Hoofdstuk 6 Coprofagie bij de mensapen
|
|
- Christian Mulder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoofdstuk 6 Coprofagie bij de mensapen Grimm, P.J. (2013). Over walging & evolutie. / Copyright 2013 PJ Grimm Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken (CC-BY-NC-ND) De gebruiker mag het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven onder de volgende voorwaarden: Naamsvermelding - de gebruiker dient bij het werk de door de maker aangegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat zij daarmee instemmen met zijn werk of zijn gebruik van het werk). Niet-commercieel - De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Geen Afgeleide werken - De gebruiker mag het werk niet bewerken. Onder geen beding worden volgende rechten door de licentie-overeenkomst in het gedrang gebracht: het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet. De morele rechten van de auteur. Let op Bij hergebruik of verspreiding dient de gebruiker de licentievoorwaarden van dit werk kenbaar te maken aan derden.
2 Hoofdstuk 6 Coprofagie bij de mensapen Zonder naar de mensapen te kijken, valt het menselijk doen en laten niet te begrijpen. Gorilla Coprofagie komt frequent voor bij de gorillasoorten en is met een beetje geluk een gebeurtenis die bijblijft van het dierentuinbezoek. De gorilla bezit een goed ontwikkelde dikke darm, toegelegd op het fermenteren van cellulose en andere onverteerbare koolhydraten uit de bladeren die hij eet. Daarmee lijkt het eten van feces bij deze mensachtige dezelfde functie te dienen als bij veel andere vezeleters, maar hier staat het één en ander tegenover
3 De gorilla is een erg groot dier en zou daarom een redelijk efficiënte digestie moeten kennen, en hij eet niet eenzijdig. De gorilla leeft van meerdere soorten bladeren en vult zijn dieet aan met plantaardig materiaal dat beter verteerbaar is, vooral fruit dat bij overvloed het dieet gaat domineren. Verder haalt de gorilla proteïnen en ijzer uit insecten en zo nodig eet hij grond om mineralen en heilzame stoffen binnen te krijgen (geofagie). Tel daarbij op dat de gorilla heel wat meer tijd aan eten besteedt dan aan bewegen, en coprofagie ligt al minder voor de hand. Dian Fossey heeft er het volgende over geschreven: 3-10 Bij gorilla s van alle leeftijden en beide seksen is het eten van de eigen mest waargenomen en, in mindere mate, de mest van andere gorilla s. Coprofagie is het waarschijnlijkst tijdens aanhoudende periodes van dagrust gedurende het regenseizoen, wanneer de tijd die aan eten en reizen wordt gespendeerd minimaal is. De dieren verplaatsen hun achterste iets om hun behoefte in één hand op te vangen voordat deze de grond raakt. Vervolgens bijten ze in de drol en smakken tijdens het kauwen smaakvol met hun lippen. ( ) Er wordt gedacht dat coprofagie bij gorilla s dient om het dieet aan te vullen, mogelijk door het voorste gedeelte van het spijsverteringsstelsel te voorzien van vitamines, zoals vitamine B12, die in de dikke darm gesynthetiseerd worden. Pongo De Aziatische orang-oetan leidt, net als de gorilla, een rustig leven en bezit, net als de gorilla, een ontwikkelde dikke darm, inclusief een darmflora die uit lastige vezels energie wint en belangrijke nutriënten. Wel is de blinde darm van de orang-oetan minder volumineus en neemt de dunne darm in verhouding meer ruimte in. Qua postuur is de orang-oetan een slag kleiner Orang-oetans kennen een gevarieerd dieet en passen zich gemakkelijk aan, aan fluctuaties in het voedselaanbod. De Aziatische mensaap eet honderden soorten bladeren, tientallen soorten fruit en allerlei ander plantaardig materiaal, waaronder bloemen en zaden; verder eet de orang-oetan insecten en honing; daarnaast komt soms het eten van grond voor om mineralen te winnen of als zelfmedicatie. De Aziatische mensaap lijkt vaker dan de gorilla een beroep te doen op voeding die zich laat verteren en niet alleen fermenteren en op bronnen van proteïnen. Verder vertrouwt de orang-oetan bij schaarste niet uitsluitend op lastige vezels en hun sappen, maar ook op de vetreserves die hij opbouwt in betere tijden. Ten slotte is bij Pongo heel incidenteel het eten van vlees waargenomen, zelfgevangen of vers gevonden. 48
4 Dierlijk voedsel bevat kant-en-klare vitamines B en K en geldt als een hoogwaardige bron van proteïnen, verteerbare koolhydraten en in variabele mate vetten De verschillen tussen Pongo en Gorilla suggereren dat coprofagie bij Pongo minder noodzakelijk is. Over de frequentie van coprofagie in het wild is vrijwel niets bekend, maar in gevangenschap komt het gedrag bij orang-oetans zelden voor en wordt als abnormaal beschouwd en het gevolg van emotionele verwaarlozing, gebrekkige voeding en verveling. 23 De variatie aan parasieten in de feces van orang-oetans is kleiner dan bij de gorilla s, wat erop wijst dat de Aziatische mensaap er beter in slaagt parasieten te mijden. Maar goed ook, want in dierentuinen lijken orang-oetans vatbaarder voor fatale infecties met de rondworm Strongyloides stercoralis die zich via feces verspreidt. Verder ziet het type witte bloedcel (de eosinofiele granulocyt) dat de strijd aanbindt met rondwormen en andere macroparasieten er bij de orang-oetan iets anders uit dan bij chimpansees en mensen, maar de cel verschilt wezenlijk van die bij de gorilla s Binnen het maagdarmstelsel van de orang-oetan neemt de dunne darm veel volume in, in elk geval meer dan bij de gorilla. Maar de gorilla heeft weer een groter lichaam, zodat de feitelijke lengte van de dunne darm vergelijkbaar is. Toch, als de dunne darm van Pongo actiever stoffen absorbeert, omdat bij Pongo vertering veel belangrijker is dan fermentatie, dan is zijn lange dunne darm, in combinatie met een ongeslepen afweer en een traag transport van voedsel (na een kort verblijf in de maag), zonder meer een zwakke schakel. Het infectiegevaar bij coprofagie is dan groter. 27 Een alternatieve of parallelle verklaring voor de zwakkere weerstand van de orang-oetan is dat de mensaap bijna heel zijn leven doorbrengt in de bomen, waardoor hij weinig te maken heeft met ziektekiemen en parasieten die gedijen in de grond of in de uitwerpselen die er liggen. Gorilla s brengen juist veel tijd op de bodem door, waar ze doorgaans hun nest bouwen. Deze interpretatie wint aan kracht als we kijken naar de gibbons, die ook het grootste deel van hun leven in de bomen spenderen, een orang-oetenachtig dieet volgen en coprofagie lijken te mijden. Gibbons zijn genetisch meer mensaap dan aap en hun leefgebied overlapt met dat van de orang-oetans. De brulapen van het Amazonegebied maken om daarmee een exotischer voorbeeld. Brulapen leven in de bomen, bezitten weinig weerstand tegen wormen, laten weinig wormen achter in hun uitwerpselen, kennen zowel een breed dieet als fermentatie van bladeren in de achterdarmen en doen niet aan coprofagie. Bovendien defeceert de rode 49
5 brulaap alleen op die plekken in zijn gebied, waar hij niet slaapt of eet of regelmatig doorheen reist Misschien is verder de tolerantie voor plantaardige gifstoffen iets om bij stil te staan, zoals tannines die dodelijk zijn voor verschillende pathogene bacteriën en de ontwikkeling tegengaan van parasitaire wormen. Gorilla s bijvoorbeeld eten tanninerijke planten om van diarree te genezen. Orang-oetans verdragen tannines minder goed, maar hiertegenover staat dat zij een eigen repertoire aan medicinale planten verkennen, zoals wel meer gewervelde en ongewervelde dieren. Bovendien zou ziekte het smaakgevoel kunnen moduleren Nog een verklaring voor de relatieve kwetsbaarheid van de orang-oetan is zijn solitaire bestaan. Dit is een beetje kort door de bocht, want de Aziatische mensapen zijn niet strikt solitair en hebben door hun promiscuïteit waarschijnlijk meer risicovolle contacten met vreemdelingen dan de gorilla s die in harems leven. De promiscue levensstijl van de orangoetan wordt weerspiegeld in het grote aantal witte bloedcellen dat circuleert in zijn systeem, bedoeld om nieuwe gevaren met maximale kracht te verwelkomen Wel betekent het kleine vaste gezelschap bij de gorilla, dat wanneer één lid een parasiet of ziektekiem oploopt, de rest dit waarschijnlijk ook doet, zodat de weerstand van de complete club stapsgewijs bijleert. Bij het nu en dan ontmoeten van vrienden en vooral vreemdelingen het sociale leven van de orang-oetan verloopt het bijleren niet zo consequent of gedoseerd De gangbare verklaring voor de pseudosolitaire levensstijl van orang-oetans is overigens dat de mensapen er minder voedsel per oppervlak oerwoud door hoeven te delen, wat de kans op schaarste verkleint. Hoe rijker het voedselaanbod, hoe onaantrekkelijker coprofagie wordt. 39 Pan Van de mensapen staan de chimpansee (Pan troglodytes) en de bonobo (Pan paniscus) het dichtst bij de mens, en niet alleen genetisch. 40 Chimpansees eten vooral fruit, maar allerlei groenvoer is welkom, het liefst arm aan onverteerbare vezels en rijk aan proteïnen, verteerbare suikers en eventueel vetten. Verder op het menu staan insecten en hun producten, zoals honing, gal en termietenklei. Chimpansees eten vlees en ze jagen om dit te verkrijgen, alleen of in groepen. Ten slotte kunnen extra mineralen en andere nuttige stoffen worden verworven via geofagie Vergeleken met de gorilla en de orang-oetan, is de chimpansee niet goed in het verwerken van cellulose, hoewel hij microben huisvest die gespecialiseerd zijn in fermentatie. Ook is de dikke darm van de chimpansee minder ontwikkeld, terwijl de dunne darm relatief volumineus 50
6 is, een teken dat Pan het meer moet hebben van lichaamseigen verteringprocessen. Pansoorten houden hun voedsel minder lang in de achterdarmen vast dan de andere mensapen en een maaltijd met lastige vezels wordt juist versneld uitgescheiden om plaats te maken voor beter verteerbaar voedsel, net als bij ons gebeurt. Chimpansees lijken met tannines iets meer moeite te hebben dan gorilla s, al gebruiken ze soms tanninerijke planten tegen infecties. De chimpansee brengt veel tijd door in de bomen, bouwt het liefst daar zijn nest, maar komt geregeld op de grond. Ten slotte kennen chimpansees, minder dan mensen, maar meer dan de andere mensapen, een druk sociaal leven dat een hoop snelle energie vergt. Fermentatie kost juist tijd en vraagt rust Al met al zouden chimpansees niet zo op coprofagie aangewezen mogen zijn als de gorilla s. Jane Goodall heeft er dit over geschreven: 52 Coprofagie komt slechts zelden voor in Gombe. Bij één volwassen vrouw, Pallas, werd het eten van de eigen feces vaak waargenomen, (van 1971 tot haar dood in 1982), gewoonlijk wanneer ze diarree had. Voor het grootste deel plukte ze er het onverteerde voedsel tussenuit, zoals vruchten en zaden, en at ze dat op. Haar kinderen aten, na dit ingespannen te hebben aangezien, soms zelf ook een beetje. Eén jong mannetje, Frodo, werd vijf keer in één maand gezien tijdens het eten van zijn feces (twee keer at hij de volledige stoelgang); toen staakte hij de gewoonte. Gedurende één droog seizoen (1981) steeg het aantal observaties van coprofagie plotseling toen zes individuen dit gedrag gingen vertonen (vier van hen meerdere keren). Telkens ging het om het eten van onverteerde voedselresten. Toen de erg oude vrouw Flo niet langer in staat bleek om in dikgestamde bomen te klimmen of ver te reizen, plukte ze soms voedselresten uit haar eigen feces en die van anderen. Haar jonge zoon imiteerde dit gedrag. Of de dood van chimpansee Pallas (door ziekte) verband hield met haar coprofagie is niet te zeggen, maar de chronische diarree impliceert een slecht functionerende spijsvertering. De jonge Frodo lijkt zijn feces enige tijd als een aantrekkelijke en smaakvolle voedingsbron te hebben beschouwd (een anale fase?), maar de plotselinge stop verraadt het tot stand komen van smaakaversie, meestal te wijten aan ziekte of misselijkheid. 53 De coprofagie in het droge seizoen functioneerde waarschijnlijk als een noodzakelijke, incidentele aanvulling op het dieet vanwege schaarste aan bepaalde belangrijke of geliefde voeding. Het coprofage gedrag van Goodalls zes individuen is vergelijkbaar met dat gerapporteerd in een artikel van chimpansees die de zaden van Dialium-vruchten uit hun feces visten en opaten toen het fruit zelf schaars was geworden, maar een enkele keer hun hele 51
7 drol opvingen en oppeuzelden. Een andere en oudere waarneming gaat over savannechimpansees die kevers aten uit olifantenmest De oude vrouw Flo ging tot coprofagie over omdat veel voedsel voor haar onbereikbaar was geworden en er dus gaten vielen in haar dieet. Ergens anders in Goodalls werk wordt een oud mannetje beschreven dat onverteerde vleesresten opat uit zijn eigen feces, met vooruitzicht opgevangen op een blad in zijn hand. Vlees wordt normaal trouwens volledig verteerd door chimpansees. In Burger s Zoo heb ik één bejaarde chimpansee bij meerdere bezoeken betrapt op coprofagie in de namiddag, maar het gedrag kwam bij de chimpanseekolonie van die dierentuin sowieso vaak voor De neiging van jonge chimpansees om hun rolmodellen na te apen, legt een extra risico van poep eten bloot en Goodall brengt dit na-apen in verband met latere darminfecties bij de kinderen. 58 Soms gaat coprofagie samen met de opwinding van de jacht, waarbij de feces van de prooi centraal staan. Één observatie betreft een chimpansee die zijn vinger herhaaldelijk in de anus van een dode colobusaap prikt en daarna met smaak aflikt. Een andere observatie gaat over een chimpansee die een spoor van stressdiarree oplikt, achtergelaten door een op de vlucht geslagen baviaan. Dit soort coprofagie ligt in het verlengde van het eten van de voedzame volle darmen van de prooi, een gewoonte die vast niet alle, maar zonder twijfel veel roofdieren eigen is
WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA
WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen, schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien. Vooral
Nadere informatieDE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA
DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien!
Nadere informatieinhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7.
Apen inhoud. Apen 3. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo 0 6. Ollie de orang oetan 7. Filmpjes 4 Pluskaarten 5 Bronnen en foto s 7 Colofon en voorwaarden 8
Nadere informatieDE ORANG OETAN. Bosmens
DE ORANG OETAN Bosmens Sommige mensen hebben last van hoogtevrees. Dit langharige bosmens heeft het omgekeerde. Hoog in de bomen van het tropische regenwoud zoekt hij naar rijp fruit om te eten. Hij komt
Nadere informatieSpijsvertering. Voorwoord. Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering.
Spijsvertering Voorwoord Mijn spreekbeurt gaat over de reis van het voedsel. Met een moeilijk woord heet dat Spijsvertering. Spijsvertering betekent: "Het verteren van het voedsel tot stoffen die door
Nadere informatieOVER CHIMPANSEES LENGTE
OVER CHIMPANSEES Wil je graag iets weten over chimpansees? Hier vind je van alles over hun! Handig voor als je bijvoorbeeld iets over ze wilt vertellen op school, een spreekbeurt wilt houden of een werkstuk
Nadere informatieVerteren en fermenteren. havo/vwo 3-4
Verteren en fermenteren havo/vwo 3-4 Bij onze spijsvertering en voedselproductie spelen microben een belangrijke rol. Het gebruik van microben om voedsel te maken, heet fermentatie. Veel van ons eten en
Nadere informatieSPEURTOCHT THEMA APEN. voor onderbouw VO
THEMA APEN SPEURTOCHT voor onderbouw VO Deze speurtocht gaat over zes apensoorten in Burgers Zoo. Vraag 1 en 2 zijn algemeen: vergelijkende vragen, die je bij elk verblijf opnieuw moet beantwoorden. De
Nadere informatieSamenvatting Biologie H7 Biologie Eten
Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende
Nadere informatieVoedsel. kweek, productie en vertering. mbo
Voedsel kweek, productie en vertering mbo Microben en voedsel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de landbouw worden voedselgewassen constant bedreigd door ziekteverwekkers. Maar zonder microben
Nadere informatieWij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:
Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten
Nadere informatieWat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars
ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars
Nadere informatieVerschillende eters vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 July 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62452 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Apenheul Geschiedenis Apenheul ging voor het eerst open in 1971. Het eerste en enige park ter wereld waar apen vrij in het bos leefden en vrij tussen de bezoekers konden lopen. Het begon met wolapen, slingerapen
Nadere informatieLezing Rijpaardenfokvereniging Limburg
Lezing Rijpaardenfokvereniging Limburg Bijzonderheden spijsvertering paard Het paard: Produceert voortdurend maagzuur Is een lange duureter Heeft een zeer kleine maag Heeft relatief weinig zetmeelsplitsende
Nadere informatieVoedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatieBonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle
Bonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle Zo krijg jij je darmen ond der controle Gedaan met die prikkelbare darmen Katjaa Callens Copyright 2009. Alle rechten voorbehouden. www.wegmetdiekilos.com
Nadere informatieColofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid
Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)
Nadere informatieThema 3 Voeding en je lichaam
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 3 Voeding en je lichaam Samenvatting Voeding en je lichaam Je lichaam heeft voedingsstoffen nodig. Die zitten in ons eten en drinken. Voedsel en vocht zijn
Nadere informatieVoeding. Bevroren voedsel Pas op met wortelen en bieten. Bewaar ze vorstvrij want. Jonge paarden en krachtvoer
Voeding 1. Schimmelvrij hooi Strooi bij het opslaan van het hooi telkens wat keukenzout tussen de balen, de paarden vinden dit lekker, het beschermt tegen schimmels en het haalt nog wat vocht uit het hooi.
Nadere informatieMijn hond of kat heeft darmproblemen
TROVET Intestinal Support, voedingssupplement voor het gericht aanpakken van darmproblemen bij hond en kat Mijn hond of kat heeft darmproblemen wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding De dierenarts
Nadere informatieVerschillende eters vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62401
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 09 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62401 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieVerschillende eters hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 26 October 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62553 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatiePlanten en de mens vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62376 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie28-9-2014. Inhoud. Voeding en leefstijl bij en na kanker. 1. Voeding van vroeger tot nu. 1. Voeding van vroeger tot nu. 2.
Voeding en leefstijl bij en na kanker Malu van Geel Inhoud 1. Voeding van vroeger tot nu 2. Voeding en kanker 3. Aanbevelingen 4. Veel gestelde vragen 1. Voeding van vroeger tot nu 1 Hippocrates Laat voeding
Nadere informatieVoedingsadviezen na een Whipple-operatie
Voedingsadviezen na een Whipple-operatie Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 1127 Inleiding U heeft een Whipple-operatie gehad waarbij (een deel van) uw alvleesklier is verwijderd. Na de operatie
Nadere informatieBoekverslag door Anoniem 860 woorden 16 april Samenvatting Hoofdstuk 2 Voeding en vertering
https://www.scholieren.com/verslag/106187 Boekverslag door Anoniem 860 woorden 16 april 2017 Samenvatting Hoofdstuk 2 Voeding en vertering Pagina {PAGENO} van {nb} Vak Biologie 6.5 7 keer beoordeeld 2.1
Nadere informatieSporen opsnorren docentenhandleiding
Sporen opsnorren docentenhandleiding Doelgroep: VMBO onderbouw Doelen: leerlingen: - Leren diersporen herkennen - Ontdekken dat diersporen overal om ons heen te vinden zijn - Leren voedingssporen te onderscheiden
Nadere informatieSlinger rond als een aap!
Auteur Elena Smallenbroek Laatst gewijzigd 10 April 2013 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/38265 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk
Boekverslag door V. 1256 woorden 11 april 2006 6.4 729 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Inleiding Groep van het dierenrijk Hoe is de koala opgebouwd? Waar leeft de koala? Welke leefgewoonte heeft
Nadere informatieWe zullen wentelteefjes maken!
Bijna dagelijks wordt er in een gezin brood gekocht. Soms is het brood van de vorige dag nog niet helemaal opgegeten maar al wel een beetje uitgedroogd. Wat kun je zoal doen met uitgedroogde broodsneden?...
Nadere informatiePanter. Ook wel luipaard genoemd
Panter Ook wel luipaard genoemd Een katachtige die je niet moet verwarren met het jachtluipaard, ofwel de cheeta, want dat is weer een andere soort kat. Een grote, gevlekte kat Deze snelle kat is een stuk
Nadere informatieVerschillende eters vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/73578
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 April 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73578 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieMaak een feestmaaltijd voor de dieren in het bos. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar
Maak een feestmaaltijd voor de dieren in het bos. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar Benodigde materialen Knuffels of plaatjes van: een vos een konijn een eekhoorn een egel 4 etensborden 4 (linnen) tasjes
Nadere informatieNaam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken
Naam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken Wat zijn voedingsstoffen Voedingsstoffen zijn stoffen die je nodig hebt om te lopen, te denken enz. Er zijn 6 soorten voedingsstoffen. 1. eiwitten (vlees, peulvruchten.
Nadere informatieVOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS
VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Deze informatie is bestemd voor patiënten die bekend zijn met chronische darmontstekingen. De meest bekende zijn: de ziekte van Crohn
Nadere informatieWerkstuk Biologie De aap
Werkstuk Biologie De aap Werkstuk door een scholier 1951 woorden 29 oktober 2006 5,9 258 keer beoordeeld Vak Biologie Werkstuk van Kim onderwerp: Apen Inleiding: 1. Waarom ik het onderwerp gekozen heb.
Nadere informatie7. Het gebit De bouw van het gebit Tanden en kiezen noem je gebitselementen. kroon. wortel
Samenvatting biologie voeding en vertering 5tm9 5 eerlijk zullen we alles delen Ondervoeding Vooral in ontwikkelingslanden Oorzaken - Doordat er geen voedsel is - Doordat ze niet genoeg voedsel kunnen
Nadere informatieVOEDING. groep 8 / brugklas VO
groep 8 / brugklas VO VOEDING Volg in het dierenpark de genummerde routepijlen, dan kom je de diersoorten, waar de vragen betrekking op hebben, in de juiste volgorde tegen. 1. Volwassen ZWARTVOETPINGUÏNS
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 2
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2 Samenvatting door L. 718 woorden 5 maart 2016 7,9 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Voedingsstoffen à stoffen die je lijf nodig heeft Voedingsmiddelen
Nadere informatieProwise Presenter (online digibordsoftware)
Prowise Presenter (online digibordsoftware) Kevin Van Eenoo november 2015 COPYRIGHT Niets uit dit werk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband,
Nadere informatieHAVER APPELVEZEL VEZELS UIT 6 NATUURLIJKE BRONNEN CITRUS WITLOF MAIS HAVER SOJA
HAVER APPELVEZEL CITRUS VEZELS UIT 6 NATUURLIJKE BRONNEN APPEL HAVER WITLOF SOJA MAIS WAT ZIJN VEZELS? Als essentieel onderdeel van een evenwichtig dieet helpen vezels uw spijsverteringssysteem in goede
Nadere informatieSamenvatting Biologie Voeding en vertering
Samenvatting Biologie Voeding en vertering Samenvatting door een scholier 1402 woorden 8 november 2009 6 24 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Voeding en vertering. 1.Voedingsmiddelen
Nadere informatieApen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7.
Apen Inhoud 1. Orang-oetan 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apengeluiden Orang-oetan Orang-oetans zijn zeldzame maar ook schuwe apen die alleen voorkomen
Nadere informatieVerschillende eters vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 23 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63321 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieGezonde voeding bij ouderen. Door Ann Van Hoye, diëtiste
Gezonde voeding bij ouderen Door Ann Van Hoye, diëtiste Op het menu Voedingsbehoefte Gezonde voeding Het leven start bij water Smaak Ondervoeding Voedselinfectie Voedingsbehoefte Voedingsbehoefte Basaal
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Spijsvertering NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de
Nadere informatieSpijsverteringsstelsel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/88213
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/88213 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieTHEMA 2 ALLES WAT LEEFT. LES 1 Lunchtrommel in de ruimte. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Voedsel in de ruimte en op aarde
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 2 ALLES WAT LEEFT LES 1 Lunchtrommel in de ruimte Deze les gaat over: Voedsel in de ruimte en op aarde Bij dit thema horen ook: Les 2 Lunchtrommel op aarde
Nadere informatieDe filosofie van het voeren
Terug naar Voorwoord Terug naar Inhoudsopgave Verder naar volgende hoofdstuk De filosofie van het voeren Inhoudsopgave van dit hoofdstuk: Het algehele beeld Hoe voeding in de Natuur er uit zou zien...
Nadere informatieMitochondriële ziekten Spijsvertering
Mitochondriële ziekten Spijsvertering Deze folder maakt deel uit van een serie over mitochondriële aandoeningen. In deze folder leest u meer over de spijsvertering en de spijsverteringsorganen. Inleiding
Nadere informatieVitamine B12 Brood Glucose Biefstuk Fruitsap Proteïnen Kiwi Zetmeel Calcium Broccoli
Toetsvragen voedingsleer 1. Voedingsmiddel of voedingsstof? Kruis het juiste antwoord aan! Voedingsmiddel Voedingsstof Vitamine B12 Brood Glucose Biefstuk Fruitsap Proteïnen Kiwi Zetmeel Calcium Broccoli
Nadere informatieAls je wil ontgiften is het toch het beste om te starten met het grotere werk.
Rag: Hoe kan ik het beste detoxen? Als je wil ontgiften is het toch het beste om te starten met het grotere werk. Natuurlijk kan je 1 x per week een zuiverende dag inlassen Ik adviseer dan om een dag op
Nadere informatieLeefregels voor. Gezond blijven. KBO Bernadette Helmond. 23 april 2014
Leefregels voor Gezond blijven KBO Bernadette Helmond 23 april 2014 1 Senioren leven ongezonder dan 10 jaar geleden - Drinken meer - Roken (vrouwen) - Bewegen minder - Overgewicht - Eenzijdig eten 2 Leefregels
Nadere informatieVoedingsstoffen. Green Science CITAVERDE. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/81652
Auteur Green Science CITAVERDE Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 september 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/81652 Dit lesmateriaal is gemaakt met
Nadere informatieGezonde voeding. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? De betekenis van eten voor mensen. Gezonde voeding
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over gezonde voeding. Nu vraag je je misschien af wat dit met de horeca te maken heeft. Gasten komen toch naar een horecabedrijf om lekker te eten en toch niet
Nadere informatieEten en verteren. Bovenbouw primair onderwijs
Eten en verteren Bovenbouw primair onderwijs Als je de wereld van héél dichtbij bekijkt, gaat er een nieuwe voor je open. Mooier en bijzonderder dan je je ooit hebt kunnen voorstellen. Welkom in Micropia.
Nadere informatiegezichtsuitdrukkingen van chimpansees
Chimpansee portfolio Chimpansees behoren met orang-oetangs, gorilla s en bonobo s tot de familie van de mensapen. Zij zijn onze naaste levende verwanten. We zien hen doorgaans als schattige, ondeugende
Nadere informatieDEEL 7. VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten. Bacteriën
DEEL 7 VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten Bacteriën Een bacterie is eigenlijk het kleinste levende wezentje op aarde. Ze zijn verschrikkelijk klein: een duizendste van een millimeter groot.
Nadere informatieWOLF. Huilend roofdier
WOLF Huilend roofdier Wolven hebben vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die haar oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes
Nadere informatieHier toch enkele nuttige inlichtingen over voedsel: Geurverwekkend voedsel - ajuin - look - vis - sommige specerijen - paprika
Na de heelkundige ingreep moet u geen speciaal dieet volgen, want een stoma hebben is geen ziekte. Alleen diegenen die om de een of andere reden reeds voor de operatie op dieet stonden (bvb. diabetes,
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Foodtrends 2017, wat willen we nu echt? Foodtrends 2017, het gaat de goede kant op, we worden bewuster en zien dat voeding de basis van ons zijn is, dat de juiste voeding ziekten kan genezen en voorkomen.
Nadere informatie(Risico op) ondervoeding
(Risico op) ondervoeding Op oudere leeftijd is het soms lastig om regelmatig, gezond en voldoende te eten. Dit kan uiteindelijk leiden tot een verminderde voedingstoestand en zelfs ondervoeding. Dit komt
Nadere informatieHoofdstuk 7.2. Taboes, kadavers en het maagdarmstelsel
Hoofdstuk 7.2. Taboes, kadavers en het maagdarmstelsel Grimm, P.J. (2013). Over walging & evolutie. /www.pjgrimm.org/ Copyright 2013 PJ Grimm Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken (CC-BY-NC-ND)
Nadere informatieAARDAPPELS. voedzaam & veelzijdig
KENNIS PLATFORM AARDAPPELS AARDAPPELS voedzaam & veelzijdig Deze brochure is voor diëtisten en andere gezondheidsprofessionals en bevat praktische informatie over de voedingswaarde van aardappels en de
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatieNoten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon
Noten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon Noten, rozijnen, gedroogde pruimen en andere gedroogde zuidvruchten bevatten veel gezonde vetten, vezels, vitamines en mineralen. Uit
Nadere informatieDE WOLF. Huilend roofdier
DE WOLF Huilend roofdier De wolf heeft vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes
Nadere informatieSpoelwormen leven in de darmen van honden en katten.
Darmparasieten komen zowel bij honden als bij katten zeer regelmatig voor. De vaakst voorkomende besmettingen zijn die met spoelwormen en lintwormen. Af en toe zien we ook infecties met giardia. Ook aan
Nadere informatieL E E FTI J D GE W I C HT L E NGTE L ATI J NS E NAAM
OVE R CHIM P ANSE E S Alle belangrijke dingen over het leven, het gedrag, het dieet en nog meer over chimpansees, hebben wij hier voor jou op een rijtje gezet. Je kunt dit gebruiken voor bijvoorbeeld werkstukken
Nadere informatieSpijsverteringsstelsel vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/63342
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 december 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/63342 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieWat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars
ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars
Nadere informatieeten en verteren proefexemplaar bovenbouw primair onderwijs
eten en verteren proefexemplaar bovenbouw primair onderwijs Als je de wereld van héél dichtbij bekijkt, gaat er een nieuwe voor je open. Mooier en bijzonderder dan je je ooit hebt kunnen voorstellen. Welkom
Nadere informatieKijk je mee? Oerwoud. 2006, Parasol N.V. België
Kijk je mee? Oerwoud 2006, Parasol N.V. België Pag. 2 Inhoudsopgave In het oerwoud 3 De luiaard 4 De toekan 5 De jaguar 6 De leguaan 7 De tapir 8 De papegaai 9 De aap 10 De adder 11 Lianen 12 Woordenlijst
Nadere informatieDr. Ronald Jan Corbee
Voeding voor fretten Dr. Ronald Jan Corbee Dierenarts, specialist diervoeding Anatomie Carnivoor Gebit (34 elementen I3/3 C1/1 P3/3 M1/2) Maagdarmkanaal extreem kort (0,5x kat) Geen blinde darm, korte
Nadere informatieMoeten mensen er echt mee leren leven of... zou het ook aan onze voeding kunnen liggen?
Darmklachten zijn een steeds vaker voorkomend probleem. Ondanks de toename van het aantal klachten is er nog steeds geen passende oplossing gevonden voor het probleem. In mijn praktijk Detoxenzo kloppen
Nadere informatieSpijsvertering. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Anne Warmink 13 september 2018 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/98451 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieEnergie op je bord, voedsel tegen vermoeidheid In de herfst worden we sneller moe dan in het warme seizoen. Welke producten verlossen ons van de
Energie op je bord, voedsel tegen vermoeidheid In de herfst worden we sneller moe dan in het warme seizoen. Welke producten verlossen ons van de vermoeidheid? Gezond eten, wil niet enkel zeggen voedsel
Nadere informatiePak voor de activiteit Hoe eten astronauten? de foto van de etende astronaut uit de bijlage.
Mensen in de ruimte GROEP 5-6 58 50 minuten 1 en 23 Pak voor de activiteit Hoe eten astronauten? de foto van de etende astronaut uit de bijlage. De leerling: weet dat voedsel in de ruimte gaat zweven weet
Nadere informatieKOMODOVARAAN. Door: Jade Boezer
KOMODOVARAAN Door: Jade Boezer 1 Voorwoord Mijn werkstuk gaat over Komodovaranen. Ik doe het erover omdat ik een onderwerp zocht voor mijn werkstuk en nog niets over Komodovaranen wist. Toen ik aan het
Nadere informatieTHEMA 2 ALLES WAT LEEFT. LES 2 Exoten in Nederland. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Exotische dieren die in Nederland leven
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 2 ALLES WAT LEEFT LES 2 Exoten in Nederland Deze les gaat over: Exotische dieren die in Nederland leven Bij dit thema horen ook: Les 1 Ecosystemen en voedselketens
Nadere informatieSerie reptielen Mississippi modderschildpad
Serie reptielen Mississippi modderschildpad Kinosternon subrubrum De Mississippi modderschildpad brengt veel tijd door in het water. Hij kan het beste alleen gehuisvest worden. Een volwassen Mississippi
Nadere informatieWat is groente en wat is fruit? Opdracht 1-2A. Opdracht
Opdracht 1-2A Wat is groente en wat is fruit? Opdracht Doel: Introductie: 5 min. Opdracht 1: 5 min. De kinderen leren onder andere welke verschillende groente- en fruitsoorten er zijn en het verschil tussen
Nadere informatieSpijsvertering vmbo-b12
banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 04 juli 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62399 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Nadere informatieVeterinary Care Nutrition. Gezondheidsvoeding van de dierenarts voor uw kitten
Veterinary Care Nutrition Gezondheidsvoeding van de dierenarts voor uw kitten Van harte gefeliciteerd met uw nieuwe huisgenoot! Een kitten in huis is een fantastische gebeurtenis. De basis voor een jarenlange
Nadere informatieVeel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de
1 Mensen kijken graag naar apen Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de apensoorten staan. Of de apen eten, spelen, lopen, of gewoon een beetje voor zich uit zitten
Nadere informatieDeze mooi gekleurde vogels hebben een grote snavel. Niemand weet precies waarom, maar hij lijkt handig om noten open te breken.
Jungle Een paar junglebewoners: Orang-oetang: Deze oranjeachtige apen zijn bijna uitgestorven omdat hun bomen worden gekapt. Ze kunnen dan moeilijk eten vinden en gaan dood. Orang-oetang betekent bosmens.
Nadere informatiebeschermende bouwstoffen brandstoffen reservestoffen eiwitten x x vetten x x x vitamine x x water x Mineralen x x koohlydraten x x x
Samenvatting door N. 970 woorden 25 maart 2014 9 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Paragraaf 1. Voedingsmiddelen = alle producten die je eet drinkt. Voedingsstoffen = de bruikbare
Nadere informatieGezonde voeding vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62382
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 07 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62382 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein
Nadere informatieVoeding. klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs
Voeding klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs Voeding is belangrijk voor mens, dier en plant. In het dierenpark zie je veel verschillende dieren. Een planteneter eet planten, een vleeseter eet vlees
Nadere informatieVoedingsvezelverrijkt dieet. Algemene richtlijnen
Voedingsvezelverrijkt dieet Algemene richtlijnen 2 Waarom een voedingsvezelverrijkte voeding? Bij bepaalde darmaandoeningen zoals bijvoorbeeld bij obstipatie (verstopping, trage stoelgang), aambeien, divertikels
Nadere informatieLesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel
Lesbrief Bodemdiertjes favoriete voedsel Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Groepjes Duur: ± 30 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren wat het favoriete voedsel
Nadere informatieWAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten?
WAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten? Alles wat je eet en drinkt noemen we voedingsmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn: brood, boter, groenten en vlees. In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen:
Nadere informatieSPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n
SPREEKBEURT VINK l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE VINK BIJ ELKAAR GEZOCHT.
Nadere informatie22/01/2013. Deel 1: Inleiding. Deel 2: Voeding -> hondenpoep. Invloed van voeding op hondenpoep Prof. Hesta Myriam Labo Dierenvoeding UGent
Deel 1: Invloed van voeding op hondenpoep Prof. Hesta Myriam Labo Dierenvoeding UGent Deel 2: Voeding -> hondenpoep Inhoud 1. Natuurlijke voedingsgewoonten 2. Beschikbare voeders 3. Hoeveelheid voer Taxonomie
Nadere informatieDieren in de winter 3
Dieren in de winter 3 inhoud blz. 1. Winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. Filmpjes 11 Bronnen en foto s 12 Colofon
Nadere informatieNaam: GEZOND ETEN. Hoe je gezond kan eten zie je in de Schijf van Vijf.In het midden staan de 5 regels hoe je gezond kan eten:
Naam: GEZOND ETEN Gezonde voeding zorgt voor een gezond lichaam. Als je daarbij genoeg beweegt blijf je op een gezond gewicht. Daardoor word je minder snel ziek. Hoe je gezond kan eten zie je in de Schijf
Nadere informatieVoor een blijvend fit en slank lichaam. Trainer Hormoonfactor- voeding en lifestyle coach
Voor een blijvend fit en slank lichaam klacht oorsprong oplossing online 10 weken lang elke week een weekmenu en alles wat je moet weten over hormonen en je gezondheid. Trainer Hormoonfactor- voeding en
Nadere informatieEen droom wordt een doel wanneer actie wordt ondernomen om hem te realiseren.
Actiedoelen SMART formuleren Actiedoelen_SMART_formuleren_2014_02_27.doc Een droom wordt een doel wanneer actie wordt ondernomen om hem te realiseren. Bo Bennett. Inleiding Wanneer mensen of groepen voor
Nadere informatie