1 Inleiding Blz 4. 2 Over de Roos van Leary Blz: 5. 3 De intentieverklaring van het Schip in relatie tot de Roos van Leary Blz:8

Transcriptie

1 Wim Markerink najaar 2006

2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding lz 4 2 ver de Roos van Leary lz: 5 3 De intentieverklaring van het chip in relatie tot de Roos van Leary lz:8 4 De relatie tussen de communicatie op het chip en de Roos van Leary lz: 9 5 eamteaching en de plek binnen de Roos van Leary lz 11 6 Het onderwijs aan leerlingen op het chip en leerkrachtgedrag vanuit de Roos van Leary 7 Het voorkeurgedrag vanuit de Roos van Leary met betrekking tot onderwijs op het chip lz 13 lz 15 8 De onderzoeksvragen lz 16 9 De werkwijze van de uitvoering van het onderzoek lz Wie is gevraagd om mee te werken aan de pedagogische vragenlijst lz otaal scores van alle ingevulde lijsten per segment van de Roos van Leary lz De resultaten, grafisch verwerkt in de roos lz De scores opgeteld per individu lz Conclusies en aanbevelingen lz De bijlagen de individuele grafieken lz 15 De bijlagen: de vragenlijst, het scoreformulier, de roos en de beschrijvingen lz 27

4 1 Inleiding p een school voor gedragsproblematische jongeren, vooral als zij in de puberfase verkeren, is het van het grootste belang dat het handelen van het personeel afgestemd is op een aantal factoren. In de eerste plaats moet het handelen passen binnen de visie en de missie van het chip. In de tweede plaats moet het pedagogisch handelen passen binnen het referentiekader van de jongere (en zijn omgeving). Als derde kan gesteld worden dat het handelen van medewerkers moet passen binnen de voorwaarden die gesteld worden aan teamteaching op het chip. Door de startfase van de invoering van het bekwaamheidsdossier van de medewerkers op het chip is bij alle personeelsleden die daadwerkelijk met leerlingen werken (en die op dat moment beschikbaar waren) gevraagd om een pedagogische vragenlijst in te vullen aan de hand van de Roos van Leary Dit verslag is een weergave van de wijze waarop medewerkers op het chip omgaan met hun leerlingen en welke factoren zwaarder wegen en of er aspecten van hun handelen wellicht ongewenst zijn. Voor de toekomst kan het een manier zijn om personeel te werven op basis van hun pedagogische voorkeursstijl. Wim Markerink directeur

5 ver de Roos van Leary imothy Leary heeft in de jaren vijftig in Amerika veel onderzoek gedaan naar de vraag wat het meest van invloed is op de communicatie tussen mensen. Uit zijn bevindingen kwam naar voren dat er twee dimensies in de communicatie zijn: een invloedsdimensie en een samenwerkingsdimensie. De invloedsdimensie zegt iets over de mate van invloed op de ander. De samenwerkingsdimensie zegt iets over de mate waarin mensen met elkaar samenwerken of elkaar juist tegenwerken. Deze dimensies tekende hij in een cirkel met vier richtingen zoals een windroos (kompas) boven concurrerend leidend aanvallend helpend tegen samen opstandig meewerkend teruggetrokken volgend onder De roos van Leary gaat ervan uit dat gedrag, gedrag oproept. Met andere woorden: de Roos gaat uit van actie en reactie, oorzaak en gevolg, zenden en ontvangen. De Roos biedt een hulpmiddel om gedrag te beïnvloeden. Leary ontdekte dat menselijk gedrag grofweg over twee assen verloopt. De horizontale as: tegen samen De horizontale as staat voor de relatie die iemand met een ander heeft. Zo bestaat er samengedrag of tegen-gedrag. Met samen wordt hier bedoeld dat iemand met de ander door één deur wil of kan. amen betekent dat het gedrag is gericht op acceptatie van elkaar. Veelal op basis van wederzijds respect. Met tegen wordt hier bedoeld dat iemand niet echt met de ander kan of wil opschieten. Er bestaat dan vijandigheid naar de ander. egen betekent dat het gedrag van de mensen is gericht op andere belangen dan acceptatie. oms zelfs tegengesteld daaraan.

6 De verticale as De verticale as staat voor de opstelling die iemand met een ander heeft. Zo bestaat er boven-gedrag en onder-gedrag boven Met oven wordt hier bedoeld dat iemand dominant gedrag vertoont naar de ander. Iemand beschouwt zich op dat moment meerdere van de ander. oven betekent dus dat het gedrag van de mensen is gericht op veel invloed ten opzichte van de ander. Met nder wordt hier bedoeld dat iemand onderdanig gedrag vertoont naar de ander. Iemand beschouwt zich op dat moment als ondergeschikte van de ander. nder betekent dus dat het gedrag nauwelijks of niet is gericht op veel invloed ten opzichte van de ander. onder Welk gedrag komt hier nu uit voort? De uitwerking van samen-gedrag, tegen-gedrag, boven-gedrag en onder-gedrag is grofweg als volgt te omschrijven: een samen-gedragspatroon uit zich in verantwoordelijk, behulpzaam, respecterend, dankbaar en samenwerkingsgezind. een tegen-gedragspatroon uit zich in onafhankelijk, wantrouwend, standvastig, kritisch, en twijfelzuchtig gedrag. een boven-gedragspatroon uit zich in actief, initiërend, beïnvloedend, beheersend, en motiverend gedrag. Een onder-gedragspatroon uit zich in passief, afhankelijk, onderdanig, conformerend en bescheiden gedrag. De roos kende van oorsprong vier vakken: aanvallen leiden verdedigen volgen

7 m een genuanceerder beeld te creëren omtrent verschillende gedragingen besloot Leary om elk vak te splitsen. Hierdoor ontstaan er acht verschillende basisgedragingen. Hieronder de onderverdeling boven concurrerend leidend aanvallend helpend tegen samen opstandig meewerkend teruggetrokken volgend onder Leary ontdekte dat samen, tegen, boven en onder in relatie tot elkaar staan. En wel op de volgende manier. samen-gedrag roept samen-gedrag op (symmetrische werking) tegen-gedrag roept tegengedrag op (symmetrische werking boven-gedrag roept onder-gedrag op (complementaire werking) onder-gedrag roept boven gedrag op (complementaire werking) Het plaatsen van gedrag is niet alleen belangrijk om iemand beter te begrijpen, maar het is ook van belang bij het inspelen op iemands gedrag. Gedrag is volgens Leary namelijk altijd een gevolg van gedrag. Gedrag heeft een achtergrond, een oorzaak een bron. Het is evident dat deze aspecten een fundamenteel onderdeel uitmaken van het dagelijks handelen op een school voor gedragsmatig zeer problematische jongeren. Leary stelt dat aan de acht gedragingen van de Roos geen waardeoordeel moet worden gekoppeld. (gedrag is nooit per definitie goed of fout). ovendien stelt Leary dat elk mens alle gedragingen in zich heeft. Het gedrag van leerlingen op een V-ZMK school is te beïnvloeden door het gedrag te analyseren, te plaatsen en bewust op een flexibele manier daarop in te spelen.

8 Wat vindt het chip van belang in de communicatie met leerlingen vanuit de intentieverklaring Het chip heeft in diverse documenten een aantal zaken vastgelegd over wat zij belangrijk vindt in de communicatie met anderen. In het onderwijsplan is verwoord wat planmatige gedragsbeïnvloeding voor invloed heeft op het leerkrachtgedrag. In het personeelbeleidsplan staat welke aspecten van belang zijn van het leerkrachtgedrag ten opzicht van elkaar, met name binnen het concept van teamteaching. innen het communicatieplan is vastgelegd welke aspecten van belang zijn binnen de communicatie in het algemeen. In alle documenten is opgenomen wat de intentieverklaring is die geldt als basis voor alle handelen binnen het chip het chip spreekt in een intentieverklaring uit: Alle processen die op het chip plaatsvinden worden bewaakt vanuit het belang van de leerling. Zowel onderwijsinhoudelijk, alsook naar personeel, organisatie, middelen, huisvesting en communicatie staat het belang van de leerling centraal in de toetsing van processen. De leerling staat centraal. Voor de communicatie heeft deze intentie verklaring gevolgen voor de wijze waarop werkers en leerlingen met elkaar omgaan binnen het werk. Het is duidelijk dat de intentieverklaring van het chip een voorkeur uitspreekt over vraaggestuurd onderwijs. aanvallen leiden Vraagsturing geeft aan dat de rol die ook binnen de Roos van Leary van belang is moet worden helder gemaakt. In het eerste grofmazige model is duidelijk dat uitgaan van het belang van de leerling aanvallen uitsluit. verdedigen boven volgen Daarnaast sluit het verdedigen uit omdat leerlingen niet gebaat zijn bij een voortdurend onderliggende positie van de leerkracht. In de Roos kan dus worden aangegeven welk deel positief uitwerkt voor de intentieverklaring en welk deel ongewenst is. ok in het wat genuanceerdere model zijn de gewenste en minder gewenste items eigenlijk duidelijk. tegen concurrerend aanvallend opstandig leidend helpend meewerkend samen teruggetrokken volgend onder

9 Wat vindt het chip van belang in de communicatie met leerlingen vanuit het communicatieplan Uit het communicatieplan: Communicatie is de basis voor alle interactie tussen mensen. m onderwijs goed gestalte te geven is dus communicatie van levensbelang. m als school adequaat en doelmatig bezig te zijn met communicatie is het van belang om de communicatie in een breed kader te plaatsen. Daartoe heeft de school het schema hiernaast voor ogen: In het communicatieplan zijn een aantal voorwaarden opgenomen voor de communicatie die gelden voor iedereen binnen de school. Voor de communicatie van het chip naar binnen en buiten is het van belang dat er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan: 1 Een duidelijke missie en visie bepaalt de basis van wat je wil communiceren. 2 Een daaraan gerelateerde strategie en beleid maakt consistente communicatie. 3 De missie, visie en strategie moet leiden tot heldere haalbare doelen. 4 Welke middelen heeft de organisatie om deze zaken te communiceren? 5 Hoe is de structuur van de organisatie in elkaar gezet om af te spreken hoe en op welke wijze er gecommuniceerd wordt? 6 Welke cultuur heerst er binnen de organisatie die een rol speelt in de communicatie? Uitgangspunten voor communicatie 1 Er wordt gecommuniceerd op basis van wederzijds respect. 2 We kennen onze visie en missie, we weten waar we voor staan. 3 We proberen zo eenvoudig mogelijk te communiceren. 4 Elke vraag of opmerking wordt serieus genomen en serieus behandeld. 5 We zijn betrouwbaar: we doen wat we zeggen, we zeggen wat we doen. We zeggen niets toe wat we niet waar kunnen maken. 6 We weten wat we willen communiceren. We kennen onze koers. 7 De deur staat altijd open. 8 Communicatie op maat. We sluiten aan op de behoefte van de ander en onszelf. 9 ok bij communicatie staat de leerling centraal. 10 We zijn duidelijk in de boodschap, maar houden rekening met de relatie. 11 Wat we communiceren is waar en correct.

10 Gevolgen van de visie op communicatie op het chip en de Roos van Leary innen de schoolorganisatie wordt uitgegaan van de belangen die de klant (de leerling, zijn ouders of verzorgers en de uitstroominstantie) en de school zelf hebben. Het is van belang om helder te hebben waar wij als schoolorganisatie staan en hoe we met elkaar wensen te communiceren. Als er sprake is van het belang van wederzijds respect houdt dat in dat je elkaar serieus neemt, vooral ook in de communicatie met elkaar. Daarbij speelt vriendelijkheid en coöperatief gedrag een rol. Daarnaast is het verstandig om mee te gaan in de belevingswereld van ouders en leerlingen waardoor er inlevingsbereidheid wordt getoond. In een matrix, gebaseerd op de Roos van Leary wordt duidelijk in welk segment de communicatie van het chip zich bij voorkeur zou moeten bevinden. - zelfverzekerd, uitdagend - dominant, bemoeierig, controlerend - arrogant - bazig, commanderend - dictatoriaal dominantie - ympathiek, vriendelijk, goedaardig, - overtuigend, communicatief, sociabel, - initiatiefrijk en aanwezig - Joviaal, showerig theatraal, zich vergalopperend onvriendelijkheid vriendelijkheid - eruggetrokken, initiatiefloos - Afstandelijk bedeesd - Zwijgzaam niet daadkrachtig - nderworpen, nederig, klagerig - Verongelijkt, ontoeschietelijk, - Passief-agressief, verbitterd - Coöperatief, warm, aimabel - Hulpvaardig toegewijd en trouw - Respectvol, begrijpend - Lichtgelovig, afwachtend - armhartig, vertroetelend volgzaamheid De cultuur van de school past duidelijk bij het kernbegrip vriendelijk. Als de vriendelijkheid is gewaarborgd is een goede mix mogelijk van dominantie en volgzaamheid. Daarbij is het van belang dat de ouder/ leerling het gevoel heeft op de begeleiding terug te kunnen vallen. Waarbij de begeleiding als voorbeeldfiguur pro-actief gedrag laat zien (dominantie), maar dat combineert met de eigenschappen coöperatief, warm, hulpvaardig, respectvol, begrijpend van volgzaamheid.

11 eamteaching en de plek binnen de Roos van Leary Uit het personeelsbeleidsplan: innen de units van het schip wordt gewerkt vanuit het principe van eam eaching. Voor het chip betekent dat: een groep van medewerkers is gezamenlijk verantwoordelijk voor het totale onderwijsproces op de locatie. De medewerkers werken samen als een zelfsturend team. Dat heeft voor het personeel een aantal consequenties: Gezamenlijke verantwoordelijkheid vanuit eigen verantwoordelijkheid. Je hebt te maken met alle leerlingen die op de vestiging geplaatst zijn. Iedereen wordt betrokken bij alles wat er speelt. Intervisie is een must. Dingen worden snel en laagdrempelig geregeld. Men biedt elkaar sociale ondersteuning tegen ongewenste stress. Het grote voordeel van teamteaching op het chip is dat de kwaliteit van personeel optimaal gebruikt kan worden omdat er de mogelijkheid is dat mensen elkaar aanvullen. Voor de leerling is er het grote voordeel dat hij/zij niet de hele dag te maken hoeft te hebben met één begeleider, als deze relatie niet optimaal is. In dit model van teamteaching is niemand anoniem, iedereen maakt deel uit van het team. Dat verhoogt de betrokkenheid, zowel bij leerlingen als bij personeel. Er hoeven geen leerlingen naar huis gestuurd te worden bij ziekte van een collega, omdat binnen het team wordt besloten hoe de activiteiten worden verdeeld. Problemen met leerlingen worden vanuit ieders optiek benaderd, waardoor een breed gedragen plan van aanpak wordt gerealiseerd. Het teamverband binnen teamteaching op het chip is gevarieerd. Er is een mix van functies werkzaam binnen een unit. Dat heeft gevolgen voor de invullingen van het onderwijs aan leerlingen: Personeel spreekt de taal van de leerling, ervaringen worden gedeeld. Personeel begrijpt de taal van de leerling beter/ soms heb je aan een woord genoeg. Personeel komt soms voort uit de doelgroep. Personeel kan waarden en normen in een ander perspectief plaatsen. Uitgangspunten voor leerkrachtgedrag. (uit het onderwijsplan) De basis van ons omgaan met leerlingen hoort respect te zijn. Hoe kun je respect tonen aan de ander en jezelf : 1 penheid en doorzichtigheid. 2 Wederzijdse genegenheid en waardering. 3 nderlinge afhankelijkheid, zonder dat dat bedreigend is voor jezelf of de ander. 4 Rekening wordt gehouden met elkaars behoeften. Een aantal voorwaarden om dat respect te kunnen tonen binnen ons werk: 1 We zijn ons bewust van ons eigen gevoel en onze eigen behoeften 2 We zijn in staat om onze gevoelens en behoeften te hanteren 3 We zijn in staat om gevoelens en behoeften van de ander te herkennen. 4 We zijn in staat de gevoelens en behoeften van de ander te hanteren. 5 We kunnen onszelf blijven motiveren om door te gaan, ook als het tegen zit.

12 Als we met leerlingen aan het werk zijn moeten we niet proberen te veel met woorden te zeggen. Verder moeten we ervoor waken niet te zakelijk te worden. Het is goed om soms ook je eigen emoties te laten zien. Leerlingen hebben immers dondersgoed in de gaten hoe je je voelt. De kapstok van ons handelen ligt altijd in onszelf. De werker is het medium. Dan is het van groot belang dat we uitgaan van onze eigen kwaliteit en dat we spontaan mogen reageren. Het is voor leerlingen uiterst belangrijk dat je voorspelbaar bent. Voorspelbaar betekent veiligheid voor leerlingen. De leerlingen moeten op je terug durven vallen. Hoe verhoudt zich dat met de indeling vanuit de Roos van Leary VEN Dominantie Eigen invloed CNCURREREND () FFENIEF () grenzen stellen, ingrijpen aas zijn eigen belang, confronteren ruziën LEIDEND () initiatief, zelfverzekerd, coördineren HELPEND () ondersteunen, aanmoedigen vernemen nvriendelijkheid Assertiviteit EGEN gedrag Zorgen voor eigen belang Ze moeten naar me luisteren. Ik regel het liefst alles zelf. Ik moet duidelijk zijn. De taak moet af. Ik bedoel het goed, maar je moet Wel naar me luisteren. Ik wil een Goede sfeer. Ik wil respect Vriendelijkheid Coöperativiteit- AMEN gedrag Zorgen voor andermans belang PANDIG ( ) eigen belang, angst, meevoelen wantrouwen MEEWERKEND () vragen, bevestigen Apathie ERUGGERKKEN () geen interesse, geen actie slachtofferrol HELPEND () volgen, afwachten, weet niet slaafsheid Als ik het maar kan. Geen risico s, gehoormzaam zijn. Ik klaag vaak, Ik ben bang voor conflicten. Als ik het maar goed doen Volgzaamheid Weinig eigen invloed NDER ik prijs andere ideeën. Ik zorg voor relatie en sfeer. Zeg maar wat ik moet doen. Ik wil aardig gevonden worden. innen het systeem van de Roos van Leary is duidelijk dat gewenst gedrag van leerkrachten, ook naar elkaar, past binnen de beschrijving die hoort bij amen gedrag en in een gepaste wisselwerking tussen oven en nder gedrag. In een aantal situaties is het duidelijk dat er sprake moet zijn van gedrag dat past binnen het kwadrant van Aanvallend. Grenzen stellen is een noodzakelijkheid binnen de omgang met gedragsproblematische jongeren. Het gedrag dat past bij het kwadrant Defensief kan in alle situaties als ongewenst wordt bestempeld.

13 Welke communicatie vanuit de Roos van Leary past bij het onderwijs aan leerlingen op het chip Uit het onderwijsplan: Wat is planmatige gedragsbeïnvloeding? nder planmatige gedragsbeïnvloeding verstaan we een reeks van activiteiten waarmee je als leerkracht het gedrag van een individueel kind en de situatie waarin dat gedrag plaatsvindt, volgens een plan in de gewenste richting stuurt. Het gaat er simpel gezegd om dat het gedrag van het kind en de eisen uit zijn omgeving geleidelijk aan beter op elkaar worden afgestemd en niet langer met elkaar in conflict komen. ij het werken aan het verbeteren van de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen richten we ons op twee kerngebieden: 1 Zelfvertrouwen en zelfwaardering. 2 Vertrouwen in de ander. chematisch ziet dat er verkort als volgt uit: plossen van ontwikkelingstaken Zelfvertrouwen Verwachting mbt eigen affectiviteit Veerkracht Flexibele en volhardende stijl van omgaan met probleemsituaties Ervaren van sociale ondersteuning Vertrouwen Verwachting mbt de beschikbaarheid van anderen Controle Regulering van spanning en emoties Van groot belang is het bieden van daadwerkelijk gevoelde sociale ondersteuning. Deze ondersteuning wordt vanuit het chip als volgt vorm gegeven. Er zijn begeleidingscomponenten en er zijn leerlingcomponenten. Deze aspecten zien er zo uit: egeleidingscomponenten 1 De affectieve component De mate van warmte en veiligheid binnen de relatie tussen begeleider en leerling 2 De informatieve component De mate van duidelijke en doelgerichte informatie naar de leerling vanuit de begeleiding. 3 De gedragsregulerende component De mate van grenzen en kwaliteitseisen stellen aan de leerling vanuit de begeleiding en de structuur inrichten. 1 Denken Het cognitieve gedragsaspect 2 Doen Het vaardigheidsaspect van gedrag 3 Voelen Het emotionele gedragsaspect 4 Willen De waardenorientatie Gedragsaspecten vanuit de leerling De kennis en de inzichten die de jongere heeft in de situatie waarin gedrag van hem gevraagd wordt. ociale werkelijkheidsbeleving. De mate van vaardigheden die een leerling beheerst om het gewenste gedrag uit te voeren. De mate waarin emoties het gedrag beïnvloeden. De mate waarin een leerling iets belangrijk vindt om te doen met betrekking tot zijn gedrag. (normen en waarden patroon)

14 Uit het onderwijsplan: chematische weergave van sociale ondersteuning binnen planmatige gedragsbeïnvloeding. Een handwijzer voor begeleidingsgedrag in het kader van de sociale ondersteuning. CMPNENEN CIALE NDEREUNING affectief informatief gedragsregulerend denken Neem de kijk van de leerling op de situatie serieus. Laat merken dat je de situatie ook van hem uit wilt bekijken en zijn inzichten respecteert. Geef zoveel informatie, zodat hij de situatie kan begrijpen. weet wat er gebeurt en waarom. Geef het waarom van verwachtingen en regels aan. Help de situatie te verwoorden zodat je samen alternatieven voor zijn gedrag kan bedenken. Geef uitleg over hoe hij dit gedrag kan uitvoeren. Geef situaties andere interpretaties. doen Laat merken dat je er voor hem bent op momenten dat het hem niet meteen lukt. Laat merken dat je snapt dat het vervelend voor hem is. Moedig hem aan als hij het (bijna) goed doet. Geef inzicht in het waarom van een bepaald gedrag en de aspecten van het gedrag. espreek alternatieven. Maak concrete afspraken over wat hij wel en wat hij niet mag doen. Zorg dat het doel haalbaar is. Laat hem de effecten van zijn gedrag zelf ervaren. efen de vaardigheden en geef daar feedback op. voelen Laat tijdig merken dat jij er voor hem bent als hij het moeilijk heeft, dat je zijn gevoelens waarneemt, erkent en serieus neemt. Let erop dat non-verbaal en verbaal gedrag in overeenstemming zijn enoem de gevoelens en verduidelijk ze. Probeer zoveel mogelijk inzicht te geven in de bedreigende of emotionele gebeurtenis. Geef aanwijzingen hoe hij zijn emoties kan reguleren. zoek samen uit hoe hij deze anders kan uiten. preek af hoe je zult reageren. willen Laat merken dat het je wat doet als hij zich wel/niet aan de afspraak houdt. Accepteer hem als persoon met eigen verantwoordelijkheden. Praat over de consequenties van zijn gedrag voor hemzelf en de anderen, over wat jullie belangrijk vinden en waarom. Maak wederzijdse verwachtingen duidelijk. Maak concrete afspraken over de manier waarop je elkaar aan de afspraak kan houden en herinneren. Laat hem de positieve effecten van het gewenste gedrag ervaren. De sociale ondersteuning van jongeren op school richt zich op vier domeinen omgang met de persoonlijke problematiek omgang met de leeftijdgenoten omgang met de begeleiding omgang met de taken De wijze waarop de jongere omgaat met zichzelf, en zijn directe omgeving. De gezondheid, de persoonlijke omstandigheden waarin de jongere leeft, de woonomgeving, het zelfbeeld, de opvoedingsstijl e.d. De wijze waarop de jongere omgaat met zijn leeftijdgenoten. De mate van samenwerken, vrienden hebben en/of maken, samen spelen, empatische gevoelens jegens leeftijdgenoten, gevoel hebben voor sociale verhoudingen, e.d De wijze van omgang met volwassenen binnen de schoolsetting. pdrachten accepteren, luisteren, hulp vragen en zich laten bijsturen, zich laten corrigeren, conflicten uitpraten en oplossen e.d. De wijze waarop de jongere omgaat met het werk dat gedaan moet worden op school. pdrachten accepteren, opdrachten afmaken, nauwkeurig werken, concentratie, motivatie, samenwerken, e.d.

15 Welke communicatie vanuit de Roos van Leary past bij het onderwijs aan leerlingen op het chip De roos is nu weer op een andere wijze weergegeven, waarbij de rode begrippen een rigide stijl laten zien. azig Doordrukkend commanderend Leidend vertuigend Zich vergalopperen Koel Afstandelijk berekenend ehulpzaam ndersteunend druk ntoeschietelijk Verongelijkt luisterend ondersteunend overbezorgd onzeker teruggetrokken slap escheiden Afwachtend aanhankelijk Kernbegrippen die passen bij de 7 competenties van de leerkracht die zijn vastgesteld in het kader van het integraal personeelsbeleid zijn: * Leiden en begeleiden * turen en volgen * Confronteren en verzoenen * Conflicten oplossen * leerlingen weten dat ze erbij horen en welkom zijn * leerlingen laten weten dat ze gewaardeerd worden * leerlingen op een respectvolle manier met elkaar laten * leerlingen worden uitgedaagd om verantwoordelijkheid voor omgaan elkaar te nemen * Afstemmen op de leerling * Rekening houden met verschillen * Leerlingen motiveren * Leerlingen worden positief uitgedaagd om het werk te doen * Voorspelbaar zijn. Grenzen stellen * In de opsomming wordt duidelijk dat er een verschillend arsenaal aan gedragsstijlen nodig is om aan alle voorwaarden te voldoen die passen binnen de competenties. ok hierbij is duidelijk dat het van belang is dat leerkrachten een samen-houding laten zien. ok hier blijkt dat er wisselend een boven of onder rol moet worden genomen. Er zijn ook situaties waarbij het nodig is om een sterk sturende, commanderende rol te nemen. Maar ook dat gedrag moet in het belang zijn van de leerling en de groep waarin de leerling zit, en niet in het belang van de individuele leerkracht sec.

16 De onderzoeksvraag in het kader van de pedagogische stijl op het chip. Naar aanleiding van de theoretische achter grond over de Roos van Leary, de visie vanuit de beleidsstukken over de communicatie van medewerkers en leerlingen op het chip, de informatie vanuit de gesprekken met personeelsleden van het chip is er de volgende vraag boven komen drijven: Hanteert het personeel van het chip in haar begeleiding van leerlingen een pedagogische stijl, bekeken vanuit de Roos van Leary, die past bij de visie die de school hierover heeft ontwikkeld? ftewel, gaan mensen met leerlingen (en elkaar) om zoals dat staat verwoord in het onderwijsplan, in het communicatieplan, in het personeelsbeleidsplan en in andere beleidsstukken? Is er sprake van sterke verschillen tussen personeelsleden op het chip, en daarbinnen, wat zijn de verschillen tussen de functiecategorieën die met leerlingen werken op het chip? Daarnaast is de vraag of er verschil is tussen het gedrag van vrouwen en mannen die werken op de school?

17 De werkwijze van het onderzoek Met elke medewerker is een uitvoering startgesprek gevoerd in het kader van de 0 meting voor het Persoonlijk ntwikkelingsplan van die medewerker. Deze gesprekken zijn grondig voorbereid door het management enerzijds, en de betrokken collega s anderzijds. ij dat startgesprek is gebruik gemaakt van een aantal, vooraf in te vullen, formulieren. Eén van die invulformulieren was de Pedagogische vragenlijst, gebaseerd op de Roos van Leary. De mensen hebben een vragenlijst gekregen met 77 stellingen die schriftelijk moesten worden gescoord met daarbij een vijfpunt schaal. 1 (eén) betekent helemaal niet van toepassing, 5 (vijf) betekent heel erg van toepassing. nderstaand is een voorbeeld van een vraag. Helemaal niet van toepassing helemaal van toepassing 1 Jongeren hebben bij mij eigen verantwoordelijkheid Na invulling van de vragen zijn de scores verwerkt door de persoon zelf door punten toe te kennen die passen bij een positie binnen de Roos van Leary. nderstaan is daarvan een voorbeeld: Voor: Naam van de mentor egment: amen/ boven: Vraag: Punten: totaal: In het gesprek met de individuele werknemer is de totaalscore besproken en neergezet in de roos. Daarbij is benoemd welk gedrag past bij de scores in de roos vanuit een positieve benaming. Een voorbeeld daarvan hieronder: amen oven: zorgen 55 1 voor anderen kunnen zorgen 2 anderen kunnen aanmoedigen en ondersteunen, optimistisch kunnen zijn 3 de positieve kanten aan kunnen geven, in die zin harmoniërend kunnen zijn 4 zich kunnen inleven in de ander ij elk segment worden de totalen opgeteld en komt een vlakverdeling uit hoe de individuele persoon handelt (volgens eigen inzicht) in het licht van de Roos van Leary. Zo ontstaan er dus 8 scores per persoon.

18 Wie is gevraagd om mee te werken aan de pedagogische vragenlijst In totaal hebben 22 mensen meegewerkt aan het invullen van de pedagogische vragenlijst. Deze personen bestaan uit de volgende functiecategorieën: functie Aantal Groepsleerkracht/ mentor: 11 Pedagogisch onderwijsassistent 4 echnisch onderwijsassistent 5 Anders: maatschappelijk werker Creatief therapeut 2 functie Mannen Vrouwen groepsleerkracht 5 6 Pedagogisch onderwijsassistenten echnisch onderwijsassistenten Anders: maatschappelijk werker, creatief therapeut Niet iedereen heeft mee kunnen doen aan de pedagogische vragenlijst van de mensen die op het chip met leerlingen werkt. Dat komt omdat een deel van de mensen tijdens het onderzoek langere tijd ziek was. ovendien is een gedeelte dat deel uitmaakt van het kader (midden management) niet op deze pedagogische vragenlijst bevraagd, zodat zij niet zijn meegenomen in de resultaten zoals ze verder hier zijn weergegeven.

19 totaal scores van alle ingevulde lijsten per segment/ onderdeel ij het optellen van alle individuele scores gedeeld door het aantal deelnemers komt er de volgende algemene score uit over de gemiddelde voorkeur van het handelen van personeel van het chip met betrekking tot de jongeren. winnen Leiding en advies geven strijden zorgen Zich afzetten tegen volgen Zich terug trekken afwachten Conclusie: Uit het beeld van de verzamelde scores komt naar voren dat het personeel van het chip hoog scoort op drie segmenten: oven - samen, samen boven, samen - onder. Verdeeld over de kwadranten komt het volgende beeld naar voren: egen gedrag: assertiviteit, zorgen voor eigen belang samen gedrag: coöperatief, zorgen voor andermans belang oven gedrag: dominant, zorgen voor eigen invloed nder gedrag: onderdanig: weinig eigen invloed hebben 76 punten 136 punten 111 punten 101 punten Veruit het laagst wordt gescoord op het kwadrant defensief. Dat past uitstekend binnen de visie die het chip heeft op het pedagogisch handelen.

20 De resultaten, grafisch verwerkt in de Roos. 55 Conclusie: Duidelijk zichtbaar is het verschil tussen samengedrag en tegengedrag. eduidend meer in evenwicht is het bovengedrag en het ondergedrag. och is de boven kant iets sterker gescoord dan de onder kant. Dit totale beeld geeft toch globaal weer welke gedragslijn het chip in haar documentatie als voorkeur heeft uitgesproken.

21 De scores opgeteld per individu functie Mannen Vrouwen concurrerend boven leidend groepsleerkracht 5 6 aanvallend helpend Pedagogisch onderwijsassistenten 4 - echnisch onderwijsassistenten 3 2 tegen opstandig meewerkend samen Anders: maatschappelijk werker, creatief therapeut 1 1 teruggetrokken volgend onder functie Man/vrouw oven samen Leidend amen boven helpend amen onder volgen nder samen afwachten nder tegen erug trekken egen onder afzetten egen boven aanvallen Groepsleerkracht Man Groepsleerkracht Man Groepsleerkracht Man Groepsleerkracht Man Groepsleerkracht Man Groepsleerkracht vrouw Groepsleerkracht vrouw Groepsleerkracht vrouw Groepsleerkracht vrouw Groepsleerkracht vrouw Groepsleerkracht vrouw Pedagogisch onderwijs Man assistent Pedagogisch onderwijs assisten Peagogisch onderwijs assistent Pedaggogisch onderwijs assistent oven tegen Man Man Man echnisch assistent vrouw echnisch assistent vrouw echnisch assistent Man echnisch assistent Man echnisch assistent Man Andere functie vrouw Andere functie Man winnen Conclusies: er zijn geen opvallende verschillen tussen de functie categorieën en ook niet opvallend tussen de vrouwen en mannen. Er zijn twee vrouwen die daadwerkelijk hoger scoren op het aspect leiden. Er is één persoon die laag scoort in het samen-gebied

22 Conclusies en aanbevelingen Conclusies: Personeel van het chip handelt met overgrote meerderheid in overeenstemming met de visie en uitgangpunten die het chip in haar schoolplan en andere documenten heeft vastgelegd. Vanuit het gedachtegoed van de Roos van Leary hanteert het personeel van het chip in haar begeleiding van jongeren vanuit de gedachte dat samenwerken een grote voorkeur heeft dan het individuele eigen belang. Er is binnen de pedagogische handelingsstijl vanuit de Roos van Leary geen opvallend verschil tussen mannen en vrouwen. Er is binnen de verschillende functiecategorieën geen opvallend verschil waar te nemen in hun pedagogisch handelen Werkers van het chip geven in hun handelen jongeren veel eigen inbreng en verantwoordelijkheid en handelen daarnaar. Hun hoge score op meewerken duidt daarop Werkers moeten zich afvragen of zij niet bereid zijn teveel mee te geven met de jongeren om te goede sfeer te bewaken Het lijkt erop dat de begeleiding van het chip zich meer op de proceskant van processen richt dan op de resultaat kant Het is niet op voorhand duidelijk dat de ingevulde voorkeurstijl van pedagogisch handelen ook automatisch in de praktijk is terug te zien. Het is niet duidelijk of mensen sociaal wenselijk hebben gescoord Aanbevelingen: Ga met alle werkers die met jongeren werken de pedagogische vragenlijst afnemen en gebruik dit als gesprek over hun handelen in relatie met de visie en uitgangpunten van het chip electeer toekomstig personeel op uitgangpunten die de school heeft vastgelegd Leg de pedagogische vragen vast als vast onderdeel van het personeelsbeleid Het is zaak om als organisatie te waken voor het rigide doorvoeren van een gedragsstijl. Als je de scores bekijkt is het van belang dat we niet te druk zijn en doen, dat we niet overbezorgd zijn en dat we ons niet vergalopperen.

23 De pedagogische handelingsstijl in grafieken van het personeel van het chip RP. lk R.toa W.lk RvdN.ct K. toa.poa

24 De pedagogische handelingsstijl in grafieken van het personeel van het chip b.f. lk e.z.. mw fm.. lk e.w. poa WL. poa go.. lk

25 De pedagogische handelingsstijl in grafieken van het personeel van het chip hk.. mw he. lk hb. lk hj. lk JvH.Poa IK.lk

26 De pedagogische handelingsstijl in grafieken van het personeel van het chip JR.toa MvK.toa KvdH. lk RW.toa

27 Naam: functie: Helemaal niet van toepassing 1 Jongeren hebben bij mij eigen verantwoordelijkheid helemaal van toepassing 2 Ik toon belangstelling voor de jongere ij mij hebben jongeren veel vrijheid Ik heb gezag Ik heb gevoel voor humor Als leerlingen iets niet snappen heb ik daar begrip voor Ik ben zelf aan het woord Ik doe vriendelijk tegen jongeren ij mij moet het stil zijn in de activiteit Er valt met mij te praten Ik vertrouw leerlingen Ik vind dat jongeren weinig presteren Ik laat me door de jongeren beïnvloeden Ik bepaal of de jongere iets mag zeggen Ik ben bezorgd dat jongeren het niet snappen Als leerlingen het oneens met me zijn, kunnen ze dat met me bepraten Ik geef leerlingen hun zin Ik ben ontevreden Ik verbied Ik stel hoge eisen aan leerlingen Ik denk dat er wordt afgekeken Ik ben bereid iets opnieuw uit te leggen Ik doe of leerlingen niets weten Ik maak een onzekere indruk Ik maak opmerkingen die ten koste gaan van leerlingen Als leerlingen iets weten, probeer ik mee te werken Ik verontschuldig mezelf

28 28 Ik geef moeilijke opdrachten Ik heldleerlingen bij hun werk Ik word onverwacht kwaad Als leerlingen iets te zeggen hebben luister ik naar hen Ik keur werk snel af Ik dreig met straf Ik zie wat er op school gebeurt f leerlingen hun werk maken, kunnen ze bij mij zelf bepalen Ik ben uit mijn humeur Ik leef mee met de leerlingen Ik probeer jongeren voor schut te zetten Ik laat jongeren hun gang gaan Ik maak een sombere indruk Ik doe net of ik een van de leerlingen ben Ik ga aan ordeverstoringen voorbij Ik leg duidelijk uit In vind veel goed Ik ben iemand waarop je kunt vertrouwen Ik kan goed tegen een grapje Ik laat jongeren zelfstandig werken Ik ben gemakkelijk voor de gek te houden Ik ben achterdochtig Ik kan kwaad worden Leerlingen zijn bij mij bang om een opdracht niet af te hebben Ik hou streng de orde Ik ben voor de orde in de activiteit afhankelijk van de medewerking van de leerlingen 54 Ik ben afwachtend Ik ben geduldig Ik kan goed leiding geven Ik treed slap op

29 58 Ik ben streng met beoordelen Ik kan boeiend vertellen Jongeren leren veel bij mij Ik ben driftig Met mij kun je gemakkelijk ruzie krijgen Ik heb een prettige sfeer in de leerwerkplaats Ik vind het vervelend om ruzie te krijgen met leerlingen Als leerlingen het niet meteen goed doen word ik ongeduldig Ik ben wantrouwend Als ik boos ben merk je dat Ik vertel enthousiast over mijn werk Ik laat goed merken dat leerlingen iets fout hebben gedaan Ik treed aarzelend op Ik ben soepel voor leerlingen Ik laat me door leerlingen op de kop zitten Ik ben iemand waar leerlingen bang voor zijn Ik treed zelfverzekerd op Leerlingen weten precies wat ze aan me hebben Ik ben sarcastisch Ik heb weinig in te brengen

30 coreformulier interactioneel leerkrachten Voor: : totaal: : totaal: : totaal: totaal: totaal: totaal: totaal: totaal:

31 De pedagogische stijl op het chip De roos zoals die is gebruikt bij de pedagogische vragenlijst op school. De eigenschappen zijn weergegeven vanuit een positief kader zodat er geen directe waarde oordeel aan de segmenten kan worden toegekend winnen Leiding en advies geven strijden Anderen wijzen op fouten. Eisen stellen, grenzen stellen. Competitie aangaan met anderen Vertrouwen op jezelf Leiding nemen. rganiseren en zaken regelen. Anderen overtuigen. Meedenken in oplossingen Advies geven zorgen Duidelijk aangeven wat niet goed is. Je daar kwaad over maken. Van je af kunnen bijten. Aanvallend opstellen. Kritisch kunnen zijn naar anderen. Voor anderen kunnen zorgen. Anderen aanmoedigen en ondersteunen. Positief zoeken naar harmonie. Inleven in anderen Zich afzetten tegen volgen eleurstelling laten blijken. Gezond kritische houding. Zaken in twijfel trekken. Eigenheid kunnen benadrukken. ntevreden kunnen zijn. Anderen de ruimte geven. Kunnen luisteren. Zich aan de regels houden. Doen wat er gevraagd wordt. Instemmende houding Zich terug trekken afwachten Zwakke kant laten zien. Jezelf verontschuldigen. Fouten toegeven. tilzwijgend aan contact onttrekken. nder stil protest doen wat er gevraagd wordt. Zich bescheiden opstellen. Hulpzoekend. teun zoeken bij anderen. p anderen vertrouwen. Afhankelijke opstelling

32 : : leiding en advies geven 1 de leiding kunnen geven 2 in staat zijn activiteiten te organiseren en te regelen 3 anderen kunnen overtuigen 4 advies kunnen geven, kunnen meedenken in het vinden van oplossingen zorgen 1 voor anderen kunnen zorgen 2 anderen kunnen aanmoedigen en ondersteunen, optimistisch kunnen zijn 3 de positieve kanten aan kunnen geven, in die zin harmoniërend kunnen zijn 4 zich kunnen inleven in de ander : volgen 1 de ander de ruimte kunnen geven, kunnen luisteren 2 aangeven dat het ergens mee eens bent. Kunnen instemmen 3 zich aan regels kunnen houden 4 doen wat er gevraagd wordt : afwachten 1 zich bescheiden kunnen opstellen 2 hulp kunnen zoeken en vinden steun aan een ander ontlokken 3 op een ander durven vertrouwen, je afhankelijk kunnen opstellen 4 afwachtend kunnen zijn : zich terugtrekken 1 je zwakke kant onderkennen en daarvoor uit durven komen 2 jezelf kunnen verontschuldigen, fouten kunnen toegeven 3 jezelf stilzwijgend aan contact kunnen onttrekken 4 wel doen wat er gevraagd wordt maar onder protest : zich afzetten tegen 1 teleurstelling kunnen tonen over iets of in de ander 2 een gezond kritische houding kunnen aannemen, zaken in twijfel kunnen trekken 3 je eigenheid kunnen benadrukken, jezelf als anders kunnen presenteren 4 ontevredenheid kunnen uiten : trijden 1 duidelijk kunnen zijn in wat je niet zint, waar je je kwaad over maakt 2 van je af kunnen bijten, jezelf kunnen verdedigen (ook fysiek) 3 kunnen afschrikken, jezelf aanvallend opstellen 4 adequaat kritiek op gedrag van de ander kunnen leveren winnen 1 anderen op gemaakte fouten kunnen wijzen 2 eisen en grenzen aan anderen kunnen stellen, aangeven wat je van anderen verlangt 3 competitie met een ander durven aangaan 4 zich onafhankelijk kunnen opstellen; vertrouwen op eigen oordeel