ARBO CONVENANT. Eindevaluatie Arboconvenant bitumineuze en kunststofdakbedekkingsbranche

Transcriptie

1 ARBOCONVENANT Eindevaluatie Arboconvenant bitumineuze en kunststofdakbedekkingsbranche ARBO CONVENANT drs. E. van Doorn drs. C. van Rij drs. J. Soethout Eindevaluatie Arboconvenant bitumineuze en kunststofdakbedekkingsbranche

2 Eindevaluatie Arboconvenant bitumeuze en kunststofdakbedekkingsbranche Drs. E. van Doorn Dr. C. van Rij Drs. J. Soethout Onderzoek uitgevoerd in opdracht van Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche door Regioplan Beleidsonderzoek Uitgave in de arboconvenantenreeks Den Haag, december 2005

3

4

5

6 1 INLEIDING In het regeerakkoord gaf het toenmalige kabinet aan een impuls te willen geven aan de verbetering van arbeidsomstandigheden en de preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Hiervoor werd 250 miljoen gulden (113,5 miljoen euro) gereserveerd. Een groot deel van dit bedrag is ingezet voor het afsluiten van branche-specifieke afspraken tussen werkgevers, werknemers en de overheid; de arboconvenanten. Bij het afsluiten van de arboconvenanten in de eerste fase is een aantal hoogrisicobedrijfstakken benoemd waarmee de overheid convenanten wilde afsluiten. Daarnaast konden branches zichzelf melden. De bitumineuze en kunstof dakbedekkingsbranche (platte daken) is een voorbeeld van een zelfmelder. In 2001 is voor de periode van vier jaar een arboconvenant afgesloten in deze branche. Bij de start van het convenant is een nulmeting uitgevoerd om te bepalen wat op dat moment de stand van zaken was op het terrein van (kennis over) arbeidsomstandigheden op het dak. Nu, vier jaar later is de convenantsperiode ten einde en is het tijd om aan de hand van een eindmeting te bepalen tot welke resultaten het convenant heeft geleid. Tegelijkertijd is het interessant om te kijken naar de wijze waarop het convenant is verlopen en welke lessen daar eventueel uit kunnen worden geleerd. Regioplan Beleidsonderzoek heeft in opdracht van de Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche (SBD) de evaluatie van het arboconvenant uitgevoerd. Het rapport van dit onderzoek ligt voor u. In dit hoofdstuk beschrijven wij eerst de achtergrond van het onderzoek, te weten het convenant en de bijbehorende doelstellingen. Vervolgens komen in paragraaf 1.2 de doelstelling en onderzoeksvragen van het evaluatie-onderzoek aan bod. In paragraaf 1.3 geven wij de onderzoeksaanpak weer en paragraaf 1.4 beschrijft de opbouw van het rapport. 1.1 Achtergrond Op 24 januari 2001 is in Nieuwegein de intentieverklaring van de bitumineuze en kunststof dakbedekking branche ondertekend. In deze verklaring wordt de intentie uitgesproken om binnen een jaar afzonderlijke deelconvenanten af te sluiten voor de onderwerpen werkdruk, fysieke belasting, veiligheid, versnelde reïntegratie, informatieoverdracht en projectaudits. Op dezelfde dag is voor drie van deze onderwerpen een deelconvenant afgesloten. Het gaat daarin om de onderwerpen informatieoverdracht en projectaudits, fysieke belasting en veiligheid. 1

7 Bij ieder onderwerp zijn doelen en bijbehorende prestatie-indicatoren benoemd: I Informatieoverdracht en projectaudits - Ten minste 75 procent van de bedrijven aangesloten bij Vebidak krijgt in vier jaar minimaal twee keer een arbovoorlichter op bezoek. Per bezoek wordt gekeken naar aard en aantal van de geconstateerde tekortkomingen en het aantal en soort genomen maatregelen. - Aan het einde van de convenantsperiode (1 september 2004) is ten minste 75 procent van de bedrijven (werkgevers en werknemers) bekend met de inhoud van het A-blad 1, de subsidieregelingen en de scholings- en opleidingsmogelijkheden. - De naleving van de aanbevelingen uit het A-blad (pagina 29) moet met ten minste 30 procent toenemen ten opzichte van de nulmeting. - Het A-blad wordt omgezet in een beleidsregel en kan daarna door de Arbeidsinspectie gehandhaafd worden. II Fysieke belasting - De (gesommeerde) klachten over het houding- en bewegingsapparaat moeten in vier jaar tijd met ten minste tien procent afnemen ten opzichte van de nulmeting. III Veiligheid - Het aantal bedrijfsongevallen met verzuim moet in vier jaar tijd met ten minste tien procent afnemen ten opzichte van de nulmeting. - Het aantal ongevallen door vallen van hoogten moet in vier jaar tijd met ten minste 25 procent afnemen ten opzichte van de nulmeting. Project Veilig en gezond op het dak Om de hiervoor beschreven doelen te bereiken, is het project Veilig en gezond op het dak gestart. Dit project houdt in dat arbovoorlichters bezoeken brengen aan bouwprojecten. Tijdens een bezoek maakt de voorlichter aantekeningen en eventueel foto s van knelpunten bij fysieke belasting en veiligheid. De arbovoorlichter maakt op basis van zijn waarneming een bezoekrapport op. De belangrijkste knelpunten worden direct besproken. Als er minder acute aandachtspunten zijn, worden deze na een paar dagen met het bedrijf doorgesproken. De arbovoorlichter geeft niet alleen algemene voorlichting over de situatie op de werkplek, maar kan ook specifieke adviezen geven of vragen beantwoorden. De bezoeken kunnen ook op verzoek van bedrijven plaatsvinden. Het project wordt begeleid door een Branche BegeleidingsCommissie (BBC) bestaande uit vertegenwoordigers van de convenantspartners. 1 Het gaat hier om het A-blad Platte daken. Het aanbrengen van bitumineuze en kunststof daken. Dit A-blad is opgesteld door de Stichting Arbouw en is gebaseerd op afspraken tussen de werkgevers- en werknemersorgansaties. Het bevat belangrijke richtinggevende aanbevelingen voor betere en veiligere arbeidsomstandigheden in de bedrijfstak. 2

8 1.2 Doel- en vraagstelling Om te kunnen komen tot een tot een goede evaluatie van het convenant en daarmee van het project Veilig en gezond op het dak is in 2001 een nulmeting uitgevoerd. Het doel van deze nulmeting was voor de branche een beeld te krijgen van de mate waarin fysieke belasting, bedrijfsongevallen en het hiermee samenhangende verzuim voorkomen. Daarnaast moest de nulmeting inzicht geven in de mate waarin aanbevelingen en afspraken uit het A-blad Platte daken ter voorkoming van fysieke belasting en het bevorderen van de veiligheid door de branche worden nageleefd. Om na te gaan wat de effecten zijn van de maatregelen die in het kader van het arboconvenant in de bitumineuze en kunststof dakbedekkingsbranche zijn genomen, is nu een eindmeting uitgevoerd. Hiertoe zijn de ervaringen van zowel werkgevers en als werknemers onderzocht. Dit deel van het onderzoek omvat de effectevaluatie van het convenant. Het is echter van belang om niet alleen te kijken naar de effecten van de inspanningen tijdens de convenantsperiode. Ook de wijze waarop het project Veilig en gezond op het dak is uitgevoerd en de eventueel daaruit af te leiden succes- en faalfactoren zijn relevant. Ten slotte is het van belang om na te gaan of uit het project good practices voorkomen die ook in andere projecten en in andere branches toepasbaar zijn. Deze doelstellingen staan centraal in de procesevaluatie van het convenant. 1.3 Onderzoeksaanpak Evaluatie arboconvenant BIKU: effect en proces In het convenant zijn taakstellende afspraken opgenomen over de te realiseren effecten. Deze taakstellingen zijn geformuleerd in termen van meetbare prestatie-indicatoren. In de nulmeting is vastgesteld hoe de ervaringen van werkgevers en werknemers met genoemde drie aspecten zijn (informatieoverdracht en projectaudit, fysieke belasting en veiligheid). Doel van de eindmeting is, zoals aangegeven, om na te gaan of de taakstellende afspraken zijn gerealiseerd. De onderzoeksvragen die gelden bij de evaluatie zijn als volgt. 1. Zijn de doelstellingen zoals vastgelegd in het convenant gehaald (zie paragraaf 1.1)? 2. In welke mate zijn de geplande en voorgestelde maatregelen (uit bijvoorbeeld het plan van aanpak of het A-blad) daadwerkelijk geïmplementeerd? 3. Hoe is de implementatie verlopen, wat zijn succes- en faalfactoren en welke maatregelen zijn te bestempelen als good practices? 4. Welke maatregelen (good practices) zijn overdraagbaar/kunnen worden verspreid? 5. Welke structurele voorzieningen (de borging) zijn getroffen voor een duurzame doorwerking van de arbomaatregelen uit het convenant? 3

9 6. Wat heeft het convenant gekost en wegen de opbrengsten hier geheel of gedeeltelijk tegenop? 7. Hoe wordt het proces van het arboconvenant door diverse betrokkenen (projectorganisatie, BBC, arbovoorlichters en werkgevers) beleefd en ervaren? Effectevaluatie Bij de uitvoering van de effectmeting is het van belang dat de eindmeting zo goed mogelijk te vergelijken is met de nulmeting uit Net als bij de nulmeting is een telefonische enquête uitgevoerd onder de werkgevers in de branche en een steekproef van werknemers. Aan zowel werkgevers als werknemers zijn nagenoeg dezelfde vragen gesteld als in de nulmeting van Research voor Beleid aan de orde zijn gekomen (zie bijlage 2 voor de volledige vragenlijst). 2 Alle circa 600 werkgevers in de branche zijn aangeschreven met een verzoek om deelname aan het onderzoek. Vervolgens zijn 472 van hen telefonisch benaderd. In totaal hebben 168 werkgevers deelgenomen aan het onderzoek en is een nettorespons van 36 procent gerealiseerd. Uit een bestand van alle 4765 dakdekkers die werkzaam zijn in de branche, is een steekproef getrokken van 2251 personen. Ook zij zijn aangeschreven met een verzoek om deelname en vervolgens zijn 1155 van hen telefonisch benaderd. Aan dit deel van het onderzoek hebben 600 werknemers deelgenomen en is een nettorespons van 52 procent behaald. Een andere bron waarmee de vragen over het bereiken van de doelstellingen deels kunnen worden beantwoord, wordt gevormd door de bezoekrapporten die de arbovoorlichters in het project Veilig en gezond op het dak hebben ingevuld. Deze rapporten zijn verzameld in een database en geanalyseerd. Procesevaluatie De procesevaluatie is uitgevoerd aan de hand van interviews en groepsgesprekken met leden van de branchebegeleidingscommissie, arbovoorlichters en werkgevers. Met hen is onder andere gesproken over het verloop van het convenant, de voorlopige resultaten uit de bezoekrapporten, de verwachtingen over het (al dan niet) bereiken van de doelstellingen en de toekomst van het project. 2 Evaluatie arboconvenant bitumineuze- en kunststofdakbedekkingsbedrijven. Research voor Beleid (2001) 4

10 1.4 Opbouw van het rapport Ook in de opbouw van het rapport hebben wij onderscheid aangebracht tussen de effect- en de procesevaluatie. In deel A staat de effectevaluatie centraal. In de hoofdstukken 2, 3 en 4 behandelen we de resultaten van de werkgevers- en werknemersenquête. Achtereenvolgens komen daarin de drie thema s van het arboconvenant aan de orde: informatieoverdracht en projectaudit (hoofdstuk 2), fysieke belasting (hoofdstuk 3) en veiligheid (hoofdstuk 4). De analyse van de bezoekrapporten die door de arbovoorlichters zijn ingevuld, wordt in hoofdstuk 5 gepresenteerd. In deel B behandelen we de procesevaluatie. Dit deel wordt gevormd door hoofdstuk 6, waarin wij de uitkomsten van de interviews en groepsgesprekken weergeven. Tot slot wordt in deel C (hoofdstuk 7) antwoord gegeven op de centrale vragen uit het onderzoek. Wij verbinden daar onderzoeksconclusies aan die de BBC ter overweging kan nemen bij het bepalen van haar oordeel over de resultaten van het convenant. 5

11 6

12 DEEL A

13

14 2 INFORMATIEOVERDRACHT EN PROJECTAUDIT Eén onderwerp van het convenant is de informatieoverdracht en projectaudit. Op dit terrein zijn de convenantspartijen een tweetal doelstellingen overeengekomen: - Aan het einde van de convenantsperiode is ten minste 75 procent van de werkgevers en werknemers bekend met de inhoud van het A-blad, 1 de subsidieregelingen en de scholings- en opleidingsmogelijkheden. - De naleving van de aanbevelingen uit het A-blad moet met ten minste 30 procent toenemen ten opzichte van de nulmeting. In dit hoofdstuk wordt nagegaan of deze doelstellingen zijn gerealiseerd. Deze analyse wordt gemaakt op basis van de bevindingen van de eindmeting. Voor de eindmeting zijn nagenoeg dezelfde vragenlijsten als in 2001 gebruikt en zijn de respondenten opnieuw telefonisch benaderd. In totaal zijn 472 werkgevers en 1155 werknemers benaderd en is aan 168 werkgevers en 579 werknemers de telefonische enquête afgenomen. 2 Dit brengt het responspercentage voor werkgevers op 36 procent en voor werknemers op 52 procent. 2.1 Het A-blad platte daken In het A-blad platte daken is een aantal richtinggevende aanbevelingen opgenomen om te komen tot betere arbeidsomstandigheden bij het dakbedekken. De vraag is nu in hoeverre werkgevers en werknemers op de hoogte zijn van deze richtlijnen uit het A-blad. In de eindmeting geeft 71 procent van de werkgevers aan bekend te zijn met het A-blad platte daken. In vergelijking met de bekendheid van het A-blad bij de nulmeting (52%) is dit een toename van 36 procent. De bekendheid van werkgevers met het A-blad is groter naarmate zij meer dakdekkers in dienst hebben. Naast algemene bekendheid met het A-blad, is onder werkgevers die bekend zijn met het A-blad ook de bekendheid per richtlijn nagegaan. Uit tabel 2.1 is op te maken dat de bekendheid met de richtlijnen in de afgelopen vier jaar is toegenomen. Dit geldt met name voor de bekendheid met richtlijn B Bij verwerking van grind een afzuiger gebruiken of het grind vochtig maken. Geconcludeerd kan worden dat de bekendheid met de richtlijnen groter is dan de algemene bekendheid met het A-blad. Een mogelijke verklaring is dat het A-blad ook voor werkgevers een redelijk abstract begrip is. De richtlijnen zijn meer op de praktijk georiënteerd en ook beter bekend. 1 Het gaat hier om het A-blad Platte daken. Het aanbrengen van bitumineuze en kunststof daken. Dit A-blad is opgesteld door de Stichting Arbouw en is gebaseerd op afspraken tussen de werkgevers- en werknemersorganisaties. Het bevat belangrijke richtinggevende aanbevelingen ten behoeve van betere en veiligere arbeidsomstandigheden in de bedrijfstak. 2 Een beschrijving van de respons is opgenomen in bijlage 1, de vragenlijsten zijn opgenomen in bijlage 2. 7

15 Tabel 2.1 Aandeel werkgevers dat bekend is met richtlijnen uit het A-blad (%) 2001* (n=101) 2004** (n=119) A. Het mechanisch aanbrengen en verwijderen van grind B. Bij verwerking van grind een afzuiger gebruiken of het grind vochtig maken C. Het gebruik van branders met een lange steel D. Het gebruik van lange parkermachines E. Het gebruik van machinale transportmiddelen voor het verplaatsen van zware lasten F. Het gebruik van dakrandbeveiliging en het afdekken van sparingen G. Het gebruik van persoonlijke beschermende middelen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Voor de werknemers blijkt uit de nulmeting van 2001 dat met name richtlijnen F en G goed bekend zijn, richtlijn B is met zestig procent het minst bekend. In tabel 2.2 zijn de resultaten van 2004 opgenomen. Uit de tabel is op te maken dat in vergelijking met 2001 de bekendheid van alle richtlijnen onder werknemers is toegenomen. In 2004 zijn richtlijnen F en G nog steeds het meest bekend en richtlijn B het minst bekend. Wel is de bekendheid van richtlijn B onder werknemers aanzienlijk toegenomen. Tabel 2.2 Aandeel werknemers dat bekend is met richtlijnen uit het A-blad (%) 2001* (n=948) 2004** (n=579) A. Het mechanisch aanbrengen en verwijderen van grind B. Bij verwerking van grind een afzuiger gebruiken of het grind vochtig maken C. Het gebruik van branders met een lange steel D. Het gebruik van lange parkermachines E. Het gebruik van machinale transportmiddelen voor het verplaatsen van zware lasten F. Het gebruik van dakrandbeveiliging en het afdekken van sparingen G. Het gebruik van persoonlijke beschermende middelen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, De bekendheid met de richtlijnen bij werknemers hangt samen met de omvang van het bedrijf. Bij bedrijven die meer dakdekkers in dienst hebben, zijn werknemers beter bekend met de richtlijnen dan bij bedrijven die minder dakdekkers in dienst hebben. Daarnaast speelt ook de functie van de werknemers een rol bij de bekendheid met de richtlijnen. Leerling dakdekkers blijken relatief minder goed bekend met de richtlijnen. Van de leerling dakdekkers geeft meer dan een kwart aan alle richtlijnen te kennen (27%), terwijl bij de dakdekkers en voormannen dit percentage respectievelijk 47 en 62 procent is. 8

16 Naleving van de richtlijnen Naast bekendheid met de richtlijnen, is nagegaan of werkgevers en werknemers van mening zijn dat de richtlijnen daadwerkelijk worden nageleefd. In tabel 2.3 is het aandeel werkgevers weergegeven dat van mening is dat desbetreffende richtlijn altijd wordt nageleefd. Uit de tabel is op te maken dat volgens de meeste werkgevers richtlijnen C, F en G altijd worden nageleefd, terwijl richtlijn D volgens slechts een kwart van de werkgevers altijd wordt nageleefd. In 2004 zijn werkgevers niet positiever over de naleving van de richtlijnen binnen het bedrijf dan in Met name over het gebruik van lange parkermachines zijn werkgevers minder positief. Tabel 2.3 Naleving richtlijnen binnen het bedrijf volgens werkgevers (%) 2001* (n=193) 2004** (n=168) A. Het mechanisch aanbrengen en verwijderen van grind B. Bij verwerking van grind een afzuiger gebruiken of het grind vochtig maken C. Het gebruik van branders met een lange steel D. Het gebruik van lange parkermachines E. Het gebruik van machinale transportmiddelen voor het verplaatsen van zware lasten F. Het gebruik van dakrandbeveiliging en het afdekken van sparingen G. Het gebruik van persoonlijke beschermende middelen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Als een selectie wordt gemaakt van werkgevers die op meer dan de helft van de richtlijnen aangeven deze helemaal niet of soms na te leven, dan blijkt dat 25 procent van de bedrijven de richtlijnen slecht naleeft. Ten opzichte van 2001 is dat een verdubbeling. In de eindmeting is de werkgevers ook gevraagd of de naleving van de afspraken in het A-blad in hun bedrijf is verbeterd onder invloed van het convenant. Meer dan de helft van de werkgevers (60%) geeft aan dat het convenant inderdaad voor een betere naleving van de richtlijnen heeft gezorgd. Deze vooruitgang wordt gemiddeld met een 7,3 beoordeeld. Aan de werknemers is ten eerste gevraagd een inschatting te maken van de algemene naleving in het bedrijf. In tabel 2.4 zijn de bevindingen van 2004 afgezet tegen die van Weergegeven wordt het aandeel werknemers dat de naleving op een richtlijn ruim voldoende of goed beoordeeld. Het gebruik van persoonlijke beschermende middelen en het gebruik van dakrandbeveiliging zijn de twee richtlijnen die volgens de meeste werknemers ruim voldoende tot goed worden nageleefd. Uit de tabel is op te maken dat maatregel B, die bij weinig werknemers bekend is, volgens werknemers ook relatief slecht wordt nageleefd. Evenals in 2001 blijkt richtlijn D gebruik van lange par- 9

17 kermachines in 2004 het minst positief te worden beoordeeld op naleving binnen het bedrijf. Over het geheel genomen worden richtlijnen B en D in 2004 iets minder goed nageleefd. Tabel 2.4 Naleving richtlijnen binnen het bedrijf volgens werknemers (%) 2001* (n=948) 2004** (n=579) A. Het mechanisch aanbrengen en verwijderen van grind B. Bij verwerking van grind een afzuiger gebruiken of het grind vochtig maken C. Het gebruik van branders met een lange steel D. Het gebruik van lange parkermachines E. Het gebruik van machinale transportmiddelen voor het verplaatsen van zware lasten F. Het gebruik van dakrandbeveiliging en het afdekken van sparingen G. Het gebruik van persoonlijke beschermende middelen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Daarnaast is de werknemers gevraagd in hoeverre zij zelf de richtlijnen uit het A-blad naleven. In 2001 werden richtlijnen F en C het best nageleefd door de werknemers. Dit blijkt ook in 2004 het geval. Over het algemeen zijn in 2001 de werknemers positiever over de naleving van de regels. Tabel 2.5 Naleving richtlijnen door werknemers (%) 2001* (n=948) 2004* (n=579) A. Het mechanisch aanbrengen en verwijderen van grind B. Bij verwerking van grind een afzuiger gebruiken of het grind vochtig maken C. Het gebruik van branders met een lange steel D. Het gebruik van lange parkermachines E. Het gebruik van machinale transportmiddelen voor het verplaatsen van zware lasten F. Het gebruik van dakrandbeveiliging en het afdekken van sparingen Het gebruik van persoonlijke beschermende middelen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, De werknemers is ook gevraagd of zij in het algemeen meer zijn gaan werken volgens de richtlijnen voor veilig werken. Driekwart geeft aan dat dit het geval is. De reden die de meeste werknemers (79%) hiervoor geven, is dat het werken volgens de richtlijnen door de werkgever verplicht is gesteld. Bijna een kwart (23%) geeft aan dat, hoewel ze meer volgens de richtlijnen werken, er wel ruimte is voor verbetering van het eigen gedrag. 10

18 Nut en toepasbaarheid van A-blad Naast de bekendheid met en toepassing van de richtlijnen, is aan de respondenten gevraagd of zij van mening zijn dat de richtlijnen nuttig zijn. De ruime meerderheid van zowel werkgevers (82%) als werknemers (86%) vinden de richtlijnen nuttig tot zeer nuttig. Vervolgens is ook gevraagd of men de richtlijnen in de praktijk ook toepasbaar vindt. In tabel 2.6 zijn de bevindingen voor zowel werkgevers als werknemers weergegeven. Te zien is dat de mening van beide groepen uiteenloopt. Van de werkgevers is meer dan de helft (62%) van mening dat de richtlijnen toepasbaar zijn in de praktijk. Deze mening wordt door 39 procent van de werknemers gedeeld. In vergelijking met de nulmeting blijken werkgevers positiever geworden over de toepasbaarheid van de richtlijnen, terwijl werknemers minder uitgesproken positief zijn over de richtlijnen. Tabel 2.6 Toepasbaarheid richtlijnen (%) Werkgevers (n=168) Werknemers (n=579) 2001* 2004** 2001* 2004** Richtlijnen zijn toepasbaar in praktijk Sommige richtlijnen zijn toepasbaar in praktijk Richtlijnen zijn niet toepasbaar in praktijk * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Aan de werkgevers en werknemers die de richtlijnen in de praktijk niet toepasbaar vinden, is een toelichting gevraagd. Ruim de helft van de medewerkers (55%) vindt dat de richtlijnen niet toepasbaar zijn omdat de situatie waarin wordt gewerkt dit niet toelaat. Nog eens ruim een kwart (28%) stelt dat de aanbevolen manier van werken niet praktisch is. Ook werkgevers geven aan dat de situatie, waarin wordt gewerkt van belang is bij toepasbaarheid van de richtlijnen. Daarnaast wordt aangegeven dat maatregelen niet altijd veilig of economisch haalbaar zijn. 2.2 Arbovoorlichter Het project Veilig en gezond op het dak is een belangrijke pijler van het convenant. Binnen dit project bezoeken arbovoorlichters aangekondigd en onaangekondigd werkplaatsen (zie ook hoofdstuk 5). De arbovoorlichter geeft algemene voorlichting over de werkplek en besteedt aandacht aan de knelpunten bij fysieke belasting en veiligheid. Aan de werkgevers is gevraagd of zij in de afgelopen vier jaar een werkplekbezoek hebben gehad van een arbovoorlichter. Uit tabel 2.7 is op te maken dat ruim een kwart van de werkgevers aangeeft geen bezoek te hebben gehad van 11

19 een arbovoorlichter. De overige werkgevers zijn allemaal bezocht door een arbovoorlichter. In de meeste gevallen zijn één of meerdere bezoeken onaangekondigd afgelegd. Het bezoek van de arbovoorlichter lijkt samen te hangen met het aantal dakdekkers dat een werkgever in dienst heeft. Van de werkgevers die vijf of minder dakdekkers in dienst hebben, geeft 39 procent aan niet te zijn bezocht, voor werkgevers met meer dan vijf dakdekkers in dienst ligt dit percentage op vijftien. Meer dan de helft van de werkgevers (61%) die door de arbovoorlichter is bezocht, vindt dat er door het werkplekbezoek meer aandacht is besteed aan de richtlijnen uit het A-blad. Tabel 2.7 Werkplekbezoek arbovoorlichter (%) (n=164) Ja, onverwacht 44,5 Ja, aangekondigd 29,9 Ja, op aanvraag 18,9 Nee 26,8 Naast het werkplekbezoek bestaat de mogelijkheid een voorlichting te krijgen van de arbovoorlichter. Ruim eenderde van de werkgevers (36%) heeft in de afgelopen vier jaar voorlichting van de arbovoorlichter ontvangen. Van de werkgevers die zijn voorgelicht, is een ruime meerderheid (81%) van mening dat door de voorlichting de aandacht voor de regels is verbeterd. Op de vraag in hoeverre men iets geleerd heeft van de arbovoorlichter over fysieke belasting en het voorkomen van bedrijfsongevallen, reageert men positiever dan in Een minderheid van de werkgevers zegt niets te hebben opgestoken van de arbovoorlichter. Aan de werknemers is gevraagd of zij in het afgelopen jaar contact hebben gehad met een arbovoorlichter. Ruim eenderde van de werknemers (35%) heeft in het afgelopen jaar op het werk wel eens contact gehad met een arbovoorlichter. Voor de meerderheid van deze werknemers (70%) heeft dit contact een positieve invloed gehad op het werken volgens de richtlijnen. Ook geeft bijna een kwart van de werknemers (24%), die contact hadden met een arbovoorlichter, aan in (zeer) sterke mate iets geleerd te hebben van de arbovoorlichter over fysieke belasting. Daarnaast heeft bijna eenderde van de werknemers (31%), die contact hadden met een arbovoorlichter, in (zeer) sterke mate iets geleerd over het voorkomen van bedrijfsongevallen. 2.3 Opleidingsmogelijkheden De werkomstandigheden in de branche kunnen op een aantal manieren veiliger worden gemaakt. De inzet van een arbovoorlichter is één manier, voorlichting aan werknemers over lichamelijke belasting is een andere manier. Bijna alle werkgevers (97%) geven aan dat de werknemers zijn voorgelicht over het om- 12

20 gaan met lichamelijke belasting en het gebruik van hulpmiddelen. Naast voorlichting zijn opleidingen voor werknemers ook een instrument om de veiligheid van het werk te verbeteren. Zowel aan werkgevers als werknemers is gevraagd in hoeverre gebruik wordt gemaakt van de opleidingsmogelijkheden. Iets meer dan de helft van de werkgevers geeft aan dat een deel of alle werknemers in het afgelopen jaar een opleiding heeft c.q. hebben gevolgd (56%). De omvang van de organisatie speelt hier een rol. Van de werkgevers met 0-2 dakdekkers in dienst (n=44) geeft driekwart aan dat het personeel geen opleiding heeft gevolgd. Voor de bedrijven met meer dan dertien dakdekkers ligt dit percentage op twaalf. In 2001 werden er meer werknemers bijgeschoold, 77 procent van de werkgevers gaf aan dat de werknemers in 2001 een opleiding had gevolgd. In onderstaande tabel is weergegeven welke opleidingen en cursussen zijn gevolgd bij de werkgevers. VCA, bedrijfshulpverlener en vakgerichte opleidingen zijn in 2004 het meest gevolgd. Tabel 2.8 Opleidingen gevolgd door werknemers in afgelopen jaar (%) 2001* (n=121) 2004** (n=92) VCA Bedrijfshulpverlener Vakgerichte praktijkopleidingen Leermeestercursus 7 15 Brandbestrijding en preventie EHBO en reanimatie Kwaliteitscursus dakdekken 14 8 Veilig en gezond werken op het dak 13 5 Veilig ruggebruik 4 3 Rijbewijs 9 4 Primaire opleiding - 5 Anders, nl * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, De belangrijkste redenen voor het niet volgen van een cursus is dat werknemers al eerder cursussen hebben gevolgd (30%) en dat werknemers niet geïnteresseerd zijn (19%). Van de werknemers blijkt driekwart op het werk te zijn voorgelicht over het voorkomen van lichamelijke overbelasting. Op de vraag of de werknemers het afgelopen jaar een opleiding of cursus hebben gevolgd voor het werk, geeft bijna de helft van de respondenten (46%) aan dat dit het geval is. In vergelijking met 2001 (49%) is dit een kleine vermindering. Werknemers in de grotere orga- 13

21 nisaties volgen vaker een opleiding. Opvallend is dat relatief weinig leerling dakdekkers (33%) aangeven een opleiding te hebben gevolgd. Een mogelijke verklaring is dat werkgevers aangeven te wachten met opleidingen tot het personeel in vaste dienst is. In onderstaande tabel staan de door werknemers gevolgde opleidingen opgenomen. In vergelijking met 2001 is met name de cursus bedrijfshulpverlening door een groter deel van de werknemers gevolgd. Relatief weinig werknemers geven in 2004 aan VCA te hebben gevolgd. Tabel 2.9 Door werknemers gevolgde opleidingen in het afgelopen jaar 2001* (n=435) 2004** (n=266) Vakgerichte praktijkopleidingen Veilig en gezond werken op het dak 7 9 EHBO en reanimatie Brandbestrijding en preventie Veilig ruggebruik 2 Bedrijfshulpverlener VCA Kwaliteitscursus dakdekken 8 4 Leermeestercursus 6 9 Anders, nl * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, De belangrijkste reden voor werknemers om een cursus of opleiding te volgen is de bijscholing (42%). Een verplichting door de werkgever blijkt bij ruim eenvijfde van de werknemers (22%) reden een cursus te volgen. In 2001 werd de eigen interesse het meest genoemd door werknemers (35%). In 2004 is eigen interesse voor bijna één vijfde van de werknemers (19%) een motivatie om een opleiding te volgen. De meest genoemde reden voor het niet volgen van een opleiding is dat men al een opleiding heeft gevolgd (32%). Daarnaast geeft 1 op de 5 werknemers aan niet geïnteresseerd te zijn. 2.4 Farboregeling Aan de werkgevers is gevraagd of zij bekend zijn met de Farboregeling. Deze regeling maakt het fiscaal aantrekkelijk voor bedrijven om te investeren in de arbeidsomstandigheden. Eenderde van de werkgevers is bekend met deze regeling. Dit is een toename ten opzichte van 2001, toen 23 procent van de werkgevers met deze regeling bekend was. Van de werkgevers die met deze regeling bekend zijn, heeft bijna eenderde (32%) wel eens gebruikgemaakt van de 14

22 regeling. In vergelijking met 2001, toen eenvijfde van de werkgevers de regeling wel eens had gebruikt, wordt de Farboregeling in 2004 meer gebruikt. 2.5 Tot slot In dit hoofdstuk is onderzocht of de doelstellingen ten aanzien van bekendheid en naleving van het convenant zijn gehaald. De eerste doelstelling is dat ten minste 75 procent van de werkgevers en werknemers bekend moet zijn met de inhoud van het A-blad. Van de werkgevers geeft 71 procent aan bekend te zijn met het A-blad. De bekendheid met de verschillende richtlijnen blijkt hoger dan de algemene bekendheid van het A-blad. De minst bekende richtlijn, het gebruik van lange parkermachines, is bij 85 procent van de werkgevers bekend. Voor de werknemers wordt de doelstelling op zes van de zeven richtlijnen behaald. Alleen de bekendheid met het gebruik van een afzuiger of het vochtig maken van grind bij verwerking van grind is laag, 72 procent van de werknemers kent deze richtlijn. De tweede doelstelling van het convenant heeft betrekking op de naleving van de aanbevelingen uit het A-blad. Deze moet met ten minste dertig procent toenemen. Onder werknemers blijkt de naleving van de verschillende richtlijnen in vergelijking met 2001 niet te zijn toegenomen. Op grond hiervan moet worden geconcludeerd dat de doelstelling van het convenant niet wordt behaald. Aan de andere kant geeft driekwart van de medewerkers aan dat zij in de afgelopen jaren meer zijn gaan werken volgens de richtlijnen voor veilig werken in de dakbedekking. 15

23 16

24 3 FYSIEKE BELASTING De tweede doelstelling van het convenant heeft betrekking op de fysieke belasting van de werknemers. Het doel was om de klachten over het houding- en bewegingsapparaat in vier jaar tijd met ten minste tien procent te verminderen. In dit hoofdstuk wordt nagegaan of deze doelstelling is behaald. 3.1 Mate van fysieke belasting Om na te kunnen gaan of de fysieke belasting onder werknemers is verminderd, is aan werknemers gevraagd in hoeverre zij aan verschillende vormen van fysieke belasting zijn blootgesteld. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van werknemers die aangeven vaak of heel vaak deze taken uit te voeren. Uit tabel 3.1 blijkt dat bijna driekwart van de werknemers dagelijks meer dan vijf keer handmatig een dakrol tilt. Ook lasten van meer dan 25 kilo wordt door ruim de helft van de werknemers vaak handmatig getild. In vergelijking met de nulmeting blijkt de blootstelling aan de verschillende vormen van fysieke belasting niet duidelijk verminderd. Alleen het handmatig tillen van lasten van meer dan 25 kilo is met twaalf procent afgenomen. Tabel 3.1 Blootstelling werknemers aan fysieke belasting (%) 2001* (n=948) 2004** (n=579) Werk waarbij veel kracht moet worden gezet Lasten van meer dan 25 kg handmatig tillen Dagelijks meer dan 5 keer handmatig dakrol tillen Met bovenlichaam langdurig in dezelfde houding werken Met bovenlichaam in een ongemakkelijke houding werken Meer keer per minuut dezelfde beweging maken/kracht zetten met armen en houden Tijdens werk bezweet of buiten adem raken Gebruik van een gereedschap of apparaat dat trillingen veroorzaakt * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Aan de werkgevers is gevraagd een inschatting te geven van de lichamelijke belasting die de werknemers bij hun werkzaamheden ondervinden. In tabel 3.2 is een overzicht gegeven van het aandeel werkgevers dat de verschillende taken als zeer belastend heeft beoordeeld. Net als in 2001 komt het gieten van een ballastlaag en het losmaken en verwijderen van oude dakbedekking naar voren als zeer belastend. 17

25 Voor de laatste bezigheid blijkt in 2004 meer dan de helft van de werkgevers van mening dat dit zeer belastend is. In vergelijking met 2001 is dit een toename van 27 procent. Ook is de werkgevers gevraagd een inschatting te geven van de lichamelijke belasting voor de verschillende functies. Net als in 2001 hebben volgens de werkgevers met name de dakdekkers te maken met zware lichamelijke belasting. Tabel 3.2 Mate lichamelijke belasting werkzaamheden volgens werkgevers (%) 2001* (n=193) Zeer belastend n.v.t. 2004** (n=168) Zeer belastend n.v.t. Het verwijderen van de ballastlaag Het losmaken en verwijderen van oude dakbedekking Het laden van bitumenresten en materialen Het schoon- en droogmaken van het dak De aanvoer van materialen Het aanbrengen van een voorsmeerlaag Het leggen van isolatiematerialen Het gieten van heet bitumen Het aanbrengen van kunststof Mechanisch bevestigen Het aanbrengen van ballast * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Aan de werknemers is ook gevraagd in hoeverre zij de verschillende werkzaamheden belastend vinden. Net als de werkgevers geven ook werknemers aan dat het gieten van een ballastlaag en het losmaken en verwijderen van oude dakbedekking zeer belastend is. In vergelijking met 2001 vinden iets minder werknemers deze beide werkzaamheden belastend. Dit is echter een kleine afname. Daarnaast is er in 2004 op een aantal werkzaamheden sprake van een kleine toename van werknemers die het werk als belastend ervaren. 18

26 Tabel 3.3 Mate lichamelijke belasting werkzaamheden volgens werknemers (%) 2001* (n=948) Zeer belastend n.v.t. 2004** (n=579) Zeer belastend n.v.t. Het verwijderen van de ballastlaag Het losmaken en verwijderen van oude dakbedekking Het laden van bitumenresten en materialen Het schoon- en droogmaken van het dak De aanvoer van materialen Het aanbrengen van een voorsmeerlaag Het leggen van isolatiematerialen Het gieten van heet bitumen Het aanbrengen van kunststof Mechanisch bevestigen Het aanbrengen van ballast * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Een vergelijking tussen werkgevers en werknemers laat zien dat werknemers het losmaken en verwijderen van oude dakbedekking zwaarder vinden dan werkgevers. Verder is het opvallend dat werkgevers werkzaamheden vaker als belastend benoemen dan werknemers. 3.2 Gezondheidsklachten Zware fysieke belasting kan leiden tot gezondheidsklachten. Nagegaan is in hoeverre er binnen de branche sprake is van gezondheidsklachten als gevolg van fysieke belasting. Aan de werkgevers is een aantal klachten voorgelegd en is gevraagd in hoeverre deze binnen hun bedrijf voorkomen. In tabel 3.4 is weergegeven welke klachten vaak of zeer vaak voorkomen volgens de werkgevers. De twee meest voorkomende klachten zijn rugklachten en last van het kniegewricht. In vergelijking met 2001 worden deze beide klachten minder vaak door werkgevers genoemd. In 2001 gaf nog negen procent van de werkgevers aan dat rugklachten (zeer) vaak voorkwamen, in 2004 is dit gedaald naar vier procent. Tevens gaf zes procent van de werkgevers in 2001 aan dat last van het kniegewricht vaak voorkwam, terwijl dit percentage in 2004 is gedaald naar drie procent. Klachten aan de nek, benen, enkels of voeten komen bij een groot deel van de werkgevers nooit voor. 19

27 Tabel 3.4 Lichamelijke klachten werknemers volgens werkgevers (%) 2001* (n=193) 2004** (n=168) Nooit (Zeer) vaak Nooit (Zeer) vaak Nekklachten Rugklachten Schouderklachten Last van polsen en/of handen Last van armen Last van kniegewricht Last van enkels en/of voeten Last van benen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, In 2004 is de werkgevers ook gevraagd of zij vinden dat in de afgelopen vier jaar de klachten van het houding- en bewegingsapparaat zijn verminderd. Van de werkgevers die deze vraag hebben beantwoord (n=135), geeft ruim de helft van de werkgevers (55%) aan dat de klachten binnen hun bedrijf inderdaad zijn verminderd. Zowel het gebruik van goed gereedschap en het belang dat werknemers hechten aan gezonde fysieke inspanning als het stimuleren van medewerkers door werkgevers spelen hier een rol. Werkgevers die de klachten niet zagen verminderen, noemen als belangrijkste oorzaak het ontbreken van het belang dat werknemers hechten aan een gezonde fysieke inspanning op het werk (38%). In tabel 3.5 is weergegeven welk aandeel van de werknemers vaak of zeer vaak last heeft van verschillende fysieke klachten. Last van de rug, het kniegewricht en de schouders worden het meest door werknemers genoemd. De benen en enkels/voeten worden ook door werknemers zelden genoemd. In vergelijking met de mening van de werkgevers geven werknemers vaker aan last te hebben van de verschillende klachten. De vraag is nu of er ten opzichte van 2001 sprake is van een vermindering van lichamelijke klachten. Uit de tabel is op te maken dat er in vergelijking met de nulmeting, op vijf van de acht klachten sprake is van een kleine toename. Relatief groot is het verschil dat wordt gevonden voor schouderklachten, in 2001 had zes procent van de werknemers hier vaak last van terwijl in 2004 twaalf procent hier last van heeft. 20

28 Tabel 3.5 Overzicht lichamelijke klachten werknemers in procenten (%) 2001* (n=948) 2004** (n=579) Nooit (Zeer) vaak Nooit (Zeer) vaak Nekklachten Rugklachten Schouderklachten Last van polsen en/of handen Last van armen Last van kniegewricht Last van enkels en/of voeten Last van benen * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Aan de werknemers is ook gevraagd of zij in de voorgaande jaren vaker last hebben gehad van de bovenstaande klachten. Ruim de helft van de werknemers (56%) geeft aan dat zij in de afgelopen jaren niet vaker last hebben gehad van genoemde klachten. Tot slot is aan de werknemers gevraagd of zij van mening zijn dat zij zelf voldoende actie ondernemen om fysieke klachten te voorkomen. De ruime meerderheid van de werknemers (89%) is van mening dat zij er voldoende aan doen om fysieke klachten tegen te gaan. Bijna driekwart van de werknemers vindt dat ook de werkgever er voldoende aan doet om klachten bij de werknemers te voorkomen. In vergelijking met 2001 is er geen sprake van een verschuivingen in de mening van de werknemers op dit punt. 3.3 Ziekteverzuim Omdat fysieke belasting kan leiden tot ziekteverzuim is aan de werkgevers gevraagd naar het verzuim binnen hun organisatie. Het gemiddelde ziekteverzuim bij de werkgevers die deze vraag hebben beantwoord (n=138) is 4,9 procent. Dit is inclusief de 31 procent van de werkgevers die melden dat zij in het afgelopen jaar geen verzuim hebben gehad. In vergelijking met de nulmeting is het verzuimpercentage bij de bedrijven gelijk gebleven, evenals het aandeel bedrijven dat geen verzuim had in het afgelopen jaar. Aan de werkgevers is verder gevraagd in hoeverre dit verzuim samenhangt met de fysieke belasting van de werknemers. Bijna de helft van de werkgevers (45%) geeft aan dat het verzuim niet het gevolg is van fysieke belasting. Volgens negen procent van de werkgevers wordt het verzuim voor meer dan de helft wel veroorzaakt door de lichamelijke belasting van de werknemers. 21

29 Als een gevolg van de klachten die in de voorgaande paragraaf zijn besproken, geven 121 werknemers aan het afgelopen jaar ziek thuis te zijn geweest (24%). In 2001 gaf 27 procent van de medewerkers aan ten gevolge van fysieke klachten thuis te zijn gebleven. Aan deze groep werknemers is gevraagd hoe lang ze thuis zijn geweest. Bijna eenderde is 1-2 weken thuis gebleven en nog eens bijna eenderde 1-4 maanden. In vergelijking met 2001 zijn er weinig verschuivingen. In 2001 is 39 procent van het verzuim meer dan een maand als gevolg van fysieke klachten, in 2004 geldt dit voor 40 procent. Alleen de categorie werknemers die 9-12 maanden ziek is geweest, is in 2004 gehalveerd. Mogelijk dat hier de Wet verbetering Poortwachter een rol speelt. Tabel 3.6 Duur ziekteverzuim werknemers in afgelopen jaar volgens werkgevers (percentages) 2001* (n=267) 2004** (n=121) Minder dan een week t/m 2 weken t/m 4 weken t/m 4 maanden t/m 8 maanden t/m 12 maanden 8 4 Weet niet 1? * Bron: onderzoek Research voor Beleid, ** Bron: onderzoek Regioplan Beleidsonderzoek, Tot slot In de inleiding is aangegeven dat er wordt gestreefd naar een vermindering van de klachten van het houding- en bewegingsapparaat met ten minste tien procent. Geconcludeerd moet worden dat de doelstelling van het convenant op dit punt niet helemaal wordt behaald. Voor de werknemers is er geen afname van de klachten gerealiseerd. Van de werknemers geeft 44 procent aan in de afgelopen jaren vaker last te hebben gehad van genoemde klachten. Wel is het ziekteverzuim onder werknemers ten gevolge van fysieke belasting licht gedaald. Vanuit het perspectief van de werkgevers lijkt de doelstelling beter behaald. Zowel rugklachten als last van het kniegewricht komen in 2004 volgens werkgevers minder vaak voor. 22

30 4 VEILIGHEID Op het gebied van veiligheid zijn binnen het convenant twee doelstellingen geformuleerd. Ten eerste moet het aantal ongevallen door vallen van hoogten in vier jaar tijd met ten minste 25 procent afnemen. Ten tweede moet het aantal bedrijfsongevallen met verzuim in vier jaar tijd met ten minste tien procent afnemen ten opzichte van de nulmeting. In dit hoofdstuk wordt nagegaan of deze doelstellingen zijn behaald. 4.1 Valongevallen In de afgelopen twaalf maanden zijn er bij dertien van de 168 werkgevers valongevallen voorgekomen. In totaal betreft het 18 valongevallen in het afgelopen jaar. In 2001 was er sprake van 22 ongevallen bij 193 werkgevers. Dat wil zeggen dat het gemiddeld aantal valongevallen in 2004 (0,1) in vergelijking met de nulmeting (0,1) nauwelijks is afgenomen. Volgens de werkgevers zijn onoplettendheid en onvoldoende beveiligende maatregelen de twee belangrijkste oorzaken van de valongevallen. Ook aan de werknemers is gevraagd of zij in de afgelopen twaalf maanden tijdens het werk van enige hoogte zijn gevallen (n=571). De ruime meerderheid van de werknemers (96%) is dit niet overkomen, 21 medewerkers zijn één keer gevallen en twee werknemers zijn meerdere keren gevallen (4%). In 2001 worden er 27 valongevallen (3%) gemeld door werknemers. Van een afname in het aantal valongevallen lijkt er dus geen sprake. Gevraagd naar de oorzaken geven ook werknemers aan dat onoplettendheid een belangrijke rol speelt bij de ongevallen. Daarnaast wordt in de categorie anders namelijk een paar keer aangeven dat gladheid een oorzaak was. 4.2 Overige bedrijfsongevallen Naast de valongevallen is aan werkgevers ook gevraagd of er nog andere ongevallen zijn voorgekomen in het afgelopen jaar. Van de 167 werkgevers geven 29 aan dat er in het bedrijf één of meerdere bedrijfsongevallen zijn geweest. In totaal gaat het om 50 bedrijfsongevallen, wat overeenkomt met 0,3 bedrijfsongeval per bedrijf. Dit is een afname ten opzichte van 2001 toen er gemiddeld 0,5 bedrijfsongevallen per bedrijf werden gemeld. In verreweg de meeste gevallen betrof het een snijverwonding (69%) of een brandwond (24%). Ook aan de werknemers is gevraagd of zij in het afgelopen jaar één of meerdere bedrijfsongevallen hebben gehad (naast eventuele valongevallen). Van de 573 respondenten die de vraag hebben beantwoord, hebben 39 werknemers in het afgelopen jaar één of meerdere bedrijfsongevallen gehad (7%). In 2001 gaf negen procent van de werknemers aan één of meerdere bedrijfsongevallen te hebben gehad. 23

31 Ook in 2004 komen de snijverwondingen het meest voor (46%), gevolgd door brandverwondingen en beknellingen (beide 15%). Daarnaast werd door 23 procent een andere oorzaak genoemd, zoals het door de rug gaan en verwondingen doordat er iets op de werknemer viel. Ook is aan de werknemers gevraagd wat de oorzaak was van het ongeval. Het meest genoemd wordt onoplettendheid (54%). Een andere oorzaak die vaak is genoemd, zijn de weersomstandigheden (hitte, wind en gladheid). Aan werkgevers en werknemers is ook gevraagd of zij de indruk hebben dat er binnen hun bedrijf het aantal ongevallen de afgelopen vier jaar is afgenomen. Van de werkgevers die te maken hadden met een ongeval, geeft tweederde aan dat zij het idee hebben dat het aantal ongevallen in de afgelopen jaren is verminderd. Met name het belang dat werknemers hech-ten aan veilig werken en de stimulans van werkgevers om veilig te werken worden als verklaring genoemd. Een ruime meerderheid van de werknemers denkt dat het aantal ongevallen in de afgelopen vier jaar is verminderd. Als belangrijkste reden hiervoor wordt het belang genoemd dat men hecht aan de veiligheid op het dak. Werknemers die niet van mening zijn dat het aantal ongevallen is gedaald, geven als belangrijkste redenen het ontbreken van gereedschappen en materialen om de veiligheid te verbeteren en ontbreken van het belang dat de werknemer er zelf aan hecht. 4.3 Ziekteverzuim Een valongeval of bedrijfsongeval hoeft niet altijd tot verzuim te leiden. Aan de werkgevers is gevraagd in hoeveel van de valongevallen er sprake is geweest van ziekteverzuim. Bij dertien werkgevers zijn er in totaal achttien valongevallen voorgekomen, waarvan er vijftien tot verzuim hebben geleid (83%). Dit percentage is nauwelijks hoger dan in 2001 toen 82 procent van de valongevallen ziekteverzuim ten gevolge had. Voor de werkgevers is ook de omvang van het verzuim weergegeven (tabel 4.1). In 2004 duurt het verzuim ten gevolge van een valongeval langer dan in Tabel 4.1 Duur van verzuim bij werkgevers door een valongeval (%) 2001 (n=15) 2004 (n=12) Minder dan een week t/m 2 weken t/m 4 weken t/m 4 maanden t/m 8 maanden 7 25 Meer dan 12 maanden

32 In totaal geven 29 werkgevers aan in het afgelopen jaar gezamenlijk vijftig bedrijfsongevallen te hebben gehad. Deze bedrijfsongevallen hebben in 27 gevallen tot ziekteverzuim geleid (54%). In 2001 leidde 49 procent van de bedrijfsongevallen tot ziekteverzuim. De aantallen zijn echter te gering om verregaande conclusies aan te verbinden. Ook voor de bedrijfsongevallen is weergegeven wat de omvang van het ziekteverzuim is. In 2004 is het verzuim ten gevolge van een bedrijfsongeval korter dan in Tabel 4.2 Duur van verzuim bij werkgevers door een bedrijfsongeval (%) 2001 (n=21) 2004 (n=19) Minder dan een week t/m 2 weken t/m 4 weken t/m 4 maanden 24-5 t/m 8 maanden 5 5 In totaal hebben 23 werknemers een valongeval gehad. Ten gevolge van dit valongeval hebben elf werknemers (48%) zich ziek moeten melden. In 2001 heeft een kwart van de werknemers die een valongeval hebben gehad, zich ziek gemeld. In tabel 4.3 is de duur van het verzuim weergegeven. In 2001 duurt bijna driekwart van het verzuim (71%) twee weken of minder. In 2004 neemt het verzuim gemiddeld meer tijd in beslag. Tabel 4.3 Duur van verzuim volgens werknemers door een valongeval (%) 2001 (n=8) 2004 (n=11) Minder dan een week t/m 2 weken t/m 4 weken t/m 4 maanden t/m 8 maanden 7 9 Meer dan 8 maanden - 9 Ook voor de overige bedrijfsongevallen is nagegaan of deze tot verzuim hebben geleid. Van de 39 medewerkers die in 2004 een bedrijfsongeval hebben gehad, geven zeventien werknemers aan dat zij zich hierna ziek hebben moeten melden. De duur van het verzuim is voor deze bedrijfsongevallen in tabel 4.4 opgenomen. 25

33 Tabel 4.4 Duur van verzuim volgens werknemers door een bedrijfsongeval (%) 2001 (n=40) 2004 (n=17) Minder dan een week t/m 2 weken t/m 4 weken t/m 4 maanden t/m 8 maanden Tot slot Wat betreft de realisatie van de doelstellingen van het convenant is het de vraag of het aantal valongevallen en bedrijfsongevallen dat gepaard ging met verzuim in de afgelopen jaren is afgenomen. In algemene zin kan worden gesteld dat het aantal valongevallen niet lijkt te zijn afgenomen. Voor de overige bedrijfsongevallen is er voor zowel werkgevers als werknemers sprake van een lichte afname. Op grond van de bevindingen uit deze eindmeting is het echter moeilijk hierover harde uitspraken te doen. Het aantal ongevallen is dusdanig klein dat het niet (statistisch) verantwoord is op grond hiervan vergaande conclusies ten aanzien van de doelstellingen te trekken. Naast de melding van werkgevers en werknemers over ongevallen op de werkplek, is er een andere bron van informatie welke inzicht geeft in de omvang van het aantal ongevallen. In de afgelopen drie jaar heeft Stichting Arbouw een overzicht gepubliceerd van de arbeidsongevallen in de bouw. Helaas maakt de Arbouw voor dakdekkers geen onderscheid tussen valongevallen en bedrijfsongevallen. Daarnaast blijft onduidelijk welk deel van de ongevallen van dakdekkers arbeidsgerelateerd is. Voor de totale bouw is dit gemiddeld 65 procent van de (bedrijfs)ongevallen. Het aandeel arbeidsgerelateerd is voor de bouw over de periode stabiel. Als we dit percentage toepassen op de cijfers van de Stichting Arbouw voor dakdekkers dan ontstaat een beeld zoals weergegeven in tabel 4.5. Met de aangegeven kanttekeningen in het achterhoofd, kan worden geconcludeerd dat er in de periode sprake is van een afname van het aantal (bedrijfs)ongevallen. Tabel 4.5 Werknemers met één of meer (bedijfs)ongevallen het afgelopen jaar (percentage) 2001 (n=177) 2002 (n=106) 2003 (n=92) Ongevallen dakdekkers (BITU-totaal) 14,1 10,4 8,7 Inschatting (65%) arbeidsgerelateerde ongevallen dakdekkers (BITU) 9,2 6,8 5,7 Bron: Arbeidsongevallen in de bouw 2001, 2002, Arbouw; Berekening Regioplan. 26