geproefd of gevoeld? Binnen GC geef je een verwoording van de pure waarneming zonder deze te vermengen met een oordeel of interpretat ie. Hoe scherper de waarneming geformuleerd is, hoe minder discussie dat kan oproepen. Een voorbeeld van een waarneming vermengd met een interpretat ie is: Jij was bot en respectloos. Als

2 pure waarneming kan het klinken als: Toen je begon te praten terwijl ik aan het spreken was... Een voorbeeld van een vraag naar wat de ander heeft waargenomen is: persoon A: "Wat ben jij een sloddervos!" persoon B: "Reageer je op dat ik mijn schoenen en tas op de grond heb laten liggen?" 6. Het tweede element: Gevoelens. Welke gevoelens leven in jezelf of de ander? Angst, verdriet, nieuwsgierigheid, verbazing..? Gevoelens ontstaan door een interact ie tussen onze gedachten, behoeften en de zintuiglijke informat ie die we beschikbaar hebben (waarnemingen). Gevoelens geven een signaal over het al dan niet vervuld zijn van behoeften. Bijvoorbeeld het gevoel honger zegt iets over mijn behoefte aan voedsel en het gevoel angst kan bijvoorbeeld iets zeggen over de behoefte aan veiligheid. En met de coaching die ik heb, voel ik me blij omdat me helpt om meer vrede in mezelf en om me heen te creeeren, voegt Lennie toe. Binnen GC word er onderscheid gemaakt tussen puur gevoelens en woorden die meer iets zeggen over het handelen van de ander (quasi-gevoelens). Het model voor GC richt zich op de pure gevoelens. Met de uitspraak Ik voel me in de steek gelaten zeg je bijvoorbeeld indirect: jij laat me in de steek. Dat kan een discussie uitlokken als: niet waar, ik denk heel veel aan je, ik heb gisteren bla bla bla. Geweldloos kan het klinken als: Nu je vanavond gaat sporten (waarneming) voel ik me teleurgesteld (gevoel) want ik had me erop verheugd deze avond samen door te brengen (behoefte: samen zijn, verbinding, harmonie). Een voorbeeld waarbij een quasi gevoel door middel van empathisch luisteren wordt vertaald naar een puur gevoel is: Persoon A: Ik heb het gevoel dat ik samen leef met een steen. Persoon B: Dat klinkt of je je gefrustreerd voelt (gevoel) en graag meer emot ioneel contact zou willen (behoefte). Is dat inderdaad zo? 7. Het derde element: behoeften. Welke behoeften, verlangens, wensen of hoop liggen ten grondslag aan het gevoel? Veiligheid, respect, heelheid, warmte, contact...? Volgens Marshall Rosenberg hebben behoeften de volgende kenmerken: -alle mensen waar ook ter wereld hebben dezelfde (basis)behoeften. -een behoefte kan op veel verschillende manieren vervuld worden. De behoefte aan warmte en geborgenheid kan bijvoorbeeld vervuld worden door in bad gaan, de open haard aan doen, een beker warme chocolademelk drinken, knuffelen met iemand of de poes, muziek opzetten... Lennie: Zelf heb ik zo nu en dan de neiging te willen eten omdat ik naar warmte en geborgenheid verlang. Zolang ik dingen eet die ik verdraag en geen overgewicht krijg, heb ik daar vrede mee om op deze manier mijn 'honger' naar warmte en geborgenheid te stillen. Als ik op het moment dat ik eet bewust ben van de warmte en geborgenheid die ik onderliggend nodig heb, is dat voor mij meer bevredigend dan wanneer ik niet door heb waarom ik wil eten. De valkuil bij behoeften is om ze te verwarren met een strategie: een strategie is een manier om behoeften te vervullen. Voorbeelden van een behoefte vermengd met een strategie zijn: 'Ik heb behoefte aan loonsverhoging" in plaats van "ik heb behoefte aan erkenning voor het werk dat ik doe en daarom wil ik graag loonsverhoging." "Ik heb een paar nikes nodig" in plaats van "ik wil er graag bij horen. Daarom wil ik hetzelfde merk schoenen als anderen in mijn klas." "Ik heb behoefte aan dat jij nu je mond houdt" in plaats van "Ik wil me graag kunnen concentreren op mijn werk. Daar heb ik st ilte voor nodig. Wil je tot het avondeten wachten met wat je vertellen wilt?" Conflicten gaan altijd over strategieën, niet over behoeften. De ervaring van Marshall Rosenberg is dat als mensen in contact staan met zowel hun eigen gevoelens en

3 behoeften als die van de ander de bereidwilligheid om bij te dragen aan het welzijn van de ander toeneemt en een oplossing binnen handbereik komt waarmee beide part ijen tevreden zijn. 8. Het vierde element: Het verzoek. Het vierde element, het verzoek, heeft betrekking op de vraag wat we graag zouden willen van elkaar om het leven voor ons allemaal te verrijken en een behoefte concreet in te vullen. Een verzoek kun je aan jezelf doen of aan een ander. Een verzoek verschilt van een opdracht of een eis: Op een verzoek kun je "nee" antwoorden zonder daarvoor veroordeeld te worden. Vooral in een kwetsbare situat ie is het belangrijk het verzoek geweldloos te formuleren. Een verzoek word bevest igend geformuleerd. Dat wil zeggen dat je aangeeft wat je wel wilt in plaats van wat je niet wilt. Zo is het bijvoorbeeld duidelijker om te zeggen: Het zou fijn voor me zijn als je mij één keer per week belt om te vertellen hoe 't met je is. Hoe is die frequent ie voor jou?, dan om te zeggen: "Ik vind dat je te weinig van je laat horen." Merel: Bij mijzelf verlopen telefoongesprekken met familieleden met wie mijn relat ie gespannen is construct iever als ik in mijn hoofd hou:ik draag bij aan vrede en luister met mededogen, dan als ik in mijn hoofd heb ik word niet geïrriteerd en laat me niet verleiden tot discussies. Hoe preciezer je kunt zijn over wat je wilt des te groter is de kans dat je het krijgt. Verzoeken die binnen GC vaak worden gedaan zijn: -"Wil je mij in je eigen woorden teruggeven wat je mij hebt horen zeggen" (Ik gebruik dat als ik behoefte heb aan mededogen, of zeker wil weten dat ik ben overgekomen zoals ik bedoel), of: -"Hoe is 't voor jou om dit te horen? Merel: Ik vind het 't prettigst om eerst via deze verzoeken verbinding te leggen en daarna te brainstormen over een inhoudelijk verzoek/oplossing. Een voorbeeld waarin alle vier de elementen zijn verwerkt is: Ik hoor mensen praten op de achtergrond. Ik voel mij meer ontspannen en kan meer aandacht voor ons telefoongesprek hebben als het rust ig is. (behoefte: aandacht, verbinding) Hoe is het voor jou om naar een andere kamer te gaan? 9. Verschillende manieren om het model te gebruiken. Merel: Als ik vast zit in oordelen gebruik ik het model als een soort landkaart die me stap voor stap de weg wijst naar het mededogen en de ruimte in mezelf. Lies: Voor mij werkt het andersom. Als ik me focus op de toepassing van het model, krijg ik chaos in mijn hoofd kan ik minder goed uitdrukken wat ik wil vertellen. Ik begin met bewustzijn van mijn wens tot verbinding en gebruik daarbij soms elementen uit het model voor GC ter ondersteuning. Bij GC gaat het om de intent ie: Die intentie kan ook door stilte, iemands aanwezigheid, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal worden overgebracht. 10. Hinderpalen in de communicat ie. Marshall Rosenberg noemt communicat ie die de natuurlijke stroom van mededogen blokkeert en ruimte ontneemt levensvervremende communicat ie: Eén vorm van levensvervremende communicat ie is een oordeel of een et iket dat impliceert dat mensen die niet handelen in overeenstemming met onze behoeften verkeerd handelen. Zulke oordelen komen tot uitdrukking in zinnen als 'ze is lui', of 'dat is onbehoorlijk'. Elk oordeel roept angst op, want niemand wil 'fout' zijn. Angst leidt tot schuld en schaamte. We gaan ons schamen voor 'fout' gedrag of geven de schuld aan een ander. Lennie: Op mij is bijvoorbeeld het et iket eigenwijs en koppig geplakt op momenten dat mijn ideeën over wat ik nodig had verschilden van de ideeën die mijn begeleiding had over wat ik zou moeten doen en laten. Op andere momenten kreeg ik juist het et iket 'subassert ief' of 'te meegaand' en moest ik leren 'meer voor mezelf op te komen'.

4 Een mogelijk gevolg van 'fout' zijn is 'straf'. Straf kan ook zijn het onthouden van zorg en aandacht, het onthouden van beloning of uitsluit ing uit de groep. Een andere vorm van levensvervremende communicat ie is de zogenaamde 'quick fix': Een quick fix komt vanuit het onvermogen de pijn van onszelf of de ander uit te houden. We willen dan dat het snel 'weer in orde' is. Mogelijke vormen van een quick fix zijn: veralgemeniseren, negeren, bagatelliseren, troosten, verhaal overnemen, ongevraagd adviseren of geruststellen, de posit ieve kant belichten... Voorbeeld van een quick fix: Ilma: Goh, ik ben toch zo geschrokken. Mijn handtas is gestolen terwijl een cliënt aan het douchen was... Kennis: Wees blij dat je niet verkracht bent. Wat Ilma had willen horen is: Je bent echt van streek hé? Was het beangst igend voor je dat iemand ongevraagd het huis binnen is geweest? Een quick fix kan als mededogen ervaren worden, maar ook als geweld. Merel: Ik probeer als ik een quick fix heb gebruikt te checken hoe dat voor de ander was. Merels favoriete quick fix-valkuil is het geven van ongevraagde geruststelling: Rosa: "Ik heb het papier niet zo netjes geplakt als ik zou willen. Merel: "Daar zit Lennie vast niet mee... Oeps.. ik had willen zeggen: Baal je omdat je het graag vlak had willen opplakken?" Rosa (lacht): Ja!" Merel: "Ik vond mijn 2e react ie prett iger, jij? Rosa: "Ja ik ook. Want dat was precies wat ik wilde." 11. Onnatuurlijk. Soms ervaren mensen GC in eerste instant ie als onnatuurlijk, omdat het anders is dan de communicat ie die ze gewend zijn. De meeste mensen ontwikkelen zodra ze langer met GC bezig zijn een eigen manier om het te gebruiken en gaan het dan als natuurlijk en eigen ervaren. Merel: Zelf ervaarde ik GC vanaf het begin als authent ieker omdat het meer uitdrukt wat ik werkelijk wil zeggen. Bij mij is GC er langzaam steeds iets meer ingesleten. Ik ervaarde dat als een natuurlijk proces. 12. Boosheid volledig uiten. Soms voelen mensen zich ongemakkelijk bij de term 'Geweldloze Communicat ie' omdat ze dat opvatten als geen krachttermen meer mogen gebruiken of boosheid binnen moeten houden. Dat is niet de bedoeling van GC. GC moedigt ons aan om de essent ie van de boosheid te uiten. Lennie: Voor mij is boosheid één van de last igste emot ies omdat ik dan verstrikt raak in mijn oordelen. Het kost me moeite boosheid op zo'n manier te uiten dat het geen schade aanricht. Merel heeft me gewezen op een schema in het werkboek 'geweldloze communicatie van Lucy Leu. Als het me lukt de stappen van het schema te doorlopen wordt mijn boosheid beter hanteerbaar en kan ik het constructiever uiten. Ik merk dat mensen dan meer open zijn om naar me te luisteren. Het schema 'laat je niet langer saboteren door boosheid' heeft 5 items. Dat zijn: 1. ident ificeer de aanleiding (de waarneming) 2. ident ificeer het 'zou moeten' -denken (de oorzaak van de boosheid) 3. vertaal de 'zou moeten' -gedachten in behoeften 4. ga open voor gevoelens die onder de boosheid liggen 5. doe het verzoek (iets concreet uitvoerbaars vragen aan jezelf of iemand anders om je behoeften van dat moment te vervullen)

5 Merel: Ik gebruik het Engelstalige schema om de stappen te onthouden: S st imulus S should-thinking T translate to needs O open to feelings P present request Een voorbeeld waarin Lennie zich boos voelde en het schema heeft gebruikt is het volgende: Waarneming: Lennie was naar het ziekenhuis geweest en zat in de taxi op weg naar huis. Ze was misselijk, uitgeput en had pijn. Ze hoorde de zorgverlener die haar begeleidde aan de taxichauffeuse vragen of zij eerst langs zijn huis zou willen rijden zodat hij zijn boodschappen zou kunnen afzetten. Lennie Ik zei dat ik dat niet wilde omdat ik het geen minuut langer dan strikt noodzakelijk in de taxi kon uithouden. Daarop antwoordde de zorgverlener dat het haast niet om was en ik niet moeilijk moest doen. Ik had geen kracht om langer verstaanbaar over de motor van de taxibus heen te communiceren en gaf het op. We kwamen vast te zitten in de spits in Hilversum en de reis duurde, naar mijn inschatt ing, een half uur langer dan hij geduurd zou hebben zonder de omweg. Toen de zorgverlener me terug in bed hielp uitte ik mijn onvrede door alleen het hoogst noodzakelijke te zeggen en vragen kort en afgemeten te beantwoorden De Should-gedachten van Lennie: Hij zou moeten weten dat dit wél noemenswaardig langer duurt. Zeker in de spits. Dat het haast niet om is zegt hij om mij zoet te houden en om de tuin te leiden. Hij zou moeten weten hoe onhoudbaar een reis voor me is en daar meer rekening mee moeten houden. Ik vind het best als hij t ijdens mijn MRI-scan een zware boodschap wil doen, maar ik wil er geen last van hebben. Merel Bij mij klopt het altijd dat ik een 'zou moeten' -gedachte heb als ik boos ben. Soms heeft de 'zou moeten' -gedachte een iets andere vorm. Bijvoorbeeld de vorm: 'Dit kan je niet maken.' Dan moet ik in mezelf zoeken om hem te vinden, maar hij is er alt ijd Should-thinking vertaald naar behoeften. Rondom deze gebeurtenissen ontdekte Lennie een aantal knelzittende behoeften in zichzelf: zorg voor haar gezondheid, beperking van pijn en andere ongemakken als bijvoorbeeld misselijkheid zorg, ondersteuning, vertrouwen kwaliteit van contact, afstemmen, verbinding mededogen en erkenning (voor hoe deze situat ie voor haar was) Gevoelens onder de boosheid: Geschokt. Lennie had de vraag om langs zijn huis te rijden niet verwacht. Voor haar is het vanzelfsprekend dat zoiets niet kan en ze dacht dat dat bij alle zorgverleners duidelijk was. Machteloos en gefrustreerd omdat ze op dat moment geen mogelijkheid had om af te stemmen over een oplossing die voor hen beiden prett ig was. (Emot ionele) pijn omdat ze meer zorg en rekening houden had verwacht en nodig had gehad Angst in relat ie tot de invloed die deze gebeurtenis zal hebben op de kwaliteit van het contact met de zorgverlener. Verwarring. Ze kende deze zorgverlener als iemand die met plezier bijdraagt aan haar welzijn en ineens wilde hij iets doen dat voor haar niet uit te houden was, terwijl er in haar ogen, andere manieren waren geweest om zijn spullen bij hem thuis te krijgen.

6 Verzoek: Lennie heeft haar behoefte aan mededogen en erkenning heb ik vervuld door haar begeleider te bellen en te verzoeken of hij naar haar wilde luisteren. Lennie heeft zichzelf verzocht (voorgenomen) in het vervolg voor de reis te communiceren over haar verwacht ingen als iemand met haar mee ergens heen gaat. Om bij te dragen aan de verbinding en zorg te dragen voor de kwaliteit van het contact in de toekomst heeft Lennie (met hulp) een mail geschreven naar de betrokken zorgverlener. Lennie: Ik heb g d dat ik het betreurde dat ik niet in staat was af te stemmen zodat we een manier hadden kunnen vinden voor het afzetten van de boodschappen die voor ons beiden oke was geweest. Ik heb geschreven dat ik vermoed dat mijn react ie mogelijk scherp is overgekomen en dat ik dat betreur omdat ik graag mild wil zijn. Ik heb hem verzocht het me te laten weten als er hem nog iets dwars zit ten aanzien van dit voorval. Daar heb ik geen react ie op gehad en later kreeg ik een brief vanuit zijn vakant ie adres met een 'gezellig' verhaal. Ik neem aan dat hij er niet meer mee zit. Lennie heeft er voor gekozen deze gebeurtenis verder te laten rusten omdat ze niet de energie en vaardigheden had dit voorval verder uit te werken. Als ze daar wel toe in staat was geweest, had ze om het rond te maken graag uitgebreider met deze zorgverlener hierover gepraat.

7 Veelgestelde vragen 1. Wat betekent Geweldloze Communicatie (GC) voor Lennie? Lennie: Ik voel me sociaal onzeker, voel paniek in sociale situat ies en ben snel door dingen van streek. Soms reageren mensen gekwetst op mijn woorden zonder dat het mijn bedoeling is hen te kwetsen. Er ontstonden miscommunicat ies. De begeleiding op basis van Geweldloze Communicat ie heeft mij handvatten gegeven om daar mee om te gaan. Wat mij aanspreekt in Geweldloze Communicat ie is de eenvoud van het model. Mijn hoofd is door de ME moe, mist ig, duizelig en grieperig. Het lijkt of er stukjes glas in mijn hoofd zitten waarlangs elke gedachte pijn doet. In de chaos en storm van mijn emot ies en alles wat er om mij heen gebeurt, heb ik behoefte aan iets om me aan vast te houden. Ik richt mij nu op de vier elementen van dit model. Dat geeft me structuur en meer grip op mijn leven. De begeleiding helpt mij mijn emot ies te verwerken en af te vloeien. Ook oefen ik hoe ik in sociale situat ies kan reageren en hoe ik de zorg, die ik nodig heb, adequater kan organiseren. Dit helpt me om uit de neerwaartse spiraal van stress, angst en paniek en vervolgens uitputting te blijven. 2. Vindt Lennie dat ze beter kan communiceren dan anderen? Lennie: Nee, dat vind ik niet. Ik hou me met GC bezig en ik heb de begeleiding nodig omdat ik het nog niet kan. Als ik het al zou kunnen, dan zou ik me er niet meer mee bezig hoeven houden. Er is voor mij nog een lange leerweg te gaan. 3. Als jij je bezig houdt met GC, vind je dan dat mensen die zich niet bezig houden met GC op een gewelddadige manier praten? Het woord 'geweldloos' in de term 'geweldloze communicat ie' komt vanuit een vertaling van het woord ahimsa in het sanskriet, een woord dat Gandhi gebruikte. In het Nederlands en Engels is er geen goede vertaling voor dat woord. Het betekent zoiets als een plek voorbij 'goed en fout'. Lennie: 'Ik vind het een nadeel van het woord Geweldloze Communicat ie dat het soms gebeurt dat mensen die het begrip mog niet kennen, er bijna in te lijken horen dat iedereen die niet met Geweldloze Communicat ie bezig is, gewelddadig praat. Voor mij heeft het die betekenis niet. Ik vind het moeilijk uitleggen hoe de betekenis voor mij wel is' Er zijn mensen die andere woorden geven aan Geweldloze Communicat ie, bijvoorbeeld 'verbindende communicat ie', 'authent ieke en geweldloze communicat ie' of 'compassionate communicat ion' Lennie gebruikt Geweldloze Communicat ie omdat het de meest gebruikte term is en andere woorden voor haar de lading niet dekken. Lennie: 'soms wil ik geen verbinding. Dan heb ik rust en ruimte nodig. Dan gaat de term verbindende communicat ie niet op. Wilco wil iets opzetten met de term 'openhart ig coachen / openhart ig managen'. Die term klopt voor mij wel. Als ik zeg ik voel me bang als je later komt dan afgesproken omdat ik graag mijn kleren aan wil hebben voordat de fysiotherapeut binnen komt, zeg ik opener wat er in me omgaat dan wanneer ik zeg: 'Je kunt het niet maken om te laat te komen! Je weet toch dat de fysiotherapeut komt!' Lennie: 'Ik ben niet bezig met beoordelen wie er goed, fout of geweldlloos en niet-geweldloos praat, ik ben bezig om me te concentreren op wat er in mezelf leeft en wat de intent ie is van wat de ander wil overbrengen.

8 Merel: 'Geweldloos communiceren betekent voor mij dat ik mij probeer uit te drukken op een manier die de kans verkleint dat iets wat ik zeg als geweld overkomt. Een oordeel kan bijvoorbeeld als pijnlijk zijn om te horen en als geweld beleefd worden. En het betekent dat ik naar de ander luister op een manier dat ik wat de ander zegt zo min mogelijk als geweld naar mezelf ervaar. Als iemand zegt: 'jij bent een egoist.' en ik vertaal dat naar 'Baal je omdat ik het laatste stukje taart heb gegeten en had jij het graag willen hebben?', dan komt het minder als geweld op mij over en roept het minder pijn in me op.' Lennie eet vegetarisch. Daar heeft ze voor gekozen omdat ze wil dat er voor haar eten zo min mogelijk dieren hoeven te sterven. Ze vertelt: 'Als ik iemand zie die een plakje ham op zijn brood heeft, zie ik iemand die andere keuzes maakt rondom voedsel dan ik doe. Er komt dan niet een oordeel in me op over wie er het beste eet. Zo is het voor mij ook met Geweldloze Communicat ie.' Merel: 'Er zijn veel manieren om iets te zeggen. Het doel van Geweldloze Communicat ie is om bij te dragen aan de kwaliteit van contact / verbinding en om manieren te vinden die zo veel mogelijk ieders behoefte vervullen. Er zijn andere manieren die datzelfde doel kunnen bereiken en die evengoed geweldloos zijn, ookal is niet bewust het model voor geweldloze communicat ie gebruikt. Het is een model niet hét enige model. Lennie: 'Als iemand de elementen van het model voor geweldloze communicat ie verweeft in zijn manier van praten, is het gesprek voor mij makkelijker te volgen, maar ik heb dan niet het oordeel dat iemand het niet goed doet als hij of zij die elementen niet gebruikt. Ik denk dan: oei, dit is moeilijk voor mij om te horen of oei, ik kan het niet volgen wat ben ik blij dat er een begeleider bij is die het me kan uitleggen. Geweldloze communicat ie is een manier die voor mij toegevoegde waarde heeft. Ik besef dat dit niet voor iedereen geldt. 4. Denk je dan over elk woord dat je zegt na? En mag je nooit eens spontaan zijn? Lennie denkt t ijdens een gesprek niet over elk woord dat ze wil zeggen na. Ze vertelt: In een gesprek concentreer ik me op wat er in mij leeft en wat er bij de ander leeft en dan floep ik eruit wat in me opkomt. Gelukkig is de begeleider er om de dingen die ik eruit floep te vertalen als het nodig is. Het is net zoals met leren fietsen: als je dat leert, denk je ook niet na over hoe je precies je benen beweegt, je doet het gewoon en dan gaat het steeds beter. Als ik wil nadenken over iets dat ik wil gaan zeggen, doe ik dat in een begeleidingsgesprek of denk ik er zelf van tevoren over na. Doordat ik meer vertrouwen heb dat ik de dingen kan zeggen op een manier die voor de ander te verteren is, is het makkelijker voor me om spontaan te kunnen zijn. Ik schat in dat ik niet zo spontaan ben als sommige andere mensen zijn. Ik denk regelmat ig na over hoe ik iets communiceer. Dat deed ik voor dat ik GC kende ook, dus daarin zit voor mij geen verschil. Het verschil met voordat ik GC kende, is dat ik nu meer tevreden ben met het resultaat van mij denkwerk over de communicat ie. 5. Vind je GC niet onnatuurlijk? Wilco: Deze vraag lijkt voort te komen uit goed en fout denken: Als ik niet precies het model toepas doe ik het fout. Ik ga dan krampacht ig proberen het goed te doen. Die krampacht igheid is wat ik in het begin als onnatuurlijk ervaarde. Lennie: 'Toen ik GC tegenkwam, dacht ik gelijk wouw, dit wil ik leren. Ik ervaarde het als een natuurlijkere manier van communiceren dan dat ik deed. Ik voel me meer mezelf nu ik GC heb geleerd omdat ik meer woorden en manieren heb gevonden om uit te drukken wat er in me leeft.

9 Merel: 'Ik hoor vaker van mensen dat ze GC in het begin als onnatuurlijk ervaren. Bij de meeste mensen wordt dat minder als ze meer geoefend zijn en een persoonlijke manier hebben gevonden in het toepassen van GC. ' Inde: 'Ik vind het belangrijker dat ik respectvol en met zorg praat, op een manier waarbij ik verbinding ervaar en ik conflicten kan herstellen, dan dat mijn communicatie spontaan is en natuurlijk over komt' Lennie voegt toe: Ik ben me ervan bewust dat het door andere mensen anders ervaren kan worden dan hoe het voor mij is. Misshien is het voor iemand anders wel dat hij GC als onnatuurlijk blijft ervaren, ookal is hij of zij er langere t ijd mee bezig. 6. Wordt het niet heel saai als iedereen op dezelfde manier gaat praten? Anke: Nadat ik mijn eerste 2 trainingen bij Vine Coaching en training had gedaan, had ik het idee dat als iedereen g.c beoefende er geen spontaniteit en eigenheid in de communicat ie meer zou zijn. Ik dacht: iedereen spreekt dan toch hetzelfde? iedereen benoemt alleen waarnemingen, gevoelens, behoeften en verzoeken... Dit beeld is ondertussen gewijzigd; GC ervaar ik als kleurrijk en sluit meer aan bij wat ik over wil brengen. Het lijkt nu meer voor me alsof anderen die geen GC spreken een andere taal spreken. Als er bijvoorbeeld veel oordelen en interpretat ies geuit worden, voel ik me verward en voel ik innerlijke pijn. Er wordt over anderen gepraat worden met minder respect en mededogen dan waar ik waarde aan hecht. Wilco: Voor ons nieuw op te zetten bedrijf om openhart ig managen te trainen, schrijven een strategisch plan. Wij schrijven op welke behoeften we voor de omgeving willen vervullen. Daardoor krijgen we een stabiel plan want behoeften zijn niet aan mode onderhevig. Bewustzijn van de behoeften die we willen vervullen maakt ons bewust van de overvloed aan strategien waarmee die behoeften in te vullen zijn. Dat maakt ons bedrijf dynamischer. Door de behoeften te kennen gaan we de manier waarop we de behoefte vervullen inkleuren en daardoor komen de verschillen tot uit ing. 7. Ben je als je met Geweldloze Communicatie bezig bent alleen met je hoofd bezig? GC is niet specifiek bedoeld om je gevoelens te leren voelen of bij je gevoelens te komen. Het is een communicat ie techniek om je gevoelens tot uitdrukking te brengen, een techniek waar je inderdaad je hoofd bij nodig hebt. Dat is een van de redenen waarom het niet voor iedereen geschikt is. Lennie: Als ik zelf een kronkelig hoofd krijg van het nadenken, kies ik er voor om op dat moment niet meer aan GC te denken. Merel: 'Sommige mensen ervaren dat ze blokkeren door het nadenken als ze GC proberen toe te passen. Dat maakt voor hen op dat moment GC mogelijk minder geschikt.. De meeste t ijd ervaar ik GC als een samenspel tussen gevoel en verstand. Het vraagt me om contact te maken met wat er wezenlijk van binnen in me leeft aan gevoelens, behoefen, gedachten en om daar woorden aan te geven. Woorden die wat er in me leeft kunnen uitdrukken op een manier waarbij de ander mij werkelijk kan verstaan.

Minicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert

Minicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert Minicursus Verbindend Communiceren Geschreven door: Jan van Koert Geweldloze communicatie is een wijze van communiceren die leidt tot gehoord en verstaan worden. Met helderheid, zonder beschuldigen en

Nadere informatie

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?

Nadere informatie

Workshop overtuigingen

Workshop overtuigingen Workshop overtuigingen Inleiding Overtuigingen zijn vaak automatische gedachten, die de keuze- en handelingsvrijheid van mensen onnodig beperken. Het zijn vaak algemene, sterk emotioneel geladen ideeën

Nadere informatie

Leer hoe je effectiever kunt communiceren

Leer hoe je effectiever kunt communiceren Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de

Nadere informatie

Workshop: Geweldloze Communicatie

Workshop: Geweldloze Communicatie Workshop: Geweldloze Communicatie ALV SIETAR NL Door Jackie van der Kroft www.jackievanderkroft.nl Programma: Geweldloze Communicatie Introductie Model 4 elementen Niet-verbindende communicatie Praktijk

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

De vier onmetelijke vermogens van de geest

De vier onmetelijke vermogens van de geest De vier onmetelijke vermogens van de geest Geluk is alleen mogelijk als er liefde is. Ware liefde heeft het vermogen iedere situatie waarin we ons bevinden te genezen en te veranderen, en ons leven een

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf. Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel

Nadere informatie

Geweldloze Communicatie en vriendschap

Geweldloze Communicatie en vriendschap Geweldloze Communicatie en vriendschap Bron: Boeddha magazine herfst 2011 Niet door elkaar bang te maken maar door wederzijdse liefde krijgt het leven een samenhang die uitloopt in verbondenheid en hulp

Nadere informatie

In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo!

In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo! In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo! Geef tien weken bijzondere aandacht aan Verbindende Communicatie met behulp van onderstaande oefeningen. Bespreek je ervaringen in een buddygroepje.

Nadere informatie

Vragenlijst Depressie

Vragenlijst Depressie Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Interessen: Wat vind ik leuk?

Interessen: Wat vind ik leuk? Interessen: Wat vind ik leuk? Opdracht 1: Zet een kruisje bij de punten die je leuk vindt om te doen. Omcirkel vervolgens drie punten die je het allerleukst vindt om te doen. Ik vind het leuk om iets van

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

1 Naar Levenverrijkend Onderwijs

1 Naar Levenverrijkend Onderwijs 1 Naar Levenverrijkend Onderwijs INLEIDING Ik wil je een visie op de toekomst van het onderwijs aanreiken. In dit boek beschrijf ik een onderwijsproces dat geen bepaalde orde of autoriteit dient, maar

Nadere informatie

Bewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben.

Bewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben. Het meditatieprogramma duurt veertig dagen en bestaat uit tien affirmaties. Het is fijn om gedurende dit programma een dagboek bij te houden om je bewustwordingen en ervaring op schrijven. Elke dag spreek

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en

Nadere informatie

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling

In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten. Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les twee Welkom bij les twee van deze e-cursus waarin we je willen laten zien hoe je groter kunt worden zodat je problemen

Nadere informatie

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren' De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe

Nadere informatie

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Bijlage Stoere Schildpadden

Bijlage Stoere Schildpadden Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

De Inner Child meditatie

De Inner Child meditatie De Inner Child meditatie copyright Indra T. Preiss volgens Indra Torsten Preiss copyright Indra T. Preiss Het innerlijke kind Veel mensen zitten met onvervulde verlangens die hun oorsprong hebben in hun

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

VOORBEELD CASUS. Wat is de winst van wachten tot het laatste moment? een socratisch gesprek uitgeschreven

VOORBEELD CASUS. Wat is de winst van wachten tot het laatste moment? een socratisch gesprek uitgeschreven VOORBEELD CASUS Wat is de winst van wachten tot het laatste moment? een socratisch gesprek uitgeschreven Hieronder tref je een beschrijving van een socratisch gesprek van ca. 1 1/2 uur, in 5 stappen. Voor

Nadere informatie

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2 Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

Waarom zijn er ongelukkige mensen?

Waarom zijn er ongelukkige mensen? Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere

Nadere informatie

Eén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42.

Eén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. Eén ding is nodig Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. We hebben met elkaar nagedacht over de wonderen die de Heere Jezus heeft gedaan toen Hij op de aarde was. Grote wonderen! Weet je t

Nadere informatie

OOG OM MAAKT DE WERELD OOG BLIND. Een jakhals. Een giraf. Een aantal tips in een notendop. Ben je een jakhals of een giraf?

OOG OM MAAKT DE WERELD OOG BLIND. Een jakhals. Een giraf. Een aantal tips in een notendop. Ben je een jakhals of een giraf? Een aantal tips in een notendop Enkele tips om constructief met spanningen en conflicten om te gaan. 1 Ben je een jakhals of een giraf? Een jakhals denkt Ikke ikke ikke en de rest kan stikken! ; wil gelijk

Nadere informatie

Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule

Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule Een klacht is een kans. Wanneer een klant de moeite neemt om zijn onvrede te laten blijken, biedt dat je de mogelijkheid de klant alsnog tevreden te stellen

Nadere informatie

Deze site gaat je niet gelukkig maken...

Deze site gaat je niet gelukkig maken... naam wachtwoord login informatie aanmelden Deze site gaat je niet gelukkig maken... Dat wil zeggen dat je hier niet leert hoe je een leven zonder teleurstelling, pijn, somberheid, angst, onzekerheid of

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

HANDLEIDING BIJ HET INVULLEN VAN HET ZELFONDERZOEK UIT RET- jezelf

HANDLEIDING BIJ HET INVULLEN VAN HET ZELFONDERZOEK UIT RET- jezelf HANDLEIDING BIJ HET INVULLEN VAN HET ZELFONDERZOEK UIT RET- jezelf 1. Vul de uitspraken lijst in. Dit is een lijst van 67 uitspraken. Neem één situatie voor ogen, bijvoorbeeld of werk, of privé. Je kunt

Nadere informatie

Wat maakt je zo boos?

Wat maakt je zo boos? Shari Klein en Neill Gibson Wat maakt je zo boos? 10 stappen om boosheid te transformeren naar verbondenheid met jezelf en anderen Een introductie over de bedoeling van Geweldloze Communicatie en hoe je

Nadere informatie

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Mijn leven veranderde zo n drie jaar geleden. Juist de dag voor mijn mama s verjaardag kreeg ze van mijn vader een kogel door het hoofd. Wonder boven wonder overleefde

Nadere informatie

De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.

De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is. De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar

Nadere informatie

NASLEEP VAN EEN RUZIE OF EEN BETREURENSWAARDIG

NASLEEP VAN EEN RUZIE OF EEN BETREURENSWAARDIG NASLEEP VAN EEN RUZIE OF EEN BETREURENSWAARDIG INCIDENT Toelichting Deze brochure is een vertaling van de handleiding van Gottman (www.gottman.com) voor het verwerken van ruzies uit het verleden en betreurenswaardige

Nadere informatie

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VOORBEDE Soms moeten gebeurtenissen en dingen met naam worden genoemd. Soms moet je de dingen meer openlaten, opdat iedereen zijn eigen ervaringen erin kan herkennen. De voorbede

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

Eerst je eigen toekomst bedenken, voordat je samen een toekomst bedenkt. Aantrekkelijk voelen Pak je echte wens

Eerst je eigen toekomst bedenken, voordat je samen een toekomst bedenkt. Aantrekkelijk voelen Pak je echte wens Trainen en coachen Psycholoog Mirella Brok Skype Tilburg Made Den Bosch psycholoog@psycholoogmirellabrok.nl 06 1771 2728 KvK 51743256 Lid Nederlandse Beroepvereniging voor Toegepaste Psychologie Opwarmoefening

Nadere informatie

Beertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2

Beertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 Beertje Anders Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 H. Vos Beertje Anders Wat zonlicht is voor bloemen, is een glimlach voor een beer. Beertje Anders en Beertje Bruin gaan bij oma spelen. Het was maar even

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

5. Overtuigingen. Gelijk of geluk? Carola van Bemmelen Food & Lifestylecoaching. Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen

5. Overtuigingen. Gelijk of geluk? Carola van Bemmelen Food & Lifestylecoaching. Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen 5. Overtuigingen Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen Een overtuiging is een gedachte die je hebt aangenomen als waarheid doordat ie herhaaldelijk is bevestigd. Het is niet meer

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

2010 Marco Honkoop NLP coaching & training

2010 Marco Honkoop NLP coaching & training 2010 Marco Honkoop NLP coaching & training Introductie Dit ebook is gemaakt voor mensen die meer geluk in hun leven kunnen gebruiken. We kennen allemaal wel van die momenten dat het even tegen zit. Voor

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

Het bepalen van je waarden: Stap voor stap

Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het bepalen van je waarden: Stap voor stap Het Demartini Waardebepaling Proces TM is een multi-step proces waarin je je antwoorden blijft verfijnen tot je hiërarchie van waarden uiteindelijk glashelder

Nadere informatie

Lou en Lena: NEE tegen geweld!

Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Peuters. Lief maar ook wel eens lastig

Peuters. Lief maar ook wel eens lastig 1 Peuters Lief maar ook wel eens lastig 2 Peuters: Lief maar ook wel eens lastig Peuters zijn ondernemend en nieuwsgierig. Ze willen alles weten en ze willen alles zelf doen. En als ze iets niet willen,

Nadere informatie

Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel

Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel 1. Uitgangspunten gedrag Omgaan met gedrag op Basisschool De Bareel Schooljaar 2013 Inhoud 2. Preventief handelen om te komen tot gewenst gedrag 3. Interventies om te komen tot gewenst gedrag 4. Stappenplan

Nadere informatie

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam.

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam. Formeel en informeel Tijdens je stage praat je veel met mensen. Soms is het een officieel gesprek, soms een gezellig praatje met een collega. Dit noem je formele en informele gesprekken. Formeel betekent

Nadere informatie

Blij ben ik om het grote nieuws te kunnen verkondigen: Ons (e)-boek Wegwijzer bij conflicten. Hoe ontwikkel je jezelf in een conflict? is klaar!

Blij ben ik om het grote nieuws te kunnen verkondigen: Ons (e)-boek Wegwijzer bij conflicten. Hoe ontwikkel je jezelf in een conflict? is klaar! Nieuwsbrief december 2011 Speciaal voor de feestdagen een extra lange! Karin Smith (http://www.kjsmith.nl) Wegwijzer bij conflicten. Hoe ontwikkel je jezelf in een conflict? Blij ben ik om het grote nieuws

Nadere informatie

Introductie: Brom en Bram

Introductie: Brom en Bram ! Activiteit 43 Brom, Bram en Brim Ontwikkelingsaspecten De kleuters doen ervaringen op met het onderscheiden van klanken (auditieve discriminatie). Materiaal kopies van de tekeningen van Brom en Bram

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

Enkele tips om constructief met spanningen en conflicten om te gaan. Ben je een jakhals of een giraf? wil verbinding; is probleemgericht;

Enkele tips om constructief met spanningen en conflicten om te gaan. Ben je een jakhals of een giraf? wil verbinding; is probleemgericht; frederik imbo coach spreker presentator acteur Een aantal tips in een notendop Enkele tips om constructief met spanningen en conflicten om te gaan. 1 Ben je een jakhals of een giraf? Een jakhals Een giraf

Nadere informatie