Verslaving bij ouderen

Transcriptie

1 Verslaving bij ouderen Rob Kok, psychiater epidemioloog B Julia van den Berg Jolanda Hermes Divisie ouderen Congres NKOP nov. 2012

2 Inhoud Wat is verslaving? Drugs Alcohol Eigen onderzoek op een alcoholdetox Conclusie en aanbevelingen

3 Wat is verslaving? Komt niet in DSM classificatie voor Wel stoornissen in gebruik: afhankelijkheid, misbruik stoornissen door gebruik: intoxicatie, onthouding, delirium, dementie, stemmingsstoornis/angststoornis/psychose door...

4 DSM classificatie Afhankelijkheid: tolerantie, onthouding, grotere h.h. of langere duur dan gepland, wens om te verminderen, tijdrovend, belemmeringen, negeren gevolgen Misbruik: verwaarlozing verplichtingen, gevaar, justitie kontakten, negeren gevolgen

5 April 2011: een nieuwe definitie van verslaving Verslaving is: Een chronische hersenaandoening (en niet: een gedragsprobleem). Veranderingen in systemen voor beloning, motivatie en geheugen in de hersenen zorgen voor o.a. onvermogen om van het gebruik af te zien en craving. Net als bij andere chronische ziektes zijn er cycli van herstel en terugval. American Society of Addiction Medicine

6 DSM voor ouderen niet optimaal Tolerantie speelt andere rol Andere indeling sociale contacten en tijd Werk speelt (meestal) geen rol Neiging schade door gebruik te interpreteren als passend bij leeftijd Verplichtingen gerelateerd aan (veranderde) maatschappelijk rol Gevaarlijke situaties werk gerelateerd Minder vaak in aanraking met justitie

7 Verslaving aan drugs Bevolkingsstudie VS 2006, ~ : gebruik afhankelijk/misbruik marihuana cocaïne stimulantia hallucinogenen heroïne inhalantia NB alcohol 60% 3% (Blazer 2009)

8 1e generatie druggebruikers is nu 65+

9 Verslaving aan alcohol Veilige norm vlgs Gezondheidsraad (2006): Mannen: 2 standaardglazen per dag Vrouwen: 1 standaardglas per dag Verschillende definities wereldwijd Metabolisme ouderen langzamer, dus zelfde hoeveelheid alcohol is schadelijker op hogere leeftijd

10 Prevalentie Algemene bevolking afhankelijkheid/misbruik: 4.8%, 1% (Grant, 2004) at risk ( 2E/dag) 13%, 8% binge drinking ( 5E/keer): 14%, 3% (Blazer, 2009) Minder dan 10% is onder behandeling!

11 Ernst alcoholproblematiek mannen vrouwen aandeel overlijden 13.9% 7.7% aandeel DALYs 15,2% 3,9% in Europa : (Rapport Jurgen Rehm, 2012) 12 miljoen alcoholafhankelijken doden (2004) minder overlijden als 40% hiervan medicamenteus werd behandeld sociale kosten: ruim 155 miljard

12 Tsunami bij ouderen? In 2011 waren 25% van de alcoholverslaafden die hulp zochten bij de verslavingszorg 55+ In 2002 was dit 18% Bron: Stichting Informatievoorziening Zorg, Kerncijfers verslavingszorg 2011

13 Voorpagina AD 3 mei 2012 (c)omazuipers?

14 Alcohol in de gezondheidszorg Prevalentiecijfers: algemeen ziekenhuis: gem % verpleeghuis: tot 40%? ambulante GGZ in Nederland: 20% Alcoholgebruik bij ouderen wordt als probleem in de gezondheidszorg slecht herkend en slecht behandeld (o.a.curtis 1989, Adams 1996) Invloed attitude hulpverleners?

15 3 groepen oudere alcoholisten Early onset gebruiker Periodiek gebruiker (very) Late onset gebruiker Reactie op life event Interactie met psychiatrisch probleem Interactie met lichamelijk probleem Uit de hand gelopen gewoonte in combinatie met kwetsbaarheid

16 Ouderen en alcohol Verschuiven vocht vet verhouding Minder vocht hogere concentratie alcohol in bloed per consumptie Langere halfwaarde tijd per consumptie Mogelijk in sommige gevallen trager werkende lever nog tragere omzetting Hogere neurotoxiciteit

17 Gevolgen overmatig alcoholgebruik Relatie met > 60 medische aandoeningen Hoger risico op: overlijden, ziekenhuisopnames maag-darmklachten, pancreas, lever hart- en vaatziekten, hypertensie, anemie cognitieve stoornissen neurologisch; polyneuropathie, epilepsie vallen, fracturen, ongevallen slaapproblemen, depressie, suïcide, angst, sociaalmaatschappelijke problemen, e.a.

18 Screening MCV, γgt; lage sensitiviteit/specificiteit CDT (sens %, spec %) Ethylglucuronide (urine, hoge spec.) (vd Wiel, NTvG 2009) Vragenlijsten: voorkeur AUDIT boven CAGE en MAST-G (O Connell 2004, Berks 2009)

19 Navragen alcoholgebruik standaard naar vragen, evt. met AUDIT letten op signalen zoals: frequent bezoek h.a., SEH, opnames alg. ZH onduidelijke lichamelijke klachten terugtrekken uit sociale leven, sociale problemen zelfverwaarlozing vallen slaapklachten, somberheid, angst, cognitieve problemen e.a.

20 Behandeling Ouderen zijn meer therapietrouw dan volwassenen (RCT, Oslin et al., 2002) Amper onderzoek bij ouderen (1 RCT, Lee 2009) Resultaten behandeling zijn niet slechter (mogelijk beter?) dan bij jonger-volwassenen (Schoonbrood 2010)

21 Behandeling Eerst motivatie tot verandering onderzoeken Onderzoek van somatische complicaties, sociale situatie, psychiatrische comorbiditeit, comedicatie, functionele beperkingen

22 Behandeling Stap 1. Voorlichting en minderingsadvies (effectief in diverse RCTs) Externaliseren probleem ( ontschulden ) Samen exploreren, uitvragen afwegingen, voor-nadelen balans Contact houden Aandacht voor verzet / weerstand / ambivalentie Geef tijd / rust Aandacht voor life events Eigen verantwoordelijkheid benadrukken Niet sturen / oordelen Motivationeel interviewen!!

23 Verdere behandelstappen Overweeg klinische detoxificatie Psychotherapie: waarom drinkt iemand? CGT, coping, groepen, AA, leefstijltraining Farmacotherapie: disulfiram weinig gebruikt / ontraden naltrexon en acamprosaat: anticraving

24 Onderzoek alcoholdetox Parnassia december 2010 start Klinisch Centrum Ouderen een alcoholdetox. van 18 bedden afname Addiction Severity Index (ASI) in EPD en aanvullende vragen, m.n. neuropsychologisch onderzoeksresultaten worden gebruikt in diagnostiek en behandeling doel onderzoek: diagnostiek / behandeling verbeteren

25 De 55+ detox-afdeling ACO Noord-West ACO Haagrand ACO Zoetermeer ACO Zuid Klinisch Centrum Ouderen: 18 bedden detox

26 Algemene bevindingen interviews groep goed te interviewen, blijven erbij, kunnen concentratie vasthouden patiënten vinden het prettig eerlijk, ook over moeilijke onderwerpen patiënten hebben veel te vertellen, kan breedsprakig worden van 180 benaderde patiënten; enkele geweigerd

27 Resultaten interviews detox unit Aantal patiënten: > 180 patiënten met afgerond ASI- interview Nu data van 105 patiënten gepresenteerd 67 mannen (63.8%) 38 vrouwen (36.2%) leeftijd: gemiddeld 62.7 jaar (SD = 7.0, range 49 85) verblijfsduur gem. 3 weken

28 Age of onset 36% 39% 25% Early onset, <25 Late onset, Very late onset, 45+

29 Verschillen tussen groepen age of onset Early onset < 25 Late onset Very late onset 45+ Hoger opgeleid Hoger opgeleid Minder hoog opgeleid Meer schulden Minder schulden Minder schulden Minder vrienden Meer vrienden Minder vrienden

30 Géén verschillen tussen groepen age of onset m.b.t. Geslacht Cognitieve problemen Psychische problemen (alle) Hoeveelheid alcohol Ziekenhuisopnames Lichamelijke klachten Conflicten in de familie Alcoholproblemen in de familie

31 Duur alcoholgebruik Aantal jaar >5 per dag (gem. 17.9)

32 Alcohol: hoeveel, hoe laat, wat? Gemiddeld 13 (SD = 12) eenheden / dag 27% 28% 21% 25% Gemiddeld begint men om 12:15 uur.

33 Comorbiditeit Chronische lichamelijke klachten: 67.6% Gemiddeld lagen de patiënten in het afgelopen jaar 3.7 keer in het algemeen ziekenhuis Ooit heroïne gebruikt: 15 (14%) Ooit cannabis gebruikt: 26 (25%), (waarvan 1 voor t eerst met 53 jaar)

34 Psychische problemen (laatste maand) Last van bep. gebeurtenis 68 (65.4%) Depressief 46 (44.2%) Angstig 50 (48.1%) Cognitieve problemen 46 (44.2%) Moeite agressiecontrole 11 (10.6%) Zelfmoordgedachten 10 (9.6%) Hallucinaties 5 (4.9%) Screening PTSS positief 31 (36.5%)* * Vraag later toegevoegd

35 Algemene indruk patiëntengroep erg eenzaam erg negatieve kijk op zichzelf weinig inzicht in eigen aandeel problemen ( zomaar een nacht in de politiecel) veel psychische en somatische klachten vaak lange geschiedenis problemen

36 Wat gaan wij doen? Beschrijvend onderzoek Interventie onderzoek nazorggroep volgens Centrum Maliebaan RCT training aandachtsbias (prof. Wiers) RCT nalmefene?

37 Conclusie en aanbevelingen Alcohol, drugs en ook benzodiazepinen worden meer gebruikt dan clinici vaak denken Geven grote gezondheidszorgproblemen Worden zelden goed uitgevraagd Prognose is niet leeftijdsgebonden Navragen, screenen en motiveren voor behandeling! If you don t take a temperature, you can t find a fever

38