Efficiënte, evidence-based manieren voor betere communicatie met patiënten Door Dorothea Wild, MD
|
|
- Annelies Vedder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Efficiënte, evidence-based manieren voor betere communicatie met patiënten Door Dorothea Wild, MD Gelukkig is het niet langer een vraag of de effectiviteit van patiëntgerichte zorg met wetenschappelijk bewijs ondersteund kan worden. Een schat aan artikelen beschrijft de impact van patiëntgerichte zorg, niet alleen op het gebied van patiënttevredenheid en kwaliteit van leven, maar ook op harde resultaten zoals bloeddruk, cardiale sterfte, en de kosten van zorg 1. Het bewijs is vooral sterk in studies die een op gedrag gebaseerde definitie van patiëntgerichte zorg gebruikten: benaderingen waarin gedrag van de arts beschreven wordt, zijn het meest kansrijk als het gaat om een merkbare impact op patiënt resultaten. 2. In het verleden hebben veel artsen evidence-based medische zorg (voornamelijk het voorschrijven van medicatie) en vage, feel-good patiëntencommunicatie gezien als twee volledig afzonderlijke zaken. Goede communicatie werd misschien wel als wenselijk gezien, maar goede medische zorg stond voorop. Deze houding is duidelijk niet meer van deze tijd. Coping door de patiënt (hoe hij met (de gevolgen van) zijn ziekte of aandoening omgaat), veranderingen in leefstijl en therapietrouw worden steeds belangrijker. Artsen realiseren zich dat pillen niet vanzelf het lichaam van de patiënt binnenkomen en dat gedragsverandering niet van de een op de andere dag plaatsvindt. En hoewel de meesten van ons al goede relaties met patiënten hebben, suggereert recente bewijslast dat bij de meesten van ons ook nog ruimte voor verbetering is.. De meeste artsen voelen zich echter nu al opgejaagd en onder tijdsdruk, en zullen niet snel geneigd zijn communicatiestrategieën uit te proberen die hun werkschema mogelijk vertragen. Waar we naar op zoek zijn, zijn dus manieren om de communicatie te verbeteren en tegelijkertijd de efficiëntie te verhogen. Ik heb hieronder vier van deze manieren opgesomd die voor mij tijdefficiënt en nuttig zijn gebleken: onderhandelen over de eigenlijke reden van een bezoek, vragen: wat nog meer?, gevalideerde vragenvolgordes gebruiken bij moeilijke gesprekken, en het betrekken van patiënten in gesprekken betreffende hun voorkeuren. 1 Voorbeelden: Williams GC et al. research on relationship-centered care and health care outcomes from the Rochester Biopsychosocial Program, Fam Sys Health 2000, 18:79-90; Stewart M et al. The impact of patientcentered care on outcomes. J Fam Pract 2000,49(9): ; and Hojat MP et al.: Physician s empathy and clinical outcomes for diabetic patients. Acad Med 2011,86(3): Smith RC et al.: Behaviorally defined patient-centered communication a narrative review of the literature. JGIM 2011; 26(2):
2 Vermijden van deurknopmomenten Agenda setting laten we een lijst maken De meeste artsen hebben het weleens meegemaakt: je bent bijna klaar met een consult wanneer de patiënt, met de hand al op de deurknop, plotseling zegt: Trouwens, dokter, ik heb telkens zo n verschrikkelijke pijn op de borst wanneer ik een rondje in het park loop (of vul hier een ander alarmerend symptoom in dat bij jouw specialisme hoort). Het vernemen van zo n alarmerend symptoom betekent dat je flink wat tijd kwijt zult zijn met het nagaan van de geschiedenis van de patiënt, doen van aanvullend onderzoek en zorgen dat deze patiënt met spoed in het ziekenhuis terecht kan voor verder onderzoek. Op dit punt kun je je geplande dagschema al in de prullenbak gooien. Dit soort deurknopmomenten wekken vaak irritatie op bij artsen, omdat ze hun tijd anders hadden ingedeeld wanneer ze eerder hadden geweten van dit alarmerende symptoom. Daarbij kunnen ze voor patiënten ook ongunstig zijn, omdat zij ervaren dat afspraken worden verschoven of verzet, of merken dat er hierdoor minder tijd voor ze is. Het vooraf bepalen van de onderwerpen en dus de reden(en) van het bezoek wordt agenda setting genoemd. De eerste vraag van artsen is vaak: Wat is de reden van uw bezoek aan mij?, waarna ze op het eerste antwoord focussen. Patiënten uiten echter ZELDEN hun belangrijkste zorg als eerst. Dus wanneer de arts inzoomt op de eerstgenoemde zorg, is de kans op een deurknopmoment direct verhoogd. Een betere optie is dan om voor te stellen om een lijst te maken van alle dingen die de patiënt vandaag wilt bespreken. Nadat de zorgen zijn genoteerd, kun je nog nagaan of alles genoemd is door te vragen: is er nog iets anders?, of: hoe hoop je dat ik je kan helpen/welk resultaat verwacht je van dit bezoek? 3. Het kan zijn dat je niet de tijd hebt om alle agendapunten te bespreken tijdens één consult, maar je hebt in ieder geval de mogelijkheid om prioriteiten te stellen binnen alle genoemde zaken. De nauwkeurigheid van informatieverzameling verbeteren Wat nog meer? De anamnese is het belangrijkste diagnostisch instrument van de arts 4. Maar als de arts voortijdig start met het stellen van gesloten vragen, kan belangrijke informatie verloren gaan. Een nuttige techniek voor zulke situaties kan zijn om 3 maal te vragen: Wat nog meer? 5 : 3 Fortin AH et al.: Smith s Patient-Centered Interviewing An Evidence-Based Method. 3d ed. McGraw Hill 2012, p Frankel RM, Stein T: Getting the Most out of the Clinical Encounter: The Four Habits Model. The Permanente Journal 1999; 3(3); accessed at xnet.kp.org/permanentejournal/fall99pj/habits.html on 5/6/ Barrier et al. Two Words to Improve Physician-Patient Communication: What Else? Mayo Clinic Proceedings 2003;78:
3 Artsgericht Arts: Wat is de reden van uw bezoek aan mij? Patiënt: Ik heb hoofdpijn. Physician: Waar zit de hoofdpijn? Hoe lang houdt de pijn aan? Wat doet u om de pijn te verzachten? Patiëntgericht Arts: Wat is de reden van uw bezoek aan mij? Patiënt: Ik heb hoofdpijn. Arts: Wat nog meer? Patiënt: Ik heb ook slaapproblemen. Arts: Wat nog meer? Patiënt: Ik maak me zorgen om mijn zoon. Hij gebruikt drugs. Het stellen van de vraag: wat nog meer is een snelle manier om aanvullende informatie te verzamelen, en je kunt hierna gemakkelijk overschakelen op gesloten vragen. Volg een gevalideerde volgorde voor moeilijke gesprekken prognose Voor veel patiënten en artsen kunnen gesprekken over prognoses moeilijk en oncomfortabel zijn. Er bestaat een dunne lijn tussen het wegnemen van alle hoop en ervoor zorgen dat patiënten geen onrealistische verwachtingen hebben. Anthony Back en zijn collega s hebben veel gevalideerde manieren verzameld om hierover te spreken met patiënten, en hebben letterlijke voorbeeldgesprekken gepubliceerd. Een voorbeeld 6 : Spreker Gesprek Commentaar (gedachten van de arts zijn cursief) Arts Wilt u praten over de prognose De openingsvraag voor deze vorm van kanker? Wat voor informatie wilt u dat ik met u bespreek? PT Ik wil weten hoe lang ik ongeveer Dit is een patiënt die expliciete informatie wil. te leven heb. Ik heb nog plannen. Arts Als u me wat meer kunt vertellen over uw plannen, dan kan ik u voor u wat nuttigere informatie geven. Onderhandelen over de inhoud van het gesprek. PT Arts We hebben een reis gepland ( ) in de herfst, en mijn kleindochter zal in de lente afstuderen. Oké, dat is nuttig. Ik denk dat het waarschijnlijk is dat u op reis kunt gaan, aangezien dat al binnen enkele maanden zal plaatsvinden. Ik denk zelfs dat u een redelijke kans heeft om bij het afstuderen van uw kleindochter te kunnen zijn ( ) Dit is de persoonlijke context voor de informatie Verstrekken van de informatie PT (Stilte) Waar denkt hij aan? Arts Is dat wat u verwachtte? Erkenning van de reactie van de patiënt door empathie te tonen PT Ik ben gewoon opgelucht, denk ik 6 Back AL and Arnold RM: Discussing prognosis. J Clin Onc 24(25;1):
4 Arts Ik weet dat praten over een Nog een empathische respons prognose... nou ja, gevoelig kan zijn. Arts Wilt u nog meer bespreken vandaag? PT Niet echt. Misschien een andere keer. Arts Wat gaat u uw vrouw straks Controleren of de patiënt het begrepen heeft vertellen over dit gesprek? Fragment uit: Table 1 from ref. 5 Back AL and Arnold RM; PT: Patiënt Correct diagnosticeren van voorkeuren: Wat is het meest belangrijk voor je? Onderzoek heeft aangetoond dat er grote verschillen bestaan tussen wat patiënten willen en wat artsen denken dat zij willen 7. Uit één van deze onderzoeken bleek dat artsen dachten dat 71% van de patiënten met borstkanker het behouden van de borsten als topprioriteit zag. Het werkelijke aantal, zoals aangegeven door de patiënten, was slechts 7% 6. Deze lacunes zijn voornamelijk belangrijk in omstandigheden waarbij de juiste keuze voor een behandeling afhangt van afwegingen tussen levensverwachting, bijwerkingen en risico s van invasieve procedures. Voorbeelden zijn prostaatkanker bij mannen met een beperkte levensverwachting, chirurgie ter behandeling van artrose of de behandeling van chronische stabiele angina. Behandelingsopties die aansluiten bij de voorkeuren van de patiënt zijn geassocieerd met een hogere therapietrouw, hogere tevredenheid en een efficiënter gebruik van gezondheidszorggelden. Een efficiënte manier om een gesprek over behandelingskeuzes te structureren is door decision aids te gebruiken 8. Letterlijk vertaald zijn decision aids beslissingshulpmiddelen. Elwyn et al. adviseren dat een gesprek rond een behandeling uit de volgende stappen zou moeten bestaan 9 : 1. Keuzegesprek: Nu we het probleem hebben geïdentificeerd is het tijd om te bedenken wat de volgende stap zal zijn. ( ) Verschillende behandelingen hebben verschillende gevolgen.. Sommige zullen u persoonlijk meer aanspreken dan dat zij anderen aanspreken Behandelingen zijn ook niet altijd effectief, en de kans op het ervaren van bijwerkingen verschilt. 2. Check reactie: Zal ik u vertellen over de mogelijkheden? 3. Gesprek over mogelijkheden (en het verschaffen van informatie/ondersteuning bij de besluitvorming, indien beschikbaar) 4. Richten van de patiënt op voorkeuren: Wat is vanuit uw standpunt het belangrijkst voor u? 7 Mulley AG et al.: Stop the silent misdiagnosis: patients preferences matter. BMJ 2012;345:e Hierover zal ik meer schrijven in een volgend artikel 9 Elwyn et al.: A Model for Shared Decision Making. JGIM 2012;
5 5. Beslissingsgesprek: Bent u klaar om te beslissen? Uiteraard zijn er vele andere manieren om patiënten te betrekken en tijd te besparen. Als u andere technieken gebruikt die voor u nuttig zijn gebleken, stuur mij dan een (mijn gegevens vindt u verderop in dit artikel). Een andere plek waar artsen informatie kunnen uitwisselen over manieren om de communicatie te verbeteren is op Artsen die bij Planetree instellingen werkzaam zijn kunnen zich hier kosteloos aanmelden. Over Dorothea Wild MD MPH Dr. med Dorothea is chief hospitalist bij Griffin Hospital, Derby, USA, en hoofd van het Practice Plan van de faculteit. Afgelopen 10 jaar heeft zij gewerkt aan het ontwikkelen, implementeren en evalueren van curricula op het gebied van arts-communicatie en programma s op het gebied van patiëntgerichte communicatie. Dorothea werkt als internist in Griffin Hospital en is lid van de Planetree Artsen Adviesraad. Dorothea is een tijd lang in Duitsland en geïnteresseerd om te leren van ziekenhuizen in het Planetree netwerk in Nederland en daar waar ze kan mee helpen om excellente zorg te realiseren met de arts als spil. We hebben samen gekeken naar belangrijke vraagstukken en zien in ieder geval al drie kwesties waar patiënten, artsen en de organisatie beter van kunnen worden: Patient-centered communication and excellent patient outcomes Decreasing defensive medicine and unnecessary care Care for the caregiver Graag nodigen we jullie uit om contact met Planetree Nederland ( , info@planetree.nl) of rechtstreeks met Dorothea op te nemen (dwild@griffinhealth.org ) om te zien hoe ze de medische staf, maatschappen of personen kan steunen.
Shared decision making Een combinatie van IT en mensgerichte zorg
Shared decision making Een combinatie van IT en mensgerichte zorg Door Dorothea Wild, MD Stel je voor: mevrouw Smit, één van je patiënten, lijdt aan reumatoïde artritis in haar rug. Ze komt op consult
Nadere informatiehttp://toelatingsexamen.110mb.com
Arts-patiëntgesprek Dit onderdeel bestaat uit meerkeuzevragen met 4 antwoordmogelijkheden, waarvan je er meestal al meteen 2 kan elimineren omdat ze te extreem zijn. Je moet eigenlijk op je gevoel afgaan
Nadere informatieZelfmanagement en eigen regie bij borstkanker
Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl Mariëtte Bergmans (BVN) 1 wie staat hier? AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl 1 Definitie zelfmanagement
Nadere informatieKomen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat?
Komen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat? Gedeelde besluitvorming vanuit VERPLEEGKUNDIG perspectief Monique Baas verpleegkundig expert Gedeelde besluitvorming (baas@lumc.nl) 1 Gedeelde besluitvorming:
Nadere informatieWaarom gedeelde besluitvorming
Waarom gedeelde besluitvorming Dr. Peep FM Stalmeier Epidemiology, Biostatistics, and HTA UMC St Radboud Nijmegen p.stalmeier@ebh.umcn.nl Inhoud besluitvorming keuzehulp = decision aid onderzoek (prostaatkanker)
Nadere informatie3 de bach Geneeskunde. Communicatie: basic skills
3 de bach Geneeskunde Communicatie: basic skills Communicatie doorheen curriculum 1 ste bach: communicatie basisvaardigheden: luisteren, gesprekbevorderende technieken, empathie 3 de bach: basic skills:
Nadere informatieGedeelde besluitvorming. Samen kunnen we het zelf!
Gedeelde besluitvorming Samen kunnen we het zelf! Monique Baas Niek Golsteijn verpleegkundig expert Gedeelde besluitvorming verpleegkundig specialist Oncologie 1 Persoonlijke achtergrond ( van ons) 2 Persoonlijke
Nadere informatieSturen op kosten in de zorg. Patiënt, professional, politiek? Shared Decision Making. NFU-RVZ Utrecht 06-09-2013
Sturen op kosten in de zorg. Patiënt, professional, politiek? Shared Decision Making. NFU-RVZ Utrecht 06-09-2013 Trudy van der Weijden Huisartsgeneeskunde School CAPHRI MUMC+ Shared Decision Making Gezamenlijke
Nadere informatietoolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte
toolkit persoons gerichte zorg Bouwen aan eerstelijns zorg op maat voor mensen met een chronische ziekte Over deze toolkit Welkom in het huis van persoonsgerichte zorg! Zoals je ziet is het huis nog in
Nadere informatieRelaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.
Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan
Nadere informatieActief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn)
Actief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn) Laat de ander merken dat je echt luistert door je houding en ogen. Laat merken dat je aandacht op hem/haar gericht is. Stel zoveel mogelijk
Nadere informatieDésirée Hairwassers Op Twitter @caseofdees Blog www.caseofdees.wordpress.com
Inleiding over samen beslissen NET-groep informatiedag 2014 Désirée Hairwassers spreekt over shared decision making, oftewel samen beslissen met de arts, de patiënt, iedereen die bij dit proces hoort.
Nadere informatieUW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U?
UW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U? Nadine Köhle, MSc. Contactdag Stichting Olijf 3 oktober 2015 Garderen EVEN VOORSTELLEN ACHTERGROND KANKER HEB JE NIET ALLEEN! 4 ACHTERGROND IMPACT VAN DE
Nadere informatieTherapietrouw bij allergische aandoeningen, haalbaar?
Therapietrouw bij allergische aandoeningen, haalbaar? Symposium kinderallergologie 2015 Marlies de Graaf Ted Klok www.tedklok.nl Luisteren, luisteren, luisteren. Kinderdermatologie WKZ constitutioneel
Nadere informatieEngagementgame Workshop
Engagementgame Workshop Inzicht in stressoren en energiebronnen met de Engagementgame Inloggen internet: awifiguest Username: rreceptie First name: rec Last name: receptie Password: qa2e73fb Engagementgame
Nadere informatieWat vraag ik aan mijn arts?
Wat vraag ik aan mijn arts? Tips voor in de spreekkamer gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Tijdens het consult 3 Uw voorbereiding 3 Informatie die u kunt geven aan uw arts 4 Vragen over het onderzoek 5
Nadere informatieUitkomsten van het patiënttevredenheidsonderzoek over de huisarts:
Uitkomsten van het patiënttevredenheidsonderzoek over de huisarts: 1116, Huisartspraktijk Smits, Oude Doesburgseweg 57 ZEVENAAR Datum aanmaak rapport: 19-12-2018 Leeswijzer Deze rapportage geeft inzicht
Nadere informatiePatiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening
Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening Wat zijn uw ervaringen? Informatie voor mantelzorgers Wat houdt het onderzoek in? Er kan nog veel verbeteren
Nadere informatieZorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking?
Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Jeroen van Oostrum Hoofd Business Intelligence Center 24 november 2009 Stellingen Stelling 1: Patiëntuitkomstmaten, zoals heropnames, complicaties en patiënttevredenheid,
Nadere informatieCoöperatief Vergaderen
Coöperatief Vergaderen Een complete aanpak voor actief vergaderen met betrokken deelnemers Dr. Spencer Kagan Met Betty de Jaeger en Dook Kopmels Inhoud Hoe dit boek tot stand kwam 4 Voorwoord 5 Hoofdstuk
Nadere informatieGedeelde Besluitvorming: de tijd van pamperen is voorbij!?
Agenda Gedeelde Besluitvorming: de tijd van pamperen is voorbij!? Verpleegkundig expert Gedeelde Besluitvorming Gedeelde besluitvorming: Definitie; achtergrond; doel Stappen van GB Rol verpleegkundige
Nadere informatieKwetsbaarheid, zorgvraag en welbevinden I. HHM Hegge Internist geriater
Kwetsbaarheid, zorgvraag en welbevinden I HHM Hegge Internist geriater Hippocratus 460 BC tot 377 BC 82 jr Titian 1484 tot 1576 92 jr Ouder worden Hans Rosling BBC Levensverwachting op 25 jr 2005 2008
Nadere informatieOnderzoek naar voorschrijven door Verpleegkundig Specialisten. Anneke Francke, mede namens Marieke Kroezen (NIVEL) 19 juni 2014
Onderzoek naar voorschrijven door Verpleegkundig Specialisten Anneke Francke, mede namens Marieke Kroezen (NIVEL) 19 juni 2014 In de praktijk horen we niet alleen dat de kwaliteit van het voorschrijven
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatieHoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen
Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze
Nadere informatieAdvance Care Planning bij chronisch orgaanfalen: praat voor het te laat is!
Advance Care Planning bij chronisch orgaanfalen: praat voor het te laat is! Carmen Houben MSc. Wetenschappelijk onderzoeker Medisch Psycholoog 24 november 2015 Chronische ziekten - 1900: overlijden door
Nadere informatieCoRPS. 'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies
'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies Center of Research on Psychology in Somatic diseases Lonneke van de Poll Franse, Integraal Kankercentrum
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatieShared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan?
Shared decision-making en gebruik van keuzehulpen binnen de GE-oncologie. Hoe pak je dit aan? Dirk T. Ubbink PI afdeling Chirurgie AMC Gedeelde besluitvorming, samen beslissen, shared decision-making Wie
Nadere informatieGa je mee verdwalen? Weet jij de weg?
13-11- 12 Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie Ga je mee verdwalen? Weet jij de weg? Herstelverlenen Drs. I. Schaap Lectoraat herstelondersteunende zorg en cliëntempowerment Saxion Kom verder.
Nadere informatieIndividueel Transitieplan Jongere eerste fase (12-14 jaar)
Individueel Transitieplan Jongere eerste fase (12-14 jaar) Naam: Startdatum: Data van evaluatie in gesprek 1. Ik kan mijn ziekte beschrijven en aan anderen uitleggen. 2. Ik stel zelf vragen bij het consult.
Nadere informatieSamen beslissen (SDM) moet altijd
Samen beslissen (SDM) moet altijd Kiezen voor Pillen en/of Praten bij Depressie en Angststoornissen Behandelvoorkeuren en Keuzes van Patiënten en Behandelaren Sumayah Rodenburg Vandenbussche Disclosure
Nadere informatieWat vraag ik aan mijn arts?
Wat vraag ik aan mijn arts? Tips voor in de spreekkamer mca.nl Inhoudsopgave Tijdens het consult 3 Uw voorbereiding 3 Informatie die u kunt geven aan uw arts 4 Vragen over het onderzoek 5 Vragen over behandeling,
Nadere informatieKiesgerustin de laatstelevensfase
Kiesgerustin de laatstelevensfase CLAUDIA SCHRODER EN MARLIJN CASPERS LEVENMETKANKER 19 FEBRUARI 2016 Disclosurebelangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatie1. Voorbeelden voor de aanpak van een goed gesprek rond zelfzorggeneesmiddelen 2. 2. Feedbackformulier structuur van het gesprek.5
COMMUNICATIETRAINING ZELFZORGADVIEZEN INHOUDSTAFEL 1. Voorbeelden voor de aanpak van een goed gesprek rond zelfzorggeneesmiddelen 2 2. Feedbackformulier structuur van het gesprek.5 3. Feedbackformulier
Nadere informatieProfielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën
Pagina 1 Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën Je gaat een profielwerkstuk maken. Dan is euthanasie een goed onderwerp. Het is misschien niet iets waar je dagelijks over praat of aan denkt, maar
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 167 Dit proefschrift gaat over patiëntenparticipatie bij medische besluitvorming in de laatste levensfase van oncologie patiënten. Wanneer patiënten niet meer kunnen genezen,
Nadere informatieDe patiënt als partner in zorg. Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut
De patiënt als partner in zorg Prof.dr. Anne Stiggelbout Afdeling Medische Besliskunde LUMC Kwaliteitsinstituut Doel: verhogen patiëntgerichtheid zorg Vraaggestuurde zorg, vanuit het patiëntenperspectief,
Nadere informatieBEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK. Mathieu Verbrugghe Prof. dr.
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK Mathieu Verbrugghe Prof. dr. Ann Van Hecke INLEIDING THERAPIEONTROUW Een patiënt wordt therapieontrouw
Nadere informatie12 e Post O.N.S. Meeting. Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis
12 e Post O.N.S. Meeting Carolien Burghout Verpleegkundig specialist Jeroen Bosch Ziekenhuis Screening for distress The Sixth Vital Sign Doelen De toehoorder: 1. heeft achtergrondkennis over distress en
Nadere informatieStil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker.
Stil verdriet: een kwalitatief onderzoek naar de beleving van ouderen met een volwassen kind met kanker. 19 december 2013 Liesbeth Van Humbeeck Universitair Ziekenhuis Gent Dienst Geriatrie B1 gelijkvloers
Nadere informatieBespreken van prognose en einde van het leven op hartfalenpoli s in Zweden en Nederland
Bespreken van prognose en einde van het leven op hartfalenpoli s in Zweden en Nederland Martje van der Wal m.h.l.van.der.wal@umcg.nl Achtergrond Behandeling van (systolisch) hartfalen verbeterd Medicatie
Nadere informatieUW OPVATTINGEN OVER UW DIABETES
UW OPVATTINGEN OVER UW DIABETES Klachten Hieronder staat een lijst met klachten. U kunt in de eerste kolom aangeven door middel van een kruisje of u deze klachten heeft. Vervolgens vragen wij u of u vindt
Nadere informatieGedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)?
Gedeelde Besluitvorming Hoe pak je dat aan (binnen de trombosezorg)? Dirk Ubbink, MD PhD PI afdeling Chirurgie Academisch Medisch Centrum Amsterdam Belangenverstrengeling Wat is gedeelde besluitvorming?
Nadere informatieJe bent jong en je wilt wat!
Je bent jong en je wilt wat! Logisch, je voelt je geen sukkel. Je bent jong, je zit vol energie en je wilt eruit halen wat er uit dit leven te halen valt. Plezier maken, feesten en doen waar je zin in
Nadere informatierouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014
rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 Jacqueline van Meurs: geestelijk verzorger/consulent spirituele zorg Gerda Bronkhorst: oncologieverpleegkundige/verpleegkundig consulent palliatieve
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning
Nadere informatieHoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?
INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in
Nadere informatieDe kracht van reflecteren
28 test en techniek in beeld Motivational Interviewing deel 5 De kracht van reflecteren Speciaal voor Fysiopraxis schrijven Stijn van Merendonk, Mirjam Hulsenboom en Albertina Poelgeest een vijfdelige
Nadere informatieDr. Heleen Snijders Chirurg in opleiding, Groene Hart Ziekenhuis Gouda
Dr. Heleen Snijders Chirurg in opleiding, Groene Hart Ziekenhuis Gouda GEDEELDE BESLUITVORMING Wie kent deze term? Wie weet wat het betekent? Wie past het toe in de praktijk? GEZAMENLIJKE BESLUITVORMING
Nadere informatieGezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen
Gezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen Dr. Marianne Nieuwenhuijze Lector Midwifery Lectoraat Midwifery Science Academie Verloskunde Maastricht
Nadere informatieZelfmanagement bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden door verstandelijke beperkingen
Zelfmanagement bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden door verstandelijke beperkingen Een speciale uitdaging voor het huisartsenteam en het steunnetwerk Dr. Jany Rademakers, NIVEL Drs. Jeanny
Nadere informatieEen video-communicatietraining SLAZ Chris Rietmeijer
Een video-communicatietraining SLAZ 2012 Chris Rietmeijer Inleiding, achtergronden Demonstratie Nabespreking 6 Bijeenkomsten van 2 uur, eens per maand 6-8 aios, 1 staflid/opleider, 1 comm.trainer Elke
Nadere informatieOrganisatie van de palliatieve zorg: zorgmodule, zorgpaden en gedeelde besluitvorming Masterclass Palliatieve Zorg. Kees Ahaus.
Organisatie van de palliatieve zorg: zorgmodule, zorgpaden en gedeelde besluitvorming Masterclass Palliatieve Zorg Kees Ahaus 9 september 2014 Ontwikkelingen in de gezondheidszorg Goed en duur: toegankelijk,
Nadere informatieSymptomen in de Palliatieve Fase
Symptomen in de Palliatieve Fase Internationale dag Palliatieve zorg Limburg 2015 Marieke van den Beuken- van Everdingen 36 symptomen die bij > 10% voorkomen vermoeidheid obstipatie snelle verzadiging
Nadere informatieScreening op prostaatkanker
Screening op prostaatkanker Informatie voor mannen die een PSA-test overwegen of aanvragen. Wat we weten en wat we niet weten: zaken om over na te denken alvorens te besluiten een PSA-test te laten uitvoeren.
Nadere informatieTweede nascholing Hematologie voor Verpleegkundigen Hematologie & ICT anno 2009
Tweede nascholing Hematologie voor Verpleegkundigen Hematologie & ICT anno 2009 Anne Goossensen Onderzoeker instituut Beleid en Management Gezondheidszorg (ibmg) Lector Verslavingszorg Hogeschool INHolland
Nadere informatieInfectiepreventie. De jaarlijkse griepprik
Infectiepreventie De jaarlijkse griepprik 1 De jaarlijkse griepprik Deze folder informeert u over de vaccinatie tegen de seizoensgriep. U krijgt deze folder omdat u, net als uw collega s, ook dit jaar
Nadere informatieSubject ID : Visit : Date : ST. GEORGE S RESPIRATORY QUESTIONNAIRE DUTCH FOR NETHERLANDS
ST. GEORGE S RESPIRATORY QUESTIONNAIRE DUTCH FOR NETHERLANDS DE ADEMHALINGSVRAGENLIJST VAN HET ST. GEORGE ZIEKENHUIS (SGRQ) Deze vragenlijst is bedoeld om ons te helpen meer inzicht te krijgen in uw ademhalingsproblemen
Nadere informatieWie bent u en wat verwacht u van deze workshop? Verwachtingen managen rond genetisch testen. Hoe verloopt intake gesprek? Waar bent u werkzaam?
Wie bent u en wat verwacht u van deze workshop? Verwachtingen managen rond genetisch testen Akke Albada Margreet Ausems Afd. Medische Genetica UMC Utrecht Waar bent u werkzaam? Hebben uw patiënten onrealistische
Nadere informatieehealth en zelfmanagement Hoe worden we daar beter van?
ehealth en zelfmanagement Hoe worden we daar beter van? Bart Brandenburg 21 maart 2013 Wat is ehealth? en hoe worden we daar beter van? Er zijn 51 definities van ehealth Supporting Health by technology
Nadere informatieGedragscode. Gewoon goed doen
Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel
Nadere informatiePraktijkvoorbeeld. 30 januari 2014. Congres "Samen Kiezen: beslist!: - Workshop 5 Marcus Oei & Marleen Vleming
Workshop gedeelde besluitvorming Congres gedeelde besluitvorming Nieuwegein Markus Oei Marleen Flevoziekenhuis Almere Praktijkvoorbeeld http://youtu.be/0pxrjtl4kqw www.inforium.nl Code: FZA-SDMMOD Shared
Nadere informatieSchakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter
Het Ultieme Vetverbranding Programma Schakel je lichaam in de vetverbrandingsmodus, sneller en efficiënter In de afgelopen weken heb ik je verteld over De Superverbrander Methode en de 4 fasen van het
Nadere informatieDilek Yilmaz Arts-onderzoeker LUMC Regina The Algemeen directeur ZorgKeuzeLab
Dilek Yilmaz Arts-onderzoeker LUMC d.yilmaz@lumc.nl 06-81930465 Regina The Algemeen directeur ZorgKeuzeLab regina@zorgkeuzelab.nl 06-24220053 Imlanteerbare Cardioverter-defibrillator ICD: preventie plotse
Nadere informatieHet empathiequotiënt (eq)
Het empathiequotiënt (eq) Het empathiequotiënt (EQ) versie voor volwassenen Hoe moet deze vragenlijst ingevuld worden? In deze vragenlijst staan een aantal stellingen opgesomd. Lees elke stelling aandachtig
Nadere informatieRuggespraak. Ruggespraak. Presentatie Ariette Sanders - Netwerkbijeenkomst Platform Gedeelde Besluitvorming - Maart 2013 RUGPIJN? agenda.
agenda Ruggespraak Kennismaking Achtergrond van het onderzoek Methode Resultaten Discussie Conclusie A.R.J. Sanders1, W.Verheul2, T.Magneé2, H.M.Pieters, P. Verhaak2, N.J. de Wit1,, J.M. Bensing2 RUGPIJN?
Nadere informatieMedicatie of dotteren bij chronische pijn op de borst? Wat willen mensen? Stabiele angina pectoris: medicatie of dotteren?
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Anne Brabers, Margreet Reitsma, Liset van Dijk, Joke Korevaar, Marloes van Dijk en Judith de Jong. Medicatie of dotteren
Nadere informatieDr. Asiong Jie. Hoe krijg ik als patiënt de beste zorg?
Dr. Asiong Jie Hoe krijg ik als patiënt de beste zorg? Hoe krijg ik als patiënt de beste zorg? 1. Wat is beste zorg volgens dokters/ ziekenhuizen patiënten 2. Hoe kunnen we patiënten hierbij helpen? Patiëntenparticipatie:
Nadere informatieKortom, informatie en advies die vindbaar, begrijpelijk en herkenbaar is. Ik zal u aangeven waarom ik dit zo belangrijk vind.
Tekst: opening Helpdesk Welkom dames en heren, Het doet mij goed om te zien dat er zo veel mensen op deze feestelijke opening van de Helpdesk zijn afgekomen. Dat betekent dat er veel interesse voor is.
Nadere informatieLaurentius Cliëntenpanel Keuze zorg en vrijwilligers. Cliëntenraad Laurentius Ziekenhuis
Laurentius Cliëntenpanel Keuze zorg en vrijwilligers Cliëntenraad Laurentius Ziekenhuis Rapportage auteur: Jos Beerens / maart 2014 Respons Respons: 77% 23% 77% ingevuld niet ingevuld Laurentius Cliëntenpanel:
Nadere informatieRegistratieformulier medicatie bij ADHD
Bijlage 6 Registratieformulier medicatie bij ADHD Protocol ADHD bij verslaving 99 Registratieformulier medicatie bij ADHD Naam patiënt: Naam voorschrijvend behandelaar: Geneesmiddel: Datum: Dosering:
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieShared decision making - of - Gedeelde besluitvorming. Hanneke de Haes Afdeling Medische Psychologie
Shared decision making - of - Gedeelde besluitvorming Hanneke de Haes Afdeling Medische Psychologie Controle in besluitvorming Controle arts hoog Paternalisme Gedeelde besluitvorming Controle patiënt laag
Nadere informatieIdeeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf
Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend
Nadere informatieEvaluatie PvKO Mastersessie 10 april 2014
Verwachting en aanbeveling Evaluatie PvKO Mastersessie 10 april 2014 Heeft de PvKO Mastersessie aan jouw verwachting voldaan? Toelichting: De link met Big Data was me niet echt duidelijk, titel dekte de
Nadere informatieVier kernvragen in de palliatieve zorg:
Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand van zaken Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg 2. Het PaTz project in de praktijk
Nadere informatieBoerhaaveplein 7 4624 VT Bergen op Zoom www.obesitascentrumzuidwest.nl/contact/
Boerhaaveplein 7 4624 VT Bergen op Zoom www.obesitascentrumzuidwest.nl/contact/ Wat dacht u van een mogelijke vermindering van andere ziekten? kans op sterfte Gezondheidsrisico s Ernstig overgewicht is
Nadere informatieHoe geïntegreerde zorg voor mensen met claudicatio intermittens realiseren?
Hoe geïntegreerde zorg voor mensen met claudicatio intermittens realiseren? Workshop Jaarcongres ClaudicatioNet 13 maart 2014 te Den Bosch Cor Spreeuwenberg en Henk Giessen Platform Vitale Vaten / Hart
Nadere informatieThuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde
Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar
Nadere informatieDe plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg
De plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg Marjolein Rentinck Internist/oncoloog bij Tergooi Symposium Methoden voor besluitvorming rond het levenseinde
Nadere informatieIntegrative Medicine als Gezondverstandsgeneeskunde. Ines von Rosenstiel, kinderarts Slotervaartziekenhuis, Amsterdam, 21 april 2009
Integrative Medicine als Gezondverstandsgeneeskunde Ines von Rosenstiel, kinderarts Slotervaartziekenhuis, Amsterdam, 21 april 2009 Nieuwe zorgvisies Integrative Medicine Belevingsgerichte zorg Planetree
Nadere informatieMindfulness voor zorgprofessionals. Barbara Doeleman van Veldhoven Hanne Verweij
Mindfulness voor zorgprofessionals Barbara Doeleman van Veldhoven Hanne Verweij Onderzoek MFN bij zorg professionals Stress Depressieve klachten Burnout klachten Rumineren Empathie Zelfcompassie Tevredenheid
Nadere informatieBehandeling Prostaatkanker
Behandeling Prostaatkanker - Informatieavond 7 december 2011 VUmc Cancer Center Amsterdam André N. Vis, M.D., Ph.D., uroloog Minimaal Invasieve Urologie en Robot Urologie VUmc Amsterdam Behandeling Prostaatkanker
Nadere informatieUitkomsten van het patiënttevredenheidsonderzoek over de huisarts:
Uitkomsten van het patiënttevredenheidsonderzoek over de huisarts: 1783, Jolink en Van der Lugt, huisartsen, Loolaan 33 APELDOORN Datum aanmaak rapport: 02-08-2018 Leeswijzer Deze rapportage geeft inzicht
Nadere informatieQuestionnaire for patients with HIV
Questionnaire for patients with HIV Name QUOTE-HIV Language Dutch Number of items 27 Developed by Academic Medical Centre. University of Amsterdam, NIVEL Year 1998 Corresponding literature Hekkink CF,
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten
Thema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten Kofi is op het werk. De chef geeft opdrachten: zij zegt wat Kofi moet doen. De eerste opdracht is de rommel opruimen. Kofi moet de vloer vegen. Het is weer netjes
Nadere informatieLes 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper
Les 3 - maandag 3 januari 2014 - De Wilgenstam kleutergroep van meester Jasper Het lampje is aan, dat betekent dat we gaan filosoferen. Isa-Noa vertlede in de eerste les dat zij lippenstift en badeendjes
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatieOnderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie).
Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Verbetert de zorg na de behandeling van dikke darmkanker
Nadere informatieSterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.
FC 60 C 22 M 21 Y 10K PMS 549 FC 0 C 54 M 100 Y 0 K PMS 144 Sterker met Stoma door jouw ervaring te delen Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.nl
Nadere informatieEmail Marketing CHECKLIST
Email Marketing CHECKLIST Auteur: Copyright 2011, Alle rechten voorbehouden www.emailmarketingexpert.nl 1 Inhoudsopgave Voorwoord...3 Mogelijkheden van Email marketing...4 Dé Checklist...5 Klaar?!...7
Nadere informatieLUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc.
LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. Twee thema s Ik, mijn ziekte en de buitenwereld Piekeren De oplossingsgerichte methode
Nadere informatiePatient inclusie in de PCPCC trial ( )
Patient inclusie in de PCPCC trial (2014-2016) Onderzoek naar de inzet van een keuzehulp bij de behandelkeuze van prostaatkanker Maarten Cuypers, MSc. Social Psychology, Tilburg University Najaarsvergadering
Nadere informatieDirecte communicatie aan gezondheidszorgbeoefenaars over de associatie van Sprycel (dasatinib) met Pulmonaire Arteriële Hypertensie (PAH)
Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico
Nadere informatieWorkshop communicatie
Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun
Nadere informatieClick to edit Master title style Congres FACT Couleur Locale
Click to edit Master title style Congres FACT Couleur Locale op weg naar een regionaal zorgmodel in de GGZ Workshop Ziektebesef vanuit een ander perspektief Overwegingen voor de praktijk Giovanni Poddighe
Nadere informatieEindverslag SLB module 12
Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie
Nadere informatie