de LAURETAN d'alembon, graaf Jean Baptiste Cyprien (? -?)

Transcriptie

1 om een tegengewicht te vormen voor de orangistische loges La Félicité Bienfaisante, Les Vrais Amis en Le Septentrion, die op dat tijdstip allen bij het Grootoosten van Nederland waren aangesloten. De vermaarde Deinse kunstschilder Charles Louis Picqué ( ) maakte in 1838 een portret van generaal van de Poele. de LAURETAN d'alembon, graaf Jean Baptiste Cyprien (? -?) a/ Bienfaisante (1773) b/ - c/ - d/ edelman, 'chevalier de Saint-Lazare', heer van Bavinchove e/ Gent f/ Sint-Sebastiaansgilde, Société de Gand (1782) g/ 12e, 85, 179, 274a, 310, 313, 367, 382, 404a, 878, 913 Graaf Jean Baptiste Cyprien de Lauretan d'alembon werd geboren te Andru (bisdom Sint-Omaars) als oudste zoon van Leonard Balthazar de Lauretan en Marie Barbe de Quelque de Cheseau. Grootvader Charles de Lauretan, heer van Bavinchove, had het levenslicht gezien te Gent in Jean Baptiste de Lauretan was heer van Bavinchove en Cauchy, alsmede 'chevalier de l'ordre de Saint-Lazare et du Mont-Carmel'. Hij huwde tweemaal: - eerst met Marie Françoise Maelcamp ( ), dochter van Charles Philippe Maelcamp en Isabelle de Wyckhuuse, en dus een zus van Charles Robert Jean Maelcamp de Schoonberghe*; Marie Françoise overleed jong; - daarna, te Aalst, met Colette Sabine Vilain XIIII, dochter van Charles François Vilain XIIII* en van Isabelle du Bois van Schoondorpe. Schoonvader Vilain XIIII was lid van zowel La Bienfaisante als La Discrète Impériale te Aalst en zijn dochter Colette Sabine was te Aalst lid van een adoptieloge voor echtgenoten en dochters van vrijmetselaars. Door beide huwelijken was graaf de Lauretan verwant met heel vooraanstaande families te Gent. Graaf de Lauretan was een actief bestuurslid van de Sint-Sebastiaansgilde. Van 1783 tot 1789 was hij er proviseerder. Van 1791 tot 1795 was hij de 'heuverdeken'. In deze waardigheid werd hij opgevolgd door Louis Ferdinand Dons de Lovendeghem* - voor heel korte tijd evenwel vermits de Fransen de vier hoofdgilden in 1796 ontbonden. In 1783 was de Lauretan, met Louis 't Kint* en Joseph Pieter van Volden*, ook commissaris voor de menigvuldige 'Opera-ballen en Comediën' die in de ruime toneelzaal van de Sint-Sebastiaansgilde werden ingericht. In 1782 was Jean Baptiste de Lauretan een van de stichters van de Société de Gand, een ontspannings- en leesvereniging die geen politiek oogmerk nastreefde, maar waarvan de leden voorstanders van politieke vernieuwing waren. Velen onder de LAURETAN d'alembon

2 hen vervulden een leidende politieke rol tijdens de Brabantse Omwenteling en erna. Nog andere familieleden van de Lauretan werden lid van de Société de Gand: in 1787 zijn schoonzoon Charles Constantin de Vaernewyck, in 1791 een van de Lauretans zonen, hetzij Louis François (geboren in 1770) hetzij Charles Jean (geboren in 1771). Bij het uitbreken van de Brabantse Omwenteling was de Lauretan enige tijd actief in de politiek. In november-december 1789 nam hij te Gent deel aan vergaderingen van het 'revolutionair comité' van Brabantse troepen, soms in aanwezigheid van de Brusselse advocaat Jan Frans Vonck, de voorman van de democraten. Eind november 1789 rapporteerde de gevolmachtigd minister Ferdinand von Trautmansdorff aan keizer Jozef II dat dit comité "ne fait que des démarches de souveraineté". En inderdaad, het comité werd spoedig omgevormd in een 'Comiteit Generael der Vereenigde Nederlanden' dat de oprichting van de 'Vereenigde Nederlandsche [Belgische] Staeten' (januari 1790) voorbereidde. Baron Gaspar Ghislain de Draeck ( ), de oudere broer van de Lauretans toekomstige schoonzoon Louis Frédéric de Draeck, speelde een belangrijke rol in dit comité, zoals ook in het verdere verloop van de Brabantse Omwenteling. Gaspar de Draeck, licentiaat in de rechten, was leenman van de kasselrij van de Oudburg sedert In 1793 was hij een van de Gedeputeerden van de Staten van Vlaanderen. Toen het in december 1790 duidelijk werd dat de Oostenrijkers opnieuw de macht in handen namen, werd Gaspar de Draeck, samen met Charles Joseph de Graeve* en François de Deurwaerder*, door de Staten van Vlaanderen afgevaardigd naar 's- Gravenhage om er te onderhandelen met graaf Florimond Claude Mercy d'argenteau, die de keizer vertegenwoordigde op een internationale conferentie betreffende de voorwaarden van de Oostenrijke restauratie in de Zuidelijke Nederlanden. In januari 1790 benoemden de Staten van Vlaanderen graaf Jean Baptiste de Lauretan tot lid van hun speciaal opgerichte 'commissie van oorlog', voorgezeten door Louis Emmanuel de Rockelfing*. Ook Pierre Charles de Nottet d'anglier* maakte deel uit van deze commissie. Spoedig vervoegde de Nottet d'anglier evenwel te Namur de staf van generaal Jan Andreas van der Mersch, bevelhebber van het leger der Patriotten. Graaf de Lauretan werd op hetzelfde tijdstip lid van het 'département de la guerre' van het Soeverein Congres. Wanneer op 4 januari 1790 keizer Jozef II als graaf van Vlaanderen werd afgezet (zie onder het lemma de Graeve, Charles Jozef), stond graaf de Lauretan aan het hoofd van de ruiterij (in een zwart en geel uniform) die de notabelen begeleidde naar de Vrijdagmarkt, waar de afzetting plechtig aan de bevolking werd bekend gemaakt. Zo ook stond hij aan het hoofd van een vrijwilligerskorps ('geunieerde compagnien volontaire') dat steun verleende aan 'bakker van de Velde', Jacques van Loo*, Jacques Guillaume Meyer en andere democraten, onder meer wanneer de 'derde stand' op 22 juli 1790 de afkondiging van een nieuwe grondwet voor het bestuur van Gent opeiste en verkreeg (zie onder het lemma Jacques van Loo). de LAURETAN d'alembon - 315

3 Tijdens de Brabantse Omwenteling nam graaf de Lauretan overigens antiklerikale en antiaristocratische standpunten in. Hij was een vriend en geestesgenoot van een vooraanstaand vonckist, de hertog Wolfgang Guillaume d'ursel (zie het lemma de Nottet d'anglier). Uit het huwelijk van graaf Jean Baptiste de Lauretan en Colette Sabine Vilain XIIII volgden: - Colette Barbe de Lauretan ( ) huwde in 1797 de Gentse baron Louis Frédéric de Draeck ( ), hoogbaljuw van het Land en Markizaat van Rode en in die hoedanigheid lid van het hoofdcollege van de kasselrij van het Land van Aalst. Tijdens het Frans en het Nederlands Bewind was hij lid van de gemeenteraad te Gent ( ). In november 1825 werd barones de Draeck de meter van een van de nieuwe klokken van de Sint-Michielskerk. De peter was de gouverneur van Oost-Vlaanderen, graaf Philippe de Lens, zoon van graaf Robert Alexandre de Lens d'oyghem*. De klokken werden gewijd door de ultramontaanse kanunnik Ambroise Goethals (zie onder het lemma Goethals, Adriaen Jacques). Dochter Félicité de Draeck huwde in 1817 markies Frédéric d'ennetières ( ), een neef van Marie Victor d'ennetières d'hust*. Frédéric d'ennetières was van 1833 tot 1843 katholiek senator voor het arrondissement Tournai en van 1819 tot 1849 burgemeester van Houtaing. Een zus van Louis Frédéric en Gaspar Ghislain de Draeck, Thérèse Ghislaine de Draeck, huwde de markies Charles Joseph Rodriguez d'evora y Vega ( ), die in schepen van de Keure was en tijdens de Brabantse Omwenteling de Vlaamse adel vertegenwoordigde bij het 'Comiteit Generael' te Gent en in het Soeverein Congres van de 'Vereenigde Belgische Staeten'. Hun zoon Charles Frédéric Rodriguez d'evora y Vega ( ) was in lid van het Nationaal Congres en zetelde als katholiek senator van 1831 tot Julie Ghislaine de Lauretan ( ) huwde Charles Constantin de Vaernewyck, burggraaf d'angest ( ). Deze was van 1788 tot 1792 schepen van Gedeele. Tijdens het Empire was hij van 1808 tot 1814 lid van de gemeenteraad te Gent, alsmede te Lovendegem. Tijdens het Hollands Bewind werd hij kamerheer van Koning Willem I, alsmede lid van het Ridderschap van Oost- Vlaanderen, van de Tweede Kamer van de Staten-Generaal ( ), daarna van de Eerste Kamer ( ). Burggraaf de Vaernewyck was een rechtstreekse afstammeling van de beeldhouwer Pieter van Vaernewyck (overleden in 1566), broer van de vermaarde kroniekschrijver en historicus Marcus van Vaernewyck ( ). Hij was een zoon van François Marie de Vaernewyck d'angest ( ), herhaaldelijk schepen van Gedeele, en Isabelle Dons de Lovendeghem, dochter van Jean Joseph, zus van Jean Jacques en Louis Ferdinand Dons de Lovendeghem*. Een portret van Julie de Lauretan is afgedrukt in het genealogisch tijdschrift Le Parchemin, 1977, blz Pierre Louis François de Lauretan, een broer van Jean Baptiste Cyprien, was luitenant in het cavalerieregiment van de Franse duc de Chartres. Een andere de LAURETAN d'alembon

4 broer, Alexandre de Lauretan, was tot 1777 officier in de Gardes wallonnes in Spaanse dienst. LAVENDY, Pierre (? -?) a/ Candeur (1786) b/ - c/ - d/ meester-suikerbakker e/ Gent, Donkersteeg f/ - g/ 258, 379, 690, 870, 1006 Pierre Lavendy was een zoon van Louis Lavendy, die geboren was te Aalst in Deze werd als poorter van Gent ingeschreven op 15 januari 1765 samen met zijn, in 1725 eveneens te Aalst geboren broer Charles Lavendy. Zij waren zonen van Hubert Lavendy, biersteker te Aalst, en Maria Philippina Willick. Vader Louis Lavendy was op het tijdstip van zijn inschrijving als poorter kok bij de hoogbaljuw te Gent, burggraaf Hubert François de Nieulant, de vader van Charles Désiré de Nieulant de Pottelsberghe*. Hij zou ook enige tijd te Parijs en te Luxemburg hebben gewoond. Oom Charles Lavendy was eveneens kok, bij ridder Jean François Xavier Diericx die later president van de Raad van Vlaanderen werd. In 1790 werd Charles Lavendy lid van de Sint-Jorisgilde. Een neef van Pierre Lavendy, de meester goudsmid Hubert Joseph Willick*, was in 1786 lid van La Parfaite Amitié. Andere Gentse Lavendys uit die periode waren waarschijnlijk nakomelingen van (of verwant met) de gebroeders Charles en Louis Lavendy, bijv. Catherine Lavendy, die huisbewaarder van het Gentse stadhuis werd, was hun zus. Werden eveneens opgetekend: Jean François Lavendy die in 1787 lid werd van de Sint-Antoniusgilde en een niet nader geïdentificeerde Lavendy die omstreeks 1770 deurwaarder bij de Raad van Vlaanderen was. LE CAT, Jean-Baptiste-Ferdinand ( ) a/ Candeur (1766), Constante Union (1773) b/ Adjunct-Secretaris en Redenaar, Constante Union c/ - d/ advocaat bij de Raad van Vlaanderen, schepen van de heerlijkheid van Sint- Pieters, redacteur van Den Vlaemschen Indicateur, rechter tijdens het Frans Bewind e/ Gent, Tichelrei, Gewad, Calcoensche Haene (Nederpolder) f/ Contribuant Academie (1767) LAVENDY / LE CAT - 317

5 g/ 45a, 85, 110, 113, 114, 213, 246, 268, 392, 397, 404a, 631, 751, 756, 773, 809, 854, 868, 880, 906, 908, 994, 1003, 1006, 1020 Jean Baptiste Le Cat ( ) werd geboren te Brugge, als zoon van Jean Baptiste Ferdinand Le Cat en Ferdinande Maeyens. Vader, die geneeskunde had gestudeerd aan de universiteit van Douai, was militair geneesheer te Brugge en Gent ('docteur van Haere Majesteyts Troupen'), en waarschijnlijk ook 'steensnyder' te Brugge. Jean Baptiste studeerde rechten aan de universiteit te Leuven en vestigde zich te Gent als advocaat bij de Raad van Vlaanderen. Hij werd er lid van de 'Sint-Ivo Confrerie', een broederschap die rechtsbijstand verleende aan weduwen, wezen, gevangenen en andere behoeftigen. Hij huwde Dorothée Josèphe Temmerman, die waarschijnlijk verwant was met de tabaksfabrikant Pieter Temmerman. Le Cat moet spoedig naam hebben gemaakt in de intellectuele kringen te Gent. In 1767 was hij immers de gelegenheidsredenaar (met een "schoone redenvoering") tijdens een buitengewone prijsuitdeling van de Academie voor schilder-, teken- en bouwkunst naar aanleiding van het grandioze 700-jarig jubelfeest van de H. Macharius. Naast zijn hoofdberoep als advocaat vervulde Jean Baptiste Le Cat (die zich op bepaalde documenten 'Le Cat d'ourte' liet noemen) diverse andere functies. Hij was van 1777 tot 1794 schepen van de heerlijkheid van Sint-Pieters te Gent, een heel bijzondere eer voor een niet te Gent geboren gewone burgerzoon. Waarschijnlijk was hij betrokken bij de rechtsprekende taak van het Opperleenhof van de heerlijkheid. Samen met onder meer Adriaen Jacques Goethals*, was hij raadsheer-assessor van de Berg van Barmhartigheid. Hij was in vennoot, met Jean Baptiste de Moerloose en Charles de Brauwer*, van een 'compagnie' waaraan het Gentse stadsbestuur de inning van de accijnsrechten verpachtte. De Moerloose en de Brauwer trokken hem als vennoot aan wegens zijn grondige kennis van het fiscaal recht (zie onder het lemma de Brauwer). Jean Baptiste Le Cat was tevens redacteur van het vermaarde weekblad Den Vlaemschen Indicateur. Dit eerste spectatoriale tijdschrift in de Nederlanden verscheen van 1779 tot 1787 elke zaterdag bij de Gentse drukkers Philip Jan ( ) en Pieter Laurens ( ) Gimblet (banden I-VI), later bij Jan Francies van der Schueren ( ) (banden VII-XVIII). Philip Gimblet werd als drukker onder meer opgeleid te Lille en te Parijs, wat zijn belangstelling voor de 'Lumières' kan verklaren. Ook Jan Francies van der Schueren kreeg een deel van zijn opleiding te Parijs. Hij was een gelauwerd dichter en vertaalde tevens het in die tijd zeer populaire toneelstuk De weduwe van Malabar (1770) van de Fransman Antoine Marin Lemierre ( ). Met onder meer Karel Lodewijk Bataille*, Pieter Francies LE CAT

6 Trinconi*, Cornelis Janszoon van Loo* en Jacques van Loo* was hij een van de bezielers van de wederopstanding van de aloude rederijkerskamer De Fonteine en een verdediger van de moedertaal. Het hiernavolgend kwatrijn is waarschijnlijk kenschetsend voor de geestelijke attitude van Jan Francies van der Schueren: De tyden zyn voorby dat aerds- en ziels tyrannen Van gansch den ommekreits geleerdheyd wilden bannen, Om zoo 't onwetend volk zou kruipen voor hen heen En sy als halve goôn te worden aangebeên. In zijn arbeid voor het herstel van de rederijkerskamers in Vlaanderen werd Jan Francies van der Schueren aanzienlijk bijgestaan door de intellectueel meer gestoffeerde Jacob Joannes Antheunis (geboren in 1750) die tijdens de Brabantse Omwenteling een vurig voorstander van het democratisch gedachtengoed van Jan Frans Vonck werd. Hij keurde in principe ook de idealen van de Franse Revolutie goed, doch aarzelde niet bepaalde misbruiken van de Fransen te hekelen in een tijdschrift dat hij in publiceerde onder de titel: De Protocole Jakobs, soone Johans, soone Balthazars, die de vryheid der Gaulen ende de goede uytvoering hunner wetten lief heeft. Antheunis bezat een heel vlotte pen. Men kan niet uitsluiten dat hij na zijn studies bij de paters augustijnen te Gent en aan de universiteit van Douai redacteur van Den Vlaemschen Indicateur werd. Den Vlaemschen Indicateur was een hoogstaand blad, gewijd aan wetenschappen, letteren en kunsten. Het publiceerde ook overlijdens- en huwelijksaankondigingen. De ondertitel van het weekblad was Aen-Wyser der Wetenschappen en Vrykonsten - met Privilegie Exclusif van Haere Keyserlyke en Koninglyke Majesteyt, voor Haere Nederlanden. Het privilegie werd in 1778 voor acht jaar verleend. In 1786 werd blijkbaar geen verlenging aangevraagd: op een tijdstip dat de bevolking bezwaar maakte tegen talrijke hervormingen van Jozef II was het uitgeven van een keizersgezind weekblad commercieel niet meer verantwoord. De Indicateur was progressief en op pragmatische wijze voorstander van de 'Aufklärung' en de Franse 'Encyclopedisten'. De keizer werd voorgesteld als een filantroop, iemand die een afkeer had voor rijkdom en die bevriend was met de kleine man. Het lezerspubliek van de Indicateur overschreed ruim het lokale vlak. Het weekblad speelde een aanzienlijke rol in de verspreiding van het nieuwe gedachtegoed, én door een lage abonnementsprijs, én door het gebruik van de moedertaal ten einde ook voor 'de ambachtsman en de landsman' toegankelijk te zijn. Den Vlaemschen Indicateur zette zich overigens in voor de herwaardering van de moedertaal: deze was immers "ouder dan het Frans, vermits zij verband houdt met het Keltisch en het Grieks" (een benadering die men bijv. ook in geschriften van Charles Joseph de Graeve* aantreft). Geregeld kon men in de Indicateur artikels lezen over natuurkunde, landbouw, geneeskunde, chemie, wiskunde, recente uitvindingen, kunst en letteren, recht, gedichten (talrijke sonnetten en ook... humoristische gedichten - een zeldzaamheid in die tijd), recente edicten en ordonnanties, lijsten van te Leuven gepromoveerde LE CAT - 319

7 studenten, toneelrecensies, reisverhalen, exotische (vooral Oosterse) vertellingen, verhalen in briefvorm, enz. De Indicateur rapporteerde onder meer enthousiast over de Amerikaanse vrijheidsoorlog tegen Engeland. Voor een keizersgezind blad was dit een delicaat onderwerp omdat Oostenrijk eraan hield goede betrekkingen te onderhouden met Engeland. Keizerin Maria Theresia ( ) had bijv. in 1776 verboden "aen de Engelsche Volck-plantingen van America te besorgen eenige Krygs-behoeften". In 1783 publiceerde de Indicateur een sonnet 'Op de Vryverklaering van de XIII Staten van Noord-Amerika, door de zeeven Vereenigde Staeten van het Nederland', met onder meer volgende passus: Ons laeg en kleyn Gewest, 't beroemd Batavia biedt zyn gunst den nieuwen Staet van Noord-Amerika en vind zijn Evenbeeld in dat Gemeenebeste 't Geen ook zyn vryen staet in bloed en traenen vestte. Toen het weekblad ook commerciële advertenties ging publiceren, werd dit door de regering verboden, omdat de publicatie van 'annoncen' door een privilegie was voorbehouden aan de Gazette van Gend (tijdens zijn leven eigendom van Jan Thomas Meyer*). Andere redacteurs van Den Vlaemschen Indicateur waren: - dokter Petrus Cornelis de Brabant ( ; volgens sommigen: Philippe Charles, ja zelfs Charles Louis volgens de Biographie Nationale, II, 900), medeauteur met Jean Baptiste Coppens (zie onder het lemma 't Kint, Louis François) van de Pharmacopoea Gandavensis in 1786; de Brabant was tevens een pionier van de inenting tegen de pokken en schreef twee boeken om zijn opvattingen uiteen te zetten. - de advocaat (en gewezen jezuïet) Pierre Victor Lejeune d'allegiershecque ( ), die huwde met Jeanne van Loo, die een dochter was van Cornelis van Loo*; Pierre Victor Lejeunes vader François Bernard Lejeune d'allegiershecque was een belangrijk man te Gent: tot 1783 was hij schepen van Gedeele en van 1783 tot 1794 schepen van de Keure; - Joseph Michiels, een radicaal voorstander van de 'Aufklärung', die het vooral gemunt had op de adel en de clerus. J. Michiels werd na de eerste Franse inval in 1792 'provisoneel representant' voor de stad Brussel en zetelde tevens in de 'Conseil des Cinq Cents'. In 1783 was Jean Baptiste Le Cat kandidaat voor een ambt van schepen van Gedeele, maar hij werd niet benoemd. Opmerkelijk is nochtans dat zijn kandidatuur werd gesteund én door de president van de Raad van Vlaanderen, ridder Jean François Xavier Diericx, én door de Geheime Raad te Brussel. Deze stelden de landvoogd voor dat hij Le Cat tot schepen van Gedeele zou benoemen. Men weet niet waarom op die voordracht niet is ingegaan. Waarschijnlijk bezat Le Cat onvoldoende sociale standing LE CAT

8 Als keizersgezinde deed Jean Baptiste Le Cat suggesties aan de keizer om het gerecht te moderniseren. In 1785 zond hij aan Jozef II een document van 88 pag. Essai d'un nouveau style et manière de procéder en matière civile pour les Pays- Bas. In zijn memorie ondersteunde Lecat onder meer de ambtelijke ambities van de advocaten. Teveel "gens de bien se sont faits licenciés ès droits et simples avocats, sans science et connaissance des lois, que pour s'acheter des charges", dit ten nadele van degenen die wel bekwaam maar onbemiddeld waren (zoals hijzelf?). Sommige ideeën van Le Cat vindt men terug in het keizerlijk reglement van 3 november 1786: Reglement over de Civile Rechtspleginge voor de Oostenrijksche Nederlanden, dat een heel nieuwe procedureregeling invoerde. De gerechtelijke hervorming van Jozef II was vooral het werk van de 'keizerlijk en koninklijk commissaris' professor Karl Anton von Martini en van Joseph von Crumpipen, kanselier van Brabant. De hervorming stootte evenwel op hevig verzet van de magistratuur en de balie in de Nederlanden, zodat de keizer reeds in mei 1787 genoopt was dit reglement op te schorten door een Declaratie... medebrengende Surseantie van het nieuw Reglement der Civiele Procedure. Korte tijd later werd het reglement, samen met andere hervormingen (nieuwe rechtbanken, de oprichting van 'Intendances'), ingetrokken. Onder het Frans Bewind werd Jean Baptitse Le Cat in 1797 door het departementaal kiescollege verkozen tot rechter in het 'Crimineel hof' te Gent. In 1800 werd hij benoemd tot rechter in de rechtbank van eerste aanleg te Gent, ondanks een als volgt luidend advies van Procureur-generaal François Joseph Beyts ( ): "probe et laborieux, mais ayant des connaissances médiocres et point de fortune". In 1806 werd rechter Le Cat belast met de vertaling in het Nederlands van het nieuwe wetboek van burgerlijke rechtspleging. Na goedkeuring van de vertaling door de rechtbank van eerste aanleg, werd zij in 1806 uitgegeven bij drukker André Benoît Steven te Gent (zie onder het lemma 't Kint, Louis François). De behoefte aan een vertaling van Franse wetteksten naar de moedertaal was reeds vastgesteld door een besluit van het Directoire van 16 brumaire jaar VI (1798): "Considérant que les habitans de plusieurs départemens de la ci-devant Belgique, où la langue française est presque généralement ignorée, sont privés de l'avantage inappréciable de connaître par eux-mêmes les différentes lois..., et dont l'explication ne leur est donnée que par le petit nombre d'individus qui entendent la langue française, ce qui laisse à l'ignorance et à la malveillance le pouvoir d'en altérer le sens véritable". Het Directoire voorzag in de nodige fondsen om de tekst van Franse wetten en besluiten in het Nederlands te vertalen. Vanaf 1797 werd immers een tweetalig Frans-Nederlands Bulletin des Lois - Bulletin der Wetten uitgegeven, waarvan het 1 eerste nummer dateert van 25 oktober Het initiatief van deze vertalingen ging uit van de Vlaming Karel Lambrechts ( ) die in september 1796 Minister van Justitie was geworden van de Franse republiek. Nadat het Directoire zijn initiatief had goedgekeurd, werden de wetteksten LE CAT - 321

9 Na de gerechtelijke hervorming van 1810 werd Le Cat niet opnieuw benoemd. De eerste-voorzitter van het Hof van beroep had volgend advies verstrekt: "fortune médiocre, avocat et juge dans les différens tribunaux depuis l'an 4, dans l'ancien Régime il était bailli, juge actuel. Il n'est pas fort mais peut encore rendre des services, du reste assez probe et intègre et jouissant à ce titre de la considération". Le Cat werd opnieuw advocaat. In 1813 wordt hij vermeld als de oudste advocaat te Gent. Kort daarop werd hij vrederechter van het kanton Evergem tot aan zijn overlijden in Samen met Adriaen Jacques Goethals* bleef hij 'administrateur' van de Berg van Barmhartigheid. Le Cats maçonniek meesterdiploma (1766) wordt bewaard in de universiteitsbibliotheek te Gent. Een afdruk ervan kan men vinden in het boek van Paul Duchaine en in het boek In Brugge onder de acacia van Andries Van den Abeele. Het diploma is onder meer ondertekend door Paulus de Pau*, Voorzittend Meester van La Candeur, en door Le Cats confrère aan de balie François Dominique d'hoop*, die toen secretaris was van La Bienfaisante. Dit vrijmetselaarsdiploma is geheel met de hand geschreven op papier (en niet op perkament, zoals later meer zou gebeuren), met afmetingen van 32,5 x 20 cm. Het heeft ook een onbeschreven kant van dezelfde afmeting. Volgens W.P. Dezuttere diende dit tweede blad als bescherming van de met inkt geschreven tekst. Blijkens de vouwsporen kon het diploma in vier delen gevouwen worden zodat het een soort 'maçonniek paspoort' werd. Wanneer La Candeur omstreeks 1773 op non-actief kwam, ging Jean Baptiste Le Cat over naar La Constante Union. In deze loge werd hij, onder Voorzittend Meester Pierre Georges de Meulenaere*, Adjunct-Secretaris en Redenaar. Jean Baptiste Le Cats zus Angeline huwde de negotiant Jean Baptiste Bulaert ( ), die te Gent woonde en een linnenblekerij bezat te Eeklo. In zetelde hij even in de 'Municipalité' en was hij 'Adjoint au Maire' (die toen Lieven Bauwens was). Van 1800 tot 1802 was hij lid van de Raad van de Onder- Prefectuur. Zus Ferdinande Francisca Lecat (geboren in 1746) huwde Henri Augustin Goethals, wiens zus Thérèse Goethals de echtgenote was van de vooraanstaande magistraat Jean Jacques Blommaert (zie onder het lemma P.J. Blommaert). Waarschijnlijk had Jean Baptiste Le Cat nog andere broeders en zusters. In de 'cavalcade' voor het jubileum van de H. Macharius in 1767 traden bijv. de volgende naamgenoten op: Philippe Le Cat (geboren in 1752, die Karel de Stoute verbeeldde, en in 1776 priester werd), Franciscus Le Cat (die Keizer Karel verbeeldde) en Christina Le Cat die de Stad Gent verbeeldde en de 'cavalcade' afsloot. vertaald onder de leiding van zijn secretaris, de Antwerpenaar Norbert Egide Cornelissen ( ), die voorheen vertaler was in de afdeling 'openbaar onderwijs' van het centraal bestuur te Brussel. Wanneer Lambrechts in 1799 als minister aftrad, vestigde Cornelissen zich te Gent, waar hij in dienst trad van het stadsbestuur. Hij bleef te Gent vooral bekend door zijn aanzienlijke literaire bedrijvigheid en door de talrijke gelegenheidsversjes die hij opstelde LE CAT

10 LECLERCQ, Joseph Chrétien (1744-?) a/ Candeur (1786) b/ - c/ - d/ herbergier e/ Gent f/ - g/ 258, 952 Joseph Chrétien Leclercq, geboren te Gent in 1744, was een zoon van herbergier Guillaume Joseph Leclercq en Petronelle Poti. Vader was geboren te Havinnes in 1712, moeder te Sint-Baafs-Vijve. Het gezin werd opgetekend in het Poortersboek op 5 januari Joseph Leclercq baatte, zoals zijn ouders, de herberg Het Schuurken uit. Deze herberg bevond zich in de Schuurkensstraat (tussen de Veldstraat en de Leie) waar in die periode ook het lokaal van La Candeur was gevestigd (herberg 'In den Keyser'). Bij de bespreking van de lokalen van La Candeur in hoofdstuk II kwamen de herberg Het Schuurken en het aldaar opgerichte 'Gulden van den Sack' nader ter sprake. de LECOURT, Edouard Jean ( ) a/ Constante Union (1773), La Constance (Arras) b/ Erelid c/ 'Rose-Croix' d/ negotiant e/ Arras (Frankrijk) f/ - g/ 122a, 307a, 441, 493, 642, 670a, 675, 696, 726a, 827a, 854 Op de ledenlijst van La Constante Union voor 1773 vermeldt Duchaine als erelid 'De Lecourt, négociant, demeurant à Arras'. Hoewel er te Arras meer naamgenoten vrijmetselaar waren en hun voornamen niet steeds consequent werden opgetekend, gaat het hier waarschijnlijk om Edouard Jean de Lecourt, ook: Delecourt ( ), die in ste Opziener was van de loge La Constance te Arras. In 1775 werd hij Voorzittend Meester, tot welk ambt hij nog herhaaldelijk werd verkozen. In 1800, 1802, 1805 en 1809 was hij blijkbaar nog steeds Voorzittend Meester. In 1774 werd de Lecourt ook de 'Très Sage' ('Zeer Wijze', voorzitter) van het 'Rose- Croix'-kapittel L'Amitié in die stad. Volgens een legende werd het kapittel van Arras in 1747 opgericht door prins Charles Eduard Stuart ( ). Deze is ook bekend als 'The Young Pretender' (en als 'Bonnie Prince Charlie') omdat hij met zijn verbannen vader, prins James Stuart ( ), 'The Old Pretender' aanspraak maakte op de Engelse kroon. De LECLERCQ / de LECOURT - 323

11 Stuarts hadden in 1688 de Engelse kroon verloren en in 1714 aan de prinsen van Hannover (koning George I en zijn nakomelingen) moeten overlaten, en leefden in ballingschap in Frankrijk. Hun talrijke aanhangers in Engeland, Frankrijk en Italië noemde men 'jacobites' (naar 'James'). Het ontstaan van de Schotse ritus is innig verweven met de geschiedenis van het 'jacobitisme' in Frankrijk. Op dit hoofdstuk van de Engelse en maçonnieke geschiedenis kan hier niet worden ingegaan. In 1746 ondernam prins Charles Eduard vruchteloos een militaire expeditie naar het Verenigd Koninkrijk (te Culloden) om in het bezit te komen van de troon. Vrijmetselaars van Arras zouden hem hierbij behulpzaam zijn geweest. Uit erkentelijkheid zou prins Charles Eduard het jaar daarop het kapittel te Arras hebben opgericht, met de benaming 'Souverain Chapitre primatial et métropolitain de Rose-Croix jacobite d'arras'. Het bestuur van dit kapittel werd aanvankelijk toevertrouwd aan twee plaatselijke advocaten, onder meer ene de Robespierre die de grootvader was van Maximilien de Robespierre, de beruchte 'Conventionnel' tijdens de Franse Revolutie. Er zijn geen documenten bekend die deze legende ondersteunen, die Paul Naudon een 'fabel' noemt. Overigens was prins Charles Eduard waarschijnlijk nooit vrijmetselaar. Allec Mellor houdt zelfs voor dat de pauselijke bul In Eminenti die in 1738 de vrijmetselarij veroordeelde, er kwam om de politieke oogmerken van de Stuarts te dienen. Er bestaan wèl documenten over de oprichting van een kapittel van 'Rose-Croix' te Arras in 1774, met de benaming 'L'Amitié'. Van dit kapittel was de Lecourt de eerste 'Très Sage'. De loge La Constance te Arras hield voor dat zij in 1687 was opgericht door Engelse vrijmetselaars (d.i. dus vóór het ontstaan van de eerste Grootloge te Londen in 1717). Zij noemde zich ook, na de (legendarische) tussenkomst van prins Charles Eduard Stuart, 'L'Ecosse Jacobite - Mère Loge Anglaise et Ecossaise des Etats d'artois', en verleende alleen 'Ecossais'-graden. Een van de leden van de loge en het kapittel te Arras was de horlogemaker Jérôme Cellier, wiens zoon Antoine Cellier ( ), die eveneens horlogemaker was, naar Brugge emigreerde en er lid werd van La Parfaite Egalité. Edmond Jean de Lecourt was waarschijnlijk de vader van Norbert Augustin Delecourt (geboren in 1763) die 'officier de santé' werd in het Frans leger en geïnitieerd werd in La Constance te Arras. Edmond Jean was waarschijnlijk een oudere broer van de negotiant, later rentenier, Jean François de Lecourt (1745-na 1802), die huwde met Reine Louise Godel. Uit dit huwelijk volgde in 1773 Joseph Edmond Delecourt die, nog geen vijftien jaar, militair werd bij de Jagers-te-Paard van het regiment van Picardië. In 1792 (nog geen twintig jaar!) was hij kapitein. Andries Van den Abeele ontdekte zijn staat van dienst (1810) die volgende preciseringen verstrekt: "il a fait toutes les campagnes sans interruption aux armées actives depuis 1792, s'est trouvé à toutes les affaires". In 1799 voerde hij bijv. de Franse militairen aan die (tijdens de 'Boerenkrijg') de brug over de Schelde te Waasmunster heroverden op de 'opstandelingen', en aldus de verbindingen herstelden tussen het Land van Waas en de LECOURT

12 Dendermonde. In 1801 was hij 'sous-chef de l'état-major général de l'armée française en Batavie'. In Noord-Holland had hij toen reeds met zijn grenadiers een legertje van duizend Russen verslagen en hun aanvoerder gearresteerd. In 1801 viel hij tijdens een aanval van zijn paard en werd doof op het rechteroor. Kort daarop werd hij benoemd in een rustiger ambt: 'adjudant général et sous-inspecteur aux revues'. Joseph Edmond Delecourt vervulde zijn militair inspectieambt van 1801 tot 1806 te Brugge. In deze stad huwde hij Anne Odevaere, die als dochter van Ange (Engelbert) Odevaere ( ), de nicht was van Anselme Odevaere*, lid van La Discrète Impériale te Aalst wanneer hij te Gent advocaat bij de Raad van Vlaanderen was. Joseph Edmond Delecourt (die vrijmetselaar was geworden in La Constance te Arras) was bekleed met de graad van Rose-Croix en men meent dat hij in 1798 aanwezig was bij de inhuldiging van de nieuwe loge Les Amis Philanthropes te Brussel. In 1803 stichtte Delecourt te Brugge de loge La Réunion des Amis du Nord, waarvan hij de eerste Voorzittend Meester werd. Zijn moederloge te Arras was een van de peterloges van de nieuwe Brugse loge. Delecourts aangetrouwde neven, de rentenier Anselme Odevaere jr. en de kunstschilder Joseph Denis Odevaere werden eveneens lid van de nieuwe Brugse loge (zie onder het lemma Odevaere). Dat La Constante Union uitgerekend de toekomstige Voorzittend Meester en 'Très Sage' van Arras als haar enig Frans erelid benoemde, bevestigt de levendige belangstelling van de Gentse loge voor de 'Schotse' graden (zie ook onder de lemma's Mechelynck, Jacques François en van Doorn Geene, Adriaen). Hoewel er waarschijnlijk geen verband is met de Lecourts lidmaatschap van La Constante Union moet men toch vermelden dat prins Charles Eduard Stuart van april tot september 1752 te Gent verbleef met zijn maîtresse Clementina Walkinshaw en dat hij er talrijke Engelse medestanders ontmoette. Het zou precies tijdens deze periode zijn dat baron Karl von Hund in een Gentse loge bevorderd werd tot Meester vrijmetselaar (zie hoofdstuk I). Hebben prins Charles Eduard Stuart en Karl von Hund elkaar te Gent ontmoet? Von Hund heeft steeds verklaard dat men hem te Parijs aan de prins had voorgesteld toen hij in 'Schotse' Tempelgraden werd opgenomen (die hij dan verder in Duitsland ontwikkelde als de 'Strikte Observanz'). de LENS d'oyghem, graaf Robert Alexandre (1738-?) a/ Bienfaisante (1773) b/ Voorzittend Meester, afgevaardigde van zijn loge bij de Provinciale Grootloge (1783) c/ 'Rose-Croix' d/ edelman, erfelijk Maarschalk van Vlaanderen, hoogpointer van de kasselrij Kortrijk, Gedeputeerde van de Staten van Vlaanderen e/ Gent, Sint-Pietersnieuwstraat de LENS d'oyghem - 325

13 f/ lid van Sint-Antoniusgilde (1759), Sint-Jorisgilde (1763), Sint-Sebastiaansgilde (vóór 1779); contribuant Academie (1770) g/ 4, 30, 31, 40, 42, 43, 53, 85, 281, 294, 310, 313, 344, 404a, 407, 444, 450, 486, 518, 617, 870, 913, 926, 1006 Robert Alexandre de Lens werd geboren in 1738 als zoon van Nicolas François de Lens, heer van Oyghem, en Lievine Hippolyte de Beer. Hij was graaf van het Heilige Roomse Rijk, baron van Meulebeke, heer van Oyghem en Ponches, en erfelijk Maarschalk van Vlaanderen. Robert Alexandre de Lens mocht de titel van 'graaf van het Heilig Rijk' voeren omdat hij, via zijn overgrootmoeder, geboren Alexandrine Basta, een rechtstreekse afstammeling was van de befaamde generaal Georges Basta ( ). Deze werd 'graaf van het Heilig Rijk' in De titel mocht, wegens zijn uitzonderlijke verdiensten, eeuwigdurend overgaan op al zijn mannelijke én vrouwelijke nakomelingen. De familie de Lens was afkomstig uit de streek van Sint-Omaars. De rechten op de heerlijkheid Oyghem kwamen de familie toe door het huwelijk van Antoine de Lens (betovergrootvader van graaf Robert Alexandre) met Jacqueline Agnès de Gros, dochter van Jean de Gros (geboren in 1574), heer van (onder meer) Oyghem, en van Eleonore de Briarde. Grootvader Joseph François de Lens was gehuwd met Barbe Thérèse del Rio, waarvan twee verwanten lid waren van een loge te Gent. Robert Alexandre de Lens was verwant met diverse adellijke families waarvan leden eveneens tot La Bienfaisante behoorden. De zussen van graaf de Lens huwden als volgt: - Camille Josèphe de Lens huwde Albert Désiré de Kerchove, baron van Exaerde. In zetelde deze grootgrondbezitter in de stedelijke Collatie als afgevaardigde voor de Sint-Martensparochie (Ekkergem). Een dochter uit het echtpaar de Kerchove-de Lens, Marie Henriette de Kerchove ( ) huwde burggraaf Désiré Hubert de Nieulant, een broer van Charles Désiré de Nieulant*. Désiré Hubert de Nieulant werd burgemeester van Eksaarde. - Marie Josèphe de Lens ( ) was de eerste echtgenote van graaf Charles 1 Joseph de Lichtervelde (die misschien lid was van L'Heureuse Rencontre te Brussel). Zij overleed in het kraambed in Van het dochtertje Marie Charlotte de Lichtervelde ( ) en haar hond (een King Charles Spaniel), wordt in de kapel Schreiboom te Gent een niet gesigneerd reliëfschilderij bewaard. Marie Charlotte huwde op haar zestien jaar burggraaf Charles Désiré de Nieulant*, lid van La Bienfaisante. Graaf de Lichtervelde hertrouwde met Albertine Théodore de Cassina, gravin van Wonsheim. Deze was de zus van de graven Louis en Charles François de Cassina, die lid werden van La Discrète Impériale te Aalst (zie onder het lemma de Plotho d'inghelmunster, François 1 Charles Joseph de Lichtervelde was een broer van Marie Anne de Lichtervelde (die huwde met graaf Charles Louis de Thiennes, en de moeder van Chrétien Charles de Thiennes*) en van Emmanuel Marie de Lichtervelde die huwde met Thérèse Caroline van de Woestyne; na de ontbinding van dit huwelijk door echtscheiding ging Thérèse van de Woestyne een tweede huwelijk aan met Charles Joseph Vilain XIIII* de LENS d'oyghem

14 Antoine). Zij was tevens (door haar moeder Marie Louise de Plotho) een nicht van baron Antoine François de Plotho*, lid van La Bienfaisante. Graaf Robert Alexandre de Lens was lid van de adelstand in het graafschap Vlaanderen en legde in die hoedanigheid in 1781 en in 1791 de eed van trouw af aan de keizers Jozef II en Leopold II bij hun inhuldiging als graven van Vlaanderen. Graaf de Lens was gedurende enige jaren ook eerste hoogpointer van de belangrijke kasselrij van Kortrijk. In die hoedanigheid zetelde hij tevens als gedeputeerde van de Staten van Vlaanderen. Hij was een actief lid van de Sint-Antoniusgilde waarvan hij als 'proviseerder' bestuurslid was in 1760, 1761, 1764 en Van 1792 tot 1795 was graaf de Lens bovendien 'proviseerder' van de Sint-Sebastiaansgilde. In 1795 behoorde graaf de Lens bij de meest vermogende stadsgenoten: met het oog op de aanslag in de gedwongen lening van de Franse bezetter maakte hij deel uit van de tweede hoogste klasse (de 15de op 16). Robert Alexandre de Lens huwde de barones Marie Norbertine de Zinzerling et du Saint-Empire. Zij was een dochter van baron Renier Joseph de Zinzerling en Isabelle van Reynegom, en derhalve een zus van baron Ange Joseph de Zinzerling*, lid van La Bienfaisante. Enige kinderen van het echtpaar de Lens - de Zinzerling weerhouden de aandacht: (i) Marie Caroline ( ) huwde Emmanuel François Helias d'huddeghem ( ), heer van Vlienderghem. Deze werd in 1789 schepen van Gedeele, het jaar daarop schepen van de Keure. Tijdens het Frans Bewind bleef hij op de achtergrond. Na de val van Napoleon zetelde hij in in de Intendantieraad, voorgezeten door graaf Jean Baptiste d'hane de Steenhuyse*. Hij werd lid van de Gentse gemeenteraad ( ), maar verwierf vooral vermaardheid op provinciaal niveau. Van 1822 tot 1830 was hij Gedeputeerde van de Provinciale Staten. In 1830 was hij het enige lid van de Gedeputeerde Staten dat de afscheiding van België goedkeurde en het Voorlopig Bewind erkende. Alle overige leden waren orangisten. Het verrast daarom niet dat Helias d'huddeghem onder het Belgisch Bewind de eerste gouverneur ad interim werd van de provincie Oost-Vlaanderen, alsmede voorzitter van de Bestendige Deputatie tot zijn overlijden in Hij behoorde tot de ultramontaanse katholieke strekking. Zoon Robert Emmanuel Helias d'huddeghem ( ) werd lid van het Nationaal Congres en was van 1831 tot 1835 als unionist lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Zoals het in die tijd mogelijk was, werd hij in 1830 bovendien voorzitter van de Rechtbank van eerste aanleg te Gent en in 1832 voorzitter van het Hof van beroep. Zijn tweede echtgenote was Angélique van der Bruggen, een dochter van de grondeigenaar Charles Jean van der Bruggen en Marie Thérèse van Pottelsberghe de la Potterie. De drie broers van mevrouw van der Bruggen werden tijdens het Frans Bewind lid van een loge te Gent (zie onder het lemma van Pottelsberghe). de LENS d'oyghem - 327

15 (ii) Graaf Philippe Balthazar de Lens ( ) huwde Marie Reine de Lichtervelde ( ) en na haar overlijden haar zus Marie Colette de Lichtervelde ( ), dochters van graaf Charles Joseph de Lichtervelde en gravin Albertine Théodore de Cassina (zie onder het lemma de Plotho d'inghelmunster, François Antoine).Van 1814 tot 1819 was graaf Philippe de Lens burgemeester van Gent, van 1819 tot 1826 gouverneur van Oost-Vlaanderen, daarna kamerheer van koning Willem I en lid van de Eerste Kamer. Als Gents burgemeester kwam het hem toe de Franse koning Lodewijk XVIII te verwelkomen bij zijn aankomst te Gent in het het hotel van de Intendant graaf Jean Baptiste d'hane de Steenhuyse* (zie onder het lemma d'hane de Steenhuyse): "M. de Lens, en phrases précieuses, au nom de la ville, lui a souhaité de retrouver rapidement le trône de ses ancêtres. Quand il a terminé il s'est ravisé, la main au jabot: 'Sire, c'est le coeur qui a parlé'. Le Roi a répondu instantanément: 'Et le mien a entendu'." Dat graaf Philippe de Lens, zoals deze toespraak duidelijk maakt, het republikeins gedachtegoed niet genegen was, blijkt ook uit het feit dat zijn naam omstreeks 1800 voorkwam op een lijst van "individus au service des puissances étrangères, portés sur la liste des émigrés du département de l'escaut, qui n'ont point profité de l'amnistie accordée aux émigrés". Graaf Philippe de Lens werd lid van La Félicité Bienfaisante in 1818 en was Voorzittend Meester van deze loge. Hij wordt tevens vermeld als 'Rose-Croix'. Hij was bovendien erelid van Les Vrais Amis (1818) en van Le Septentrion (1823). Hij overleed te Gent op 20 maart (iii) Marie Julie de Lens ( ) huwde de markies Emmanuel Charles Rodriguez d'evora y Vega ( ), een schoonbroer van graaf Jean Baptiste d'hane de Steenhuyse*. Hun zoon François Marie Rodriguez d'evora y Vega ( ) huwde de markiezin Justine Waudru du Mont de Gages, een kleindochter van markies de Gages, Grootmeester van 1770 tot 1786 van de Provinciale Loge voor de Oostenrijkse Nederlanden (zie onder het lemma d'hane de Steenhuyse). François Marie Rodriguez werd in 1830 lid van het Nationaal Congres. Hun dochter Thérèse Philippine Rodriguez d'evora y Vega ( ) huwde Charles François Surmont de Volsberghe ( ), die een kleinzoon was van Pierre Jean Surmont* en eveneens lid werd van het Nationaal Congres. (iv) Marie Rosalie de Lens ( ) huwde Gaspar Joseph Borluut d'hoogstraete ( ), een zoon van Alphonse Borluut, raadsheer in de Raad van Vlaanderen, en van Marie Françoise van Pottelsberghe (zie onder het lemma van Pottelsberghe). Gaspar Borluut werd in 1787 lid van de Collatie voor de O.L.V.- parochie (Sint-Pieters). Van november 1789 tot juli 1790, en nadien nog enige maanden vanaf maart 1794, was hij schepen van Gedeele. Tijdens het Frans Bewind bleef hij op de achtergrond, maar in de Hollandse tijd werd hij lid van het Ridderschap in de Provinciale Staten en gemeenteraadslid te Gent. (v) Graaf François Ferdinand de Lens ( ) werd in 1817 lid van de Gentse militaire loge Les Amis du Roi et de la Patrie (Voor Vorst en Vaderland). François de LENS d'oyghem

16 de Lens was officier in het Nederlands leger: in 1817 was hij luitenant-kolonel, bevelhebber van het 30ste bataljon. L'ESTIENNE, Pierre André Joseph (1744 -?) a/ Constante Union (1770), Les Frères Réunis (Tournai), L'Unanimité (Tournai) b/ - c/ 'Rose-Croix' d/ negotiant, koopman 'in 'houille-kolen' e/ Gent, 'op Sint-Pieters' f/ Sint-Michielsgilde (1770) g/ 58, 313, 417, 1006 De bewaarde ledenlijsten van La Constante Union vermelden ene 'L'Etienne, négociant'. De ledenlijst van de loge Les Frères Réunis te Tournai vermeldt dat Pierre J. l'estienne, lid van deze loge, zich in 1770 aansloot bij La Constante Union te Gent. Hoogstwaarschijnlijk gaat het om dezelfde persoon. Na de insluimering van La Constante Union omstreeks 1773, werd L'Estienne geen lid van een andere Gentse loge. L'Estienne was in 1767 Voorzittend Meester van Les Inséparables Amis te Tournai (zie het lemma John Cunningham) en in 1769 een van de oprichters van Les Frères Réunis. Uit Doornikse bronnen blijkt dat hij van 1770 tot 1774 uit deze stad afwezig was. Na enige jaren ging l'estienne terug in Tournai wonen, waar hij opnieuw herhaaldelijk Voorzittend Meester werd van Les Frères Réunis. Vanaf 1781 arbeidde deze loge volgens het 'Rite Ecossais Philosophique', waarvoor zij een patent had bekomen van de Parijse loge Le Contrat Social. Men weet niet waarom Pierre l'estienne enige jaren te Gent kwam wonen. In deze stad was hij waarschijnlijk negotiant in 'houille-kolen'. Ook te Tournai was l'estienne niet alleen advocaat (hij had rechten gestudeerd te Leuven), maar ook negotiant. Misschien was hij verwant met Antoine d'estienne die in 1779 lid werd van de Sint-Sebastiaansgilde. Alleszins werd Pierre André Joseph l'estienne in 1770 (hetzelfde jaar als dat van zijn affiliatie tot La Constante Union) lid van de Sint-Michielsgilde. Het ledenboek preciseert dat hij afkomstig is 'de Tournay'. de LIGNE, Prins Charles Joseph ( ) a/ Bienfaisante (ca. 1769), La Vraie et Parfaite Harmonie (Mons), L'Heureuse Rencontre (Brussel), Saint-Jean de Montmorency-Luxembourg (Versailles), Saint-Jean de Chartres (Versailles) b/ - c/ 'Maître Ecossais' d/ edelman, legerofficier, auteur L'ESTIENNE / de LIGNE - 329

17 e/ kasteel van Beloeil, 'Waepen van Engeland' te Gent f/ Sint-Antoniusgilde (1770), Sint-Sebastiaansgilde (vóór 1779) g/ 60, 85, 88, 182, 229, 234, 281, 299, 300, 303, 310, 331a, 367, 415, 430, 431, 432, 433, 434, 486, 496, 513, 533, 643, 669, 967, 968, 1006 De heren, daarna barons en graven, de Ligne uit Henegouwen werden in 1602 verheven tot prinsen van het Heilige Roomse Rijk, en zijn nog steeds (onder de dertiende prins Antoine de Ligne) de oudste prinselijke familie van het land, met zetel te Beloeil. De vermaarde prins Charles Joseph de Ligne ( ), die zijn talrijke vrienden 'Charlot' of 'prince Charlot' noemden, werd leerling-vrijmetselaar in La Bienfaisante omstreeks Deze loge was in die tijd vooral uit legerofficieren samengesteld. Tussen 1769 en 1771 verbleef prins de Ligne geregeld te Gent als "Colonel Proprietaris van een regiment Voetvolk op zyn naem" (het regiment de Ligne), en commandant van een brigade van het Oostenrijks leger te Gent en te Brugge. In een van de menigvuldige geschriften van de prins leest men: "En 1769, Gand, plaisirs, confréries, président d'un procès et de la Commission économique". Deze 'Commission économique militaire' werd te Gent opgericht om bepaalde wantoestanden in het beheer van de militaire uitrusting en leveranties op te helderen. Zij stond onder het gezag van luitenant-generaal baron Johann von Bechardt ( ). Tijdens zijn verblijf te Gent schreef de prins in 1770 een boek over militaire strategie met de titel Mémoire raisonné sur plusieurs ordres de bataille. Prins de Ligne was verwant met de vooraanstaande familie de Melun, 'burggraven van Gent en heren van Heusden'. In 1584 huwde Marie de Melun, 'dame de Heusden, vicomtesse de Gand' met Lamoral de Ligne, toen nog 'comte de Ligne'. Deze Lamoral de Ligne werd in 1602 de eerste prins de Ligne. De verwantschap van de families de Melun en de Ligne liet sporen na aan een oude woning aan de Lievestraat: bij de rondboogpoort rechts van de trapgevel (met datum 1601) bevinden zich de wapenschilden 'de Melun' en 'de Ligne'. Te Gent beschikte prins Charles Joseph de Ligne over enkele kamers in het hotel 'Waepen van Engeland' aan de Kouter. Dit hotel, dat door de Gentenaars 'het Boerenhol' werd genoemd, was tevens vanaf omstreeks 1770 het lokaal van La Bienfaisante. Prins de Ligne kon feesten inrichten, die beroemd gebleven zijn. In december 1769 liet hij bijv. in het Gentse stadhuis een prachtig eetmaal opdienen voor adellijke vrienden die Gent met de prinses de Ligne hadden vervoegd, in drie karossen die elk met vier paarden waren bespannen. Na de feestdis trokken de genodigden naar een opvoering in de toneelzaal van de Sint-Sebastiaansgilde aan de Kouter. De vertoning was ingericht door het 'théâtre noble', waarbij alleen edellieden en officieren van het garnizoen optraden. Na de voorstelling werd een souper opgediend bij generaal graaf Joseph Murray de Melgum (stiefvader van de LIGNE

18 graaf Chrétien de Thiennes*). Van daar ging men nog naar een bal in 'De groene Herder'. Hoogstwaarschijnlijk was deze herberg op dat tijdstip nog het lokaal van La Bienfaisante. Diep in de nacht vertrokken de drie koetsen terug naar Brussel. In januari 1770 was er opnieuw een voorstelling van het 'théâtre noble'. Prins de Ligne richtte begeleidende activiteiten in, onder meer banketten en een gemaskerd bal. Een vriend van prins de Ligne, graaf Johann Karl von Zinzendorf ( ), beschreef deze feestelijkheden als volgt in zijn dagboek: "A 1 h. nous arrivâmes à Gand. J'allai voir le Prince de Ligne et dînai à l'auberge... Chez le Prince de Ligne toutes les Dames de Bruxelles étaient rassemblées et Mme de Lannoy aussi, Mlle. Murray, la fille du Général, excellente actrice d'opéra Comique y vint aussi. Nous allâmes tous au spectacle au théâtre des Augustins. C'est un boyau fort profond, assez étroit, les décorations ne sont pas mal. Il était rempli comme un oeuf, et on fit beaucoup de tapage jusqu'à empêcher l'assemblée d'entendre les acteurs. On débuta par L'Ecole des Bourgeois... Les acteurs, le Prince de Ligne qui joua très mal le rôle du Marquis de Moncade, il était empesé et ne prononçait pas même bien... La troisième pièce, La Partie de Chasse d'henri IV. Les Princes de Ligne et de Gavre jouèrent l'un le rôle du roi, l'autre celui de Sully, très bien, mais surtout le Prince de Ligne surpassa les espérances de l'auditoire, il joua avec une vérité étonnante... Le spectacle fini... tous... soupèrent à S. Sébastien aux frais du Prince de Ligne, à une table de 200 couverts... De là on alla au Théâtre où le Prince de Ligne donnait un bal gratis. Il se ruina aussi gaiement, en gagnant l'amitié des bourgeois de Gand comme il avait gagné celle des Brusseleers. Des mascarades arrivèrent, un char sur lequel un homme et une femme, successivement, la figure d'un ours se transforme dans une femme, un enfant était travesti en dogue, un Cupidon en bosquet. Le Prince de Ligne toujours au milieu de la foule en témoignait sa satisfaction...". Bij de beschrijving van de toneelzaal als "un boyau fort profond, assez étroit", rijst de vraag of de voorstelling plaats vond in de oude toneelzaal 'het Gancxken', die door de rederijkerskamer De Fonteine werd gebruikt tot zij in 1749 werd verkocht (zie onder de lemma's Bataille, Karel Lodewijk en Meyer, Jan Thomas). Gebruikten de paters augustijnen de toneelzaal daarna voor de voorstellingen door leerlingen van hun college? Ook te Brussel nam prins de Ligne deel aan het 'théâtre noble', onder meer in de toneelzaal van de hertogelijke familie d'arenberg. Over de toneelspelers tijdens een vertoning op Halfvasten 1765 maakte een toeschouwer volgend commentaar: "le prince de Ligne... abominable". Hoewel blijkbaar niet zeer begaafd voor het acteren, schreef Charles Joseph de Ligne twintig toneelstukken en bezat hij in zijn hotel te Brussel (bij de huidige de Lignestraat, op de Sint-Goedeleberg) een eigen toneelzaal. Met zijn officieren kon de prins eveneens feest vieren. Op ten minste twee plaatsen van zijn dagboek vermeldt von Zinzendorf eetmalen met prins de Ligne de LIGNE - 331