Westermeerwind B.V. Inhoudsopgave aanvraag bouwvergunning

Transcriptie

1 Westermeerwind B.V. Inhoudsopgave aanvraag bouwvergunning 1. Aanvraagformulier 2. Bijlage 1 Toelichting op de aanvraag 3. Bijlage 2A Overzichtstekening (tekeningnummer 4D) Bijlage 2B Deeloverzichtstekening (tekeningnummer 5D) Bijlage 2C Deeloverzichtstekening (tekeningnummer 6D) Bijlage 2D Situatietekening windturbine Noordermeerdijk (tekeningnummer 9D) Bijlage 2E Situatietekening windturbine Westermeerdijk (tekeningnummer 10D) Bijlage 2F Situatietekening transformatorstation Bijlage 2G Locatie windturbine ten opzichte van de Noordermeerdijk (tekeningnummer 11D) Bijlage 2H Locatie windturbine ten opzichte van de Westermeerdijk (tekeningnummer 12D) 4. Bijlage 3A Aanzichttekeningen turbine (tekeningnummer 7D) Bijlage 3B Detailtekeningen gondel (tekeningnummer ) 5. Bijlage 4A Voorontwerp fundatie Bijlage 4B Voorontwerp platform fundatie 6. Bijlage 5A Plattegrond transformatorstation inclusief doorsnedes (tekeningnummer 13D) Bijlage 5B Plattegrond transformatorstation inclusief aanzichten (tekeningnummer 14D) Bijlage 5C Aanzichten delen transformatorstation (tekeningnummer 20D) 7. Bijlage 6 Archeologisch onderzoek ADC 8. Bijlage 7 Foto s omgeving 9. Bijlage 8 Veiligheidscertificaat SWT Bijlage 9 Bewijs aanvraag milieuvergunning 11. Bijlage 10 Machtiging ondertekening vergunningen

2 2 NOV 2009 Gemeente Noordoostpolder T.a.v. College van B&W Postbus AD EMMELOORD 20 oktober 2009 Ons kenmerk: /BU/BV Betreft: aanvraag om bouwvergunning voor het bouwen van 49 windturbines met bijbehorende voorziening Geachte college, AI enkele jaren lopen de voorbereidingen voor het Windpark Westermeerwind voor de kust van de Westermeerdijk en Noordermeerdijk in de gemeente Noordoostpolder, provincie Flevoland. In overleg met u als bevoegd gezag is gewerkt aan de formele aanvragen en deze zijn inmiddels gereed. Bij deze brief ontvangt u onze aanvraag om een bouwvergunning met bijbehorende bijlagen. Per 1 maart 2009 zijn artikel 9b, c en d van de Elektriciteitswet 1998 (Staatsblad 2008, 416) en het Uitvoeringsbesluit rijkscoördinatieregeling energie-infrastructuurprojecten (Staatsblad 2009, 73) in werking getreden. Daardoor zijn artikel 3.28 en artikel 3.35, eerste lid van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) van toepassing op de besluitvorming voor windparken in de Noordoostpolder. De Minister van Economische Zaken is de aangewezen minister, in de zin van artikel 3.35 Wro, die daarbij de coördinatie van de besluitvorming op zich neemt. Bureau Energieprojecten coördineert de besluitvorming en heeft ons gevraagd u het volgende te verzoeken: 1. Ingevolge de coördinatieregeling dient u een kopie van onderhavige aanvraag te verzenden naar: SenterNovem Bureau Energieprojecten Postbus AC Den Haag 2. In reactie op deze kopie van de aanvraag zal de Minister van Economische Zaken u per brief melden wanneer van u verwacht wordt een (ontwerp)-besluit gereed te hebben 3. Het ontwerp-besluit en later ook het besluit stuurt u aan Minister van Economische Zaken (en niet aan de initiatiefnemer) Indien u vragen heeft over de inhoud of procedure van de coördinatie regeling kunt u contact opnemen met Cynthia Mors van Bureau Energieprojecten. Zij is bereikbaar op of c.a.mors@minez.nl Indien u vragen heeft over deze brief of de aanvraag kunt u contact opnemen met ondergetekende of met de projectcoördinator van de Koepel Windenergie Noordoostpolder de heer Rijntalder. De heer Rijntalder is aangewezen als contactpersoon voor de overheden in het kader van de verschillende procedures ten behoeve

3 (' f i van de ontwikkeling van de vier windparken in de Noordoostpolder. De contactgegevens zijn opgenomen in de aanvraag. Wij zien uw besluit tegemoet. / HOOg. ach~~99.. s~~;;/ ~ h// J;;~Rijntalder, namens, P.J.M. Meulendijks, Westermeerwind B.V.

4 Gegevens gemeente Dossiernummer Datum ontvangst Aanvraag ingediend vrom /9150 Indienen bij dienst of afdeling in 3 voud Cluster Vergunningen Verzendadres Gemeente Noordoostpolder Postbus AD Emmeloord info@noordoostpolder.nl Aanvraag bouwvergunning Vraagt u de vergunning aan namens een rechtspersoon (bedrijf, instelling, vereniging e.d.)? Vul dan bij 1b de naam van de rechtspersoon in en bij 1a de naam van degene die vertegenwoordigingsbevoegd is. Bij een particuliere aanvraag hoeft u 1b dus niet in te vullen > 1 Gegevens aanvrager (vergunninghouder) 1a Naam en voorletters P.J.M. Meulendijks Man Vrouw 1b Rechtspersoon 1c Correspondentieadres Duit 15 in Nederland, bij voorkeur geen postbusnummer 1d Postcode en plaats 1e Telefoon overdag 1f Faxnummer g adres Westermeerwind B.V BB Emmeloord h Bent u eigenaar huurder pietermeulendijks@westermeerwind.nl anders, namelijk Indien deze aanvraag > betrekking heeft op een bouwvergunning tweede fase: vul hier de gegevens in van de gemachtigde, ook al is dit dezelfde gemachtigde als bij de aanvraag om bouwvergunning eerste fase Zie de toelichting > 2 Machtiging 2a Laat u de aanvraag voor de bouwvergunning door een gemachtigde verzorgen? Nee, ga naar 3 Ja, vul dan hier de gegevens van de gemachtigde in 2b Naam en voorletters J.F.W. Rijntalder Man Vrouw 2c Functie 2d Correspondentieadres in Nederland 2e Postcode en plaats 2f Telefoon overdag g Faxnummer 2h adres 3 Kosten Directeur Postbus AN Hengelo nvt 3 Aanneemsom of raming van de kosten (exclusief BTW) zie bijlage 1 h.rijntalder@ponderaconsult.com 1

5 Lees in de toelichting welke bouwvergunning u nodig heeft. In bijlage 1 ziet u welke documenten u moet meesturen > 4 Uw bouwvergunning 4a Welke bouwvergunning vraagt u aan? Lichte bouwvergunning Reguliere bouwvergunning Reguliere bouwvergunning fase 1 Reguliere bouwvergunning fase 2 k datum afgifte bouwvergunning fase 1 U heeft uw eerdere bouwplannen bijvoorbeeld gewijzigd > k (registratie)nummer bouwvergunning fase 1 4b Heeft u voor deze bouwwerkzaamheden al eerder een bouwvergunning aangevraagd? Ja, ga naar 4c Nee, ga naar 5 4c Op welke datum is de eerdere bouwvergunning verleend/geweigerd? 4d Wat is het (registratie)nummer van de eerdere aanvraag om bouwvergunning? Kijk voor deze informatie in de koopakte van het pand of het perceel of neem contact op met het kadaster Het gaat om de situatie op het moment dat u de bouwvergunning aanvraagt > > 5 Lokale en kadastrale aanduiding van het bouwwerk/perceel en eigendomssituatie 5a Straat en huisnummer Postcode en plaats 5b Kadastrale aanduiding Gemeente Sectie en nummer zie bijlage 1 5c Eigendomssituatie perceel/kavel Eigen grond Erfpacht Huur 6 De bouwwerkzaamheden zie bijlage 1 zie bijlage 1 zie bijlage 1 6a Geef een korte omschrijving van het bouwplan Het gaat om het geheel gedeeltelijk k plaatsen vernieuwen veranderen oprichten vergroten k van 49 windturbines en bijbehorende voorzieningen Ruimte voor toelichting: zie bijlage 1 Seizoensgebonden bouwwerk als bedoeld in art. 45, 6e lid, van de Woningwet. Bijvoorbeeld een strandpaviljoen. Zie ook de toelichting > 6b Gaat het om een seizoensgebonden bouwwerk? Nee Ja k Gedurende welke periode van het jaar van is het bouwwerk aanwezig? t/m k Wat is de beoogde instandhoudingstermijn jaar van het seizoensgebonden bouwwerk? Tijdelijk bouwwerk zoals bedoeld in art. 45, 1e lid, van de Woningwet. Bijvoorbeeld noodlokalen voor scholen en tijdelijke woonruimte. Zie ook de toelichting > 6c Gaat het om een tijdelijk bouwwerk? Nee Ja k Wat is de beoogde instandhoudingstermijn jaar van het bouwwerk? 2

6 Gebruik wil zeggen: het daadwerkelijke gebruik van het bouwwerk. Zie de toelichting > Gaat het om wonen? Dan is de bezettingsgraadklasse niet van toepassing en vult u de GO en VO in onder B1. Zie ook de toelichting bij Bezettingsgraadklasse > 7 Gebruik van het bouwwerk 7a Wat is het huidige gebruik van het bouwwerk en de bijbehorende terreinen? 7b Wat is het gebruik van het bouwwerk en de bijbehorende terreinen na uitvoering van de werkzaamheden? IJsselmeer Windturbinepark 7c Geef in de onderstaande tabel per gebruiksfunctie de gebruiksoppervlakte (GO) en de vloeroppervlakte van het verblijfsgebied (VO) in m 2 aan. Gebruiksfunctie Wonen Bijeenkomst Bezettingsgraadklasse B1 B2 B3 B4 B5 GO (m 2 ) VO (m 2 ) GO (m 2 ) VO (m 2 ) GO (m 2 ) VO (m 2 ) GO (m 2 ) VO (m 2 ) GO (m 2 ) VO (m 2 ) n.v.t. Cel Gezondheidszorg Industrie Kantoor Logies Onderwijs Sport Winkel Overige gebruiksfuncties De vragen 7d en 7e alleen invullen als er sprake is van woningen of wooneenheden > 7d Voor hoeveel woningen/wooneenheden vraagt u de bouwvergunning aan? Aantal huurwoningen Aantal huurwooneenheden Aantal koopwoningen Aantal koopwooneenheden 7e Bent u na voltooiing van de werkzaamheden bewoner van het bouwwerk? Ja Nee 8a en 8b ook met Ja beantwoorden bij oprichten van een bouwwerk (nieuwbouw) > 8 Afmetingen van het bouwwerk 8a Verandert de onbebouwde oppervlakte van het terrein door de bouwwerkzaamheden? Ja k Bebouwde oppervlakte voor uitvoering van de werkzaamheden 0 m 2 k Bebouwde oppervlakte na uitvoering van de werkzaamheden m 2 Nee 8b Verandert de bruto vloeroppervlakte van het bouwwerk door de bouwwerkzaamheden? Ja k Bruto vloeroppervlakte voor uitvoering van de werkzaamheden 0 m 2 k Bruto vloeroppervlakte na uitvoering van de werkzaamheden nvt m 2 Nee 8c Verandert de bruto inhoud van het bouwwerk door de bouwwerkzaamheden? Ja k Bruto inhoud voor uitvoering van de werkzaamheden 0 m 3 k Bruto inhoud na uitvoering van de werkzaamheden nvt m 3 Nee 3

7 Heeft het bouwwerk andere bijzondere onderdelen of materialen of gaat het om een bouwwerk dat geen gebouw is? Vul dan de gegevens in op de lege regels in het schema. Meer ruimte nodig? Stuur een bijlage mee > 9 Materiaal en kleurgebruik 9a Vul in het onderstaande schema de gegevens in over materiaal en kleurgebruik Onderdeel Materiaal Kleur Gevels Plint gebouw Gevelbekleding Borstweringen Voegwerk Kozijnen Ramen Deuren Luiken Balkonhekken Dakgoten en boeidelen Dakbedekking zie bijlage 1 zie bijlage 1 Informeer bij uw gemeente of dit mogelijk is > 9b Wilt u het bouwplan mondeling toelichten voor de welstandscommissie/stadsbouwmeester? Ja Nee Informeer bij de gemeente of u nog andere vergunningen nodig heeft > 10 Overige vergunningen 10 Heeft u voor de bouwwerkzaamheden ook de volgende vergunningen nodig? Nee Ja, kruis aan om welke vergunningen het gaat en stuur een kopie van de vergunning of een bewijs van de aanvraag mee k Monumentenvergunning Vergunning Kernenergiewet Milieuvergunning Vergunning Wet toelating zorginstellingen Sloopvergunning 4

8 De gegevens die u invult bij vraag 11 tlrn 13 worden niet gepubliceerd. Kruis aan wat van (('ltoepassing is. \", Zie verder de toelichting >..!LWonenen zorg 11 a Vraagt u een bouwvergunning aan voor woningen of wooneenheden? ~ Nee Ga verder met 12 o Ja Om welk soort woningen gaat het? o Individueel wonen 0 Zelfstandige woning o Groepswoning o Geclusterde woningen i.v.m. zorg Ub Welke zorgvoorziening is aanwezig in de woningen/wooneenheden? o Geen zorg/n.v.t. o Zorg op afspraak (thuiszorg) o Zorg op afroep (zorgpost in de buurt, via intercom) o 24-uurs zorg (zorgverleners in huis) o Grondgebonden o In woongebouw o Grondgebonden o In woongebouw..e...handtekening (-\}\\ (\ ir Zie de toelichting > Als een gemachtigde is > aangewezen, moeten zowel de aanvrager als de gemachtigde dit formulier ondertekenen Zie de toelichting > J~~ Hierbij verklaar ik dat ik het formulier en de bijlagen naar waarheid heb ingevuld en dat het gehele bouwwerk zal voldoen aan de eisen zoals die zijn vastgelegd in het Bouwbesluit a Aanvrager Datum Handtekening aanvrager 12b Burgerservicenummer '..?~..?~~?..~.~.r...?.g.9..~...:. 12c Gemachtigde /,...,-c-- Datum! 20 oktober ~ Handtekening g;~;;~~~~;-!1b':l:=,..!!]otastemming publicerenpersoonsgeg~p~ (( Als een gemachtigde is > aangewezen, moeten zowel de aanvrager als de gemachtigde dit formulier ondertekenen l3b Handtekening aanvrager 13c Handtekening gemachtigde _Terugsturen van de aanvraag / Stuur de aanvraag inclusief de bijlagen naar het adres dat rechtsboven op de voorzijde van het formulier staat vermeld. Als er geen adres op het formulier staat vermeld, informeer dan bij uw gemeente naar het juiste adres. Controleer of u alle bijlagen heeft bijgevoegd. 5

9 Bijlage 1 Aanvraag bouwvergunning Checklist Kruis hieronder aan welke gegevens en bescheiden u bijvoegt bij de aanvraag en stuur deze lijst mee met de aanvraag. Uit alle gegevens en bescheiden moet blijken wie ze heeft opgesteld, bijvoorbeeld een architect of een adviseur. Voorzie de gegevens en bescheiden van het corresponderende nummer uit de linkerkolom. In de tabel is aangegeven welke gegevens en bescheiden van toepassing kunnen zijn bij een lichte bouwvergunning of bij een eerste fase of een tweede fase van een reguliere bouwvergunning. Vraagt u de reguliere vergunning in één keer aan? Dan zijn de gegevens en bescheiden van zowel fase 1 als fase 2 van toepassing. Op basis van de gegevens die u meestuurt, moet de gemeente kunnen beoordelen of uw bouwwerk voldoet aan de eisen. Deze eisen zijn vastgelegd in het Bouwbesluit 2003, het Gebruiksbesluit, de Woningwet, het ruimtelijke kader (o.a. het bestemmingsplan), de gemeentelijke welstandsnota en de gemeentelijke bouwverordening. Stuur alle gegevens en bescheiden die van toepassing zijn op uw aanvraag mee met het aanvraagformulier. Meer informatie over de indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning vindt u via onder Wetten en regels (Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning). De met een * gemarkeerde gegevens en bescheiden hoeft u niet direct met de aanvraag mee te sturen. Uw gemeente zal u informeren of en welke gegevens nodig zijn. Gegevens en bescheiden Reguliere bouwvergunning fase 2 Reguliere bouwvergunning fase 1 Lichte bouwvergunning 01 Kwaliteitsverklaringen, gelijkwaardigheidsverklaringen e.d. ja ja ja 02 Overzichtslijst / verklaring digitaal ingediende gegevens en bescheiden ja ja ja 03 Plattegronden en doorsnedetekeningen ja ja ja 04 Aanduiding bestemmingen ja ja 05 Afmetingen perceel en situering ja ja 06 Hoogte bouwwerk t.o.v. straatpeil en aantal bouwlagen ja ja 07 Inrichting parkeervoorzieningen ja ja 08 Indieningsvereisten Agrarische Adviescommissie * * 09 Overige indieningsvereisten in verband met toetsing aan planologische voorschriften krachtens de Wet ruimtelijke ordening * * 10 Indieningsvereisten exploitatieplan * 11 Indieningsvereisten in verband met afwijkingsmogelijkheden van de Wet ruimtelijke ordening * * 12 Rapport archeologisch bodemonderzoek * * 13 Advies van de Commissie tunnelveiligheid * * 14 Toestemming artikel 14 EU-richtlijn nr. 2004/54/EG (veiligheid wegtunnels) * * 15 Geveltekeningen en belendende bebouwing ja ja 16 Detailtekeningen gezichtsbepalende bouwdelen ja ja 17 Foto's bestaande situatie en omliggende bebouwing ja ja 18 Belastingen en belastingcombinaties constructie ja ja 19 De uiterste grenstoestand van de bouwconstructie ja ja 20 Gegevens en bescheiden Wet Bibob * 21 EPC-berekening thermische eigenschappen en luchtdoorlatendheid ja 22 Geluidwering uitwendige scheidingsconstructie en geluidabsorptie ja 23 Daglichttoetreding ja 24 Ventilatievoorzieningen, verbrandingsgassen en verbrandingslucht ja 25 Brandveiligheid en rookproductie ja 26 Brand- en rookcompartimentering ja 27 Vluchtroutes en brandveiligheidsvoorzieningen ja 28 Noodstroomvoorziening en verlichting ja 29 Wateropname materialen vloer, wand en plafonds in sanitaire ruimten ja 30 Lucht- en waterdichtheid en vochtwerende voorzieningen ja 31 Riolering en hemelwaterafvoeren ja 32 Gas-, elektra- en waterleiding, inclusief aansluitpunten ja 33 Drinkwater- en warmwatervoorzieningen ja 34 Inbraakwerendheid ja 35 Weren van ratten en muizen ja 36 Gebruiksfunctie en afmetingen van ruimten ja 37 Opslagplaats afvalstoffen ja 38 Opslagplaats gevaarlijke stoffen ja 39 Stallingsruimte voor fietsen ja 40 Integrale toegankelijkheid en toegankelijkheid van ruimten ja 41 Trappen, hellingbanen en vloerafscheidingen ja 42 Opstelplaats aanrecht, kook-/stooktoestel en warmwatervoorziening ja 43 Aanduiding bad- en toiletruimte, meterruimte, liften en liftschachten ja 44 Hoogteligging vloeren t.o.v. het aansluitende terrein ja 45 Draairichting draaiende delen ja 46 Bouwveiligheidsplan en toegankelijkheid bouwplaats ja 47 Brandveiligheidinstallaties ja 48 Bluswatervoorzieningen en opstelplaatsen van brandweervoertuigen ja 49 Rapportage bodemgesteldheid ja 50 Indieningsvereisten experimentele bouw * * bijgevoegd 6

10 Bijlage 1 Aanvraag bouwvergunning Zoals toegelicht in artikel 1.5 van bijlage 1 van het Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning, mag u eventueel later aanleveren: - de gegevens betreffende detailberekeningen en -tekeningen van de constructie (tabelnummers 18 en 19) en de installaties (24, 28, 31, 32 en 33), voor zover ze niet de hoofdlijn betreffen; - een deel van de overige gegevens, als de burgemeester en wethouders hiertoe toestemming verlenen. U moet de eventueel later aan te leveren gegevens uiterlijk drie weken voor aanvang van de desbetreffende werkzaamheden ter goedkeuring aan de gemeente voorleggen. Bedenk dat de afhandeling van uw aanvraag door later aanleveren vertraging kan oplopen, als blijkt dat u de gegevens toch meteen had moeten meesturen. Weet u niet zeker of u bepaalde gegevens later mag aanleveren, neem dan altijd eerst contact op met de gemeente. Vul hieronder in welke gegevens en bescheiden u later aanlevert. Noem het nummer uit de tabel en licht toe welke gegevens het betreft en waarom u ze later aanlevert 1 Bijlagenummer(s) Reden voor later aanleveren zie bijlage 1 2 Bijlagenummer(s) Reden voor later aanleveren 3 Bijlagenummer(s) Reden voor later aanleveren 4 Bijlagenummer(s) Reden voor later aanleveren 5 Bijlagenummer(s) Reden voor later aanleveren 6 Bijlagenummer(s) Reden voor later aanleveren 7

11 Bijlage 2 Aanvraag bouwvergunning Documenten elektronisch aanleveren Wilt u documenten bij uw aanvraag elektronisch aanleveren? Vul dan deze bijlage in. Het elektronisch aanleveren van gegevens en bescheiden is alleen mogelijk als de gemeente hiermee akkoord gaat. Vraag dit na bij uw gemeente. Stuur de bijlage mee met het aanvraagformulier. Voor de bestanden die u aanlevert, gelden de volgende voorwaarden: - Algemene gegevens, rapportages en berekeningen levert u aan in PDF-, HTML- of een ander gelijkwaardig formaat. - Tekeningen levert u aan in DF-, TSA-, CCD- of een ander gelijkwaardig formaat. - Als de tekeningen niet los zijn te zien van de berekeningen, levert u de gegevens aan in TSA-, CCD- of een ander gelijkwaardig formaat. U kunt alleen gecomprimeerde bestanden meesturen als het om self-extracting bestanden gaat en als u de bestanden per aanlevert. Aanlevering bestanden Geef in het onderstaande schema aan hoe u de gegevens aanlevert. Nummer Bestandsnaam Beschrijving Type bestand/ Datum Grootte inhoud applicatie bestand bestand in Kb Hoe levert u de bestanden aan? CD-rom Diskette , ter attentie van 8

12 Toelichting aanvraag bouwvergunning Heeft u een bouwvergunning nodig? Als u bouwwerkzaamheden wilt gaan uitvoeren, heeft u in principe een bouwvergunning nodig. Dit geldt niet voor kleine, onopvallende bouwwerken (zie ook Voor welke bouwwerken u geen vergunning nodig heeft, staat precies in de Woningwet en het Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken omschreven. Neem in geval van twijfel contact op met uw gemeente voordat u met bouwen begint en informeer of u een bouwvergunning nodig heeft. Op vindt u algemene informatie over het verrichten van bouwvergunningsvrije en bouwvergunningplichtige bouwwerkzaamheden. De procedure Uw aanvraag Als u niet alle vereiste tekeningen, berekeningen en overige gegevens heeft kunnen meesturen met uw aanvraag, krijgt u de gelegenheid om deze binnen een door de gemeente gestelde termijn na de aanvraag alsnog aan te leveren. Als u de ontbrekende gegevens niet binnen die termijn kunt aanleveren, kunnen burgemeester en wethouders beslissen uw aanvraag niet in behandeling te nemen. U als aanvrager bent ervoor verantwoordelijk dat de samenhang tussen de verschillende gegevens blijkt uit de aangeleverde gegevens en bescheiden. Wanneer u daarvoor een deskundige heeft ingeschakeld (bijvoorbeeld een hoofdconstructeur), is het aan te bevelen dat u zijn gegevens aan de gemeente doorgeeft. Op vindt u bij 'publicaties' een extra toelichting op uw verantwoordelijkheden als aanvrager/vergunninghouder. Beslissing op uw aanvraag Als u een reguliere bouwvergunning heeft aangevraagd, ontvangt u binnen twaalf weken een beslissing op uw aanvraag. Bij een lichte bouwvergunning is dat zes weken. Bij een reguliere bouwvergunning in fasen ontvangt u een beslissing per fase. Voor iedere fase geldt een beslistermijn van zes weken. Als u binnen de termijn die voor uw bouwvergunning geldt geen beslissing ontvangt, kunt u ervan uitgaan dat aan u een bouwvergunning is verleend. Op deze regel gelden de volgende uitzonderingen: Als u bij uw aanvraag nog niet alle vereiste stukken heeft meegezonden en u krijgt de gelegenheid deze stukken alsnog aan te leveren, wordt de beslistermijn tijdelijk onderbroken. Als uw bouwplannen in strijd zijn met het bestemmingsplan of een ander voorschrift op grond van de Wet ruimtelijke ordening, geldt een andere beslistermijn. Uw gemeente kan u daarover meer informatie geven. Dit geldt onder meer ook als u voor de bouwwerkzaamheden een milieuvergunning of een monumentenvergunning nodig heeft of als er sprake is van ernstige bodemverontreiniging. Bij een aanvraag om reguliere bouwvergunning kan de gemeente de beslistermijn éénmalig met zes weken verlengen. U ontvangt in dat geval hierover bericht van de gemeente. Vraag altijd eerst bij de gemeente na of één van de hierboven genoemde uitzonderingen van toepassing is voordat u start met de bouw. Bezwaar tegen de beslissing Als u het niet eens bent met de beslissing op uw aanvraag, kunt u daartegen bezwaar maken bij burgemeester en wethouders. Dit kan binnen zes weken nadat de beslissing aan u is verstuurd of uitgereikt. Het verlenen van een bouwvergunning wordt over het algemeen gepubliceerd in een lokale krant. Zo kunnen andere belanghebbenden ook bezwaar maken tegen de beslissing, bijvoorbeeld omwonenden die het niet eens zijn met uw bouwplannen. Als uw aanvraag alsnog wordt afgewezen, mag u de bouwwerkzaamheden niet uitvoeren. U kunt zelf het beste inschatten of u wacht met de start van de bouwwerkzaamheden tot de bezwaartermijn is verstreken. Als u direct start met de werkzaamheden, is het risico voor u. Als na voltooiing van het bouwwerk blijkt dat de vergunning ten onrechte is verleend, kunt u gedwongen worden het bouwwerk af te breken. 9

13 Toelichting Aanvraag bouwvergunning Toelichting bij de vragen Waar in het aanvraagformulier u staat, wordt de aanvrager of de vertegenwoordigingsbevoegde bedoeld, dus niet de gemachtigde. 1 Gegevens van de aanvrager Als u de bouwvergunning aanvraagt namens een rechtspersoon, bijvoorbeeld Vereniging van Eigenaren, bedrijf of school, vul dan bij vraag 1b de naam van de rechtspersoon in. Bij vraag 1a vult u in wie vertegenwoordigingsbevoegd is de aanvraag in te dienen namens de rechtspersoon, bijvoorbeeld een directeur of de voorzitter van de Vereniging van Eigenaren. De bouwvergunning wordt op naam van de aanvrager verleend. Als u de aanvraag door een gemachtigde laat verzorgen, vul dan bij vraag 1 uw eigen naam in en niet de naam van uw gemachtigde. Die vult u in bij vraag 2. 1h Bent u eigenaar, huurder, anders... Vul hier in of u eigenaar of huurder van het bouwwerk bent, waarvoor u de aanvraag indient. Bij anders vult u bijvoorbeeld in projectontwikkelaar, bestuurslid VvE of lid schoolbestuur. 3 Kosten Bij de bouwkosten horen alle kosten die betrekking hebben op de bouw, behalve: grondkosten (verwervingskosten van het terrein, kosten voor infrastructurele voorzieningen en kosten voor bouwrijp maken); inrichtingskosten (bedrijfsinstallaties en -apparatuur); honoraria voor architecten en adviseurs; kosten voor grondonderzoek; verzekeringspremies; omzetbelasting en andere heffingen. Als de bouwkosten (nog) niet bekend zijn, moet u een raming van de kosten invullen, bijvoorbeeld op basis van een offerte. 4 Uw bouwvergunning Welke bouwvergunning u nodig heeft, bepaalt u met de informatie op U kunt ook contact opnemen met uw gemeente. Lichte bouwvergunning De lichte bouwvergunning geldt met name voor kleine bouwwerken die bijvoorbeeld door de afmetingen of de plaats niet bouwvergunningsvrij zijn, zoals een dakkapel aan de voorkant van de woning. De bouwplannen worden getoetst aan het ruimtelijke kader (o.a. het bestemmingsplan), de gemeentelijke bouwverordening en de welstandseisen. De gemeente beoordeelt de bouwplannen ook op de constructieve veiligheid. Reguliere bouwvergunning Voor alle overige bouwwerken geldt de reguliere bouwvergunning. De gemeente toetst de bouwplannen aan het ruimtelijke kader (o.a. het bestemmingsplan), de gemeentelijke bouwverordening en de welstandseisen. Daarnaast toetst de gemeente de bouwplannen aan alle technische eisen van het Bouwbesluit 2003 en op eventuele bodemverontreiniging. U kunt de reguliere bouwvergunning desgewenst in twee fasen aanvragen. In de eerste fase wordt beoordeeld of de bouwplannen voldoen aan de ruimtelijke randvoorwaarden, zoals het bestemmingsplan of de Monumentenwet. In de tweede fase worden de bouwplannen getoetst aan de technische eisen van het Bouwbesluit 2003 en het Gebruiksbesluit. 10

14 Toelichting Aanvraag bouwvergunning 6 De bouwwerkzaamheden 6a Beschrijf kort uw bouwplannen. Vul eerst in om wat voor soort bouwwerk het gaat en licht dan uw bouwplannen kort toe onder Ruimte voor toelichting. Als het gaat om meerdere bouwwerken (bijvoorbeeld twee dakkapellen of een aanbouw en een carport), geeft u dit aan in de toelichting. Vermeld in de toelichting ook de locatie van de bouwwerken (bijvoorbeeld aanbouw aan de achterzijde van de woning of dakkapel op het achterdak van de huisnummers 2 en 4 ). 6b Voorbeelden van seizoensgebonden bouwwerken zijn strandpaviljoens, kassen, etc. Voor dit type bouwwerken kan worden volstaan met een éénmalige bouwvergunning waarin is aangegeven in welke periode het bouwwerk mag worden opgericht en tot wanneer de vergunning geldig is. Geef voor een seizoensgebonden bouwwerk aan in welke periode van het jaar het bouwwerk op de betreffende plaats aanwezig zal zijn (bijvoorbeeld: van april tot en met september). Vul bij de tweede vraag het aantal jaren in dat u het bouwwerk wilt laten staan. 6c Voorbeelden van een tijdelijk bouwwerk zijn een woonkeet, een bouwwerk dat in een tijdelijke behoefte voorziet (geen woning) en gebouwen die tijdelijk zijn vrijgesteld van de voorschriften in het ruimtelijk kader. De instandhoudingstermijn wil zeggen: de termijn in jaren dat het bouwwerk op die plek zal blijven staan. 7 Gebruik van het bouwwerk 7a en b Huidig en toekomstig gebruik Uw bouwplan wordt onder meer getoetst aan het ruimtelijk kader (o.a. het bestemmingsplan). Geef daarom bij de vragen 7a en 7b aan wat het huidige en het toekomstige gebruik is. Maak hierbij gebruik van de bestemmingen zoals die zijn vastgelegd in het ruimtelijke kader. U kunt dit navragen bij de gemeente. Bij nieuwbouw gaat het bij vraag 7a alleen om het gebruik van de grond (de terreinen). Bij het beantwoorden van vraag 7a en 7b kunt u gebruikmaken van de termen zoals die staan vermeld in de tabel bij vraag 7c. 7c Gebruiksfunctie De bestemming van bouwwerk of ruimte bepaalt de gebruiksfunctie. Een gebruiksfunctie bestaat uit een aantal ruimtes met dezelfde bestemming. Soms deelt een gebruiksfunctie ruimtes of voorzieningen met andere gebruiksfuncties. Zo is het gezamenlijke trappenhuis van een woning boven een winkel een gemeenschappelijke ruimte bij twee verschillende gebruiksfuncties, namelijk wonen en winkel. De definities van de gebruiksfuncties zijn opgenomen in het Bouwbesluit 2003 (zie Om de gebruiksoppervlakte te berekenen, neemt u de oppervlakte van de gebruiksfunctie. Hierbij telt u op het deel van de oppervlakte van de gemeenschappelijke ruimte dat naar verhouding hoort bij de gebruiksfunctie. De manier waarop u de gebruiksoppervlakte kunt berekenen, is vastgelegd in normblad NEN In te tabel is de functie bouwwerken geen gebouw zijnde niet meegenomen omdat hierbij geen sprake is van gebruiksoppervlakte of verblijfsoppervlakte. Bezettingsgraadklasse Aan de hand van de bezettingsgraadklasse kan worden bepaald of het bouwwerk voldoet aan onder andere de brandveiligheidsvoorschriften. Bij de bezettingsgraadklasse gaat het om het aantal personen per m2 vloeroppervlakte. De juiste bezettingsgraadklasse vindt u in de tabel op de volgende pagina. Vul de bezettingsgraadklasse in op het formulier. Bij een bezettingsgraad lager dan de ondergrens van klasse B1 (dus minder dan 0,8 respectievelijk 0,5 m2 per persoon) moet gelijkwaardigheid worden aangetoond. Zie het Bouwbesluit 2003 voor een nadere toelichting. 11

15 Toelichting Aanvraag bouwvergunning Bezettingsgraadklasse Bezettingsgraad Gebruiksoppervlakte per persoon Vloeroppervlakte aan verblijfsgebied per persoon B1 Meer dan 0,8 m 2 maar niet Meer dan 0,5m 2 maar niet meer dan 2 m 2 meer dan 1,3 m 2 B2 Meer dan 2 m 2 maar Meer dan 1,3 m 2 maar niet meer dan 5 m 2 niet meer dan 3,3 m 2 B3 Meer dan 5 m 2 maar Meer dan 3,3 m 2 maar niet meer dan 12 m 2 niet meer dan 8 m 2 B4 Meer dan 12 m 2 maar Meer dan 8 m 2 maar niet meer dan 30 m 2 niet meer dan 20 m 2 B5 Meer dan 30 m 2 Meer dan 20 m 2 7d en e Woningen, wooneenheden U hoeft 7d en 7e alleen te beantwoorden als uw aanvraag betrekking heeft op woningen (of woongebouwen) en wooneenheden. De gegevens worden (door het CBS) gebruikt voor het bijhouden van statistieken over veranderingen in de woningvoorraad en het particulier opdrachtgeverschap. Wooneenheden zijn woningen die geen eigen keuken en/of sanitaire voorzieningen hebben, maar dit delen met andere woningen of wooneenheden. De volledige definitie van woningen en wooneenheden vindt u via 8 Afmetingen van het bouwwerk Bij het bepalen van de bruto afmetingen van het bouwwerk moet u meten aan de buitenkant. Ook de delen van een bouwwerk die de grond niet raken, tellen mee voor de berekening van de bebouwde oppervlakte, bijvoorbeeld luifels en dakoverstekken. Bij toetsing van het bouwplan aan het ruimtelijk kader geldt de manier van meten zoals die daarin is voorgeschreven. 10 Overige vergunningen Informeer bij uw gemeente of u, naast de vergunningen zoals die staan vermeld bij vraag 10, aanvullende vergunningen nodig heeft voor de bouwwerkzaamheden die u wilt uitvoeren. Bijvoorbeeld een kapvergunning of een inritvergunning. 11 Wonen en zorg 11a Woningen/wooneenheden U hoeft vraag 11 alleen in te vullen als u een vergunning aanvraagt voor één of meerdere woningen of wooneenheden. Voor woningen waar bewoners zorg krijgen, gelden speciale brandveiligheidseisen. Het kan gaan om grondgebonden woningen (zoals eengezinswoningen) of woningen in een woongebouw (zoals portiekflats). De woningen hebben een eigen voordeur waarachter de bewoners individueel wonen (één- of meerpersoons huishouden), in een groep met een gezamenlijke huishouding wonen of meer mensen op kamers wonen (geen gezamenlijke huishouding). Individueel zelfstandig wonen Hierbij gaat het om wonen in eengezinswoningen, flatwoningen en appartementen. Er gelden geen extra brandveiligheidseisen, ook al heeft een aantal mensen zorg nodig. Individueel geclusterd wonen Hierbij gaat het om zelfstandige woningen (eigen voordeur), waarvan de bewoners zorg nodig hebben. De woningen staan vrij dicht bij elkaar en krijgen gezamenlijke zorg van een of meer zorgaanbieders. Er is sprake van een georganiseerde koppeling tussen wonen en zorg. Voor de brandveiligheid wordt er een onderscheid gemaakt tussen: een cluster grondgebonden woningen (zoals een groepje eengezinswoningen) waar de brandweer vanuit de straat of tuin direct bij of in de woning kan; 12

16 Toelichting Aanvraag bouwvergunning een cluster woningen in een woongebouw (zoals een appartementencomplex) waar de vluchtroute én de route van de brandweer vaak langer en complexer zijn. Voor deze woningen gelden strengere brandveiligheidseisen. Er is sprake van grondgebonden clusterwoningen als vijf of meer aan elkaar grenzende woningen gebruikmaken van hetzelfde zorgsteunpunt. Er is sprake van clusterwoningen in een woongebouw als vijf of meer woningen in het gebouw zijn aangewezen op dezelfde verkeersruimte, bijvoorbeeld hetzelfde portiek of dezelfde galerij. Let op: er is geen sprake van clusterwoningen als de bewoners na verloop van tijd vanwege hun leeftijd zorg nodig hebben. Er is dan geen georganiseerde koppeling tussen wonen en zorg. Groepswoning Het gaat hierbij om een woning waarin vijf of meer personen met een vergelijkbare zorgindicatie en zorgvoorziening wonen die samen één huishouding voeren. Meestal hebben ze een eigen slaapkamer en delen ze de andere ruimtes (huiskamer, keuken, badkamer). Het verschil met kamerverhuur is dat de bewoners een gezamenlijke huishouding voeren en dat ze er wonen vanwege de zorg die ze er kunnen krijgen. Er is dus sprake van een georganiseerde koppeling tussen wonen en zorg. 11b Zorg in de woning Het gaat hierbij om professionele zorg (meestal vanuit de AWBZ of WMO). Het gaat niet om andere vormen van zorg, zoals mantelzorg. Geen zorg De bewoners hebben geen zorg nodig of alleen maar incidenteel (bijvoorbeeld vanwege een gebroken been). De bewoners moeten zelf veiligheidsmaatregelen treffen, als ze dat willen. Zorg op afspraak Een zorgverlener komt thuis op afspraak (thuiszorg). Er is in de woning geen specifieke voorziening ter ondersteuning van die zorg, zoals een spreek/luisterverbinding met een zorgcentrale of een zusterpost. Zorg op afroep De bewoner roept de zorgverlener op wanneer hij zorg nodig heeft (hulp voor dagelijkse zaken zoals hulp bij toiletbezoek of aankleden). De woning heeft specifieke voorzieningen ter ondersteuning van die zorg. Meestal is dat een professioneel intercomsysteem. De zorgcentrale hoeft niet in de buurt van de woning te zijn. Meestal komt de zorg wel vanuit een nabijgelegen steunpunt, dat ook in contact staat met de zorgcentrale. 24-uurs zorg De 24-uurs zorg komt het meest in de buurt van de zorg die er in een gezondheidszorggebouw wordt geboden. Het gaat om wonen in een zelfstandige woning, waar naast verschillende zorgvoorzieningen ook 24 uur per dag personeel aanwezig is. Dit personeel heeft ook de taak cliënten te helpen bij een calamiteit, zoals een brand. 12 Handtekening Het Burgerservicenummer is gelijk aan uw sofinummer. Meer informatie vindt u op 13 Toestemming publiceren persoonsgegevens Doel De gemeente maakt uw aanvraag bouwvergunning en de bijbehorende gegevens op twee manieren openbaar: 1. De gemeente publiceert uw aanvraag bouwvergunning op internet. 2. Belanghebbenden kunnen uw vergunning en de daarbij behorende stukken bij de gemeente inzien. 13

17 Toelichting Aanvraag bouwvergunning De eerste wijze van openbaar maken wordt in dit formulier aangeduid met publicatie en de tweede met inzage. Met publicatie en inzage voldoet de gemeente aan haar wettelijke verplichtingen, uit onder andere de Algemene wet bestuursrecht, de Wet openbaarheid van bestuur en de Woningwet. Derden/belanghebbenden kunnen zo alle relevante informatie krijgen als ze eventueel een bezwaarschrift willen indienen. Maar publicatie en inzage kunnen er ook voor zorgen dat derden/belanghebbenden juist geen bezwaar gaan maken, omdat precies bekend is welk bouwplan er gerealiseerd gaat worden. Persoonsgegevens De vragen 1 t/m 3 gaan over persoonsgegevens. De gemeente heeft deze informatie nodig om uw aanvraag correct en efficiënt te kunnen afhandelen. Dit betekent echter wel dat de door u (of de door uw gemachtigde) ingevulde persoonsgegevens bij deze vragen zowel op papier als via internet in te zien zijn. Bij vraag 13 kunt u aangeven of u wel of geen toestemming geeft voor publicatie van de ingevulde persoonsgegevens bij de vragen 1 t/m 3. Als u geen toestemming geeft, publiceert de gemeente deze persoonsgegevens niet. Krijgt een belanghebbende inzage in uw aanvraag, dan krijgt hij vraag 1 t/m 3 wel te zien. Burgerservicenummer, handtekening en gegevens van derden De gemeente publiceert de bij de vragen 11 t/m 13 ingevulde persoonsgegevens niet. De toestemming bij vraag 13 geldt dus alleen voor publicatie van de persoonsgegevens bij de vragen 1 t/m 3. Toestemming intrekken Als u bij vraag 13 toestemming heeft gegeven voor publicatie van de persoonsgegevens bij de vragen 1 t/m 3, dan kunt u deze toestemming achteraf alsnog intrekken. U kunt hiervoor terecht bij uw gemeente. Bezwaar tegen publicatie van de overige gegevens of inzage in uw aanvraag Indien u bezwaar heeft tegen publicatie van de overige gegevens in of bij dit aanvraagformulier of tegen inzage in uw aanvraag, geef dit dan schriftelijk door aan uw gemeente. Geef aan wat de redenen van uw bezwaar zijn. De gemeente zal vervolgens het belang van openbaarheid afwegen tegen uw redenen van bezwaar en u van de uitkomst van deze afweging schriftelijk op de hoogte stellen. 14

18 Toelichting Aanvraag bouwvergunning Bijlage 1: Checklist Geef op de checklist aan welke gegevens en bescheiden u met de aanvraag meestuurt. De checklist is onderdeel van de aanvraag bouwvergunning. U moet die dan ook met het aanvraagformulier meesturen. Aanvraag reguliere bouwvergunning Als u een (niet gefaseerde) reguliere bouwvergunning aanvraagt, moet u de gegevens en bescheiden voor zowel fase 1 als fase 2 meesturen. Kwaliteitsverklaringen en gelijkwaardigheidsverklaringen Met een kwaliteitsverklaring die is erkend door de minister, kunt u aantonen dat bepaald materiaal dat u gaat gebruiken of een onderdeel van uw bouwwerk voldoet aan de voorschriften uit het Bouwbesluit Voor woonwagens bestaat er een kwaliteitsverklaring die betrekking heeft op de gehele woonwagen. Als u een kwaliteitsverklaring kunt laten zien, is het niet meer nodig om de gebruikte materialen en onderdelen te laten toetsen aan de voorschriften van het Bouwbesluit U bent dus niet verplicht om erkende kwaliteitsverklaringen aan te leveren. Maar het vereenvoudigt en versnelt wel de toetsing van uw bouwplannen. Indieningsvereisten afwijkingsmogelijkheden van de Wet ruimtelijke ordening Als uw bouwplannen in strijd zijn met het bestemmingsplan of andere voorschriften op basis van de Wet ruimtelijke ordening, is uw aanvraag om een bouwvergunning tegelijkertijd een verzoek om ontheffing van die voorschriften. De gemeente kan u meer informatie geven over de gegevens die u in dat geval moet aanleveren. Bijlage 2: Documenten elektronisch aanleveren DF-bestanden (Drawing echange Format) zijn bestanden die zijn geschreven volgens AutoCad specificaties. TSA (Tech Soft America) is een open platform voor het uitwisselen van data, met name gevisualiseerde ontwerpgegevens. CCD-bestanden zijn database bestanden met een TT extensie in MS-DOS. Het betreft door komma begrensde database bestanden, ASCII, met CR/LF (MS-DOS). Het is toegestaan om de gegevens en bescheiden in andere formats aan te leveren. Wij raden u dan wel aan eerst met de gemeente te overleggen. 15

19 Pondera Consult oktober 2009 Windpark Noordoostpolder Westermeerwind B.V. Bouwvergunning toelichting bij aanvraagformulier Opdrachtgever Koepel Windenergie Noordoostpolder Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

20 Pondera Consult Duurzame oplossingen in energie, klimaat en milieu Postbus AN Hengelo Telefoon (074) Documenttitel Aanvraag om een bouwvergunning op grond van de Woningwet voor de bouw van een lijnopstelling met windturbines in het IJsselmeer voor de kust van de Noordermeerdijk en Westermeerdijk Projectnaam Windpark Noordoostpolder Projectnummer Opdrachtgever Koepel Windenergie Noordoostpolder Gemachtigde Pondera Consult Namens: Westermeerwind B.V. Datum:. Plaats:. Naam:. Handtekening:. Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

21 Pondera Consult Inhoud 1 Toelichting op aanvraag Algemeen Aanvraag 1 2 Gegevens bouwwerk Locatie (vraag 5b) Nadere omschrijving bouwplan, aard bouwwerk (vraag 6a) Afmetingen van het bouwwerk Materiaal en kleurgebruik, vraag 9a 6 3 Overige vergunningen, vraag Archeologisch onderzoek 7 5 Bescheiden en gegevens 8 Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

22 Pondera Consult 1 1 TOELICHTING OP AANVRAAG 1.1 Algemeen Westermeerwind B.V wil in het IJsselmeer, voor de kust van de Noordermeerdijk en de Westermeerdijk een windturbinepark realiseren bestaande uit 49 windturbines en een transformatorstation op land langs de Westermeerdijk. Met dit windturbinepark wil de initiatiefnemer elektriciteit opwekken. Voor het realiseren van het windturbinepark met bijbehorende voorzieningen is een bouwvergunning vereist. Dit document is bijlage 1 bij het aanvraagformulier voor de aanvraag om een bouwvergunning. 1.2 Aanvraag Westermeerwind B.V. vraagt hierbij om een bouwvergunning op grond van de Woningwet voor het bouwen van een windturbinepark met bijbehorende voorzieningen. Voor de aanvraag is gebruik gemaakt van het aanvraagformulier bouwvergunning. Op een aantal plaatsen in het formulier wordt verwezen naar bijlage 1. Bijlage 1 betreft dit document. In deze bijlage zijn verwijzingen gemaakt naar de vragen uit het aanvraagformulier. 1.3 Aanneemsom (vraag 3) De aanneemsom van het gehele bouwwerk is op dit moment alleen in te schatten aangezien nog geen overeenkomst bestaat tussen de aanvrager en de fabrikant van de windturbines. Voor het bepalen van de aanneemsom is de Taxatiewijzer en kengetallen, deel 12 Windturbines van de VNG (1 januari 2008) gehanteerd. Uit dit document blijkt dat er een werktuigenvrijstelling van 46% wordt gehanteerd voor het bepalen van de waarde van een windturbine. Het ligt in de rede om bij de aanneemsom voor het bouwwerk windturbine dezelfde vrijstelling te hanteren. Voor het transformatorstation is een inschatting gemaakt op basis van opgave van de fabrikant. Hierbij speelt ook de werktuigvrijstelling. Voor de windturbines is uitgegaan van een investering van 2 miljoen/mw. Voor alle turbines, rekening houdend met de werktuigenvrijstelling, betekent dit dat de aanneemsom 52,92 miljoen bedraagt. Voor het transformatorstation wordt uitgegaan van 4 miljoen. De totale aanneemsom bedraagt daarmee 56,92 miljoen. Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

23 Pondera Consult 2 2 GEGEVENS BOUWWERK 2.1 Locatie (vraag 5b) Het windturbinepark bestaat zoals aangegeven uit een drietal lijnopstellingen met in totaal 49 windturbines in het IJsselmeer en een transformatorstation op land. De lijnopstellingen bevinden zich, uitgaande van het hart van de turbine tot aan de dijk (kustwaterlijn) van het Waterschap Zuiderzeeland, op de volgende afstanden: Tabel 1 Ligging opstelling Opstelling Afstand tot de dijk (m) Noordermeerdijk 907 Westermeerdijk lijn Westermeerdijk lijn De lijnopstellingen liggen tussen kilometerpalen 6,0 en 12,3 aan de Noordermeerdijk (inclusief de 6 turbines in de gemeente Lemsterland) en tussen kilometerpalen 13,6 en 22,0 van de Westermeerdijk. Het transformatorstation is gelegen ter hoogte van Westermeerweg 35a. Bijlage 2A, tekeningnummer 4D, is een plattegrond van het gehele bouwwerk, in bijlage 2B en 2C (respectievelijk tekeningnummer 5D en 6D) is de plattegrond in twee delen met een kleinere schaal weergeven. Op een ondergrond is de locatie van de windturbines en het transformatorstation aangegeven. In bijlage 2D(tekeningnummer 9D) en 2E (tekeningnummer 10D), is een situatietekening betreffen twee situatietekeningen schaal 1:1000. Er is voor één turbine voor de opstelling ter hoogte van de Noordermeerdijk en één voor een turbine voor de opstelling ter hoogte van de Westermeerdijk een situatietekening gemaakt. Deze situatietekeningen zijn gelijk voor de turbines van de opstellingen ter plaatse van deze dijken aangezien ze in het IJsselmeer staan. Bijlage 2F betreft een situatietekening schaal 1:1000 van het transformatorstation. De coördinaten van de windturbines zijn in bijlage 2A weergegeven. In de tekeningen is de ligging van de kabels indicatief weergegeven. De exacte locatie en dimensionering van deze voorziening wordt op een later tijdstip bepaald. Bijlagen 2G en 2 H (tekeningnummers 11D en 12D) geven de positie van de windturbine ten opzichte van de dijk weer. In de volgende tabellen zijn de kadastrale secties en nummers weergegeven waar het bouwwerk wordt gerealiseerd. Alle perceelnummers en secties betreffen kadastrale gemeente Noordoostpolder. Voor de bouw is een grondovereenkomst (zakelijk recht) gesloten met de grondeigenaar, over het algemeen de RVOB (Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf). Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

24 Pondera Consult 3 Turbines Westermeerdijk Turbinenummer Perceelnummer Sectie Gemeente Wt t/m Wt E Noordoostpolder Wt t/m Wt E Noordoostpolder Wt t/m Wt E Noordoostpolder Wt t/m Wt E Noordoostpolder *Turbines van Noord naar Zuid Turbines Noordermeerdijk Turbinenummer Perceelnummer Sectie Gemeente Wt 07 t/m Wt E Noordoostpolder Transformatorstation Perceelnummer Sectie Gemeente 1425 E Noordoostpolder 2.2 Nadere omschrijving bouwplan, aard bouwwerk (vraag 6a) Het onderhavige bouwplan betreft de realisatie van een windturbinepark. Het windturbinepark bestaat: 49 windturbines van Siemens, van het type SWT-3.6, in 3 lijnopstellingen Een transformatorstation De totale lengte van de lijnopstelling bedraagt circa meter (3 lijnen opgeteld, inclusief de 6 turbines in de gemeente Lemsterland). Exclusief Lemsterland bedraagt de totale lengte meter. De tussenafstand tussen de windturbines is respectievelijk circa 519 meter aan de Noordermeerdijk en 415 meter aan de Westermeerdijk. De tussenafstand tussen de verschillende windturbines is gelijk. In de volgende tabel zijn de kenmerken van het bouwplan beschreven. Kenmerken Bouwplan Windturbines Aantal turbines 49 Turbinetype Siemens SWT-3.6 ashoogte 95 meter Diameter mastvoet 4,3 meter Diameter bovenzijde mast 4,3 meter Rotordiameter 107 meter Verhouding ashoogte - rotordiameter 1,12 Tiphoogte (ashoogte + fundamenthoogte + halve 153,5 meter rotordiameter) Aantal rotorbladen Drie Afmetingen fundament (monopaal) Diameter 4,3 meter Fundament Monopaal Hoogte fundament Geheid tot +/- 30 m in de IJsselmeerbodem Transformatorstation Afmetingen transformatorstation (hekwerk) 45 x 46 meter Hoogte scherfmuren 5 meter Hoogte container 3 meter Windturbine De windturbine bestaat uit een windturbine op een stalen paalfundament. De windturbine bestaat uit een ronde mast met aan de bovenkant een gondel waar de rotorbladen aan zijn Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

25 Pondera Consult 4 bevestigd. De windturbine heeft drie rotorbladen. Alle 49 windturbines hebben dezelfde afmetingen en kleurstelling. De rotorbladen en de gondel kunnen draaien. De rotorbladen draaien met de klok mee (standpunt voor de turbine) en de gondel kan zowel links- als rechtsom draaien). De windturbine voldoet aan de internationale ontwerpnorm voor windturbines: IEC ed.2. (design requirements). De certificatie heeft plaatsgevonden door een daartoe geaccrediteerd certificeringsbureau. In het geval van de SWT 3.6 door DNV. Deze ontwerpnorm specificeert alle ontwerp criteria voor windturbines. De norm heeft betrekking op de windturbine en alle bijbehorende subsystemen. Met deze norm wordt gewaarborgd dat de windturbine bestand is tegen alle voor de locatie (windklasse) geldende omgevingscondities (in het bijzonder: wind, bliksem, e.d.) en de constructie gedurende de gehele technische levensduur op een veilige wijze windenergie om kan zetten naar elektrische energie. Het certificaat is als bijlage 8 bijgevoegd. In bijlage 3A (tekeningnummer 7D) zijn op schaal aanzichten van de windturbine opgenomen (voor- en zijaanzicht). De hoofdafmetingen van de windturbine zijn in de tekeningen opgenomen. Bijlage 3B (tekeningnummer ) betreft een detailtekening van verschillende aanzichten van een beeldbepalend element van het bouwwerk, de gondel met rotorbladen. Ook in deze tekening zijn de hoofdafmetingen aangegeven. Het fundament bestaat uit een stalen, zogenaamde monopaal fundering. Dit fundament bestaat uit een stalen paal met een diameter van 4,3 meter, die tot een diepte van 30 meter in de IJsselmeerbodem zal worden geheid. Het fundament valt buiten het certificaat aangezien dit locatiespecifiek is. Na het verkrijgen van de bouwvergunning worden sonderingen uitgevoerd voor de locaties waarop de bouwwerken moeten worden gerealiseerd en zullen de fundamenten worden ontworpen. Gedetailleerde gegevens, definitieve tekeningen, constructieberekeningen en sonderingen zullen uiterlijk 3 weken voor aanvang van de bouw van de windturbines aan de gemeente worden toegezonden. Bovenop de monopaal wordt een transitiestuk geplaatst, waaraan onder andere een trap en aanlegplaats wordt bevestigd. Bovenop dit transitiestuk wordt de eigenlijke windturbine (mast en gondel) geplaatst. Een voorontwerp van het fundament is ter informatie als bijlage 4A en 4B bij deze aanvraag gevoegd. Transformatorstation De windturbines zijn via ondergrondse kabels met elkaar verbonden en aangesloten op het transformatorstation. In het transformatorstation wordt de door de windturbines opgewekte stroom getransformeerd naar een spanningsniveau van 110 kv om het af te kunnen zetten op het landelijke hoogspanningsnet. Het transformatorstation bestaat uit een transformator inclusief bijbehorende elektrische voorzieningen als aarding, schakelaars en meet- en regelapparatuur. Het station is omheind met een hekwerk met een hoogte van circa 2,5 meter. Toegangshekken en poorten worden bij verdere detaillering uitgewerkt, aansluitend op het wegenstelsel. De transformator staat opgesteld boven een betonnen bak met een diepte van circa 1,2 meter. Om de transformatoren worden drie scherfmuren geplaatst. De scherfmuren zijn Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

26 Pondera Consult 5 van beton. De metalen container bevat monitoringsystemen en kleinere (33kV) vermogenschakelaars. De container is boven een kabelkelder gelegen. In bijlage 5A (tekeningnummer 13D)is een plattegrond van het transformatorstation opgenomen inclusief doorsnedes. In bijlage 5B (tekeningnummer 14D) en 5C (tekeningnummer 20D)is een voor- en een zijaanzicht van de bouwkundige delen van het transformatorstation weergegeven. Het betreft alleen de scherfmuren, de container en het hekwerk. De onderdelen van het transformatorstation, zoals de stalen kolommen (schakeltuin) en de transformatoren zullen elk worden gefundeerd op een betonnen paalfundering. Nadere detaillering van het transformatorstation, zoals ten aanzien van constructie, vindt plaats op het moment dat een overeenkomst is gesloten met de fabrikant van de windturbines en met de fabrikant van de transformator. Uiterlijk 3 weken voor aanvang van de werkzaamheden zullen gedetailleerde gegevens, definitieve ontwerpen en constructieberekeningen worden voorgelegd aan de gemeente. Voor zowel de windturbines als de transformatoren geldt dat het bouwwerken zijn die geen gebouw zijn. Ze zijn niet bestemd voor het verblijf van mensen, al zijn de bouwwerken wel toegankelijk voor inspectie, onderhoud en reparatie. 2.3 Afmetingen van het bouwwerk, vraag 7/8 Betreft Afmeting Gebruiksoppervlakte gebruiksfunctie windturbine 712 m 2 Gebruiksoppervlakte Gebruiksfunctie container 42 m 2 transformatorstation Bebouwde oppervlakte voor uitvoering werkzaamheden 0 m 2 Bebouwde oppervlakte na uitvoering werkzaamheden* m 2 Bruto vloeroppervlakte voor uitvoering werkzaamheden 0 m 2 Bruto vloeroppervlakte na uitvoering werkzaamheden n.v.t. Bruto inhoud voor uitvoering werkzaamheden 0 m 3 Bruto Inhoud na uitvoering werkzaamheden n.v.t. * oppervlakte fundament x 49 turbines + oppervlakte transformatorstation binnen het hekwerk Aangezien de windturbines en het transformatorstation, waaronder de container, niet bestemd zijn voor het verblijf van mensen is de bruto vloeroppervlakte en de bruto inhoud van het bouwwerk als niet van toepassing aangemerkt. Bij gebruikoppervlak is de oppervlakte in de mastvoet aangegeven en de oppervlakte van de container (waarbij geen rekening is gehouden met de aanwezigheid van alle systemen aangezien deze nog niet bekend zijn. Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

27 Pondera Consult Materiaal en kleurgebruik, vraag 9a De windturbines en de transformatoren bestaan uit diverse onderdelen. In het volgende overzicht is per deel aangeven welk materiaal wordt toegepast en welke kleur dit heeft. Tabel materiaal en kleurgebruik Onderdeel Materiaal Kleur Mast Staal RAL 7035 (licht grijs) Gondel Glasvezel versterkt polyester RAL 7035 (licht grijs) Rotorbladen Glasvezel versterkt met epoxy and RAL 7035 (licht grijs) carbonvezels Transitiestuk Metaal Geel Gebouw apparatuur Metaal RAL 6011 Transformatoren Metaal RAL 6011 Stalen kolommen Thermisch verzinkt staal Verzinkt staal Scherfmuren Beton Beton Bij veel windturbines van Siemens die buitendijks geplaatst worden is de het transitiestuk van de mast om veiligheidsredenen geel uitgevoerd. Vooralsnog wordt hier ook in dit project van uitgegaan. Bij de nadere detaillering, uiterlijk 3 weken voor aanvang van de bouwwerkzaamheden, zal de definitieve kleurstelling worden voorgelegd aan de gemeente. 3 OVERIGE VERGUNNINGEN, VRAAG 10 Voor het windpark is ook een milieuvergunning benodigd. Deze aanvraag is tegelijk met onderhavige aanvraag verzonden naar de provincie Flevoland, bevoegd gezag voor het Windpark Westermeerwind. Als bewijs van deze aanvraag is deze als bijlage 9 bij deze aanvraag gevoegd. Het betreft de aanvraag voor de milieuvergunning exclusief bijlagen. Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

28 Pondera Consult 7 4 ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK Ten behoeve van deze aanvraag is een archeologisch onderzoek uitgevoerd door RAAP. De concept rapportage is ter goedkeuring voorgelegd aan de gemeente Noordoostpolder. De definitieve rapportage is als bijlage 6 bij deze aanvraag gevoegd. Het onderzoek dat is bijgevoegd heeft betrekking op zowel het windturbinepark voor de kust van de Westermeerdijk als de Noordermeerdijk. Daarbij zijn niet alleen de locaties van de in deze aanvraag opgenomen windturbines opgenomen maar ook de locaties van een andere variant (3MW variant). Met de gemeente Noordoostpolder is afgesproken een sonaronderzoek uit te voeren op alle buitendijkse locaties waar een windturbine zal worden geplaatst en tevens het kabeltracé tussen de turbines. Voor het transformatorstation is geen archeologisch onderzoek uitgevoerd, aangezien met de gemeente is afgesproken dat op land alleen onderzoek zal worden uitgevoerd op locaties met een hoge of middelhoge verwachtingswaarde volgens de gemeentelijke archeologische verwachtingenkaart. De locatie van het transformatorstation bevindt zich in een gebied met lage verwachtingswaarde. Uit het bureau- en het veldonderzoek blijkt dat voor de kust van de Westermeerdijk geen aanwijzingen zijn voor archeologische waarden ter plaatse van turbines of kabeltracés. Nabij de Noordermeerdijk zijn echter wel op een tweetal locaties antropogene sporen aangetroffen die een aanwijzing kunnen vormen voor eventuele aanwezige archeologische waarden (zie figuur 9, pagina 26 van het rapport). Er wordt door RAAP geadviseerd om aanvullend onderzoek met behulp van duikinspecties uit te voeren om op basis hiervan de waarde te kunnen bepalen. Dit advies wordt overgenomen en het onderzoek zal op korte termijn door RAAP worden uitgevoerd. De resultaten hiervan zullen ter goedkeuring aan de gemeente worden voorgelegd. Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

29 Pondera Consult 8 5 BESCHEIDEN EN GEGEVENS In het aanvraagformulier is aangegeven welke bescheiden en gegevens later worden aangeleverd. Tevens is een inhoudsopgave toegevoegd bij de aanvraag waarop alle bijlagen zijn aangegeven. In de volgende tabel is aangegeven welke bescheiden en gegevens later, doch uiterlijk 3 weken voor aanvang van de bouw, zullen worden ingediend bij de gemeente. Dit conform paragraaf 1.5 van het Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning). Zoals eerder toegelicht zal detaillering van het fundament en het transformatorstation plaats vinden na vergunningverlening. Tabel: bescheiden en gegevens welke later worden ingeleverd Gegevens/bescheiden Certificaat IEC ed. 3 Enercon E126, 7,5 MW Sonderingen Definitieve ontwerp fundatie (belastingen en belastingcombinaties, constructieberekeningen e.d.) windturbine en tevens voor het transformatorstation Definitieve kleurstelling mastvoet Definitieve kleurstelling transformatorstation Overige gegevens en bescheiden ten behoeve van toetsing aan overige voorschriften van het Bouwbesluit 1.2.3, conform paragraaf Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning, hoofdzakelijk heeft dit betrekking op detaillering hekwerk en trappen Overige gegevens en bescheiden ten behoeve van toetsing aan overige voorschriften bouwverordening, conform paragraaf Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning, hoofdzakelijk heeft dit betrekking op een bouwveiligheidsplan en een onderzoeksrapport betreffende de bodemgesteldheid (sonderingen) Bouwvergunning aanvraag Buitendijks (SWT 3.6) 20 oktober 2009

30 WT-1 KM-paal 6 WT-2 WT-3 Contact 17 WT-4 WT-5 WT-6 re enteg Geme rland te Lems ns WT-7 WT-8 Contact 11 WT-9 WT-10 WT-11 WT-12 WT-13 Alternatieve verb inding Noorderm Westermeerdijk eerdijk en Scheepvaartveiligheidsvoorziening WT-1-1 WT-2-23 WT-1-2 WT-1-3 WT-2-24 WT-2-25 WT-1-4 WT-2-26 WT-1-5 Deeltekening 6D WT-2-27 WT-1-6 WT-2-28 WT-1-7 Deeltekening 5D KM-paal 13,6 WT-2-22 WT-2-29 Scheepvaartveiligheidsvoorziening KM-paal 12,3 WT-1-8 WT-2-30 WT-1-9 WT-2-31 WT-1-10 WT-2-32 WT-1-11 WT-2-33 WT-1-12 WT-2-34 WT-1-13 WT-2-35 WT-1-14 WT-2-36 WT-1-15 WT-2-37 WT-1-16 WT-2-38 WT-1-17 WT-2-39 WT-1-18 WT-2-40 WT-1-19 WT-2-41 WT-1-20 WT-1-21 Diverse wijzigingen/aanpassingen doorgevoerd FD EWL PD 1 EWL DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) FASE/STAGE STATUS DRAWN B KM-paal 22 WT-2-42 Legenda Windturbine (rand fundament) Rev. CALC. B OMSCHRIJVING/DESCRIPTION Rotordiameter Windturbine Windpark Westermeerwind Inrichtingsgebied Westermeerwind B.V. Lozingspunt Bestaande situatie Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1: D

31 Alternatieve verbinding Noordermeerdi Westermeerdijk KM-paal 13, m WT m WT m WT-2-23 WT-1-2 WT-2-24 WT-1-3 WT-2-25 WT-1-4 WT-2-26 WT-1-5 WT-2-27 WT-1-6 WT-2-28 WT-1-7 WT-2-29 WT-1-8 WT-2-30 WT-1-9 Zie detailtekening 12D Zie detailtekening 21D WT-2-31 WT-1-10 WT-2-32 WT-1-11 WT-2-33 WT-1-12 WT-2-34 WT-1-13 Legenda Windturbine (rand fundament) Rotordiameter WT-2-35 WT-1-14 Windturbine WT-2-36 WT-1-15 Inrichtingsgebied Tracé windparkbekabeling (33kV) WT-2-37 WT-1-16 Lozingspunt Bestaande situatie WT-2-38 WT Verwijzing 13D naar 21D gewijzigd FD 3 EWL WT-2-39 WT Diverse wijzigingen/aanpassingen doorgevoerd FD 3 EWL Rev. DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION FASE/STAGE STATUS DRAWN B CALC. B WT-2-40 WT-1-19 WT-2-41 WT-1-20 Windpark Westermeerwind Westermeerwind B.V. WT-2-42 WT-1-21 KM-paal 22 Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1: D

32 WT-1 WT-2 KM-paal 6 WT-3 Contact 17 WT-4 WT-5 WT-6 Gemeentegrens Lemsterland WT-7 WT-8 Contact 11 WT-9 WT-10 WT-11 WT-12 WT-13 Zie detailtekening 11D Diverse wijzigingen/aanpassingen doorgevoerd FD 3 EWL g Westermeerdijk Alternatieve verbinding Noordermeerdijk en WT-1-1 KM-paal 13,6 KM-paal 12,3 Legenda Windturbine (rand fundament) Rotordiameter Windturbine Inrichtingsgebied Tracé windparkbekabeling (33kV) Lozingspunt Bestaande situatie 0 Rev DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION Windpark Westermeerwind 1 Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: PD FASE/STAGE 1 EWL STATUS DRAWN B CALC. B A3 1: D

33 WT-8 Aanzicht is van toepassing voor alle locaties Noordermeerdijk WT-01 t/m WT-13 1 Legenda FD 3 EWL Windturbine (rand fundament) Rev. DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION FASE/STAGE STATUS DRAWN B CALC. B Rotordiameter Windturbine Inrichtingsgebied Tracé windparkbekabeling (33kV) Lozingspunt Bestaande situatie Windpark Westermeerwind 1 Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1:1000 9D

34 Aanzicht is van toepassing voor alle locaties Westermeerdijk WT-1-1 t/m WT Legenda FD 3 EWL Windturbine (rand fundament) Rev. DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION FASE/STAGE STATUS DRAWN B CALC. B Rotordiameter Windturbine Inrichtingsgebied Tracé windparkbekabeling (33kV) Lozingspunt Bestaande situatie Windpark Westermeerwind 1 Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1: D

35 65m Geplande locatie transformatorstation Westermeerdijk binnendijks Geplande locatie Tennet station Detail A Monsternameput Monsternameschacht 46m Verzamelruimte 94m 45m Legenda Windturbine (rand fundament) FD 3 EWL Rotordiameter Rev. DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION FASE/STAGE STATUS DRAWN B CALC. B Windturbine Inrichtingsgebied Tracé windparkbekabeling (33kV) Lozingspunt Bestaande situatie Windpark Westermeerwind Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1:750 21D

36 Optionele boring Kabeltrace ca. km-paal 12,3 h.o.h. >3m Perceelnr h.o.h. >0,5m Optionele boring KM 12,3 ca 2m 80,0m 20,0m ca 36,0m ca 55,0m 20,0m 30,0m Tussenbeschermingszone Binnenbeschermingszone Kernzone Binnenbeschermingszone Tussenbeschermingszone Zand Klei Diverse wijzigingen/aanpassingen doorgevoerd FD 3 EWL PD 1 EWL Keileem Rev. DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION FASE/STAGE STATUS DRAWN B CALC. B Kraagstukken Basaltzuilen Kabels Windpark Westermeerwind Kabeltrace Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1:500 11D

37 Optionele boring Kabeltrace ca. km-paal 17,4 h.o.h. >3m KM 17,4 Perceelnr h.o.h. >0,5m Optionele boring ca 2m 80,0m 20,0m ca 36,0m ca 55,0m 20,0m 30,0m Tussenbeschermingszone Binnenbeschermingszone Kernzone Binnenbeschermingszone Tussenbeschermingszone Zand Klei Diverse wijzigingen/aanpassingen doorgevoerd FD 3 EWL Keileem 0 Rev DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION PD FASE/STAGE 1 STATUS EWL DRAWN B CALC. B Kraagstukken Basaltzuilen Kabels Windpark Westermeerwind Kabeltrace Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1:500 12D

38 Draairichting 107m 90.0m 148.5m Toegang Interface niveau +5.0m NAP B.K. Monopaal +2.0m NAP 0.0m NAP Zomerpeil -0.2m NAP Winterpeil -0.4m NAP Meerbodem varieert tussen -3.2m en -4.5m NAP lokaal -9.5m NAP Diverse wijzigingen/aanpassingen doorgevoerd FD 3 EWL PD 1 EWL Rev. DATUM/DATE (dd-mm-yyyy) OMSCHRIJVING/DESCRIPTION FASE/STAGE STATUS DRAWN B CALC. B Windpark Westermeerwind Westermeerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Netherlands T: F: A3 1:500 7D

39 D D C C B B 4200 Vægt ca.: Weight app.: Matr.: Matr.: Emne: Part: SWT Nacelle Lay-out Tegn. format: Draw. format: A3 ISO A Dette dokument må ikke kopieres eller gøres tilgængeligt for trediemand uden vor skriftelig tilladelse. Indholdet må kun benyttes som aftalt med os. Overtrædelse af dette vil medføre retsforfølgelse. Siemens Wind Power A/S Tegn. skala/draw. scale: 1:125 A RKA Dato: Date: ECN nr.: ECN no.: Init: Init: This document must not be copied or made available to any third party without our written permission. The contents must be used only as agreed with us. Breach of the above will cause legal action. 3 Siemens Wind Power A/S Siemens Wind Power A/S Borupvej 16 DK-7330 Brande Tel Tegn. nr./draw. no.:

40 General Arrangement Detail A Transition Piece, Section Location N3 Scale 1:500 MATERlAL Scale 1:75 Member Grade/Quality Specification S 355 NL DIN EN S 355 J2+N DIN EN S 355 J2 DIN EN External Secondary Steel (Emergency Ladder, Railings) Interface level +3.50m NAP Internal Secondary Steel (Platforms) S 235 J2 DIN EN Monopile, Transition Piece ~ ~ Monopile, Lower end Diameter = 5000 mm m NAP Cast-Iron Insert o ~ gear Railing for Platform min. h = 1100mm o co o +1.50m NAP LO C') +0.80m NAP o o o "o o co tj]i j1-81 I ~I ~~ [1tj~~7"JLJbijl,..I.1.~~:~=E m NAP...y y...- Grouted Connection External Platform f ck, cu be > 110 N/mm2 C35/40 DIN EN o fo.oom NAP o N... ~ ts) NOTES m NAP 1. All dimensions in mmo 2. Levels in m according to NAP (Normal Amsterdamsch Peil = Dutch reference datum, - mean sea level) or ML (Mudline) m NAP...y...Grout Sealing ~ I I I ll' II Diameter =4650 Monopile 4650 ~ o 5000mm m NAP I_...y...- fu~ruoo.ce 5000 I _ I PRELI MINAR 2 Rev. I Date by Check I Description BI LF I NG ERIB ERG ER Detail A Transition Piece AARSLEFF Civil Ring Flange o 5000mm Top of Transition Piece +5.00m NAP...y m NAP Top of Monopile +2.00m NAP...y...- / m NAP...y...- Extreme Water Level 50 ears Retum Periode +0.80m NAP Option 1: Monopile Foundation -0.25m NAP -9.50m NAP Mudline =O.OOm ML =28 I1111I I1 I... I11 I1 I 11I m ML IIIIII... II I I 1I II I I 1I I1 I 11I IIIIII 11 I Medlum-to-dense Sands, rnoderalely clayey <p' = 37 Medium dense to medium-to-dense Sands, m MLmoderalelyclayey <p' = I 11 I1111I I1 I 11I I1 I I 1I LlUlJ Noordoostpolder Wind Farm -L I.UUIII IVIL ,50m NAP =-26,00m ML...- Drawing TiIIe: Scale: WTG Foundation N3 General Arrangement and Detail A Transition Piece Loam, Clay, Silt cu = 50 Dense Sand <p' = 38 Drawn TW Checked KDRC Date Dimensions :500; 1:75 Drawing No.: A 0 Rev.

41 MATERlAL Member Detail B Platform, Plan 1253 S 355 NL DIN EN S 355 J2+N DIN EN External Secondary Steel (Emergency Ladder, Railings) S 355 J2 DIN EN Internal Secondary Steel (Platforms) S 235 J2 DIN EN Monopile, Lower end lay-down Area min x 3000mm Grouted Connection l. bl~l~ L Specification Monopile, Transition Piece [$ Scale 1:75 Grade/Quality External Platform f ck, cu be > 110 N/mm2 C35/40 DIN EN NOTES Railing for Platform min. h = 1100mm 1. All dimensions in mmo 2. Levels in m according to NAP (Normal Amsterdamsch Peil = Dutch reference datum, - mean sea level) or ML (Mudline). Fender TreIIeborg DC 300 x 300 x,,125 or similar approved Swing Gate min. Width = 750mm each Side of Centreline Deta ii C Platform, Elevation Sca e 1:75 PRELI MINAR -... // T ~~4.8 25m NAI Swing Gate min. Width =750mm each Side of Centreline Ll) r-+1.50m NAP ::: ~ +0.80m NAP.. I~ ~ g M,= - r ~ -=""" ±O.OOm NAP L- ~- ;1'00 = '\... - I 1650 J-tube~, I... Eme 'cencv Ladd er 2 Door Opening in Tower Rev. I Date F=== F=== = F= F= F== F== F== F= ~ 779 I Description ~ BI LF I NG ERIB ERG ER AARSLEFF ~, Top of Monopile m NAP t-- /Ir == Check +3.50m NAP \-- - by Interface level +5.00m NAP Staircase Railing min. h = 1100mm ~~~ - II~< ~~ + 01m AP,,/ ~*~t\ -- I Diameter =5000 mm ~~~ ~~" landing Cast-Iron Insert // % ('ol """... Noordoostpolder Wind Farm ~ Option1: Monopile Foundation l:i'co ~~- / Drawing TiIIe: Scale: WTG Foundation N3 Detail Band C Platform m NAP ~ I Drawn Checked TW KDRC Date Dimensions :500; 1:75 Drawing No.: A 0 Rev.

42 I 0 IJ; ~f TT I\~. I 0 F F ;;; 0 '" 0 o 0 ~. 0 L.. 0 l.: ~ 0 F 0 F ;;; 0 '" 0 -,===0 t::. 0 0 L..,-,- ~ k ~ I ~ ~ 8 7 ~ IQ] -Q- --j r- -ó- --n- - 1AI f-- r ~ --n- -D-m -n- --j J!- A T ~f-- --n- ~ -'::"""".':::i ~ T ~ T ~ ~ r ~ ~ ~ ~ IQ] -----i ~ LJJ --n- -n- --j LJJ --n- -n [ ~ [ / IQ] ~ / t + ~ 8 + '" :il + ~ o ~ ~ -.ll "" '" ~ + ~ + ~"h.0 '" " [ 0 Legenda Transformotorstation kv eenfa.. kabeleindsluiting kv hoagliggend driefase ransysteem kv eenfase sleunisolalor <4-110 kv driefase railscheider met aarder kv eenfase stroamtransfonnator kv.. nfase spanningslransfonnator kv driefase vennogenschakelaar kv eenfase ovo,.panningsafleider met aarde g 110/33 kv driefase energielransfonnalor met koele,. en expansievat 10 scherfmuren 11 lransfonnatoralie-opvangbak 12 olieafscheider 13 bemonsieringsput van de olieafscheider 14 container t.b.v. 33 kv schakelmateriaal, beveiliging, meting, communicatie etc 15 oardingslransformator 16 33/M kv eigen bedrijfstransfonnalor 17 bliksemopvangmast 18 terreingrens / hekwerk Opmerking: de componenlen worden gefundeerd op palen, waarbij het palen plan nader te bepalen is IQ] [ \, ~ I ~ 1.' u~ \ ( ,," 'I' 0 ~ J.,I' 1 ~ :2 ", " o t(l.8 '" c +1 u 8 I!:l! u +'" 0 :il '" 1 Q) "0 Q) c: lil Cl BEHOO RD BIJ AA~JVRAA G: DATU M: HNJ DTEKE ~J I ~J G: Aanpassing... conllllr.r FD 3 EWL DIver8e wljzlglngenfaanpuslnglll1 doorglwollrd FD 3 EWL PO 1 EWI. DA.ruMIDA.1E FASE/STAGE STATUS DRAWNB,...", OMSCHRINING/DESCRIPIlON CALC.B Doorsnede A-A 25oo Doorsnede B-B I' '.'1 pvang :abelkelder : STAGES: PO=PRELIIAINAR OESIGN FD=FlNAL OESIGN T = TENOER C=CONSTRUcnON STATUS: l=internal 2=ORAFT 3=APPROVED 4=CONTRACT 5=REVlSION PROJECT: OPDRACHTGEVER/ PRINCIPAL: PROJECT8UREAU~ PROJECTSUPPO OFFICE: Windpark Westerrneerwind WesterrneelWind B.V. Ventolines bv DRAWING ID: Duit 15 SIZE: A3 13D-WP-NOP-WMD-Transformalorstation 8305 BB Emmeloord The Nether1ands T: SCALE: 1 :250 F: ONDERWERP/ Doorsneden transformatol'station wlndpcrk Westermeerwlnd DRAWING NO: SUBJECT: 13D

43 ~ :::J N 0 :::T... 3 ~.., '" I 0 0 u ra~ [0. ~ ~." 0.., 0" N 8 3% ;;; y ~" 0 o dl it " " ~ a "'" " 0 N Ö' ~ ~ 0 + I 11~[9 I 8 3!!. ~ ;;; ~" o " 0 ~ 0 --y -o--n- 0 ëi1 ut 0 " "") ÖO II~~ ~ ;!: r r r r ~ r -G n- r A ~ r~n- IQ] IQ] Il9 / 81 L~ r m- ---n ---n I ----IDt t <~) l I 0 \ I I ~ 0... '" > E Legenda Transformatorstation I 110 kv eenfase kabeleindsluhing 2 I 110 kv hoagflggend driefasa ra~systeem 3 I 110 kv eenfase staunisolator 4 I 110 kv driefase railscheider met oorder 5 I 110 kv eenfase stroomtransformator 6 I 110 kv eenfase soanninastransformator 7 I 110 kv driefase vermogenschakelaar 8 I 110 kv eenfase overeponningsafleider met aarde kv driefase energietransformator met koelere an expansievat 10 I scherfmuren 11 I transformatoralie-opvangbak 12 I olieafscheider 13 I bemonsterinasput van de ofleafscheider 14 I cantainer lbov. 33 kv schakelmateriaal, beveiliging, meting, communicatie.te 15 I oordingstransformator 16 I 3370,4 kv aigen bedrijfstransformatar 17 I bflksemopvangmast 18 I terreingrens 7 hekwerk.., 0 + C" 1} " ~'~ 1 1~!:O I ~ ~'" 3 '" - o HHjm!IEIHI! ~ \ ~ ~,," 12800,," ii '" < --::-0 u~ " ooting zicht bet0i ,4200+,,fRAL 601 I ', i= R mv=n l 200+ ~ ~ Aanzicht A-A 2:] Aanzicht B-B coatin~ RAL 6011 ~~--,-_--,,4~21Q0!Q:0+±..!..., ---'-l,' \ i= êit T,,"!riCht beton t 500+,"u=o,2500+ Imv=n ~ "'0 "'" g~ + 0!;i! + 0 N u I U... ~ 0 2 ON 1 11 c: c «0... BEHOO RD BIJ AA~JVRAA G: DATU M: HNJ DTEKE ~J I ~J G: Aanpassing... conllllr.r FD DIver8e wljzlglngenfaanpuslnglll1 doorglwollrd FD PO 1 DA.ruMIDA.1E FASE/STAGE STATUS,...", OMSCHRINING/DESCRIPIlON STAGES: PD=PRELIMINAR DESIGN FD=FINAL DESIGN STATUS: 1=INTERNAL 2=DRAFT 3=APPROVED PROJECT: OPDRACHTGEVER! PRINCIPAl: PROJECTBUREAU! PROJECTSUPPORT OFFICE: ONDERWERP! SUBJECT: Windpark Westerrneerwind Weslenneerwind B.V. Ventolines bv Duit BB Emmeloord The Nether1ands T: F: T=TENDER 4=CONlRACT DRAWINGID: 14D-WP-NOP-WMD-Transformalorstation Aanzichten tran,formatontation wln~rk Weslerm...-.lnd EWL EWL EWI. DRAWN B I CALC. B C=CONSTRUCTION 5=REVISION SIZE: A3 SCALE: 1 :250 DRAWINGNO: 14D

44 ;,'l ,," D VZicht beton opslelplaals transformatoren Vicht beton opstelplaats transformatoren /icht beton mv 0 Vooraanzicht gevel scherfmuren mv=o A' 27240,," / richt beton mv=o Achteraanzicht gevel scherfmuren mv=o ;,'l ;I' Ol2merking: Overzicht transformatorstaton op Orawing WP-NOP-WMO-Transformatorstation BEHOORD BIJ AA~JVRAAG: HNJDTEKE~JI~JG: / V"-'icht beton DATUM: mv=o Zijaanzicht gevel scherfmuren mv=o ;,'l ,," J" 3500,," Aanpassing... conllllr.r FD 3 EWL Diver8e wljzlulngenfaanpuslngen doorglwollrd FD 3 EWL PO 1 EWl...,...", OMSCHRINING/DESCRIPIlON DA.ruMIDA.1E FASE/STAGE STATUS DRAWNB CALC.B STAGES: PD=PRELIMINAR DESIGN FD=FINAL DESIGN T=TENDER C=CONSTRUCTION STATUS: 1=INTERNAL 2=DRAFT 3=APPROVED 4=CONTRACT 5=REVISION /,r<'0ating RAL 6011 / ~ mv 0 mv 0 mv=o mv=o,," 11900,," Zijaanzicht container Vooraanzicht container PROJECT: Windpark Westermeerwind v-coating RAL 6011 OPDRACHTGEVER! Weslermeerwind B.V. / PRINCIPAl: Ventolines bv PROJECTBUREAU! DRAWINGID: SIZE: Duit 15 A3 PROJECTSUPPORT 20D-WP-NOP-WMD-Transformalorstation 8305 BB Emmeloord OFFICE: The Nether1ands T: F: SCALE: 1 :100 ONDERWERP! Gew!laan~chten lransformalontatjon windpark Weslermeerwlnd DRAWINGNO: SUBJECT: 20D

45 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Gemeente Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek drs. R.A.C. Kroes & drs. I.A. Schute RAAP Archeologisch Adviesbureau BV, 2009

46 ... RAAP ArcheoLogisch Adviesbureau...

47 Colofon Opdrachtgever: Koepel Windenergie Noordoostpolder Titel: Windpark Noordoostpolder, gemeente Noordoostpolder; archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Status: eindversie Datum: 9 oktober 2009 Auteurs: drs. R.A.C. Kroes & drs. I.A. Schute Projectcode: NOWP Bestandsnaam: RA1990_NOWP Projectleider: drs. R.A.C. Kroes Projectmedewerkers: niet van toepassing ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer/CIS-code: en Bewaarplaats documentatie: niet van toepassing Autorisatie: ir. G.H. de Boer ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: raap@raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2009 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

48 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Samenvatting In opdracht van de Koepel Windenergie Noordoostpolder heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in juli 2009 een bureau- en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in verband met de voorgenomen aanleg van windmolens in het IJsselmeer langs de Westermeerdijk en de Noordermeerdijk in de gemeente Noordoostpolder. Dit onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het bureauonderzoek was het verwerven van informatie over bekende en verwachte archeologische waarden teneinde een gespecificeerde verwachting op te stellen. Doel van het veldonderzoek was het toetsen van die gespecificeerde archeologische verwachting en, indien mogelijk, een eerste indruk geven van de aard, omvang, datering en kwaliteit (gaafheid en conservering) van eventueel aangetroffen archeologische resten. Op basis van de onderzoeksresultaten en de aard en omvang van de voorgenomen bodemingrepen is vervolgens in hoofdstuk 4 een advies geformuleerd met betrekking tot eventueel archeologisch vervolgonderzoek. Op basis van de onderzoeksresultaten en de voorgenomen bodemingrepen ( 1.3) kan worden geconcludeerd dat bij de aanleg van de funderingen voor één turbine en de tussen de windmolens geplande leidingen en leidingsleuven op twee locaties mogelijk archeologische waarden op of aan het oppervlak van de waterbodem zullen worden verstoord. Dit is mede afhankelijk van het tracé en de breedte van de bodemingrepen voor de leidingsleuven. Aangezien dit vooronderzoek alleen geschikt is om archeologische resten op of aan de oppervlakte op te sporen, blijft de mogelijkheid bestaan dat zich in het plangebied afgedekte archeologische resten bevinden. Deze zijn praktisch niet met de gebruikelijke middelen op te sporen. Wij adviseren verkennend inventariserend veldonderzoek (IVO) onder water te laten uitvoeren op de twee locaties. Dit onderzoek bestaat uit korte duikinspecties, waarbij met behulp van visuele waarneming, en bij voorkeur in combinatie met akoestisch onderzoek (akoestische camera, sector scanner), een antwoord gegeven wordt op de vraag of de locatie inderdaad archeologische resten bevat. Dergelijk onderzoek dient uitgevoerd te worden op basis van een Programma van Eisen (PvE) dat vooraf is goedgekeurd door de bevoegde overheid. 4

49 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Inhoud Samenvatting Inleiding Kader en doelstelling Administratieve gegevens Toekomstige situatie Onderzoeksopzet en richtlijnen Bureauonderzoek Methoden Resultaten Veldonderzoek Methoden Resultaten Conclusies en aanbevelingen Beantwoording van de onderzoeksvragen Conclusies Aanbevelingen Literatuur Gebruikte afkortingen Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen

50 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek 1 Inleiding 1.1 Kader en doelstelling In opdracht van de Koepel Windenergie Noordoostpolder heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in juli 2009 een bureau- en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd in verband met de voorgenomen aanleg van windmolens in het IJsselmeer langs de Westermeerdijk en de Noordermeerdijk in de gemeente Noordoostpolder. Dit onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Doel van het bureauonderzoek was het verwerven van informatie over bekende en verwachte archeologische waarden teneinde een gespecificeerde verwachting op te stellen. Doel van het veldonderzoek was het toetsen van die gespecificeerde archeologische verwachting en, indien mogelijk, een eerste indruk geven van de aard, omvang, datering en kwaliteit (gaafheid en conservering) van eventueel aangetroffen archeologische resten. Op basis van de onderzoeksresultaten en de aard en omvang van de voorgenomen bodemingrepen is vervolgens in hoofdstuk 4 een advies geformuleerd met betrekking tot eventueel archeologisch vervolgonderzoek. 1.2 Administratieve gegevens Het plangebied ligt in het IJsselmeer, vlak buiten de dijken van de Noordoostpolder (figuur 1). Twee deelgebieden liggen direct ten westen van de Westermeerdijk. Het betreft twee rijen windmolens op een onderlinge afstand van circa 700 m over een lengte van 8,3 km. De eerste rij windmolens ligt op circa 500 m voor de Westermeerdijk, de tweede rij op 1200 m. Een derde deelgebied ligt ten noordwesten van de Noordermeerdijk. Het betreft een 6,3 km lange rij windmolens op ongeveer 900 m voor de Noordermeerdijk. De locatie van het windmolenpark staat afgebeeld op kaartblad 15G en 20E van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000). De beide deelgebieden voor de Westermeerdijk liggen ongeveer tussen de coördinaten en Het deelgebied voor de Noordermeerdijk strekt zich ongeveer uit tussen de coördinaten / en / Toekomstige situatie Ten behoeve van de plaatsing van de windmolens zullen funderingen worden aangelegd van ten minste 200 m² en maximaal 700 m² per turbine. De verwachte verstoringsdiepte voor deze funderingen bedraagt 3,2 tot 3,95 m onder de huidige waterbodem. Onder de funderingen zullen heipalen worden geheid. Een andere mogelijkheid is een zogenaamde monopile-fundering tot maximaal circa 40 m diepte. Bij deze techniek is de verstoring in het horizontale vlak veel kleiner. Tussen de windmolens zullen leidingsleuven worden aangelegd. De exacte plaatsing van de windmolens binnen de geplande lijnen is nog niet bekend, dit is mede 6

51 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, Figuur 1. De ligging van het plangebied (zwart), omliggende ARCHIS-waarnemingen (rood) en AMK-terreinen (blauw) op de IKAW; inzet: ligging in Nederland (ster). 520 afhankelijk van welk type windmolen uiteindelijk geplaatst zal worden. Op dit moment zijn nog twee typen windmolens in overweging: een windmolen van 3 MegaWatt en een windmolen van 6 Mega- Watt. De windmolens van 3 MegaWatt zijn op een onderlinge afstand van 400 m gepland en die van 6 MegaWatt op een onderlinge afstand van 500 m. 1.4 Onderzoeksopzet en richtlijnen Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een veldonderzoek. Het veldonderzoek bestond uit een side scan sonar-onderzoek, uitgevoerd vanaf een vaartuig (karterend veldonderzoek, opwaterfase). Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA Waterbodems, versie 3.1), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtsnoer. RAAP beschikt over een vergunning voor het uitvoeren van archeologisch onderzoek onder water, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 7

52 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Zie tabel 1 voor de dateringen van de in dit rapport genoemde archeologische perioden. Achter in dit rapport is een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen. Chronostratigrafie Biostratigrafie Archeologische perioden Tijdvak Pollenzone Datering (gekalibreerd) Holoceen Laat Glaciaal Subatlanticum Subboreaal Atlanticum Boreaal Preboreaal Late Dryas Allerød Vroege Dryas Bølling Nieuwste tijd Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Vol Vroeg Laat Laat Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg C B A B A D C B A na Chr. 12 voor Chr / Pleistoceen Weichselien Pleniglaciaal Vroeg Glaciaal Denekamp Hengelo Moershoofd Odderade Brørup Amersfoort Prehisorie Paleolithicum (Oude Steentijd) Midden Eemien Saalien Holsteinien Elsterien Cromerien Tabel 1. Geologische en archeologische tijdschaal. Standaardtabel GeoBioArcheologisch, RAAP

53 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het bureauonderzoek is uitgevoerd om een gespecificeerde archeologische verwachting op te stellen. Daartoe zijn reeds bekende archeologische en aardkundige gegevens verzameld en is het grondgebruik in het plangebied in het heden en verleden geïnventariseerd. Geraadpleegd zijn de volgende bronnen: het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS); de Archeologische Monumenten Kaart (AMK); de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW); literatuur en historisch en aardkundig kaartmateriaal (zie literatuurlijst); de recente topografische kaart 1:25.000; de Zeekaart voor de Kust en Binnenwateren van de Dienst der Hydrografie van de Koninklijke Marine (versie 2008); de Geologische en Bodemkundige Atlas van het Markermeer; oude zeekaarten (zie literatuurlijst). 2.2 Resultaten Huidige situatie Op recente topografische kaarten 1: is het plangebied afgebeeld als water (IJsselmeer). Volgens de geraadpleegde topografische kaart en de Zeekaart voor de Kust en Binnenwateren bedraagt het zomerpeil in het IJsselmeer 0,2 m -NAP en het winterpeil 0,4 m -NAP. Volgens diezelfde kaarten bedraagt de huidige waterdiepte in het plangebied ongeveer 4 tot 5 meter, gerekend vanaf het winterpeil van het IJsselmeer. Parallel aan de Noordermeerdijk lopen enkele onderbroken geulen die tot 7 m diepte reiken; deze zijn onderdeel van de vaargeul Amsterdam-Lemmer. Parallel aan de Westermeerdijk zijn twee iets diepere geulen met een diepte tot 5,7 m te zien. Volgens de Geologische en Bodemkundige Atlas van het IJsselmeer betreft het keileem- of zandwinputten. Volgens opgave van de opdrachtgever betreft het resten van een oudere vaargeul die niet meer door de beroepsvaart wordt gebruikt, maar nog wel door de recreatievaart Aardkundige situatie Geologie en landschap in de ijstijd In de periode van tot jaar geleden (tijdens de Saale-ijstijd) lag op het Scandinavisch schiereiland een ijskap zoals die nu ook op Groenland te vinden is. Tijdens deze ijstijd breidde de ijskap zich uit over het noorden van Nederland. Het landijs kroop langzaam in lobben 9

54 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek over het oppervlak en sleet, net als gletsjers, diepe dalen uit: zogenaamde glaciale bekkens. Tussen de ijslobben in en voor de ijslobben uit werd grond opgedrukt. Zo ontstonden stuwwallen, zoals de Utrechtse Heuvelrug. Door het landijs werd het zogenaamde keileem afgezet: een mengsel van klei, zand, grind en zwerfkeien dat door het ijs was meegevoerd en na het smelten ervan bleef liggen. Na het smelten van het ijs werden de glaciale bekkens opgevuld met sedimenten die door rivieren en de zee werden aangevoerd. In de laatste ijstijd (Weichselien: tot jaar geleden) bereikte het Scandinavische ijs Nederland niet. Door de kou en het gebrek aan begroeiing kon de wind echter wel grote hoeveelheden zand verplaatsen, waardoor het keileem- en rivierlandschap grotendeels werd afgedekt met km 1: Figuur 2. Geologische situatie rond het einde van de laatste ijstijd. 10

55 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek zogenaamde dekzanden. Het reliëfrijke landschap dat door het landijs was gevormd, werd door de afzetting van dekzand een stuk vlakker. Op enkele plekken staken nog keileembulten boven het dekzand uit. Urk, Tollebeek en Schokland zijn daar voorbeelden van. Het dekzand zelf vormde hier en daar ook lage ruggen (Wiggers, 1955). In dit dekzandlandschap stroomden vlechtende rivieren, zoals de oer-vecht, die in hun dalen zand afzetten. Uit deze rivierdalen kon de wind zand opnemen dat vaak vlak naast het rivierdal weer werd afgezet in de vorm van rivierduinen. De periode waarin al deze afzettingen zijn gevormd, heet Pleistoceen: de periode van de ijstijden. Voor de Noordoostpolder is een nauwkeurige reconstructie beschikbaar van het landschap zoals dat er uitzag aan het einde van de laatste ijstijd (figuur 2). Geologie en landschap na de ijstijd Na afloop van de laatste ijstijd spreekt men van het Holoceen. In het Holoceen steeg de temperatuur en de zeespiegel. Vanaf dat moment is het landschap onder water gelopen. Aanvankelijk raakte het pleistocene oppervlak begroeid en vormde zich onder invloed van de stijgende grondwaterspiegel veen: het zogenaamde Basisveen. Door de almaar stijgende zeespiegel ontstond in de lager gelegen delen van dit landschap -rivierdalen bijvoorbeeld- een moerasachtig getijdengebied waarin zich een uitgebreid geulensysteem met oeverwallen en komgebieden ontwikkelden. Dit systeem van getijdengeulen zette klei af op het veen in de vorm van oeverwallen direct naast de kreek en komklei verder weg. Zowel oevers als kommen zijn in een zeer rustige omgeving afgezet: ze bestaan uit klei (Formatie van Naaldwijk, Laagpakket van Wormer; vroeger afzettingen van Calais en Oude Getijdenafzettingen ). De oeverwallen bestaan uit iets lichter materiaal dan de kom, waardoor ze iets minder inklinken. De oevers kwamen daardoor iets hoger te liggen. Die hogere ligging en het iets lichtere materiaal zorgden ervoor dat de oeverwalklei rijpte (ontwaterde) en ontkalkte (als gevolg van uitspoeling door regenwater), waardoor de oeverwallen van de geulen aantrekkelijk werden voor bewoning. In het moerassige oeverwallenlandschap vormden keileembulten, rivierduinen en dekzandruggen hoge en droge plekken die ook geschikt waren om een kamp op te slaan of te bewonen. Rond 1800 voor Chr. veranderde er iets aan de kust: zeegaten slibden dicht en de invloed van de getijden vanuit zee verdween. Het geulensysteem verloor zijn functie en de veengroei kreeg de overhand (Hollandveen). Uiteindelijk ontstonden grote veengebieden die slecht bewoonbaar waren (Gotjé, 1993). Vanaf ongeveer 1200 voor Chr. vernatte het gebied zozeer dat er meertjes ontstonden in het veengebied. Bij harde wind kalfden die het veen af, waardoor uiteindelijk één groot meer ontstond: het Flevomeer. Het Flevomeer waterde af via een voorloper van het huidige IJ (het oer- IJ). Uit het Flevomeer ontstond rond 800 na Chr. het Almere, de voorloper van de Zuiderzee. In de loop van de Middeleeuwen zijn delen van het veengebied die nog niet waren weggeslagen of overstroomd, ontgonnen. Sporen hiervan zijn onder andere ten noorden van Urk teruggevonden (Wiggers, 1955). Voor de Noordoostpolder is ongeveer bekend hoe het land langzaam veranderde in binnenzee. Zie figuur 3 voor een reconstructie van 1500 voor Chr. tot 800 na Chr. Vanaf ongeveer 1200 na Chr. breidde het Almere zich uit. Stormen sloegen grote delen van het veen weg en het water zette klei af. Vanaf dit moment veranderde het gebied in een binnenzee. Toen die binnenzee een open verbinding kreeg met de Noordzee (aan het einde van de Middeleeuwen) was de Zuider- 11

56 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek 12 zee een feit. Vanaf dat moment werd het gebied door de mens alleen nog maar voor de scheepvaart gebruikt, uitgezonderd enkele eilanden zoals Urk en Schokland. Geologie van het plangebied Volgens de Geologische en Bodemkundige Atlas van het IJsselmeer (Koopstra e.a., 1993) bestaat het grootste deel van het plangebied uit Zuiderzee-afzettingen op Almere-afzettingen op Hollandveen op Pleistoceen (figuur 4). In de zuidelijke helft van de twee deelgebieden voor de Westermeerdijk zijn Zuiderzee-afzettingen op Almere-afzettingen op Oude Getijdenafzettingen aangegeven met een inschakeling van Hollandveen in de Oude Getijdenafzettingen. Figuur 3. Globale ontwikkeling van het Flevomeer en het Almere.

57 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Deze aanduidingen geven een beeld dat goed aansluit bij de hierboven geschetste geologische geschiedenis. Het pleistocene oppervlak, gevormd aan het einde van de laatste ijstijd, liep vanaf het noorden langzaam omlaag, om ter hoogte van Urk weer snel te stijgen. Daar lag de Urker keileembult. Dit reliëfverloop blijkt ook uit de bij de Geologische en Bodemkundige Atlas van het IJsselmeer horende dieptekaart van het pleistocene oppervlak. In het noorden ligt dit oppervlak op circa 5 m -NAP, in het zuiden op 9 m -NAP. Ten noorden van Urk, tussen Urk en het huidige Espel liep het oerstroomdal van de Vecht. Het zuidelijk deel van het plangebied ligt in dit voormalige getijdengebied. De top van de Oude Getijdenafzettingen is aangegeven op ongeveer 6 tot 7 m -NAP (nu: Laagpakket van Wormer). Het Hollandveen en het Laagpakket van Wormer worden in het gehele plangebied afgedekt door Almere- en Zuiderzee afzettingen. Binnen het plangebied zijn de Almere- en Zuiderzee-afzettingen gezamenlijk maximaal 2 m dik. De Zuiderzee-afzettingen zijn ongeveer 0,5 m dik. De bodem van het plangebied De bodem in het plangebied bestaat volgens de Geologische en Bodemkundige Atlas van het IJsselmeer uit kleihoudend zeer fijn zand en lichte zavel. Diepere bodemlagen bestaan eveneens uit fijn en licht materiaal. In het noorden, waar het pleistocene oppervlak hoger ligt, is binnen 80 cm pleistoceen zand in de ondergrond aanwezig. De bovenste 5 cm bestaat uit middelfijn zand ( µm) met een lutumgehalte dat varieert tussen 0 en 5%. IKAW Op de IKAW vallen de twee deelgebieden voor de Westermeerdijk geheel in een zone met een hoge trefkans op archeologische resten. Het deelgebied voor de Noordermeerdijk valt aan de noord- en zuidzijde in een zone met een hoge trefkans op archeologische resten terwijl in de zone daartussen juist een lage kans geldt (figuur 1). Deze waardering is gebaseerd op de bodemgesteldheid in het plangebied (Deeben, 2008). Vergelijking met de Geologische en Bodemkundige Atlas van het IJsselmeer leert dat de verwachting gebaseerd is op de lithologie van de waterbodem in combinatie met de dikte van holocene klei- en veenlagen: waar de bovenste 80 cm van de waterbodem merendeels uit grover zand bestaat en waar de holocene veen- en kleilagen dunner zijn, is sprake van een lagere verwachting. Historische situatie en mogelijke verstoringen Vanaf de Vroege Middeleeuwen bestaat het gebied waarin het plangebied ligt uit open water. Het gebied wordt dan alleen nog voor de scheepvaart gebruikt. Een kaart van de Zuiderzee uit 1852 (Hulst van Keulen, 1852) laat een situatie zien die overeenkomt met de huidige situatie. Het gehele plangebied is in 1852 open water. De dieptegegevens op de kaart laten een relatief vlakke bodem zien van 12 tot 14 Amsterdamsche voeten. In het noorden, richting Lemmer loopt de diepte af tot 11 voet. In het zuiden, nabij het eiland Urk tot 9 voet. Een Amsterdamse voet meet circa 0,28 m, dus de gemiddelde diepte in 1852 varieerde tussen 3,40 en 3,96 m, gerekend vanaf het laagwater uit die periode. Afgezien van vaargeulen en zandwinputten komt dat goed overeen met de dieptes die uit recentere (zee)kaarten blijkt. Op de Paskaarte van de Zuyder Zee met alle des Zelfs inkomende Gaaten: Sooals die op t Zeekerts konnen Bezeyld worden: naa Haare Correkte Course, Opdoeningen, Droogten en Diepten uit 13

58 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Figuur 4. Plangebied geprojecteerd op de geologische kaart van het IJsselmeer. De kaart geeft de afzettingen aan die onder de meerafzettingen (IJsselmeer-, Zuiderzee- en Almere-afzettingen) aanwezig zijn. In bruine tinten: meerafzettingen op Hol-landveen op de pleistocene zandondergrond; in donkergroene tinten: meerafzettingen op Oude Getijdenafzettingen op de pleistocene ondergrond; in lichtgroene en gele tinten: meerafzettingen op de pleistocene zandondergrond. De gele arcering geeft aan dat de pleistocene ondergrond zich binnen 2 m diepte onder de waterbodem bevindt. 14

59 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek 1771 van Johannes van Keulen is in het gebied waarin het plangebied ligt, alleen de Zuiderzee aangegeven. Rond het eiland Urk en voor de kust van Lemmer zijn enkele ondieptes weergegeven ( Ook de Pascaarte van de Zuyder-Zee, Texel ende Vlie-stroom, als mede t Amelander-gat uit 1666 van Pieter Goos, geeft weinig detail aan in het gebied. Voor het eiland Urk staan enkele diepten aangegeven, maar op de kaart staat niet in welke eenheid dat is gedaan. Het lijken grotere diepten te zijn in gedeelten van het IJsselmeer die goed bevaarbaar waren. Ze vallen niet in het plangebied ( In 1568, het begin van de Tachtigjarige Oorlog, vervaardigde Christiaan s Grooten een kaart van Noord-Holland en Friesland. Op deze kaart zijn schematisch enkele scheepvaartroutes aangegeven vanuit Urk: naar Amsterdam, Enkhuizen, Wieringen en Stavoren. Deze routes kruisen het plangebied in het uiterste zuiden. Iets ten noorden van Urk is een ondiepte aangegeven met de naam De Hofste en tussen die ondiepte en Lemmer ligt nog een -onbenoemde- ondiepte (figuur 5). De kaart Hollandiae Batavorum veteris insulae locorum adiacentium exacta descriptio van Jacob van Deventer, Paulo Furlano en Johannes Franciscus Camocius stamt uit Het gebied waarin het plangebied ligt, is daarop geheel ingenomen door de Zuiderzee. De kaart biedt verder weinig informatie ( Figuur 5. De kaart van Christiaan s Grooten uit

60 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Bekende archeologische waarden Bewoningsgeschiedenis Tijdens de laatste ijstijd leefden er al mensen in Nederland: rendierjagers die met de kudden meetrokken. In het Mesolithicum, toen het klimaat warmer werd en de toendra veranderde in bos en later moeras, paste de mens zijn leefwijze aan en werd jager-verzamelaar (rond voor Chr.). De mens trok in kleine groepen rond tussen de plekken waarvan men wist dat het er goed eten was. Tijdelijke kampementen bevonden zich op gunstige plaatsen in het landschap: op donken en dekzandruggen, vaak in de buurt van water. Zo kon op het land worden verzameld en gejaagd en in het water worden gevist. Die nomadische leefwijze veranderde toen de mens ging landbouwen en veehouden. Archeologen spreken dan van het Neolithicum. Men ging op een vaste plek wonen en begon aardewerk te gebruiken. Tegen de tijd dat het zuidelijke deel van het plangebied was veranderd in een moerasachtig getijdengebied (rond voor Chr.) woonden er mensen op de oeverwallen van de getijdengeulen, op hoge keileembulten, rivierduinen en dekzandruggen. Uit opgravingen in Flevoland is gebleken dat deze eerste landbouwers zich ook hier gevestigd hebben. Op Schokland (kavel P14), Urk (kavel E4) en bij Swifterbant zijn nederzettingen uit het Neolithicum opgegraven (Gehasse, 1995). Het veenlandschap dat zich onder invloed van vernatting van het gebied ontwikkelde op het pleistocene oppervlak en het getijdengeulenlandschap, is in de Vroege Middeleeuwen ontgonnen en gebruikt als weidegebied. In delen van het veenlandschap zijn ontwateringsloten aangetroffen, bijvoorbeeld ten oosten en noorden van Urk. Om de toenemende invloed van de zee te weerstaan, zijn in dit landschap in de Late Middeleeuwen ook dijken aangelegd. Hiervan zijn rond Urk en Schokland sporen in het veen aangetroffen. Ook veenwinningsputten (voor brandstof) zijn aangetroffen. Deze dateren waarschijnlijk uit de periode dat het veen al zozeer was vernat dat het niet meer als weide kon worden gebruikt (Wiggers, 1955). Het plangebied voor het windmolenpark stond waarschijnlijk rond 1500 voor Chr. al grotendeel onder het water van het Almere. Alleen het noordelijkste deel is pas in de Vroege Middeleeuwen ondergelopen. Vanaf dat moment is het gebied uitsluitend voor de scheepvaart gebruikt. ARCHIS en AMK Uit de directe nabijheid van het plangebied zijn 2 waarnemingen bekend van scheepswrakken of delen van scheepswrakken uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd (ARCHIS-waarnemingsnummers en 46550). Verder naar het westen zijn nog twee van dergelijke waarnemingen bekend (ARCHIS-waarnemingsnummers en 46527). Ten zuiden van het plangebied zijn bij baggerwerkzaamheden in 1957 een geweibijl en een priem van bot gevonden (ARCHIS-waarnemingsnummer 28795). Deze hebben te maken met bewoning van het toen nog droog liggende landschap in het Mesolithicum of Neolithicum. Direct ten westen van het deelgebied voor de Westermeerdijk zijn bij peilwerkzaamheden op twee plekken boomstammen aangetroffen van een bos dat daar ooit in het Paleolithicum of Mesolithi- 16

61 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek cum heeft gestaan. Deze waarneming is strikt genomen niet archeologisch, maar wijst wel op het type vegetatie in die periode. Het hout is niet gedateerd (ARCHIS-waarnemingsnummer 48415). Op het water rond het plangebied zijn geen terreinen in ARCHIS geregistreerd met bekende archeologische waarden (figuur 1). Aan de andere zijde van de dijk, op het land van de Noordoostpolder, wordt dit vondstbeeld min of meer voortgezet in de vorm van terreinen met bekende archeologische waarden. Hier staan 7 archeologische terreinen geregistreerd binnen circa 3,5 km van het plangebied. Alle 7 zijn terreinen van hoge archeologische waarde. In het zuiden liggen twee terreinen op en ten oosten van Urk (CMA-code 20F-A47 en 20F-011; respectievelijk monumentnummers en 12082). Op het terrein in Urk zelf zijn bewoningssporen uit de periode Middeleeuwen tot en met de Nieuwe tijd aangetroffen. Het terrein ten oosten van Urk bevat bewoningssporen uit de periode Paleolithicum tot en met de IJzertijd, middeleeuwse ontginningssporen en 3 scheepswrakken. Verder naar het noorden zijn nog 5 terreinen met scheepswrakken uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd aanwezig (CMA-codes 15H-001, 15H-002, 15H-A03, 15H-004 en 15H-005; respectievelijk monumentnummers 12087, 12088, 12529, en 12153). Daarnaast zijn op het land van de Noordoostpolder talloze archeologische waarnemingen bekend die betrekking hebben op scheepswrakken en resten van bewoning uit de Middeleeuwen en de Steentijd. De veel grotere dichtheid van deze waarnemingen is het gevolg van de veel gunstiger mogelijkheden om ontdekt te worden op land. Gespecificeerde archeologische verwachting Gezien de geologische geschiedenis is (van onder naar boven) sprake van 4 landschappen met elk een eigen archeologische verwachting. Het diepst gelegen landschap bestaat uit de top van de pleistocene afzettingen. Lager gelegen delen van dit landschap, in het zuiden van het plangebied, zijn later afgedekt door het getijdenlandschap uit het Holoceen. Dit landschap is op zijn beurt weer afgedekt geraakt door een veenlandschap, net als de rest van het pleistocene landschap. Het veenlandschap is ten slotte deels weggeslagen door het water en afgedekt door onderwaterafzettingen van Flevomeer, Almere, Zuiderzee en IJsselmeer. De hoogteligging van de verschillende landschappen (indien nog aanwezig in de ondergrond) varieert sterk (Wiggers, 1955; Ente e.a., 1986; Gotjé, 1993). Hoger gelegen pleistocene keileembulten, rivierduinen en dekzandruggen staken -en steken soms nu nog- boven het getijden- en het veenlandschap uit. Voor elk van deze landschappen en perioden geldt een andere specifieke archeologische verwachting. Het pleistocene landschap Tijdens en na de laatste ijstijd hebben mensen in het pleistocene landschap rondgetrokken als nomaden en jagers-verzamelaars. Archeologische resten uit deze periode kunnen bestaan uit jachtkampjes en seizoenskampementen uit de Vroege en Midden Steentijd. Voor resten uit deze periode geldt een middelhoge archeologische verwachting omdat er doorgaans weinig van dergelijke kampementen over het landschap verspreid liggen. De indicatoren die wijzen op derge- 17

62 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek lijke vindplaatsen -fragmenten vuursteen, houtskool en al of niet verbrand bot- worden door de bij inventariserend veldonderzoek onder water gebruikelijke onderzoeksmethoden niet herkend. In het plangebied geldt bovendien dat het pleistocene landschap afgedekt is geraakt door latere afzettingen. Bodempenetrerende methoden van onderzoek onder water geven hier geen uitsluitsel. In de tijd dat het gebied langzaam natter werd, vormden de hooggelegen delen van het pleistocene landschap nog steeds aantrekkelijke plekken om te wonen. Archeologische resten uit deze periode kunnen bestaan uit kampementen van jagers-verzamelaars uit het Mesolithicum. Uit het Neolithicum kunnen nederzettingen van landbouwers aanwezig zijn. Voor dergelijke resten geldt een hoge verwachting. Ook hiervoor geldt dat de indicatoren die wijzen op dergelijke vindplaatsen door de bij inventariserend veldonderzoek onder water gebruikelijke onderzoeksmethoden niet worden herkend. Evengoed geldt hier dat de hogere delen van het pleistocene landschap afgedekt kunnen zijn geraakt door latere afzettingen en dat bodempenetrerende methoden van onderzoek onder water hier geen uitsluitsel geven. Het landschap van de getijdengeulen In de lagere delen van het pleistocene landschap, in het zuiden van het plangebied, is in het Holoceen onder invloed van de zee een getijdenlandschap gevormd met geulen, kreken, oeverwallen en kommen. Hier hebben mensen ook gewoond op de oeverwallen van het geulensysteem. Hier kunnen resten voorkomen van nederzettingen van landbouwers uit het Neolithicum en mogelijk ook de Bronstijd. De archeologische verwachting voor dit type overblijfselen is hoog. Voor eventuele prehistorische vindplaatsen op de oeverwallen geldt hetzelfde als voor archeologische resten in het pleistocene landschap: de gebruikelijke methoden van inventariserend veldonderzoek onder water zullen hier geen bruikbare resultaten opleveren, mede gezien de latere afdekking van het landschap van getijdengeulen door veen. Het veenlandschap Het veen dat zich in latere tijden heeft gevormd op het oeverwallenschap was door de natte omstandigheden slecht bewoonbaar. Bewoning op het veen heeft waarschijnlijk in een lage dichtheid plaatsgevonden. In de Vroege Middeleeuwen is het veenlandschap ontgonnen en gebruikt als weidegebied. Later, toen het te nat werd, is er veen gewonnen voor brandstof. Bij de uitbreiding van het Almere en de Zuiderzee is een groot deel van het veen weggeslagen. Daar waar zich nog intact veen in de ondergrond bevindt, geldt een lage archeologische verwachting voor resten van bewoning, Daarnaast kunnen (resten van) dijken, terpjes en ontginningssloten voorkomen. Dit zijn overblijfselen van menselijke activiteiten die in tijd en/of ruimte zeer beperkt zijn gebleven en daardoor slecht opspoorbaar zijn. Bodem van het Flevomeer, Almere, Zuiderzee en IJsselmeer Vanaf de Late Middeleeuwen staat het gebied onder water. Archeologische resten uit deze periode zullen bestaan uit (delen van) scheepswrakken, -ballast, -lading en -inventaris. Voor deze overblijfselen geldt dat ze onder water goed opspoorbaar zijn voor zover ze zich aan of op de waterbodem bevinden. Door latere sedimenten afgedekte wrakken of wrakdelen worden doorgaans uitsluitend 18

63 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek bij toeval aangetroffen tijdens de uitvoering van bouwwerkzaamheden. De archeologische verwachting voor dit type resten is gezien het aantal scheepswrakken in de omgeving middelhoog. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werd het IJsselmeer gebruikt als vliegroute voor jagers en bommenwerpers. Als gevolg daarvan zijn in het IJsselmeer grote aantallen vliegtuigen neergekomen. Een deel daarvan is geruimd, met name op land, maar onder water kan nog sprake zijn van vliegtuigwrakken. Op bestaande kaarten zijn in of vlak bij het plangebied mogelijk vliegtuigwrakken aangegeven: ten noordwesten van Urk, ongeveer halverwege de Westermeerdijk, en ter hoogte van de knik tussen Wester- en Noordermeerdijk ( De mogelijkheid bestaat dat in vliegtuigwrakken nog NGE s (niet gesprongen explosieven) liggen. Dit is trouwens ook mogelijk los van vliegtuigwrakken. 19

64 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden De onderzoeksmethode voor het veldwerk is bepaald op basis van de resultaten van het bureauonderzoek (gespecificeerde archeologische verwachting) en het protocol inventariserend veldonderzoek uit de KNA Waterbodems versie 3.1. Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek en de KNA is een Programma van Eisen opgesteld door RAAP (Kroes & Schute, 2009). Het onderzoek is conform dit PvE uitgevoerd. In dit PvE zijn ook de te beantwoorden onderzoeksvragen geformuleerd (zie hierna onder Conclusies ). Gekozen is voor de uitvoering van side scan sonarmetingen. Deze methode is geschikt voor het opsporen van mogelijk archeologische resten aan of op het oppervlak van de waterbodem. Gezien de landschappelijke geschiedenis en de specifieke archeologische verwachting (zie 2.2) kunnen hiermee (delen van) scheeps- en vliegtuigwrakken, -ballast, -lading en -inventaris worden opgespoord die niet geheel door latere sedimentatie zijn afgedekt. Geheel afgedekte archeologische resten en resten van bewoning van de prehistorische landschappen van getijdengeulen en het pleistocene oppervlak worden met deze methode niet opgespoord. Wel geschikte methoden voor het opsporen van geheel afgedekte en prehistorische archeologische resten zijn niet beschikbaar. Tijdens het veldonderzoek zijn side scan sonar-metingen uitgevoerd met een surveyvaartuig in drie raaien per deelgebied (negen in totaal) met een onderlinge afstand van 40 m. Daarnaast zijn de tracés van de verbindingskabel bevaren (figuur 4). Ter weerszijden van het schip is tot ongeveer 50 m afstand gemeten. Per raai is dus een breedte van circa 100 m gemeten wat resulteert in een totale overlap van 120%. Voor een correcte positionering is een RTK dgps apparaat met een nauwkeurigheid van minimaal 5 cm in x, y en z-richting gebruikt, in combinatie met een hoeksensor. De positie van het vaartuig is opgenomen in - en -coördinaten volgens het RD- (Rijks Driehoek) stelsel in meters. De sonarapparatuur heeft met een frequentie van 500 khz gemeten. Om voldoende resolutie in de metingen te bereiken is met een maximale snelheid van 4,5 knopen (8,1 km/u) gevaren. Metingen zijn alleen gedaan tijdens het varen van rechte stukken, niet in bochten. Positionering en side scan sonar-metingen zijn digitaal opgenomen en tijdens de uitwerking aan elkaar gekoppeld. Alle meetapparatuur is voorafgaand aan de mobilisatie gecontroleerd en gekalibreerd en tijdens de mobilisatie gecontroleerd en getest. 20

65 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Per raai zijn de volgende metagegevens digitaal gedocumenteerd: datum, locatie, start- en eindtijd van opname, bestandsnaam, peilsnelheid en operator. De meetgegevens zijn uitgewerkt en in RD-coördinaten op kaart weergegeven (digitaal en analoog) en geïnterpreteerd door een geofysicus en een archeoloog. 3.2 Resultaten Geologie en bodem De bodem blijkt zeer wisselend van samenstelling. Het grootste gedeelte van het plangebied wordt ingenomen door een zeer gladde, vlakke bodem. Hier ligt waarschijnlijk slib aan de oppervlakte waardoor het side scan sonarbeeld zeer gelijkmatig is. In andere delen ligt harde ondergrond aan de oppervlakte van de waterbodem. Deze is onregelmatiger van opbouw en vertoont meer afwisseling in het voorkomen van reflectoren en schaduwen. Archeologie Op twee locaties (contact 11 en contact 17) zijn anomalieën in het side scan sonarbeeld waargenomen die zodanig afwijken van het algemene sonarbeeld van de waterbodem dat ze mogelijk wijzen op antropogene sporen. Beide locaties liggen in het noordelijke deelgebied, voor de Noordermeerdijk. Het zuidelijke contact 11 (RD-coördinaat / ) betreft twee uit de bodem stekende reflectoren (met een schaduw erachter). Gezien de niet erg harde reflectie van het uitstekende deel, kan het gaan om resten van stroom- of golfribbels, maar dat is niet erg waarschijnlijk in dit milieu waar niet zo n sterke stroming of golfslag wordt verwacht dat er ribbels kunnen ontstaan. Er bestaat een kans dat het om uit de bodem stekende scheepsdelen gaat. Beide uitsteeksels beslaan een gebied van 9 m bij 6 m en steken naar schatting 0,4 m boven de bodem uit. Het noordelijke contact 17 (RD-coördinaat / ) betreft een scherp begrensde, smalle verdieping van de bodem. Mogelijk gaat het hier om een modern sleepspoor van bijvoorbeeld een anker of om een slijpgeul, ontstaan door een in de bodem begraven object. In dat laatste geval kan het om archeologische resten gaan. De geul is ongeveer 14 m lang en 3 m breed. Hij is scherper begrensd dan de duidelijk als sleepsporen te herkennen fenomenen in de directe omgeving en is dus mogelijk door een ander antropogeen proces ontstaan. 21

66 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Beantwoording van de onderzoeksvragen In het PvE (Kroes & Schute, 2009) zijn een aantal onderzoeksvragen geformuleerd die hieronder worden beantwoord. Zijn er in, op of aan de waterbodem fenomenen waarneembaar? Ja. Van belang -want mogelijk antropogeen- zijn contact 11 in het zuiden van het deelgebied voor de Noordermeerdijk en contact 17 in het noorden van datzelfde deelgebied. Zijn deze fenomenen natuurlijk of antropogeen van aard? Beide. De waterbodem is over het algemeen vlak en gemiddeld reflectief en bestaat vermoedelijk uit zand of slib. Op een aantal plaatsen is de bodem onregelmatig en hoogreflectief. Hier bestaat de bodem vermoedelijk uit klei, zand, veen of stenen. Dit zijn natuurlijke fenomenen (figuur 6). Daarnaast zijn er twee fenomenen waargenomen die niet in bovenstaande categorieën vallen (contacten 17 en 11, figuren 7 en 8). Ze zijn hoogreflectief en ze wijken af van het side scan sonarbeeld van de omringende bodem, wat het vermoeden rechtvaardigt dat het hier mogelijk om antropogene fenomenen gaat. Gladde bodem (zand en slib) Stroken harder sediment Ruwe bodem (klei, veen, steen) Figuur 6. Sonarbeelden van de bodem. Gebaggerde bodem 22

67 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Indien deze fenomenen van natuurlijke aard zijn, om welke fenomenen gaat het hier dan? Ruggen of stroken van harder sediment of plekken met grover bodemmateriaal, dat reflectiever is (figuur 6). Het zuidelijke fenomeen (contact 11, figuur 8) kan mogelijk een restant van stroom- of golfribbels zijn, maar de hiervoor benodigde sterke stroming of golfslag is in dit milieu niet erg waarschijnlijk. Het vertoont een onnatuurlijke vorm en een harde reflectie die lijkt op die van metalen objecten. Daarbij steekt het circa 40 cm uit de bodem. Figuur 7. Contact

68 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Figuur 8. Contact 11. Een natuurlijke verklaring voor het noordelijke sonarcontact (contact 17, een sleepspoor of slijpgeul, figuur 7) lijkt lastig te vinden. Er is een schaduw voor het object aanwezig, wat inhoudt dat er een verdieping aanwezig is voor het contact. Mogelijk is het in de bodem gedrukt of niet helemaal verticaal gezakt. Links van het contact bevinden zich twee lineaire schaduwen, mogelijk veroorzaakt door iets dat over de bodem heeft gesleept. De mogelijkheid bestaat dat dit gesleepte voorwerp het contact in de bodem heeft gedrukt, maar bewijsbaar is dat op grond van de nu beschikbare gegevens natuurlijk niet. 24

69 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Als de fenomenen als antropogeen worden geïdentificeerd, wat is dan hun classificatie? Hierbij rekening houdend met de hoofdindeling: archeologische objecten, niet-geëxplodeerde explosieven (NGE) en baggerobstakels. In beide gevallen zou het om mogelijk archeologische objecten gaan. Indien een antropogene site gevonden wordt, wat is de vermoedelijke aard en dimensie van de site? Het zuidelijke contact 11 kan wijzen op uit de bodem stekende wrakdelen van 9 x 6 m. Ze steken circa 40 cm uit de bodem. Het noordelijke contact 17 is mogelijk een sleepspoor of slijpgeul van 14 m lang en 3 m breed. De mogelijkheid bestaat dat de fenomenen wijzen op een groter archeologisch complex dat is afgedekt en waarvan slechts kleine delen aan of boven het bodemoppervlak zichtbaar zijn. In dat geval zijn de dimensies van de eventuele site niet te geven zonder nader onderzoek. Worden deze bedreigd door de geplande ingrepen? Uitgaande van een zone met een straal van 100 m rond de geplande windmolens ( m²) waarbinnen mogelijk sprake is van bodemverstoring en bedreiging van archeologische resten, kan het volgende worden gezegd over het risico op verstoring door de geplande ingrepen (zie figuur 9): - - Het zuidelijke contact 11 ligt op 61 m ten noorden van een locatie voor een 3 MegaWatt-turbine, op 356 m ten zuiden van een locatie voor een 6 MegaWatt-turbine en op 12 m ten zuidoosten van de rechte lijn daartussen. Het kan dus door de aanleg van funderingen worden verstoord. Het risico op verstoring als gevolg van de aanleg van de tussenliggende leiding is echter reëel. Het noordelijke contact 17 ligt op 140 m ten zuiden van een locatie voor een 6 MegaWatt-turbine, op 180 m ten noorden van een locatie voor een 3 MegaWatt-turbine en op 25 m ten noordwesten van de rechte lijn daartussen. Het zal dus door de aanleg van funderingen niet worden verstoord. Het risico op verstoring als gevolg van de aanleg van de tussenliggende leiding is echter reëel. Kan er een eerste inschatting gemaakt worden over de cultuurhistorische/archeologische waarde van de site? Nee. Is het mogelijk om aan de hand van het akoestische beeld zones met een hoge, middelmatige of lage activiteit van de waterbodem aan te wijzen? Nee, de verschillen in de waargenomen bodemtypen lijken eerder gerelateerd te zijn aan de diepte en de plaatselijke bodemsamenstelling. Er zijn wel enkele locaties met antropogene verstoring, waarschijnlijk door baggerwerkzaamheden (figuur 6). Wat is de relatie tussen de aangetroffen objecten en het reliëf van de waterbodem? Kunnen aan de hand van deze relatie risicovolle locaties selectief gemarkeerd worden? Het reliëf van de waargenomen fenomenen wijkt af van het (gebrek aan) reliëf in de omliggende bodem. In dit geval is juist het ontbreken van enige relatie tussen de aangetroffen objecten en het reliëf van de waterbodem reden tot aanwijzing als mogelijk interessante archeologische locatie. 25

70 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Figuur 9. Locatie geplande windmolens en de sonarcontacten. 26

71 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek In welke mate is het onderzoeksgebied verstoord? Er zijn enkele locaties aangetroffen die door baggerwerkzaamheden verstoord zijn (figuur 6). Verder lijkt de bodem niet tot weinig verstoord te zijn. Indien er geen akoestische fenomenen worden waargenomen, zijn er dan aanwijzingen dat dit het gevolg is van de eroderende werking, van sedimentatie of van menselijk handelen? Niet van toepassing. Kan er aan de hand van dit onderzoek al iets geconcludeerd worden over de inrichting van de toekomstige archeologische begeleiding en zo ja, welke? Zie hieronder onder Aanbevelingen. 4.2 Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten en de voorgenomen bodemingrepen ( 1.3) kan worden geconcludeerd dat bij de aanleg van de funderingen voor één turbine en de tussen de windmolens geplande leidingen en leidingsleuven op twee locaties mogelijk archeologische waarden op of aan het oppervlak van de waterbodem zullen worden verstoord. Dit is mede afhankelijk van het tracé en de breedte van de bodemingrepen voor de leidingsleuven. Aangezien dit vooronderzoek alleen geschikt is om archeologische resten op of aan de oppervlakte op te sporen, blijft de mogelijkheid bestaan dat zich in het plangebied afgedekte archeologische resten bevinden. Deze zijn praktisch niet met de gebruikelijke middelen op te sporen. 4.3 Aanbevelingen Wij adviseren verkennend inventariserend veldonderzoek (IVO) onder water te laten uitvoeren op de twee locaties. Dit onderzoek bestaat uit korte duikinspecties, waarbij met behulp van visuele waarneming, en bij voorkeur in combinatie met akoestisch onderzoek (akoestische camera, sector scanner), een antwoord gegeven wordt op de vraag of de locatie inderdaad archeologische resten bevat. Dergelijk onderzoek dient uitgevoerd te worden op basis van een Programma van Eisen (PvE) dat vooraf is goedgekeurd door de bevoegde overheid. Verder vervolgonderzoek en maatregelen Wanneer blijkt dat na het verkennend inventariserend veldonderzoek onder water het inderdaad gaat om archeologische resten, dan kan waarderend inventariserend veldonderzoek onder water uitsluitsel geven over de aard, ouderdom, conservering en gaafheid van de vindplaats. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door duikers die aan de hand van een grafische opname van de vindplaats, verzameld vondstmateriaal en eventueel onder water gegraven proefsleuven informatie verzamelen aan de hand waarvan de overheid een besluit kan nemen over de behoudenswaardigheid van de vindplaats. Ook dit onderzoek dient uitgevoerd te worden op basis van een PvE dat vooraf is goedgekeurd door de bevoegde overheid. Het selectiebesluit dat de overheid neemt over de behoudenswaardigheid van de vindplaats sluit de fase van vooronderzoek af. 27

72 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Blijkt de vindplaats behoudenswaardig, dan zijn maatregelen geboden. Deze kunnen bestaan uit inpassing en bescherming van de vindplaats of uit een opgraving. Bij inpassing en bescherming worden de geplande bodemingrepen zodanig uitgevoerd dat de vindplaats ongestoord in de bodem kan blijven liggen. Bij een (onderwater) opgraving wordt de vindplaats veiliggesteld door hem te documenteren en te bergen. Zowel inpassing en bescherming als opgraving wordt uitgevoerd op basis van een PvE dat vooraf is goedgekeurd door de bevoegde overheid. Wanneer aan het einde van één van de fasen van het vooronderzoek blijkt dat er geen archeologische resten in het geding zijn, of dat de archeologische resten niet behoudenswaardig worden bevonden, dan betekent dit het einde van het archeologische proces. Indien bij de uitvoering van de werkzaamheden onverwacht toch archeologische resten worden aangetroffen, dan is conform artikel 53 en 54 van de Monumentenwet 1988 (herzien in 2007) aanmelding van de desbetreffende vondsten bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verplicht (vondstmelding via ARCHIS). Een groot deel van het plangebied heeft volgens de IKAW een hoge archeologische verwachting. Geadviseerd wordt daarom om hiervoor tijdens de uitvoering van de graafwerkzaamheden passieve begeleiding uit te voeren en deze passieve begeleiding uit te laten voeren op basis van een door de overheid goedgekeurd Programma van Eisen (PvE). Bij passieve begeleiding wordt het gravende personeel geïnstrueerd over de mogelijkheid van het aantreffen van archeologische resten en hoe deze te herkennen zijn. Bij het aantreffen van archeologische resten kan dan een archeoloog worden ingeschakeld die bepaalt of het hier ook echt om archeologische resten gaat. Wanneer vooraf met de overheid goede afspraken zijn gemaakt over de wijze waarop een vondstmelding wordt afgehandeld, bijvoorbeeld over hoe de aangetroffen vondst onderzocht gaat worden en binnen welke termijn een waardestelling is opgesteld, kan een waardevolle vondst toch beoordeeld en waar nodig onderzocht worden. Deze procedure zal vooral van nut zijn waar het scheepswrakken of delen daarvan betreft. In het op te stellen PvE worden de afspraken rondom instructie van het uitvoeren personeel en het vondstmeldingsprotocol vastgelegd. De ingrepen voor de funderingen en wellicht ook de leidingsleuven zullen mogelijk die aardlagen roeren waarin zich resten van fauna uit het Pleistoceen, de periode van de ijstijden, bevinden. Dergelijke resten worden bij graafwerkzaamheden onder water regelmatig aangetroffen. Met name botten van megafauna als de mammoet en de wolharige neushoorn willen nog wel eens tot de verbeelding spreken. Uit onderzoek bij vergelijkbaar diepe ingrepen zoals de geboorde tunnels in de Betuweroute en de HSL-Zuid, is gebleken dat dergelijk botmateriaal in grote hoeveelheden kan voorkomen. Zowel uit de hoek van amateurs als uit de hoek van professionals zal hiervoor dan ook belangstelling komen. Wettelijk is onderzoek naar pleistoceen botmateriaal niet afdwingbaar. Enige aandacht aan en gelegenheid voor dit onderzoeksthema zal echter zeer worden gewaardeerd en is mogelijk ook publicitair te benutten. 28

73 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Literatuur Deeben, J.H.C. (red.), De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde generatie (Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155). Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort (info: Ente, P.J., J. Koning & R. Koopstra, De bodem van oostelijk Flevoland. Flevobericht 258. Ministerie van V&W/Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders, Lelystad. Gehasse, E.F., Ecologisch-archeologisch onderzoek van het Neolithicum en de vroege Bronstijd in de Noordoostpolder met de nadruk op vindplaats P-14. Academisch proefschrift, Amsterdam. Gotjé, W., De Holocene laagveenontwikkeling in de randzone van de Nederlandse kustvlakte (Noordoostpolder). Academisch proefschrift, Vrije Universiteit, Amsterdam. Hulst van Keulen, G Kaart van de Zuiderzee volgens de laatste waarnemingen te zamengesteld. Amsterdam (facsimile uitgave Hydrografische Dienst Koninklijke Marine). Koopstra, R., G. Lenselink & U. Menke, Geologische en Bodemkundige Atlas van het IJsselmeer. Lelystad. Kroes, R.A.C. & I.A. Schute, Programma van Eisen Inventariserend veldonderzoek waterbodem, opwaterfase Windmolenpark Noordoostpolder Gemeente Noordoostpolder. RAAP PvE 691. Weesp. Wiggers, A.J., De wording van het Noordoostpoldergebied. Academisch proefschrift, Universiteit van Amsterdam. 29

74 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Gebruikte afkortingen AMK ARCHIS CMA dgps IKAW IVO(-P) KNA -Mv NAP PvE RCE RD RTK SIKB Archeologische MonumentenKaart ARCHeologisch Informatie Systeem Centraal Monumenten Archief differential Global Positioning System Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden Inventariserend VeldOnderzoek (Proefsleuven) Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie beneden maaiveld Normaal Amsterdams Peil Programma van Eisen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Rijksdriehoeksnet Real Time Kinematic Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer 30

75 RAAP-RAPPORT 1990 Windmolenpark Noordoostpolder Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. De ligging van het plangebied (zwart), omliggende ARCHIS-waarnemingen (rood) en AMKterreinen (blauw) op de IKAW; inzet: ligging in Nederland (ster). Figuur 2. Geologische situatie rond het einde van de laatste ijstijd. Figuur 3. Globale ontwikkeling van het Flevomeer en het Almere. Figuur 4. Plangebied geprojecteerd op de geologische kaart van het IJsselmeer. De kaart geeft de afzettingen aan die onder de meerafzettingen (IJsselmeer-, Zuiderzee- en Almere-afzettingen) aanwezig zijn. In bruine tinten: meerafzettingen op Hollandveen op de pleistocene zandondergrond; in donkergroene tinten: meerafzettingen op Oude Getijdenafzettingen op de pleistocene ondergrond; in lichtgroene en gele tinten: meerafzettingen op de pleistocene zandondergrond. De gele arcering geeft aan dat de pleistocene ondergrond zich binnen 2 m diepte onder de waterbodem bevindt. Figuur 5. De kaart van Christiaan s Grooten uit Figuur 6. Sonarbeelden van de bodem. Figuur 7. Contact 17. Figuur 8. Contact 11. Figuur 9. Locatie geplande windmolens en de sonarcontacten. Tabel 1. Geologische en archeologische tijdschaal. 31

76 Bijlage 7 Foto s bestaande situatie en omliggende bebouwing Toelichting op de opgenomen foto s In deze bijlage is een foto opgenomen die een indicatie geeft van het plangebied en de omgeving. Aangezien de turbines in het IJsselmeer zullen worden geplaatst zijn geen relevante gebouwen in de omgeving aanwezig. Het IJsselmeer nabij Friese Hoek

77 Het IJsselmeer nabij de Noordermeerdijk* * Het bos rechtsonder in de foto is de Rotterdamse Hoek

78 Het IJsselmeer nabij de Westermeerdijk** Het IJsselmeer nabij de Westermeerdijk** ** In beide foto s is de bestaande lijnopstelling langs de Westermeerdijk te zien

79 11 lil DETNORSKE VERITAS COMPONENT CERTIFICATE SWT Rotor-Nacelle Assembly IEC CC Component Certificate number Date of issue Manufacturer: Siemens Wind Power AIS Borupvej Brande Denmark Valid until: This certificate attests compliance with lee ed. 2: 1999 concerning the design and manufacture. The conformity evaluation was carried out according to lee WT Ol: 2001 "lee system for conformity testing and certification of wind turbines - Rules and procedures." Reference documents: Design Evaluation Conformity Statement: Type Test Conformity Statement: Manufacturing Conformity Statement: Final Evaluation Report: lec DE lec TT lec MC PD ZF-5 Wind Turbine Component specification: lec WT class: S. For further information see Appendix 1 ofthis Certificate. Date: C\: Manage presentative Det Norske Veritas, Danmark AIS Q PRCOUClS RvAC257 Date: ~~( Bente Vestergaard Project Manager Det Norske Veritas, Danmark AIS DET N ORSKE VERITAS, DANMARK AlS

80 DETNORSKE VERITAS DANMARKAIS IEC CC COMPONENT CERTIFICATE APPENDI 1 - WIND TURBINE COMPONENT SPECIFICATION General: IEC WT class acc. to IEC ed. 2: 1999: Rotor diameter: Rated power: Rated wind speed V r: Hub height(s): Operating wind speed range V in -V out : Design life time: Design loads: Wind conditions: V ref (hub height): V ave (hub height): 115 (V hub =15 mis) acc. to IEC ed. 2: 1999: Mean flow inclination: Electrical network conditions: Normal supply voltage and range: Normal supply frequency and range: Voltage imbalance: Maximum duration of electrical power network outages: Number of annual electrical network outages: S (lia except for temperature ranges) m 3600 kw 12-14m/s 80m 3-25 mis 20 years According to design load documents listed in PD ZF mis 8.5 mis 18 % V ±10% 50 Hz ±1% 1% No limits when requirements in manuals are followed Maximum 1000 per year Other environmental conditions (where taken into account): Air density: kg/m 3 Normal and extreme temperature ranges: Relative humidity: 100% Solar radiation: 1000 W/m 2 Salinity: Present Description of lightning protection system: Normal: -10 C to +35 C Extreme: -20 C to +45 C Designed according to IEC and IEC Main components: Blade type: Gear box type: Generator type: Crane: Siemens Wind Power, B52-01 Winergy, PZAB 3541 ABB, AMB 560L4A BA H Palfinger, PC 3300 compact DET NORSKE VERITAS, DANMARKAIS CERTIFICATION CARRIED OUT IN TECHNICAL COOPERATION WITH RIS0 NATIONAL LABORATOR Page 2 of2

81 Pondera Consult oktober 2009 Windpark Westermeerwind Aanvraag Milieuvergunning Opdrachtgever Koepel Windenergie Noordoostpolder Milieuvergunningaanvraag Windpark Westermeerwind (SWT 3.6) 20 oktober 2009