ADHD prevalentie en behandeling. Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht
|
|
- Matthias Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ADHD prevalentie en behandeling Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht
2 ADHD een hype? Tegenwoordig heeft iedereen ADHD. Steeds meer Nederlanders slikken Ritalin. Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen. (Laura Batstra) ADHD is geen ziekte maar een verkooptruc van de farmaceutische industrie.
3 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest!
4 Fidgety Phil Verhaal Heinrich Hoffman Effectiviteit Amfetamine bij kinderen Minimal Brain Damage George Still Minimal Brain Dysfunction
5 Hyperkinetic Reaction of Childhood (DSM-II) Attention Deficit Hyperactivity Disorder (DSM-III-R) /2000 Attention Deficit Disorder + or Hyperactivity (DSM-III) + adult form Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (DSM-IV/DSM-IV-TR)
6 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest! 2. ADHD is een stoornis met vroeg begin, levenslang beloop, veel comorbiditeit en disfunctioneren.
7 Stoornis? Kernsymptomen ADHD: Concentratieproblemen Hyperactiviteit Impulsiviteit Stemmingsregulatieproblemen Met name de mate van klachten en de last ervan op meerdere levensterreinen maakt het tot afwijkend van de norm = een stoornis => zorgvuldige beoordeling gewenst!
8 Stoornis? Hoge erfelijkheid: 80% Invloed omgeving: laag geboortegewicht, roken moeder Interactie tussen erfelijkheid en omgeving 1. Functionele MRI studies: frontostriataal verminderd functioneren 2. CT: kleiner cerebellum 3. Neurofysiologisch: vertraagde inhibitie, vertraagde start (motivatie) Betrokken neurotransmittors: Dopamine en Noradrenaline
9 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest! 2. ADHD is een stoornis met vroeg begin, levenslang beloop, veel comorbiditeit en disfunctioneren.
10 Age-specific prevalence of ADHD remission: (biederman, 2000) Percent Remitted syndromatic symptomatic functional < Age
11 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest! 2. ADHD is een stoornis met vroeg begin, levenslang beloop, veel comorbiditeit en disfunctioneren.
12 Comorbiditeit Stemmingsstoornissen 20-30% Angst en dwang: 20-30% Persoonlijkheidsstoornissen 25-40% (41% van BPS: vroeger ADHD! (Philipsen, 2008) Verslaving 25-40% (plus vroeger begin)
13 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest! 2. ADHD is een stoornis met vroeg begin, levenslang beloop, veel comorbiditeit en disfunctioneren.
14 Gezondheidszorg 50% 50% fietsongelukken fietsongelukken % 33% eerste eerste hulp hulp bezoeken bezoeken x x meer meer auto auto ongelukken ongelukken Patient Familie 3 5 x echtscheiding 3 5 x echtscheiding 11,12 11, x ruzies siblings 2 4 x ruzies siblings School School & Beroep Beroep 46% van school gestuurd 46% van school gestuurd % van school gegaan 35% van school gegaan 6 6 Onderpresteren Onderpresteren Lager beroepsniveau Lager beroepsniveau 7 7 Maatschappij Verslaving: Verslaving: 2 x risico x risico 8 8 Vroeger begin Vroeger begin 9 9 en en chronisch beloop chronisch beloop Werkgever Afwezigheid Afwezigheid ouder ouder en productiviteit en productiviteit DiScala et al, Barkley et al, Liebson et al, Mannuzza et al, NHTSA, Biederman et al, Barkley et al, 1993, Pomerleau et al, Wilens et al, Barkley et al, Brown & Pacini, Mash & Johnston, Noe et al, 1999.
15 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest! 2. ADHD is een stoornis met vroeg begin, levenslang beloop, veel comorbiditeit en disfunctioneren. 3. ADHD komt vaak voor maar niet bij iedereen!! (4-5% kk; 1-3% volw.)
16 Prevalentie Fayyad ea (2007, Br. Journal of psychiatry) 10 landen (Belgie, Colombia, Frankrijk, Duitsland, Italie, Libanon, Mexico, Nederland, Spanje, USA) N=11422 Diagnose volgens DSM IV (afkappunt 6 / voor 7 e levensjaar) Gevonden prevalentie: 3,4 % Nederlands onderzoek (Kooij 2005) 1 tot 3 % bij volwassenen (1% bij afkappunt 6; 3% bij afkappunt 4)
17 Prevalentie Kinderen: Meer jongens dan meisjes. Onderdiagnose van meisjes? Verklaring: jongens meer externaliserend gedrag / meisjes meer subtype ADD en internaliserend gedrag. Volwassenen: Gevonden prevalentie is gelijk. Ouderen: LASA studie. Prevalentie net zo hoog dan bij volwassenen. Mannen / vrouwen gelijk. Verslaafden: 20% (Trimbos)
18 ADHD is geen hype maar wat wel? 1. ADHD is er altijd al geweest! 2. ADHD is een stoornis met vroeg begin, levenslang beloop, veel comorbiditeit en disfunctioneren. 3. ADHD komt vaak voor maar niet bij iedereen!! (4-5% kk; 1-3% volw.) 4. ADHD geeft een verhoogd risico op delinquentie, agressie, huiselijk geweld.
19 Prevalentie ADHD forensisch Prevalentie studies in gevangenissen: UK: 43% bij 14jarigen 24% (lifetime)bij volwassenen Young, S. J., Adamou, M., Bolea, B., Gudjonsson, G., Muller, U., Pitts, M.,... Asherson, P. (2011). Bmc Psychiatry Zweden: 40% (lifetime) bij volwassenen met ADHD in detentie Ginsberg, Y., Hirvikoski, T., & Lindefors, N. (2010). Bmc Psychiatry Nederland: 38% lifetime bij volwassenen Bulten, E., Nijman, H., van der Staak, C. (2009) Int. Journal of Law and Psychiatry
20 ADHD risicofactor voor agressie Impulsiviteit/hyperactiviteit en conductdisorder in de kindertijd significante voorspellers voor delictgedrag. Babinski, L. M., Hartsough, C. S., & Lambert, N. M. (1999) Pardini, D., Obradovic, J., & Loeber, R. (2006) Positieve correlatie tussen ADHD in de kindertijd en later partnergeweld Fang ea (2010) ADHD en CD frequent comorbide (OR 10.7) Angold et al 1999
21 ADHD risicofactor voor agressie ADHD + CD: eerdere age of onset delinquent gedrag (Loeber ea 1995) Jonger dan 15jr delinquent gedrag + ADHD: grotere waarschijnlijkheid op persisterend delinquent gedrag in volwassenheid (Loeber 2000)
22 ADHD directe risicofactor agressie Impulsiviteit / hyperactiviteit kort lontje sneller geïrriteerd snel emotioneel lage frustratiedrempel verlaagde zelfcontrole ongeduldig Concentratieproblemen (cognitieve verbal deficits Risico voor ontwikkeling en continuatie van antisociaal gedrag. Beitchmann 2001 Sensation seeking
23 ADHD indirecte risicofactor agressie Lager opleidingsnivo Hoger scheidingspercentage Meer baanwisselingen Meer werkeloosheid Meer auto-ongelukken Lager zelfbeeld Meer psychische stoornissen Vaker verslavingsproblematiek RISICOFACTOREN VOOR DELINQUENTIE Barkley 2007; Manuzza 2011; Weiss 1985
24 Onderdetectie ADHD bij delinquente mannen Onderzoeksperiode: 1/12/07 5/3/09 Alle Waagvestigingen 106 volwassen mannen met ADHD (vastgesteld door psychiater) Uitkomst: Bij 44% was de diagnose al eerder gesteld Bij 56% was de diagnose eerder gemist!
25 Risicofactoren voor het missen van de diagnose ADHD Leeftijd (ouder) Hyperactief/impulsief type Gecombineerde type Minder symptomen in kindertijd Comorbide depressie Eerdere contacten met politie / justitie: gemedieerd door een lagere kans om doorgestuurd te worden naar de hulpverlening!
26 Detectie en diagnostiek 1. Alert zijn! Herkenning levenslange symptomen en disfunctioneren. 2. Herkenning symptomen in de volwassen leeftijd. (DSM IV kinder criteria!) 2. Screeningslijsten: ASRS, UKV, ADHD RS 3. Diagnostisch interview (DIVA 2.0) 4. Hetero anamnese Neuropsychologisch onderzoek: geen diagnostische waarde!!
27 Effectieve behandeling ADHD en delinquent gedrag Psycho-educatie (ook aan systeem) (groep / individueel) Medicatie Lotgenotencontact (steun) ADHD GROEP WAAG Coaching (structuur / soms blijvende hulp nodig) CGT (managing your ADHD / Safren) Behandeling comorbiditeit en bijkomende problemen Behandeling verslaving tegelijkertijd!! Neurofeedback? (nog onvoldoende evidentie) Voeding? (nog onvoldoende evidentie)
28 Belang behandeling ADHD in relatie tot delinquent gedrag Door medicatie impulscontrole, verslaving, sensation seeking, meer inzicht, beter kunnen profiteren van (psycho)therapie ART / VERS /TO Door psycho-educatie meer inzicht in eigen aandeel en in last voor anderen. Psycho educatie aan omgeving: meer steun voor patiënt Verwerking levensloop mogelijk / zelfvertrouwen
29 Slechte therapie trouw medicatie Onderzoek Waag: 160 volwassenen (mannen en vrouwen) Van degenen die al wel diagnose hadden: 86% behandeld met medicatie echter medicatie was gemiddeld na 2 jaar gestopt.
30 Redenen voor stoppen medicatie Teveel bijwerkingen 37% (p1) 30% (p2) Gebrek aan begeleiding 24% (p1) 13% (p2) Weerstand tegen medicatie 20% (p1) 30% (p2) Het ging beter volgens patiënt 9% (p1) 4,5% (p2) Geen effect medicatie 9% (p1) 35% (p2) Het ging beter volgens behandelaar 2% (p1) 0% (p2) Effect medicatie: 75,5 % gunstig! 15% ongunstig 9,5% onduidelijk CONCLUSIE: GOEDE BEGELEIDING EN VOORLICHTING ESSENTIEEL!
31 Take home message Snellere herkenning en goede diagnostiek van ADHD is belangrijk om behandeling van delinquentie / huiselijk geweld succesvol te laten zijn! Behandeling van ADHD moet geïntegreerd plaatsvinden binnen behandeling voor delinquentie en huiselijk geweld.
ADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatiePolikliniek ADHD voor volwassenen GGNet
Polikliniek ADHD voor volwassenen GGNet Vragen Prevalentie ADHD bij volwassenen Kernsymptomen van ADHD Stelling: Rustig zitten tijdens het onderzoeksgesprek sluit hyperactiviteit uit. Stelling: Als iemand
Nadere informatieADHD bij volwassenen Diagnostiek, Behandeling, Werken
ADHD bij volwassenen Diagnostiek, Behandeling, Werken Marion van Dam Verzekeringsarts ADHD-coach 28 september 2010 Programma Film Klinisch beeld Vragen Film ADHD en Werk Cliente vertelt Vragen PAUZE Agenda
Nadere informatieADHD in de DSM-5. Reino Stoffelsen, kinder- en jeugdpsychiater Ariane Tjeenk-Kalff, klinisch neuropsycholoog 21 april 2015
ADHD in de DSM-5 Reino Stoffelsen, kinder- en jeugdpsychiater Ariane Tjeenk-Kalff, klinisch neuropsycholoog 21 april 2015 ADHD, wat kan je er (niet) mee? Veel media aandacht Casus: Ben DSM-geschiedenis
Nadere informatiefrom Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014
ADHD and SUD from Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014 Overzicht Waarom een richtlijn Het proces, het netwerk en de experten Onderzoeksopzet Risico
Nadere informatieFollow-up bij volwassenen met ADHD
Follow-up bij volwassenen met ADHD Drs. S. Kulcu Drs. Trevor van Gellecum ADHD Netwerkmeeting 13 maart 2014 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieADHD bij volwassenen Diagnostiek, behandeling, werken
ADHD bij volwassenen Diagnostiek, behandeling, werken Marion van Dam Verzekeringsarts ADHD-coach 28 september 2010 Agenda ADHD Diagnostiek Behandeling Conclusie Wat is ADHD? Modediagnose? Kinderziekte?
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatieOverleg samenwerking Praxis P - Code 31/01/2013
ADHD: EEN STOORNIS IN ONTWIKKELING Dieter Baeyens Code, Thomas More Antwerpen FPPW, KU Leuven ADHD ADHD (DSM-IV TR; APA, 2000) Attention Deficit/Hyperactivity Disorder Aandachtstekortstoornis met Hyperactiviteit
Nadere informatieAutisme spectrum stoornissen en delinquentie
Autisme spectrum stoornissen en delinquentie Lucres Nauta-Jansen onderzoeker kinder- en jeugdpsychiatrie VUmc Casus Ronnie jongen van 14, goed en wel in de puberteit onzedelijke handelingen bij 5-jarig
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieAD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1
AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis
Nadere informatiePrevalentie en behandeling van ADHD bij patiënten met een verslaving
Prevalentie en behandeling van ADHD bij patiënten met een verslaving Katelijne van Emmerik van Oortmerssen Ellen Vedel Wim van den Brink Robert A. Schoevers overzicht Achtergrond IASP prevalentie studie
Nadere informatieDEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING
DEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING 1 Het protocol screening en diagnostiek 1.1 Algemene toelichting Attention-deficit/hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met
Nadere informatiePsychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten
Psychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten Frits Boer emeritus hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Logacom Kenniscongres 11 december 2012 Psychische stoornissen en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatiePatricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn
Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie
Nadere informatieJe bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014
Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik
Nadere informatieGeïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek
Geïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek Een innovatieve behandeling met TOPGGZ erkenning Linda Kronenberg & Hendrikje Bloemert
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieArgos over ADHD medicatie bij volwassenen
Hagen en Baas Hagen en Baas Psychologen Argos over ADHD medicatie bij volwassenen Regelmatig laait de discussie weer op over ADHD. De diagnose ADHD zou teveel en te makkelijk gesteld worden en dat er allerlei
Nadere informatieADHD & huiselijk geweld. Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht
ADHD & huiselijk geweld Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht disclosures Geen conflicterende belangen Outline 1. Hoe ADHD kan leiden agressie 2. Hoe ADHD kan leiden tot partner relatie problemen
Nadere informatieADHD in treatment seeking patients with a substance use disorder van de Glind, G.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) ADHD in treatment seeking patients with a substance use disorder van de Glind, G. Link to publication Citation for published version (APA): van de Glind, G. (2013).
Nadere informatieINTER-PSY Lente Symposium
Disclosure belangen spreker Getalenteerd omgaan met ADHD Anne van Lammeren, psychiater Universitair Centrum Psychiatrie UMCG 16-03-2016 Lentesymposium Interpsy (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatie1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25
Inhoudsopgave 1 Introductie 17 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 17 1.2 Opbouw van het boek 20 1.3 Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 27
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieInhoud. Uitgebreide opgave
Inhoud Uitgebreide opgave 1 Inleiding 21 Van DSM-IV naar DSM-5 21 Verwarrende terminologie 23 Een nieuw begrippenkader 24 De bron van het gedrag en de hulpverleningsstrategie 27 Een biopsychologisch model
Nadere informatieADHD. Behandelingsstrategieën DSM IV. Diagnostiek. Vragenlijst voor gedragsproblemen bij kinderen (VvGK) ( Attention deficit hyperactivity disorder )
ADHD ( Attention deficit hyperactivity disorder ) Behandelingsstrategieën Evelien Dirks Een ontwikkelingsstoornis Problemen met de concentratieperiode Problemen met de impulsbeheersing Problemen met de
Nadere informatieGIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G
GIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G VOORAF Uw arts heeft u een medicamenteuze behandeling voorgeschreven als hulp bij het onder controle brengen van de symptomen
Nadere informatieBijlage 4a: Screeningsinstrumenten voor volwassenen met ADHD
Bijlage 4a: Screeningsinstrumenten voor volwassenen met ADHD Instrument ADHD-RS of (Nederlands): Zelfrapportage vragenlijst voor aandachtsproblemen en hyperactiviteit Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Nadere informatieOuderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan
Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan U moet de bakens verzetten en noch sterke drank, noch bier meer gebruiken: houdt u aan een matig gebruik van een redelijke
Nadere informatieAnders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen
Anders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen Laura Batstra 25 november 2014 In deze online lezing: Druk, dwars, dromerig of ADHD? ADHD en de hersenen ADHD en de maatschappij Stepped Diagnosis
Nadere informatie20 man 15 vrouw. depressie paranoia psychose
Dubbele Diagnose Patricia v.wijngaarden-cremers, psychiater Circuitmanager Verslavingspsychiatrie Dimence Inhoud - Inleiding - Gebruik onder Nederlandse Jongeren - Psychiatrische Comorbiditeit - Wat is
Nadere informatiePsychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf
Psychologische zorg voor kinderen en jongeren De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren Samen werken aan jezelf Inhoud Belang psychologische zorg voor jeugd Psychologische
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieKenniscentrum en ADHD. Achtergrond
Kenniscentrum en ADHD Bij hulpvragen die betrekking hebben op ADHD gaan we in het Kenniscentrum uit van de omschrijving van ADHD uit de DSM IV. De DSM IV brengt ADHD terug tot 2 kernproblemen: aandachtsproblemen
Nadere informatieHoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd voor. Hiervan houdt de meerderheid last in de volwassenheid.
Informatie over ADHD en middelengebruik Sandra Kooij, Mariken Müller, Maureen van Oort 2014 Resultaten Scoren, Amersfoort Hoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatie31/10/2014. Hot topics in biologische psychiatrie. Disclosure belangen spreker. Overzicht. I. Historiek van ADHD bij de volwassene en medicatie
Hot topics in biologische psychiatrie Disclosure belangen spreker Het therapeutisch aanwenden van psychofarmaca bij ADHD in de volwassenheid De neuropsychologische invalshoek * Geen belangenverstrengeling
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieInterculturele psychiatrie en jeugd-ggz
Interculturele psychiatrie en jeugd-ggz mr.dr. Lieke van Domburgh Onderzoeker Vumc, afd. Kinder- en Jeugdpsychiatrie Hoofd afdeling O&O Intermetzo prevalentie problemen: etniciteit en gender (Zwirs 2006)
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen
Nadere informatieMoeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE
Moeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE Over de plaats die medicatie inneemt bij de behandeling van ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieOrganogram Werkgebied
Wat doet Tactus Verslavingszorg? Tactus is specialist op het terrein van de verslavingszorg. Mensen die door hun verslaving aan alcohol, drugs, medicijnen, gokken, gamen, eten of andere verslavingen in
Nadere informatie03/07/15' ADHD, ODD, CD? Wat moet ik weten en wat kan ik ermee? Programma. Begripsbepaling: Agressie. Begripsbepaling: ODD, CD en ADHD
ADHD, ODD, CD? Wat moet ik weten en wat kan ik ermee? Woensdag 29 oktober P. Deschamps Begripsbepaling: ODD, CD en ADHD Begripsbepaling: Agressie Disruptive Behavior Disorders (DBD), Disruptieve Gedragsstoornissen
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatieWaarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg
Frederike Jörg Stelling 1 Frederike Jörg Stelling 2 Teveel kinderen en jongeren in Nederland zoeken en krijgen tweedelijns, specialistische GGZ-hulp terwijl er vaak geen sprake is van psychiatrische problematiek
Nadere informatieADHD: voorzichtig met de diagnose! Laura Batstra Orthopedagogiek, RuG l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra
ADHD: voorzichtig met de diagnose! Laura Batstra Orthopedagogiek, RuG l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra Geachte mevrouw Batstra, Ik ben heel blij met uw boekje: Hoe voorkom je ADHD. De nuancering zit
Nadere informatieNationale Dyslexie Conferentie 3 april 2013. Dyslexie, Emotioneel welbevinden en Schoolverzuim handvatten voor signalering, diagnostiek en begeleiding
Nationale Dyslexie Conferentie 3 april 2013 Dyslexie, Emotioneel welbevinden en Schoolverzuim handvatten voor signalering, diagnostiek en begeleiding Nouchka Tick 1 Thea Vogelaar 2 1 Senior Onderzoeker,
Nadere informatieMindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieKajak Congres Psychiatrie en LVB
WERKEN AAN SAMENSPEL Kajak Congres Psychiatrie en LVB Sammy Roording, Klinisch neuropsycholoog Karakter, Zorglijn LVB Ede/Apeldoorn s.roording@karakter.com Muntgebouw Utrecht, 17 mei 2018 pagina 1 INVENTARISATIE
Nadere informatiePsychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD
Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Gertrude van den Brink, arts onderzoeker kinder MDL Erasmus MC Sophia Prof. J.C. Escher, kinderarts maag-darm-leverziekten CCUVN Familiedag, 20-10-2018
Nadere informatieScience
Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De inleiding van dit proefschrift beschrijft de noodzaak onderzoek te verrichten naar interpersoonlijk trauma en de gevolgen daarvan bij jongeren in
Nadere informatieAngst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater
Angst & Verslaving Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Inhoudsopgave Achtergrond Etiologie Epidemiologie Diagnostiek Behandeling Kushner ea Multidisciplinaire Richtlijn alcohol
Nadere informatieASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk
ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Breda, 4-7-2017 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieP. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ
P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ Dilemma s bij risicotaxatie Risicotaxatie is een nieuw en modieus thema in de GGZ Veilige zorg is een illusie Hoe veiliger de zorg, hoe minder vrijheid voor
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieBeter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?
Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British
Nadere informatieADHD bij volwassenen. J.J.S. Kooij Neuropraxis (2001), 5(6):
ADHD bij volwassenen J.J.S. Kooij Neuropraxis (2001), 5(6):201-206 Inleiding De aandachtstekort -hyperactiviteitstoornis (ADHD) bij volwassenen vormt de laatste jaren een nieuwe diagnostische uitdaging
Nadere informatieInhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie
Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis
Nadere informatieOORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE
OORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE OBJECTIEVE FEITEN OF BRUIKBARE FICTIE? Leen De Vreese leen.devreese@ugent.be Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie Inleiding Belang van oorzaak en gevolg: Behandeling
Nadere informatie5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten
WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
Nadere informatie10-2-2014. Voorzichtig met ADHD! Geachte mevrouw Batstra,
Voorzichtig met ADHD! Laura Batstra l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra Geachte mevrouw Batstra, Ik ben heel blij met uw boekje: Hoe voorkom je ADHD. De nuancering zit in elk van de hoofdstukken; overal
Nadere informatieLiteratuur. M. Beenackers, F. Kat, Een patiënt met ADHD, DOI 10.1007/978-90-313-8255-2, 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Literatuur American Psychiatric Association (2001). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. Amsterdam: Hartcourt Assessment. Buchner, F.L., Ezendam, J., Tijhuis, M.J., Mennes,
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieDrukke leerlingen: ADHD, een psychiatrische stoornis of louter een tijdsfenomeen?
Drukke leerlingen: ADHD, een psychiatrische stoornis of louter een tijdsfenomeen? Dieter Baeyens 1 ADHD Overvloed aan opinies, commentaren en losse ideeën over ADHD in de populaire media 6 populaire stellingen
Nadere informatieBipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN
Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van
Nadere informatieADHD Recente inzichten
ADHD Recente inzichten Frans Loman Kinder- en jeugdpsychiater 21 oktober 2016 Symposium ADHD 1 Wat is ADHD We weten het niet precies De oorzaken zijn nog onbekend We weten nog niet echt wat de beste aanpak
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatiePlannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie
Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie Inhoud v Theoretische verklaringen ADHD v Plannen en organiseren bij ADHD v In het dagelijkse leven?
Nadere informatieRisk factors for the development and outcome of childhood psychopathology NEDERLANDSE SAMENVATTING
Risk factors for the development and outcome of childhood psychopathology EDERLADSE SAMEVATTIG 157 Het komt regelmatig voor dat psychiatrische klachten clusteren in families. Met andere woorden, familieleden
Nadere informatieHoe werkt ADHD. bij volwassenen? Leiden, NVAB en NVVG kring,, 9 januari 2007. Dr. J.J. Sandra Kooij, psychiater. Programma ADHD bij volwassenen
Hoe werkt ADHD bij volwassenen? Leiden, NVAB en NVVG kring,, 9 januari 2007 Dr. J.J. Sandra Kooij, psychiater Programma ADHD bij volwassenen Programma ADHD bij volwassenen PsyQ Den Haag: Nu 4 jaar: 1000
Nadere informatieProtocol ADHD bij verslaving 139
Bijlage 12 Checklist Coaching Protocol ADHD bij verslaving 139 CHECKLIST ADHD-COACH Naam Cliënt: Naam Coach: Geboortedatum cliënt dag maand jaar De start van dit coordinerende coachingstraject vindt plaats
Nadere informatieDe rol van de gedragskundige. LVB en Verslaving Workshopronde 1 Slotbijeenkomst Trimbos 16-04-2013
De rol van de gedragskundige LVB en Verslaving Workshopronde 1 Slotbijeenkomst Trimbos 16-04-2013 Spin in het web? Agenda Korte uiteenzetting LVB en verslaving Functie-eisen Rol gedragskundige Discussie
Nadere informatieVroegsignalering borderline problematiek. Utrecht, 24 november 2016
Vroegsignalering borderline problematiek Utrecht, 24 november 2016 Wat is een Borderline PS? Diepgaand patroon van instabiliteit (DSM-5) Relaties Zelfbeeld Emoties Gedrag (impulsiviteit Dit patroon komt
Nadere informatieChapter 8. Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld
Nadere informatieLeidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van Atomoxetine
Leidraad voor artsen voor het beoordelen en monitoren van cardiovasculaire risico bij het voorschrijven van Atomoxetine Atomoxetine is geïndiceerd voor de behandeling van aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 11. Inleiding 13 Wat vindt u in dit boek? 14 Voor wie is dit boek bedoeld? 15
Inhoud Voorwoord 11 Inleiding 13 Wat vindt u in dit boek? 14 Voor wie is dit boek bedoeld? 15 1 Kenmerken van eetstoornissen 17 1 Inleiding 17 2 Criteria voor anorexia nervosa 17 Wat zijn de criteria voor
Nadere informatieAD(H)D bij Volwassenen
AD(H)D bij Volwassenen https://youtu.be/fgssoj-tbsa JASPER'S REAL LIFE DSM IV-TR naar DSM 5 1950 DSM I Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 2013 DSM 5 X DSM IV-TR naar DSM 5 Belangrijke
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift gaat over de oorzaken van het vóórkomen van symptomen van autisme spectrum stoornissen (ASD) bij kinderen met een aandachtstekort stoornis
Nadere informatieDe ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD
De ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD Samenvatting 10 tot 40% van de kinderen en adolescenten met ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) ontwikkelen symptomen van
Nadere informatie