Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Transcriptie

1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen VERSLAG OVER 2013

2 Colofon & contactgegevens Dit is het MVO-verslag 2013 van E.ON Benelux. Informatie die ontbreekt in dit verslag is terug te vinden in het E.ON Sustainability report 2013 van de E.ON groep (E.ON SE). In geval van verschillen tussen beide versies prevaleert het groepsverslag. Het MVO-verslag is op 27 juni 2014 digitaal gepubliceerd en is te downloaden op onze website: Wij ontvangen graag uw reactie op dit verslag op het volgende adres: E.ON Benelux Capelseweg AX Rotterdam U kunt ons bereiken via telefoonnummer of per mail cr@eon-benelux.com. Meer informatie vindt u op onze website of Productie van dit verslag Maarten Vermeijden, corporate social responsibility officer (a.i.) Jennifer Ras, Ras Communicatie in opdracht van Dr. Ir. Sytse Jelles, manager corporate strategy & responsibility E.ON Benelux

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 5 In het kort... 7 E.ON & maatschappelijk verantwoord ondernemen... 9 Over deze rapportage ONS VERHAAL Dit zijn wij Bestuur en management Onze visie Onze strategie Onze waardeketen Het innovatieve vermogen van E.ON AAN DE SLAG BIJ E.ON E.ON als werkgever Corporate governance Ondernemingsraad E.ON als opleider ONZE OMGEVING Veiligheid: We werken veilig of we werken niet In gesprek met onze stakeholders Kolendialoog en Bettercoal Energieakkoord Kwesties en dilemma s Onze klimaatstrategie Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie Samen verantwoord omgaan met energie

4 E.ON IN ACTIE Onze manier van werken Compliance De relatie met onze klant Risicomanagement Verantwoord inkopen Activiteiten met stakeholders in Sponsoring BIJLAGEN Bijlage - Begrippenlijst Bijlage - Gebruikte afkortingen Bijlage - ISO Bijlage - GRI Index Bijlage - Onze centrales en locaties Bijlage - Korte CV van onze CEO/CFO Bijlage - Korte CV van onze CCO Bijlage - Onze juridische structuur Bijlage - Toelichting op de Cleaner & better energy strategie van E.ON SE Bijlage - Grafische weergave medewerkers E.ON Benelux Bijlage - Organogram RU EBX Bijlage - Organogram Generation EBX Bijlage - Processtappen advies- en instemmingstraject van de OR Bijlage - Belastingafdracht Bijlage - Milieucijfers Bijlage - UN Global Compact

5 Voorwoord Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) staat bij E.ON op de agenda. Vanzelfsprekend, zou je kunnen zeggen. In de afgelopen jaren hebben we er regelmatig aandacht aan besteed, maar sinds 2013 nemen we MVO structureel mee in onze strategie. Nu is het tijd voor een ambitieus concept, waarin we duidelijke doelstellingen formuleren. In 2013 zijn hiervoor de eerste stappen gezet. In 2014 zetten we deze stappen voort. Want we zijn het er allemaal over eens: de energievoorziening in Nederland moet duurzamer. Maar hoe? Want ook al streven we steeds meer naar duurzame energie, we willen wel het vertrouwen houden dat we op ieder moment van de dag over energie kunnen beschikken. Partner voor energieoplossingen We willen gezien worden als voorkeurspartner voor energieoplossingen. Samen met onze klanten werken aan een duurzame toekomst. Klanten willen dat hun energievoorziening klimaatvriendelijk is, maar ook betaalbaar en betrouwbaar, zelfs op bewolkte, windstille dagen. Veel klanten zijn op zoek naar manieren om energie te besparen. Anderen willen zelf energie produceren en hebben daar ondersteuning bij nodig. Wij hebben uitgebreide expertise en ervaring op al deze gebieden. De transformatie van het energielandschap zorgt voor een behoefte aan nieuwe oplossingen. We willen een actieve rol spelen bij het vinden van die oplossingen. En bij alles wat we doen, zetten we onze klanten centraal. Klanten maken deel uit van de samenleving, die ons ondersteunt, maar soms ook kritisch is. Klanten zijn onze stakeholders, net als onze medewerkers, onze samenwerkingspartners, de overheid, politici en bijvoorbeeld natuur- en milieuorganisaties. Uiteindelijk zijn onze klanten de stakeholders die ons in staat stellen om salarissen, belastingen en dividend te betalen. Steeds meer klanten willen dat hun energieleverancier duurzaam opereert, dus hebben we alle reden om ons voortdurend af te vragen hoe we beter kunnen voldoen aan de behoeften en belangen van onze klanten en - meer in het algemeen - hoe we het leven van mensen kunnen verbeteren. Realistisch en eerlijk Hoewel we de behoefte van de klant altijd serieus nemen, moeten we wel realistisch en eerlijk blijven. De omschakeling naar een duurzame energietoekomst is niet van de ene op de andere dag gerealiseerd. We ontkomen er niet aan de komende tientallen jaren nog gebruik te maken van gas en steenkool in onze energievoorziening. Maar we zetten daarbij wel alles op alles om onze centrales steeds efficiënter in te zetten. We laten onze klanten graag zien dat wij ons inzetten voor een duurzame toekomst. Daarom verankeren we duurzaamheid in onze bedrijfsprocessen en maken we deze processen transparant. We zijn betrokken bij de wereld om ons heen en zijn ons bewust van onze verantwoordelijkheden. 5

6 Een goed voorbeeld is Bettercoal. Bettercoal is een onafhankelijke non-profitorganisatie waarin grote Europese energiebedrijven zijn vertegenwoordigd. E.ON is mede-oprichter van dit belangrijke initiatief dat zich richt op het continu verbeteren van ethisch, sociaal en milieuverantwoord gedrag van mijnbouwbedrijven. Inmiddels is er een Bettercoal Code uitgegeven. Een reeks van normen waaraan we mijnen kunnen toetsen. Indien nodig steunen we de mijnexploitanten om verbeteringen aan te brengen, zodat ze voldoen aan de Code. Door onze deelname aan Bettercoal ondersteunen wij actief initiatieven die de omstandigheden in en rondom de mijnen verbeteren. Ook dat sluit aan bij onze visie Improving peoples lives. Markus Bokelmann, CEO E.ON Benelux, juni

7 In het kort E.ON Benelux is onderdeel van E.ON SE, een van de grootste private energiebedrijven ter wereld. E.ON SE telt meer dan 26 miljoen klanten in 30 landen. Het bedrijf heeft meer dan medewerkers en rapporteerde over 2013 een omzet van ruim 122 miljard. In Nederland en België verkoopt E.ON gas, elektriciteit, warmte en energiediensten. Deze activiteiten geven ons een grote verantwoordelijkheid ten opzichte van onze stakeholders, het milieu en de toekomst van de energievoorziening. De visie van E.ON Benelux is 3-ledig. We moeten zowel winstgevend als verantwoordelijk zijn, we zijn open en transparant in onze bedrijfsmatige en commerciële keuzes en we leveren schonere en betere producten en diensten. We streven doorlopend naar een efficiëntere en schonere energievoorziening: Cleaner & better energy. Waar zaken veranderen, ontstaan kansen. Kansen die we willen pakken. Dat doen we door betrouwbare diensten en producten tegen eerlijke prijzen te leveren. In 2013 was onze strategie nú de juiste beslissingen nemen voor een betrouwbare, duurzame, veilige en betaalbare energievoorziening in de toekomst. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) maakt deel uit van deze strategie. We nemen onze verantwoordelijkheid voor de gevolgen van onze activiteiten en beslissingen op de mens, het milieu en de maatschappij en willen daar verantwoording over afleggen. MVO gaat bij E.ON om het vinden van een balans tussen de sociale (people), ecologische (planet) en economische (profit) dimensies van ondernemen en het minimaliseren van negatieve duurzaamheidseffecten van ons bedrijf op onze stakeholders en de samenleving. Om MVO meer onderdeel te laten zijn van de organisatie is er in 2013 besloten om maatschappelijk verantwoord ondernemen te verschuiven van de afdeling HR naar de afdeling strategie. Het doel van deze verschuiving is het creëren van een omslag, zodat de maatschappelijke aspecten beter tot hun recht komen bij het ontwikkelen van de strategie en onze activiteiten in het kader van maatschappelijke verantwoordelijkheid beter aansluiten bij de strategie. Maatschappelijke aspecten zijn in toenemende mate een bepalende factor voor een succesvolle strategie." Maatschappelijke aspecten die bij E.ON hoog in het vaandel staan zijn onder meer veiligheid, onze ecologische footprint, de relatie met onze klant en onze medewerkers." Medewerkers Wij vinden dat onze mensen essentieel zijn voor het succes van onze organisatie. We streven ernaar een werkgever te zijn die prestaties beloont, potentieel herkent en luistert naar medewerkers. Door flexibele oplossingen stellen wij onze medewerkers in staat om hun werk te doen en een goede balans tussen werk en privé te vinden. Wij geloven in de ontwikkelingsmogelijkheden van elke medewerker. Want als onze medewerker groeit, groeien wij ook. En bij ontwikkelen denken we 7

8 verder dan trainingen bijwonen en opleidingen volgen. We laten bijvoorbeeld medewerkers coachen door een senior-collega of we geven medewerkers de mogelijkheid projecten uit te voeren naast het reguliere werk. Veiligheid We sluiten geen compromissen over veiligheid. Of het nu gaat om de dagelijkse praktijk, het gedrag of de omstandigheden, we nemen onze verantwoordelijkheid. We vinden het van wezenlijk belang dat we binnen ons bedrijf op dezelfde manier denken over hoe we samen veilig werken. Iedereen bij E.ON is verplicht zijn of haar steentje bij te dragen aan veilige en gezonde werkomstandigheden. E.ON en haar impact op het milieu Als wereldspeler binnen de energiebranche heeft E.ON een extra verantwoordelijkheid om de klimaatdoelen te behalen die op globaal niveau zijn afgesproken. Omdat veranderingen in het klimaat verder gaan dan nationale grenzen heeft E.ON SE een groepsbrede klimaatstrategie ontwikkeld. De activiteiten die E.ON in Nederland uitvoert, passen binnen deze internationale strategie. Consequenties van de veranderde klimaatomstandigheden worden nauwlettend in de gaten gehouden en E.ON speelt een actieve rol in het zoeken naar oplossingen die een verminderde impact hebben op het milieu. Relatie met onze klant Door veranderde marktomstandigheden zijn wij in 2013 een nieuwe weg ingeslagen, met een verhoogde prioriteit voor onze klanten. Deze verhoogde prioriteit is gekoppeld aan de vernieuwde visie waarin E.ON de voorkeurspartner voor energieoplossingen wil zijn. Een van de waarden binnen onze nieuwe visie is dan ook onze klanten op de eerste plaats zetten. 8

9 E.ON & maatschappelijk verantwoord ondernemen Wij willen het leven van onze klanten verbeteren door als voorkeurspartner energieoplossingen aan te bieden waarbij de behoefte van de klant op de eerste plaats staat. Dat doen we door succesvol te zijn in het samenwerken, verbeteren en innoveren van onze producten, diensten en bedrijfsprocessen. Onze visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen Wij vinden dat we zowel winstgevend als verantwoordelijk moeten zijn: open en verantwoordelijk in onze bedrijfsmatige en commerciële keuzes, schoner en beter in onze processen en producten. We willen en moeten daar onze invulling aan geven. Waar zaken veranderen, ontstaan kansen. Kansen die we willen benutten. Onze strategie richt zich op een betere en schonere energievoorziening. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) maakt deel uit van deze strategie. We nemen onze verantwoordelijkheid voor de gevolgen van onze activiteiten en beslissingen op de mens, het milieu en de maatschappij en willen daar verantwoording over afleggen. MVO gaat bij E.ON om het vinden van een balans tussen de sociale (people), ecologische (planet) en economische (profit) dimensies van ondernemen en het minimaliseren van negatieve duurzaamheidseffecten van ons bedrijf op onze stakeholders en de samenleving. Onze MVO-doelstellingen Op basis van de dimensies people, planet en profit hebben wij MVO-doelstellingen geformuleerd voor People Wij leveren veilige energie Wij voldoen aan de tien principes van de UN Global Compact Planet Wij leveren klimaatvriendelijke energie We zijn de nummer 1 in Rotterdam en Antwerpen op het gebied van co-siting Wij zijn de toonaangevende speler op het gebied van bio-energie in de Benelux Profit Wij leveren economisch verantwoorde energie Wij zoeken actief de dialoog op met onze stakeholders over onze activiteiten en uitdagingen In verschillende hoofdstukken van dit verslag gaan we nader in op deze doelstellingen. 9

10 Verwachte relevantie voor stakeholders Zeer belangrijk Materialiteitsmatrix Op basis van de visie en MVO-doelstellingen hebben we een materialiteitsmatrix gemaakt van relevante zaken die de prestaties en het functioneren van onze organisatie beïnvloeden. Enerzijds zijn deze zaken gerangschikt naar belangrijkheid van onze eigen organisatie en anderzijds naar de verwachte belangrijkheid voor onze stakeholders. Dit laatste is gebaseerd op onze interpretatie van de contacten met onze stakeholders. In 2014 zal deze matrix geverifieerd worden via onze stakeholderdialogen. Op deze wijze krijgen wij nog beter inzicht in welke zaken en materialiteiten het meest relevant zijn en waar wij aan moeten werken om onze prestaties te verbeteren. In deze matrix is tevens het productie-portfolio van E.ON Benelux geïntegreerd (19 t/m 24). De relevantie voor E.ON en de verwachte relevantie voor stakeholders gaan gepaard met het relatieve aandeel van elk aspect van het productie-portfolio. Materialiteitsmatrix Relevantie voor E.ON Zeer belangrijk 10

11 Legenda Materialiteitsmatrix (vorige pagina) Klantrelatie 1 2 Werknemers Milieu-effecten Corporate Governance Productieportfolio Klanttevredenheid Klantenservice Veiligheid Gezondheid Beloning Flexibiliteit Opleidingsmogelijkheden Diversiteit Uitstoot schadelijke stoffen Waterlozingen Geluidsoverlast Stankoverlast Maatschappelijke betrokkenheid E.ON in de omgeving Mensenrechten Transparantie Preventie corruptie en omkoping Bedrijfswagenpark Verantwoord inkopen Kolen Biomassa Warmte Gas Wind Zon 11

12 Over deze rapportage De ontwikkelingen rondom de energiemarkt, onze klanten, onze organisatie en de samenwerking met ons moederbedrijf E.ON SE, vragen om een herziening van ons MVO-beleid. Onze huidige MVOdoelstellingen zullen bij een herziene beleidsopzet aangepast of geïntegreerd worden. In 2014 zullen we ons beleid en de bijbehorende ambities uitwerken. E.ON Benelux en E.ON SE Wanneer we in dit verslag spreken over wij dan doelen wij op E.ON Benelux. Wanneer we praten over de E.ON groep of E.ON SE, dan doelen wij op het moederbedrijf. Opname gegevens Dit verslag geeft het gevoerde maatschappelijke beleid en de belangrijkste ontwikkelingen weer in het kalenderjaar Bij het vaststellen van de onderwerpen is gekeken naar de betekenis van de ontwikkelingen voor stakeholders, relevantie, de actualiteit en continuïteit ten aanzien van in voorgaande rapportagejaren opgenomen activiteiten en gegevens. Bij de opname van activiteiten en gegevens is primair gekeken naar E.ON als energieproducent en verkoper van energiegerelateerde producten en diensten. In het verslag bespreken we de waardeketen van E.ON, onze emissies, ontwikkelingen in de markt, geleverde producten en hieraan in 2013 verbonden maatschappelijke vragen. Daarnaast is personele informatie opgenomen over onder meer het gevoerde diversiteitsen veiligheidsbeleid en enkele financiële kerngegevens. Met dit verslag streven wij naar een breed toegankelijke weergave van onze resultaten en belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord voor een zo groot mogelijke groep geïnteresseerden. richten ons hierbij in elk geval tot onze klanten, niet-gouvernementele organisaties (NGO's), de overheid en ons eigen medewerkers. Een begrippenlijst en de in dit verslag gebruikte afkortingen zijn vermeld in de bijlage. Herkomst gegevens De door ons in dit verslag weergegeven gegevens en informatie zijn onttrokken uit diverse bronnen. Hierbij is gebruik gemaakt van reguliere rapportagesystemen en managementinformatie, aangevuld met specifiek voor het MVO verslag 2013 gehouden interviews en opgestelde rapportages. Vanzelfsprekend zijn de geschreven teksten voor dit verslag intern getoetst op juistheid. Met de onze Raad van Bestuur, ons hoger management en onze stakeholders zijn gesprekken gevoerd over de opzet van het verslag. Verder is informatie afkomstig uit de diverse in 2013 gevoerde stakeholderdialogen. Hierbij zijn wij zowel de initiator van stakeholderdialogen geweest als ook deelnemer bij door derden georganiseerde dialogen. Uitgangspunt voor initiatie van en deelname aan dialogen vormt de ISO richtlijn (zie bijlage). De opgenomen financiële gegevens zijn ontleend aan het op 4 april 2014 gepubliceerde 2013 Annual Report of E.ON Benelux Holding B.V. 12

13 Afbakening en consolidatie Dit verslag geeft een beeld van de MVO-activiteiten en -resultaten van E.ON Benelux in het kalenderjaar E.ON Benelux is onderdeel van E.ON SE. Binnen E.ON SE is E.ON Benelux verantwoordelijk voor de activiteiten in Nederland en België. Er is gekozen om te rapporteren over de activiteiten van E.ON op Nederlands grondgebied, over bedrijfsonderdelen welke in 2013 onderdeel waren van E.ON. De aparte entiteiten Q-Esco B.V., Q-Energy B.V. en Aardwarmte Den Haag zijn niet meegenomen in deze rapportage omdat deze gedurende 2013 geen onderdeel meer uitmaakten van E.ON Benelux. Global Reporting Initiative (GRI) E.ON Benelux gebruikt dit jaar voor het eerst de Global Reporting Initiative (GRI) G4- rapportagerichtlijnen als richtsnoer voor de jaarlijkse maatschappelijke verslaglegging. Voor de bepaling van de op te nemen gegevens en de afbakening van dit verslag, zijn het GRI boundary protocol en de uitgangspunten van de ISO richtlijn het vertrekpunt geweest. Hierbij is uitgegaan van rapportage over de voor een energiebedrijf belangrijkste waarden. GRI hanteert 'kern' en 'overige' indicatoren. E.ON heeft er voor gekozen alleen een weergave te geven van de 'kern' indicatoren. Een overzicht van de GRI indicatoren en positie van bijbehorende informatie in het verslag, is gepubliceerd als onderdeel van dit verslag. Hieronder benoemen we een aantal specifieke materiële onderwerpen die als uitgangspunt dienen voor dit verslag. De manager corporate strategy & responsibility heeft een aantal specifieke materiële onderwerpen benoemd (in samenspraak met het bestuur) die als uitgangspunt dienen voor dit verslag. Specifieke materiële onderwerpen De door ons aangewezen specifieke materiële onderwerpen op het gebied van milieu zijn emissies in lucht en water. Op sociaal vlak zijn dit gezondheid en veiligheid en ziekteverzuim van de medewerkers. We geven een beschrijving van ons medewerkersbestand en hebben op het gebied van ethiek en integriteit als materiële onderwerpen corruptie(risico s), maatregelen tot het voorkomen van onethisch handelen en onze bijdragen tot politieke partijen benoemd. In de GRI-index verwijzen wij naar de plaats waar deze onderwerpen in dit verslag behandeld worden (zie bijlage). Met het erkennen van de ISO26000 als referentiekader geven wij aan dat we: De belangrijke principes van maatschappelijke verantwoordelijkheid omarmen (verantwoording afleggen; transparantie; ethisch gedrag; respect voor stakeholderbelangen, respect voor de wet, respect voor internationale gedragsregels, respect voor mensenrechten). Verantwoordelijkheid erkennen voor de eigen effecten op mens, maatschappij, en milieu en dat we invloed kunnen uitoefenen op bijvoorbeeld leveranciers. Stakeholders identificeren en met hen in dialoog gaan. Relevante thema's analyseren om na te gaan welke belangrijk zijn voor de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de eigen organisatie. Maatschappelijke verantwoordelijkheid integreren in beleid, besluitvorming, cultuur en dagelijks werk van het bedrijf. 13

14 Publicatievorm Dit verslag is gepubliceerd op onze website ( en is te downloaden als.pdf bestand. Een gedrukte versie van het MVO verslag 2013 is niet beschikbaar. Algemene informatie over E.ON en het MVO-beleid wordt ook via onze reguliere website beschikbaar gesteld. Contact Lezers van dit verslag nodigen we uit om hun vragen of opmerkingen over het door E.ON gevoerde MVO-beleid te maken. Zij kunnen hiervoor contact opnemen via Behandeling zal vertrouwelijk en op individuele basis plaatsvinden en in volgorde van ontvangst. Contactpersoon binnen E.ON Benelux voor MVO is Dr. Ir. Sytse Jelles, manager corporate strategy & responsibility of Charessa Roet, corporate responsibility officer. Externe assurance Met dit verslag streven we naar een getrouwe weergave van het gevoerde maatschappelijke beleid en belangrijkste ontwikkelingen in het kalenderjaar De in het verslag opgenomen kwantitatieve data, zoals energieproductie en bijbehorende emissies, zijn tevens onderdeel van andere rapportages zoals het financiële jaarverslag en het elektronisch milieu jaarverslag. Bij deze rapportages is een assurance rapport opgenomen. Om deze reden hebben we bij het onderhavige verslag geen zelfstandig assurance rapport opgenomen. 14

15 ONS VERHAAL 15

16 Dit zijn wij E.ON Benelux is onderdeel van E.ON SE, een van de grootste private energiebedrijven ter wereld. E.ON SE telt meer dan 26 miljoen klanten in 30 landen. Het bedrijf heeft meer dan medewerkers en rapporteerde over 2013 een omzet van ruim 122 miljard. E.ON Benelux produceert en levert in Nederland en België elektriciteit, warmte en gas aan particuliere klanten en is in Nederland een van de grootste energieleveranciers voor de zakelijke markt. Wij hebben circa 1700 MW opgesteld vermogen in Zuid-Holland, met name op de Maasvlakte. Op die locatie is ook onze nieuwe 1100 MW centrale in aanbouw (Maasvlakte Power Plant 3 MPP3). In België hebben we centrales met een opgesteld vermogen van circa 940 MW in Vilvoorde en Langerlo (Genk). In deze markt zijn we actief in het zakelijke segment. Met zo'n 380 medewerkers in de Fleet (de opwekkingscentrales) en 302 medewerkers in Sales en de Regional Unit Benelux kunnen we ons optimaal op klanten en hun omgeving richten. Het hoofdkantoor van E.ON Benelux staat in Rotterdam. Een overzicht van onze centrales en locaties is terug te vinden als bijlage in dit verslag. Onze historie Het Duitse bedrijf E.ON kwam via zijn voorloper PreussenElektra in 1999 naar Nederland. Als eerste nam E.ON de activiteiten en productievoorzieningen over van Electriciteitsbedrijf Zuid-Holland (EZH). Dat leverde een breed pakket op, variërend van elektriciteitsopwekking uit gasturbines tot warmtelevering aan stadswijken. In 2005 voegde zich het Nutsbedrijf Regio Eindhoven bij ons. Daarmee verwierven we een goede positie in de gas- en elektriciteitslevering aan consumenten in die regio. Wat betekent de naam E.ON? Anders dan veel mensen denken, is de naam E.ON geen afkorting. Het verwijst naar het Griekse woord aeon, dat staat voor een nieuw tijdperk of eeuwigheid. E.ON is de Engelse spelling. De ongebruikelijke schrijfwijze symboliseert energie ( E ) en verlichting ( ON ) voor de toekomst. Een punt is ingevoegd om een visuele scheiding aan te brengen tussen de twee ideeën. 16

17 Bestuur en management Bestuur Het bestuur van E.ON Benelux bestaat uit: De heer Markus Bokelmann Chief Executive Officer (CEO) en Chief Financial Officer (CFO) E.ON Benelux Holding B.V De heer Frits Bruijn - Chief Commercial Officer (CCO) E.ON Benelux Holding B.V. Het bestuur wordt ondersteund door Frans Geers Director Generation Rolf Fouchier was CCO en CEO tot 1 september Markus Bokelmann was reeds CFO en volgde dhr. Fouchier per 1 september 2013 op als CEO, Frits Bruijn volgde dhr. Fouchier op als CCO. Het bestuur rapporteert rechtstreeks aan de Raad van Bestuur van E.ON SE en legt verantwoording af aan de Raad van Commissarissen van E.ON Benelux. Een korte cv van onze bestuurders is terug te vinden als bijlage in dit verslag. Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen van E.ON Benelux bestaat uit de onderstaande leden: De heer Dr. Bernhard Reutersberg (voorzitter) De heer ir. Hans Huis in 't Veld De heer mr. Hein van Oorschot De heer ir. Joost van Dijk De heer Luc Poyer De heer mr. Hans Schoenmakers is de secretaris van de Raad van Commissarissen. In het onderdeel Aan de slag bij E.ON, hoofdstuk Corporate Governance, staan de taken en verantwoordelijkheden van de Raad van Commissarissen beschreven. Management teams De directeuren van de regional unit dragen verantwoordelijkheid voor een aantal functionele organisatieclusters. Elk cluster wordt geleid door een senior manager. De senior managers vormen samen het groot managementteam. Dit eerstelijnsmanagement wordt ondersteund door managers uit het tweedelijnsmanagement. De volgende clusters worden geleid door een senior manager: (1) Corporate affairs; (2) HR & Facilities; (3) Finance & Procurement; (4) Sales; (5) Heat & Business Development; (6) Mid Office en (7) Local Demand Management. Het organogram en de juridische structuur zijn schematisch weergegeven in de bijlage van dit verslag. 17

18 Onze visie Onze rol Improving people s lives Ons doel De voorkeurspartner voor energieoplossingen Onze klanten komen op de eerste plaats Onze waarden Samenwerken Verbeteren & innoveren Samen succesvol zijn We handelen verantwoordelijk en zijn open Door vijf, onderling nauw verbonden, kernwaarden wordt richting gegeven aan onze business en ons handelen: Alles wat we doen begint en eindigt bij onze klanten. Onze klanten komen op de eerste plaats. We hebben veel waardering voor onze werkrelaties met klanten, collega s en de samenleving. Samenwerken staat daarom op de voorgrond. We dagen onszelf steeds uit om de waardepropositie voor onze klanten te verbeteren. We willen continu verbeteren en innoveren. Als onze klanten succesvol zijn, zijn wij dat ook. We creëren waarde voor onze klanten en aandeelhouders en leren van elkaar. We zijn samen succesvol. Hoe doen wij zaken? We handelen verantwoordelijk en staan open voor andere perspectieven en nieuwe kansen. Onze waarden geven een duidelijk beeld van waar we naar toe willen. De waarden vormen een bron van inspiratie; ze gidsen ons bij alles wat we doen. 18

19 Onze klanten komen op de eerste plaats Het betekent dat we: inzien dat het gedrag van elke medewerker gevolgen heeft voor de klanttevredenheid anticiperen en actief luisteren om de behoeften van onze klanten te begrijpen en daarin zo effectief mogelijk te voorzien onze business bekijken en sturen door de ogen van onze klanten. We zorgen voor oplossingen en een serviceniveau dat hen tevreden stelt diepgaande en langdurige klantrelaties bouwen Samenwerken Het betekent dat we: winnen aan vertrouwen en respect door een transparante en open dialoog met onze klanten en collega s elkaar constructieve terugkoppeling (feedback) geven en onszelf persoonlijk en professioneel ontwikkelen op basis van onze kwaliteiten medewerkers heldere mandaten geven en vertrouwen op hun expertise het een uitdaging vinden om over bedrijfsonderdelen heen samen te werken en te zoeken naar betere ideeën voor betere oplossingen. Verbeteren en innoveren Het betekent dat we: anticiperen op toekomstige eisen van klanten om de concurrentie voor te blijven nooit tevreden zijn. We willen de efficiëntie en effectiviteit van alles wat we doen continu verbeteren creatief denken, los van de bestaande denkkaders, om zo sneller betere oplossingen te vinden de moed hebben om ongebruikelijke ideeën te ontwikkelen en te leren van fouten Samen succesvol zijn Het betekent dat we: onze klanten aan de beste oplossing helpen. Tot het is opgelost, zijn de zorgen van onze klant ons probleem de verplichting op ons nemen om zo goed mogelijk te presteren. We gaan uit van onze verantwoordelijkheid en doen wat we hebben beloofd een voorbeeld willen zijn voor anderen. We willen succesvol zijn voor het gemeenschappelijk belang van E.ON. onze gezamenlijke en elkaars successen vieren 19

20 We handelen verantwoordelijk en zijn open Het betekent dat we: op het gebied van gezondheid en veiligheid geen compromissen sluiten. We werken veilig of we werken niet handelen op een duurzame manier. We richten onze acties op zakelijk succes voor de lange termijn zorg voor elkaar dragen. Diversiteit zien we als een kracht onze groeiende internationale verbondenheid op het gebied van kennis en ervaring, talent en leveringsketens gebruiken om nieuwe kansen te creëren 20

21 Onze strategie Cleaner & better energy Het energielandschap is de laatste jaren in sneltreinvaart veranderd. Wat gisteren nieuw was, is vandaag achterhaald. Internationaal, en ook in Nederland, ontpopt zich een nieuw speelveld. De marges op de klassieke productie en verkoop worden heel snel kleiner. Er is geen reden om te denken dat dit zich in de komende jaren wel zal herstellen. Die tijden zijn voorbij. Simpele conclusie: we zoeken als energieleverancier naar een andere rol in de markt. En dat vraagt om een koersomslag. Ons kompas naar de toekomst is Cleaner & better energy. Deze bedrijfsstrategie bevat vier kernelementen waarmee we het energielandschap schoner en beter willen maken: Europa; Buiten Europa, Performance en Investeringen. We willen dit bereiken met producten en diensten waar onze klanten en relaties daadwerkelijk op zitten te wachten, die ontzorgen en waar voor hun geld bieden. Tegelijk blijven we onze huidige business-activiteiten verbeteren. Door efficiënter te werken, creëren we ruimte om te kunnen investeren in vooral decentrale producten, dichter bij de eindgebruiker. De betaalbaarheid, een constante levering van elektriciteit en klimaatbescherming zijn onderling verbonden elementen in onze strategie, ook in economisch uitdagende tijden. In de bijlage geven we een toelichting op de Cleaner & better energy strategie die vanuit E.ON SE is geformuleerd. 21

22 Apollo-programma Ons Apollo-programma is gebaseerd op de Cleaner & better energy strategie. Door onder meer stijgende grondstofprijzen, toenemende concurrentie, veranderende wetten en regelgeving, de teruglopende economie, de enorme groei in decentrale opwekking en de discussies over duurzaamheid, verandert het speelveld. Ook in Nederland. Om nieuwe wegen in te kunnen slaan, zetten we onze middelen, kennis en kunde in. In het Apollo-programma staan zes ambities centraal. Ambities die we in 2016 willen hebben waargemaakt. Met volle kracht vooruit! De zes ambities van het Apollo-programma: Ambitie 1: Wij zijn de nummer één in Rotterdam en Antwerpen op het gebied van co-siting. Ambitie 2: Met E.ON als partner hebben onze klanten het best mogelijke energieprofiel, gebaseerd op hun eigen verbruiksgegevens, zodat zij maximaal voordeel hebben (en dus waar voor hun geld). Ambitie 3: Wij zijn de testmarkt bij uitstek voor de E.ON-groep; een kwart van E.ON s nieuwe producten en diensten is in de Benelux getest. Ambitie 4: Wij zijn de toonaangevende speler op het gebied van bio-energie in de Benelux. Ambitie 5: Wij zijn de voorkeurspartner voor collectieve energieoplossingen. Ambitie 6: We werken elke dag aan slimme verbeteringen in onze businessactiviteiten, zodat kosten en kwaliteit voortdurend in balans zijn. Om deze ambities te realiseren kijken we ook naar de wereld om ons heen. De beste oplossingen kunnen overal vandaan komen. Het contact met de buitenwereld - met klanten, beleidmakers, politici, NGO s, financiële partners, enz. - is onmisbaar om te begrijpen waar de klantbehoefte ligt en om nieuwe ideeën te krijgen. Apollo! Het succesverhaal van de Apollo-missie, de die de eerste man op de maan zette, is beroemd. Het is het verhaal van inventiviteit, technologie, doorzettingsvermogen, een can do -houding en intensieve samenwerking. Zelfs toen het bijna mis leek te gaan, met Apollo 13, landde de bemanning uiteindelijk veilig op de grond. Niet alleen door technisch vernuft, maar misschien nog wel meer door de gedeelde overtuiging dat t zou gaan lukken, ook al leek de tegenwind soms sterk. Het is dan ook niet verrassend dat wij onze nieuwe strategie het Apollo-programma hebben gedoopt. Ook voor E.ON geldt immers: ambitieuze doelen, niet bang voor hard werken, anticiperen op (on)verwachte hindernissen, oplossingsgericht denken, samen sterk, en een terecht geloof in ons eigen kunnen. Bovendien staat Apollo, de Griekse god van de zon, ook bekend als reddende god (in de tijd van president Kennedy hadden de Amerikanen op ruimtevaartgebied tenslotte een achterstand op de Russen ). Dus dat zit alvast goed. Onze missie neemt intussen duidelijke vorm aan. Met één zeker doel: dit gaat lukken! 22

23 Onze waardeketen Energieopwekking In Europa richt vrijwel iedereen zich op een energievoorziening die rond 2050 voor circa 80% uit hernieuwbare bronnen, zoals wind, zon en biomassa, komt met een dito lagere CO 2-emissie. Waar milieugroeperingen echter vinden dat we direct moeten overschakelen op bijvoorbeeld zonne- en windenergie, geloven wij in een stapsgewijze transitie. We kijken daarbij nadrukkelijk ook naar de betaalbaarheid en voorzieningszekerheid. E.ON gelooft in een gecombineerde aanpak van toenemende investeringen in duurzame energieopwekking en verduurzaming van conventioneel opgewekte energie (zoals bijstook van biomassa en co-siting). Ook werken we samen met onze klanten aan besparingen in hun eigen huis of bedrijf. Ondanks de relatief snelle omschakeling naar duurzame energieopwekking zal, met name voor de industriële sector (goed voor ruim de helft van de energievraag), nog enkele decennia grijze stroomopwekking uit gas, steenkool en nucleair noodzakelijk zijn. Daarbij staat vast dat kolen relatief goed te delven zijn, en dat ze overal ter wereld goedkoop voorhanden zijn. Dat zorgt de komende decennia voor een grote leveringszekerheid. Beter dan die van gas. Daarom vinden wij het belangrijk om ook te investeren in schonere energie afkomstig uit kolen. Maasvlakte 3 centrale Op die gronden hebben we rond 2005 op verzoek van de overheid besloten tot de bouw van de kolengestookte Maasvlakte 3 centrale( MPP3). Een keuze die zeker niet bij iedereen in goede aarde valt, getuige de procedures die door milieuorganisaties in de afgelopen jaren zijn gevoerd. Maar met het oog op betaalbare en zekere energievoorziening in de komende decennia, vinden we dat de keuze toentertijd juist is gemaakt. De maatschappelijke druk houdt ons scherp om ook de komende decennia zo goed mogelijk om te gaan met de vraag naar schone(re) energieopwekking door kolencentrales. Dat doen we bijvoorbeeld door de het efficiënt gebruiken van reststromen via cositing en maatregelen om lokale emissies zoals NO x en SO 2 het hoofd te bieden. In het verslag is een bredere toelichting op deze initiatieven verwerkt. We beseffen echter ook dat fossiele brandstoffen gaandeweg opraken en steeds moeilijker te winnen zullen zijn. Bovendien: om de klimaateffecten van de CO 2-uitstoot door traditioneel gestookte energiecentrales kunnen we niet heen. Een aanzienlijk deel van de wereldwijde uitstoot komt door verwarming en stroomopwekking. We streven daarom naar een doorlopende verduurzaming van de ketens waarin we stroom via kolen, gas (en uranium) opwekken. Zo stoot de nieuwe Maasvlaktecentrale, vanwege een veel hogere efficiency dan bestaande kolengestookte centrales, jaarlijks ruim 1,2 miljoen ton minder CO 2 uit. Ook zoeken we naar mogelijkheden om CO 2 op een effectieve wijze uit rookgassen af te vangen en ondergronds op te slaan, wat een verdere reductie van CO 2-emissies oplevert met 1,1 miljoen ton per jaar. Hiervoor staat een proefproject bij de nieuwe Maasvlakte3 centrale opgelijnd: ROAD, een samenwerkingsverband van E.ON met GDF Nederland. In dit verslag komt ROAD ter sprake in onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk Samen verantwoord omgaan met energie. 23

24 Uitdagingen in de waardeketen De energiesector bevindt zich in roerige tijden en energiebedrijven worden geconfronteerd met enorme uitdagingen, zowel in Nederland als in Europa: een toename van de regelgeving, groeiende concurrentie en politiek ingrijpen om klimaatbescherming en de groei van hernieuwbare energie te waarborgen. Al deze veranderingen bieden nieuwe kansen voor waardecreatie in de energiesector. Onze activiteiten hebben zowel een positieve als een negatieve invloed op people, planet en profit. We spelen een sleutelrol in de langetermijntransitie van de energiesector, zowel op het gebied van nieuwe technologieën als op het gebied van nieuwe bedrijfsmodellen. We dragen bij aan het oplossen van problemen die veroorzaakt worden door de wereldwijde groei in vraag naar energie en de bijbehorende uitdagingen met betrekking tot opwekking en levering. De activiteiten van E.ON dekken bijna alle onderdelen van het waardecreatieproces. Voor elektriciteit zijn wij actief op het gebied van opwekking, handel, distributie en verkoop. Voor gas zijn wij betrokken bij productie, handel, opslag, distributie en verkoop aan de eindconsument. Vanwege E.ON s inkoopactiviteiten, joint ventures en rol als aandeelhouder oefent E.ON een directe invloed uit op leveranciers en zakelijke partners. We worden geconfronteerd met verschillende kansen en risico s die voortvloeien uit de verschillende vormen van energieopwekking en de bijbehorende waardecreatie. E.ON Benelux is onderdeel van E.ON SE. De uitdagingen van E.ON SE zijn ook onze uitdagingen. In het vervolg van dit hoofdstuk worden de belangrijkste uitdagingen met betrekking tot de zes onderdelen uit de waardeketen beschreven. Vanuit E.ON Benelux geven wij onze reactie op deze uitdagingen. Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik 24

25 Strategische planning Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik Uitdaging: Positionering van E.ON Het Europese energiesysteem bevindt zich in een transitiefase; de uitfasering van nucleaire energie, de trendontwikkeling richting hernieuwbare energie en de toenemende aandacht voor lokale opwekkingsmogelijkheden. Al deze factoren hebben een grote invloed op de bedrijfsvoering. E.ON gaat nieuwe uitdagingen aan, waarbij een vernieuwde structuur vereist is. Deze structuur vereist duurzame investeringen, terwijl de roep om betaalbare, hernieuwbare energie steeds belangrijker wordt. Onze reactie Wij ondersteunen de transformatie van het energiesysteem. We zijn ervan overtuigd dat betaalbare energie, een betrouwbare levering en milieubescherming aan elkaar gekoppeld zijn. Aan de hand van deze drie aspecten is de Trias Energetica ontwikkeld. Trias Energetica is een concept dat energie helpt besparen, onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen vermindert en het milieu ontziet. Onze CO 2-ambitie staat hierbij centraal. In overeenstemming met de bedrijfsstrategie Cleaner & better energy streeft E.ON ernaar om de gemiddelde uitstoot terug te brengen naar 0.32 ton CO 2 per megawatt-uur (MWh). Dit houdt een reductie in van 50% ten opzichte van de gemiddelde uitstoot in

26 De drie elementen van de Trias Energetica (+ mogelijke toekomstige dilemma s): 1. Verlaging van de vraag naar energie door verspilling te voorkomen en door het implementeren van energiebesparende maatregelen Door verlaging van de vraag naar energie kunnen we de CO 2-uitstoot verminderen, maar de productie van de vraag naar basislast moet ook in de gaten worden gehouden. 2. Duurzame energiebronnen gebruiken in plaats van eindige fossiele brandstoffen of kernenergie Zonnepanelen en windparken zijn duurzame oplossingen, maar voor een betrouwbare continuïteit van levering zijn andere vormen van productie ook noodzakelijk. 3. Fossiele energie zo efficiënt mogelijk produceren en toepassen Voor meer efficiency zijn investeringen in nieuwe technieken noodzakelijk, die de beschikbaarheid onder druk zetten. Uitdaging: Maatschappelijke verantwoording Omgevings-, sociale en economische factoren bieden zowel kansen als uitdagingen. Zowel in- als externe stakeholders zijn steeds meer betrokken bij de invulling die E.ON geeft aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheden. Het transformeren van de organisatie in Nederland en het transparant rapporteren van de gewenste maatschappelijke informatie vergt een enorme inspanning. Onze reactie Ook wij onderkennen het toenemende belang van maatschappelijke verantwoordelijkheid. In 2013 hebben we enkele acties ondernomen om in kaart te brengen hoe we er op dit gebied voorstaan. Deelname aan de Transparantiebenchmark en het gebruik van Net Promoter Score (NPS) meetmethodes zijn hier een voorbeeld van. Uitdaging: Publieke acceptatie Om de transitie naar hernieuwbare energie vlot en soepel te laten verlopen, moet het gehele energiesysteem worden uitgebreid en vernieuwd. Hiervoor zijn enorme investeringen nodig. Echter, er zijn stakeholders die vragen stellen bij deze investeringen alvorens hun goedkeuring te geven. Onze reactie De bouw van een moderne kolencentrale op de Maasvlakte (MPP3) is een voorbeeld van een dergelijke investering. Door het aangaan van de dialoog met stakeholders, en het meewegen van hun stem in beslissingsprocessen, wordt de publieke acceptatie van dergelijke investeringen vergroot. Een ander onderdeel hiervan is het transparant opereren om begrip te creëren voor de gemaakte keuzes. Het in 2013 gesloten SER Energieakkoord is eveneens een voorbeeld van de verantwoording van investeringen. In het Energieakkoord is een realisatieplan vastgelegd voor het behalen van 14% hernieuwbare energie in 2020 naar 16% in 2023 en het realiseren van duurzame banen. Meer informatie over het Energieakkoord is in dit verslag terug te vinden in het onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk Energieakkoord. 26

27 Technologie & Innovatie Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik Uitdaging: Toegevoegde waarde voor onze klanten Wanneer klanten overstappen wordt een breed scala aan criteria gewogen voordat zij de overstap maken. Dit geldt voor zowel zakelijke als particuliere klanten. Zij willen dat hun energie betaalbaar en betrouwbaar is en milieuvriendelijk opgewekt wordt. Daarnaast willen klanten meer flexibiliteit, meer gebruiksgemak en een individuele benadering. Ook zijn trends als het delen van energie (in plaats van energie bezitten) steeds meer zichtbaar op de huidige markt. Onze reactie Om zakelijke en particuliere klanten niet alleen met levering van energie van dienst te zijn, bieden we value added services (dienstverlening met een toegevoegde waarde). Deze value added services zijn er op gericht het leven van onze klant te verbeteren of te vergemakkelijken. Het adviseren over besparingsmogelijkheden en het vergemakkelijken van procedures zijn daar een voorbeeld van. Zo zijn in 2013 de eerste stappen gezet om Mijn E.ON te ontwikkelen. In 2014 wordt dit verder ontwikkeld en uitgerold. Andere aspecten van de value added services zijn: kant en klare dienstpakketten voor e-mobility, zonnepanelen, warmtekrachtkoppelingen, smart homes en smart businesses. Uitdaging; Slim gebruik van conventionele centrales Het aandeel hernieuwbare energie binnen E.ON SE (en de markt waarin E.ON SE actief is) is toegenomen in de afgelopen periode. Een gevolg daarvan is het meer sporadische gebruik van conventionele centrales. Deze centrales moeten in staat zijn om de onbalans, veroorzaakt door hernieuwbare energie, snel op te vangen. Daarnaast moeten deze centrales winstgevend blijven opereren, ook als ze minder ingezet worden voor het opwekken van energie. Onze reactie Wij ondersteunen een stabiel en betrouwbaar energiesysteem. We verhogen de operationele flexibiliteit van onze centrales en slimme systemen worden ingezet om deze opgewekte energie te linken met lokaal opgewekte energie. Daarnaast zorgt de technologische vooruitgang ervoor dat onze conventionele centrales efficiënter zijn. Zo heeft de nieuwe centrale op Maasvlakte een efficiëntie van ruim 46% bereikt. Veel hoger dan in traditionele kolencentrales. Dankzij deze verbetering daalt de CO 2-uitstoot per kilowattuur met ongeveer twintig procent. 27

28 Inkoop & Handel Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik Uitdaging: Verantwoord ketenbeheer Het integreren van duurzaamheid in de gehele waardeketen vergt duidelijke verantwoordelijkheden. Dit vraagt om een nauwe samenwerking tussen E.ON werknemers en het inkooppersoneel. Onze reactie In 2013 heeft E.ON SE de Sustainable Governance Council (SGC) ingericht voor verbetering van het vermogen om duurzaamheidsvraagstukken te beheren. De voorzitter van de SGC is de heer Jørgen Kihldal, die ook deel uitmaakt van de raad van bestuur van E.ON SE. De SGC definieert duurzaamheid in de organisatie, maatregelen, beleidsvoering en initiatieven en brengt de implementatie hiervan binnen de groep in kaart, dus ook voor E.ON Benelux. Uitdaging: Mensenrechten en milieunormen in de mijnbouw De mijnbouw van steenkool veroorzaakt schadelijke emissies, vervuiling van grondwater en andere serieuze milieuschade. Bovendien kunnen we aannemen dat de mensenrechten en werknemersrechten niet genoeg respecteert worden in enkele landen waar ook E.ON deze grondstoffen inkoopt. Tot op heden is er een gebrek geweest aan industrie-brede sociale en milieunormen. Onze reactie Om ervoor te zorgen dat milieubescherming en mensenrechten op passende wijze worden aangepakt, zijn we in 2012 als opvolger voor de Nederlandse Kolendialoog, samen met enkele andere steenkool verwerkende elektriciteitsbedrijven, het Bettercoal initiatief gestart. In 2013 heeft Bettercoal zijn organisatorische setup en een aantal commissies vorm gegeven. De planning is om in 2014 de zelfevaluaties van deelnemende mijnen te analyseren. Bijkomend zullen er een aantal mijncontroles worden uitgevoerd door onafhankelijke experts. De zelfevaluatie en de mijncontroles zijn gebaseerd op een set van normen die door Bettercoal zijn ontwikkeld. Meer informatie over Bettercoal is in dit verslag te vinden in onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk Kolendialoog en Bettercoal. 28

29 Uitdaging: Normen en anti-corruptie in de waardeketen Het vermogen van E.ON om brandstoffen en andere materialen efficiënt in te kopen is een kritische succesfactor voor het bedrijf. Er zijn echter veel landen waarbij effectieve maatregelen om regelgeving af te dwingen en corruptie te voorkomen ontbreken. De striktheid met betrekking tot het naleven van anti-corruptiewetten in de waardeketen varieert enorm. Onze reactie Onze gedragscode stelt duidelijke regels voor ethisch gedrag voor alle medewerkers van E.ON, inclusief dochterondernemingen en ondernemingen waarin E.ON een meerderheidsbelang heeft. Ook wordt van inhuur en tijdelijke werknemers verwacht dat de gedragscode wordt nageleefd. De compliancetraining die in 2012 gestart is, werd in 2013 verder uitgerold. Het doel van dit e-learning programma is te informeren over de inhoud van de E.ON gedragscode, maar ook om nader inzicht te krijgen in de gestelde regels. Als een internationaal opererend energieconcern waarop vanuit de maatschappij vele ogen zijn gericht, heeft E.ON en daarmee ook elk van haar medewerkers een grote verantwoordelijkheid. Bij het uitvoeren van onze dagelijkse werkzaamheden, handelen we niet alleen conform de lokale wet- en regelgeving, maar ook conform onze interne richtlijnen en onze corporate cultuur. De E-ON gedragscode is terug te vinden op onze website. 29

30 Opwekking Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik Uitdaging: Operational excellence Lage emissies en een lange levensduur van onze activa kunnen alleen bereikt worden wanneer de bedrijfsomstandigheden optimaal zijn. Aan de andere kant is er een groeiende vraag vanuit de markt om flexibel te kunnen opereren. Deze tegenstelling kan de prestaties van onze activa beïnvloeden. Onze reactie De bouw en ingebruikname van de nieuwe kolencentrale op de Maasvlakte draagt er zorg voor dat we deze tegenstelling kunnen beheersen. Door nieuwe technieken en een uitgebreid onderhoudsmanagementsysteem wordt zowel de flexibiliteit van de centrale verbeterd als een lage uitstoot en lange levensduur bewerkstelligd. Uitdaging: Minimaliseren van milieueffecten Elektriciteitscentrales van E.ON stoten verontreinigde stoffen uit, zoals koolstofdioxide (CO 2), zwaveldioxide (SO 2) en stikstofoxiden (NO x). Energiecentrales hebben een directe invloed op de leefomgeving. Daarbij komt dat onze centrales drinkwater gebruiken en afvalwater lozen in nabijgelegen rivieren, meren of de zee. In 2013 is deze uitstoot van het gehele E.ON concern aanzienlijk verminderd, mede door het sluiten van een groot aantal fossiele energiecentrales. Onze reactie Door het gebruik van moderne technieken wordt de uitstoot van schadelijke stoffen aanzienlijk beperkt zonder dat de efficiëntie van onze centrales daar onder leidt. Zo is er in november 2013 een waterinjectie-systeem toegevoegd aan gasturbine 1 & 2 op de centrale in Rotterdam-Capelle. De intentie hiervan is om NO x uitstoot terug te dringen. Het nadeel hiervan is dat het waterverbruik van E.ON aanzienlijk stijgt. Met betrekking tot watergebruik en -lozing worden alle data verzameld. Om ons watergebruik efficiënter in te richten, streven we ernaar om in 2015 aan alle eisen te voldoen van het UN CEO Water Mandate. 30

31 Distributie Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik Uitdaging: Het integreren van duurzame energie Decentrale opwekking van zonne- en windenergie zorgt voor ups en downs in de toevoer van elektriciteit naar het net. Dit vraagt om E.ON s focus op het management van energienetwerken. Onze reactie Een toenemend aantal elektriciteitsgebruikers produceert zelf ook energie (prosumers). Het gebruiken van slimme systemen door prosumers maakt decentrale opwekking van energie veel efficiënter. E.ON maakt de weg hiervoor vrij met energiemanagementsystemen. Uitdaging: Op de juiste manier omgaan met weerstand De bouw en in gebruik name van een elektriciteitscentrale gaat gepaard met veel weerstand vanuit onder andere omwonenden en NGO s. Tegenstanders zijn bezorgd over de schadelijke gezondheidseffecten, aanpassingen in het landschap en de effecten op het milieu. Onze reactie Om aan alle wettelijke eisen te voldoen, stellen wij een milieueffectrapport (MER) op. In het MER worden eventuele risico s en effecten voor mens en milieu nauwkeurig in kaart gebracht. Het gaat daarbij om mogelijke risico s en effecten van afvang, transport en opslag voor land- en zeebodem, oppervlaktewater, natuurlijke habitat, flora en fauna, archeologische en landschappelijke waarden en externe veiligheid. Ook onderzoeken we de mogelijke risico s en effecten van eventuele calamiteiten. Deze informatie geeft ons de mogelijkheid de bezorgdheid bij onze stakeholders te verminderen/weg te nemen en met hen in gesprek te gaan. 31

32 Verkoop & Verbruik Strategische Planning Technologie & Innovatie Inkoop & Handel Opwekking Distributie Verkoop & Verbruik Uitdaging: Betaalbare duurzame energie voor de consument Betaalbare en groene energie is het middelpunt geworden van de publieke discussie. E.ON streeft ernaar om energie zo efficiënt mogelijk op te wekken en heeft zich ten doel gesteld om de kosten voor het opwekken van hernieuwbare energie zoveel mogelijk omlaag te brengen. Echter, de prijs die de eindconsument betaald wordt mede bepaald door overheden in de vorm van gereguleerde tarieven en belastinginvloeden. Onze reactie Deze uitdaging speelt niet alleen bij ons een rol, maar bij alle partners en energieleveranciers in de energiesector. Daarom hebben wij in 2013 meegewerkt aan de totstandkoming van het SER Energieakkoord. Kern van het Energieakkoord zijn breedgedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten. Uitdaging: Klimaatbescherming door innovatieve producten en services Consumenten hebben steeds hogere verwachtingen met betrekking tot energie-efficiëntie. Dat geldt niet alleen voor onze centrales, maar ook voor onze aanvullende producten en services. Van ons worden verstandige oplossingen verwacht, in onze rol als aanbieder van energieservices. Onze reactie Veel elektrische oplossingen voor particuliere en industriële toepassingen zijn zeer energie-efficiënt en dragen daarom bij aan de bescherming van het klimaat. De innovatieve en technische oplossingen van E.ON helpen onze consumenten om te besparen. In 2013 is de Bespaarbazaar ingericht op onze website ( Via deze webwinkel bieden wij onze consumenten eenvoudig toegang tot toepassingen en producten die helpen om te besparen op energie. 32

33 Het innovatieve vermogen van E.ON E.ON levert energie aan de grootste bedrijven in tal van sectoren in Europa. Petrochemische bedrijven, retailketens, treinexploitanten, bouwbedrijven en automobielmakers produceren dagelijks dankzij de energie en aanverwante diensten van ons bedrijf. Dat maakt ons sterk en tegelijk kwetsbaar. Wij worden net als de industrie geraakt door de economische crisis die de (westerse) wereld sinds 2008 parten speelt. We hebben te maken met een stagnerende vraag naar energie en de toekomstverwachtingen zien er niet rooskleurig uit. We wapenen ons met doordachte langetermijnplannen en innovatieve marktconcepten. Veranderingen in de energiewereld Ook in Nederland hebben we te maken met een continue veranderend speelveld. De energiesector mag dan geliberaliseerd zijn en de consument heeft de vrije keuze, maar van een volledig vrije marktwerking is maar beperkt sprake door het grote aantal spelregels dat door zowel de Europese Unie als nationale overheden aan de sector wordt opgelegd. Dat is voor E.ON een gegeven. Om in deze marktomstandigheden succesvol te kunnen zijn, zullen we goed moeten samenwerken met alle betrokkenen, zeker als het over verduurzaming van onze energieopwekking gaat. Maar E.ON is ook een beursgenoteerd bedrijf met aandeelhouders die rendement verwachten. Dit speelt met name bij de verduurzaming van onze energieopwekking. Een verdienmodel waarbij we de hogere kosten van duurzame energiebronnen kunnen terugverdienen - hetzij via stabiele subsidie, hetzij via doorberekening aan eindgebruikers - is noodzakelijk om deze investeringen te kunnen doen. Moderne, schonere kolenverbranding, waar wij goed in zijn, kan niet rekenen op populariteit in de politiek en publieke opinie. Ondanks het feit dat onze samenleving de komende decennia nog sterk afhankelijk zal blijven van fossiele energieopwekking en redelijk tevreden is met de lage prijs die hiervoor betaald moet worden. Waar we vroeger, voor de liberalisering, duidelijk wisten wat ons als energiebedrijf te doen stond, is dat beeld nu een stuk diffuser geworden. De verwachtingen gaan verschillende kanten uit: zijn we nu een op winst en groei gerichte marktspeler of dragen wij bovenal de verantwoordelijkheid voor een duurzame en toekomstvaste energievoorziening? Zoals eerder in dit verslag aangegeven, moeten wij zowel winstgevend als verantwoordelijk zijn. De omstandigheden zijn daarvoor momenteel niet optimaal, en dat maakt ons kwetsbaar. Maar we wachten de toekomst niet passief af. Integendeel, waar zaken veranderen, ontstaan kansen, en die willen we pakken. We hebben een strategie die ons brengt naar een betere en schonere energievoorziening voor de maatschappij. Een sterk en flexibel bedrijf, een betrouwbare speler die daadwerkelijk in staat is om vorm te geven aan de overgang naar nieuwe energievormen. 33

34 :Agile Wij noemen het :Agile. In het Engels staat dat voor vingervlug, flexibel, wendbaar, pienter, scherp van geest. Bij ons staat het ook voor Advisory Group for Innovation and Learning at E.ON. Een naam die prima past bij het E.ON brede programma :Agile dat is opgericht voor alle medewerkers om bedrijfsideeën te ontplooien en zo nieuwe wegen te helpen vinden voor winstgevende projecten. Het programma dient als internationaal platform om innovatief talent en verborgen potentieel van de hele groep aan te boren. Dit heeft als één van de vele voordelen dat E.ON de ideeën snel kan testen in een reële marktomgeving. Medewerkers die een bedrijfsidee indienen, hebben de mogelijkheid om directeur te worden van hun eigen start-up binnen E.ON. Ook hebben deze medewerkers de mogelijkheid om zelf te investeren in hun eigen idee. Met deze maatregelen bevorderen wij intrapreneurship bij E.ON. Ondanks dat dit een groepsbreed project is, leveren Nederlandse werknemers een aanzienlijke bijdrage aan dit project. Zo wordt :Agile aangestuurd door Rolf Fouchier (oud-ceo van E.ON Benelux) en is Patrick Nanninga (voormalig senior manager Business tot business) projectdirecteur. Daarnaast zijn er diverse inzendingen van onze E.ON Benelux werknemers die in aanmerking komen voor het :Agile project. Implementeren van innovaties en leerprocessen Met :Agile brengen we nieuwe en innovatieve bedrijfsideeën binnen E.ON in kaart. We geven geselecteerde ideeën een mogelijkheid om onderdeel te worden van ons toekomstige succes. Binnen de afbakening van dit project vallen zowel nieuwe businessmodellen als nieuwe toepassingen van bestaande businessmodellen. Om dubbel werk te voorkomen, vallen voorstellen om bestaande bedrijfsideeën efficiënter te maken niet binnen de afbakening van :Agile. Deze voorstellen worden doorgezet naar de betreffende management units. Het is ook niet bedoeld om bestaande processen te vermijden of om eerdere managementbeslissingen te herroepen. Het project functioneert als instrument om start-ups te voorzien van de benodigde financiële en organisatorische hulp. Aan het eind van het :Agile traject zijn er verschillende mogelijkheden voor de start-up: De start-up heeft een succesvolle groei laten zien en is gunstig voor E.ON. De start-up zal integreren in E.ON en zal van hier uit verder groeien. De start-up heeft een succesvolle groei laten zien, maar valt buiten het strategische belang van E.ON. De start-up wordt losgekoppeld van E.ON en groeit verder als zelfstandige onderneming. De start-up heeft een succesvolle groei laten zien, maar heeft additionele financiering nodig om het bedrijfsmodel te verbeteren. Daarnaast valt de start-up buiten de strategische focus van de E.ON. De start-up wordt, met behulp van :agile, voorbereid om andere mogelijkheden zoals venture capital, strategische allianties of de verkoop aan een ander bedrijf. De start-up heeft geen succesvolle groei laten zien en wordt gezien als een mislukt project. De start-up wordt ontbonden, maar E.ON verwerft een leerervaring. 34

35 AAN DE SLAG BIJ E.ON 35

36 E.ON als werkgever Als werkgever bieden we een breed scala aan functies en loopbanen. Omdat we onderdeel uitmaken van een internationaal opererend bedrijf, ligt een interessante carrièrestap buiten de landsgrenzen voor veel van onze medewerkers binnen handbereik. We hechten sterk aan de ontwikkeling van individuele talenten en onze high potentials ontwikkelen zich binnen de organisatie op basis van een wereldwijd systeem. CAO Productieleveringsbedrijf De medewerkers van E.ON vallen onder de CAO Productieleveringsbedrijf. De huidige CAO heeft een looptijd van 24 maanden van 1 mei 2013 tot en met 30 april Zo hebben we E.ON Academy, een potential program, en ruime mogelijkheden op het terrein van job rotation. Ook het functionerings- en beoordelingssysteem wordt internationaal toegepast. Medewerkers zijn bovengemiddeld betrokken en zien dat ze als persoon een heldere toegevoegde waarde hebben in de organisatie. E.ON 2.0 Bij goed werkgeverschap hoort ook goed ondernemerschap. Maar niet alle factoren heb je altijd zelf in de hand. Om de beheersbare kosten in de hele E.ON Groep terug te brengen, moest ook bij E.ON Benelux een reorganisatie moeten doorgevoerd. Voor onze medewerkers is 2013 dan ook niet ongemerkt voorbijgegaan. In onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk Kwesties & dilemma s gaan we daar dieper op in. Aantal medewerkers E.ON Benelux in FTE Meer gegevens over de medewerkers van E.ON Benelux zijn weergegeven in de bijlage. 36

37 Corporate governance Solide basis Om maatschappelijk verantwoord ondernemen meer zichtbaarheid te geven heeft E.ON SE in 2013 de Sustainable Governance Council (SGC) ingericht. De voorzitter van de SGC is de heer Jørgen Kihldal, die ook deel uitmaakt van de raad van bestuur van E.ON SE. Er is met opzet gekozen om een lid van de raad van bestuur te selecteren als voorzitter, om zo te waarborgen dat maatschappelijke onderwerpen ook in de raad van bestuur voldoende besproken worden. Om ervoor te zorgen dat alle onderdelen van E.ON SE inbreng kunnen leveren, zijn er verantwoordelijken van elke globale, regionale en ondersteunende afdeling aangewezen om zitting te nemen in de SGC. Het oprichten van de SGC ondersteunt onze visie dat alle werknemers, en met name senior management, een proactieve en vooruitstrevende rol spelen met betrekking tot maatschappelijke onderwerpen. Er zijn daarom doelen gesteld voor de raad van bestuur als geheel en voor afzonderlijke leden van de raad van bestuur. Deze doelen zijn gebaseerd op specifieke, meetbare criteria, zoals de Dow Jones Sustainability index. Op deze manier worden zowel kwalitatieve als kwantitatieve criteria opgenomen in onze strategische oriëntatie. Diversiteit op basis van geslacht en health, safety & environment (HSE) doelen zijn gesteld voor alle onderdelen van E.ON SE, inclusief E.ON Benelux. De HSE doelen omvatten onder meer het minimaliseren van het aantal ongevallen met verzuim tot gevolg, het voorkomen van dodelijke slachtoffers op de werkvloer en het implementeren van preventieve maatregelen. De score op deze doelen is één van de componenten voor de jaarlijkse compensatie van het bestuur in de afzonderlijke departementen. Management E.ON Benelux E.ON heeft een multidimensionaal sturingsmodel, zowel regionaal (Benelux) als functioneel (bijvoorbeeld Generation). Als gevolg hiervan is er een verschil tussen het (juridische) eigenaarschap van de centrales en de organisatorische structuur. Regional Unit Voor de regionale activiteiten is een platformbedrijf ingericht, de Regional Unit Benelux. De Regional Unit geeft invulling aan onder meer stakeholdermanagement, support (ondersteunende processen voor transactionele en corporate services) en business development. Ook is de Regional Unit verantwoordelijkheid voor de downstreamactiviteiten in de regio (business-to-business en businessto-consumer in Nederland en business-to-business in België). De directeuren van de regional unit dragen verantwoordelijkheid voor een aantal functionele organisatieclusters. Elk cluster wordt geleid door een senior manager. De senior managers vormen samen het Groot managementteam. Dit eerstelijnsmanagement wordt ondersteund door managers uit het tweedelijnsmanagement. Een organogram waaruit de verantwoordelijkheden blijken van de afzonderlijke directieleden is opgenomen in de bijlagen. 37

38 De directie van E.ON Benelux wordt beloond volgens de geldende procedures voor regionale bestuurders van E.ON SE. Het totaal uitgekeerde bedrag aan de directie (inclusief pensioen en andere sociale kosten) is ,- (2012: ,-). De eenmalige crisisheffing van ( ) is hierbij inbegrepen. Een overzicht van de remuneratie van de directie van E.ON SE is hier terug te vinden (E.ON Annual report 2013, pagina 81 t/m 93). Generation Voor de Generation-activiteiten is een Fleet-structuur ingericht voor de operatie en het onderhoud van de centrales. De Director Generation (Frans Geers) vormt samen met het Plant management, de HSEQ manager en de Manager Fleet management center het Managementteam Benelux. Raad van commissarissen E.ON Benelux Bij de bedrijfsstructuur van E.ON Benelux hoort een aparte Raad van Commissarissen (RvC) die toezicht houdt op de directie. Bij het uitvoeren van haar taken houdt de RvC de belangen van het bedrijf als geheel en haar stakeholders op een gebalanceerde manier in het oog. De RvC benoemd haar eigen leden, na consultatie met de Ondernemingsraad, daarbij het profiel van de samenstelling van het bestuur in het achterhoofd houdend. De RvC voert haar taken uit voor alle bedrijfsonderdelen waar het bestuur bewind over voert, en heeft derhalve indirect de supervisie over de groep van bedrijven die tot E.ON Benelux behoren. De directie maakt elk kwartaal de financiële en operationele resultaten op van de bedrijven die tot E.ON Benelux behoren. Maatschappelijke verantwoordelijkheid bij E.ON Benelux Ook wij geven gevolg aan de verhoogde prioriteit van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Om dit aspect meer onderdeel te laten zijn van de organisatie is er in 2013 besloten om maatschappelijk verantwoord ondernemen te verschuiven van de afdeling HR naar de afdeling strategie. Het doel van deze verschuiving is een omslag te creëren, waarbij onze maatschappelijke activiteiten meer aansluiten bij de strategie van de onderneming en niet alleen gezien worden als activiteiten die vriendelijk zijn voor de omgeving. Daarbij zijn maatschappelijke aspecten in toenemende mate een belangrijke boost om de strategische doelstellingen te realiseren. 38

39 De verantwoordelijkheden met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen liggen bij de manager Corporate strategy & responsibility, die op zijn beurt aangestuurd wordt door het senior management van Corporate Affairs. De manager Corporate strategy & responsibility wijst, in overleg met het senior management, eindverantwoordelijkheden toe met betrekking tot materiële onderwerpen. Zo is de HSE Compliance manager verantwoordelijk voor alle emissies en is HR verantwoordelijk voor het diversiteitsbeleid. De manager Corporate strategy & responsibility is verantwoordelijk voor de implementatie van maatschappelijke onderwerpen in onze strategie. Omdat wij onderdeel zijn van de E.ON groep is onze strategie afhankelijk van de strategische keuzes in de E.ON groep. Een keer per jaar vindt er het proces van strategiebepaling plaats. Hierbij brengen wij onze visie op de te voeren strategie in, waarna strategiebepaling door de groep plaatsvindt. Maatschappelijke aspecten maken een belangrijk deel uit van de door E.ON Benelux aangeleverde visie op de strategie. Het hart van ons bedrijf De medewerkers van E.ON vormen het hart van ons bedrijf. Wij willen een goede werkgever zijn. We willen goede medewerkers voor ons bedrijf vinden en behouden. Daarom creëren we een comfortabele, veilige en uitdagende werkomgeving. Gezondheid en veiligheid We doen er alles aan om een veilige en gezonde werkomgeving te creëren, dus streven we naar nul letselgevallen en zo min mogelijk verzuim. We werken veilig of we werken niet. We geven bij het ontwerp, de bouw, de bediening en het onderhoud van onze installaties de hoogste prioriteit aan veiligheid en gezondheid. We verwachten dat ook van onze medewerkers en externen die bij de centrales en faciliteiten van E.ON werken. Betrokkenen ontvangen de benodigde informatie over gezondheid en veiligheid en krijgen relevante trainingen. Extra aandacht voor gezondheid en verzuim heeft geleid tot een daling van het ziekteverzuimcijfer. In 2013 was het 4,1%, een daling met 0,3 procentpunt ten opzicht van 2012 (4,4%). Het aantal letselgevallen wordt toegelicht in onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk Veiligheid (TRIF). Gelijke rechten We motiveren onze medewerkers om hun persoonlijk potentieel volledig te benutten door consequent gelijkheid van kansen bij hun persoonlijke en beroepsontwikkeling na te streven en hun individuele prestaties objectief te erkennen en naar waarde te schatten. We streven gelijkwaardigheid na, geen gelijkaardigheid. Beloning & beoordeling Een andere manier om onze werknemers te stimuleren tot het volledig benutten van hun potentieel is het koppelen van de beloning aan de beoordeling van de werknemer. Zie de ingevoegde tabel voor de percentages die hierop van toepassing zijn. Daarnaast geven wij inzicht in de relatie tussen de hoogst betaalde beloning en de gemiddelde beloning binnen de organisatie; deze ratio is 330%. RSP Relatieve salarispositie (RSP)/Beoordelingsmatrix Beoordeling Onvoldoende Voldoende Goed Zeer goed < 80 % 0% 3-5 % 5-7 % 7-9 % % 0% 1-3 % 3-5 % 5-7 % % 0% 0,5-1 % 1-3 % 3-5 % 39

40 Diversiteit Wij geloven dat diversiteit helpt bij het bouwen van een meer winstgevend, efficiënt en aantrekkelijk bedrijf. Daarom zoeken wij naar een balans van medewerkers in leeftijd, geslacht, etnische en culturele achtergrond. Hoewel de aandacht voor diversiteit zeker groeit, slagen we er nog niet voldoende in om bijvoorbeeld meer vrouwen op sleutelposities te plaatsen of meer mensen met een beperking tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Kwantificeerbare doelen voor het bevorderen van diversiteit worden daarom in het MVO-beleid van 2014 opgenomen. Op dit moment is het percentage vrouwen werkzaam bij E.ON Benelux 21%, waarbij de verdeling tussen fulltime en parttime vrouwelijke medewerkers gelijk is. Voor mannelijke medewerkers geldt dat 98% een fulltime functie heeft. Van de mannelijke werknemers heeft 93% een contract voor onbepaalde tijd, bij vrouwelijke werknemers is dit 91%. 99% van alle medewerkers valt onder de collectieve arbeidsovereenkomst Productieleveringsbedrijf (PLb). Naast de medewerkers die in dienst zijn van E.ON zijn er werkzaamheden die worden uitgevoerd door andere personen dan de eigen werknemers. In vergelijking met E.ON werknemers betreft dit 48%. Verhouding man/vrouw bij E.ON Partime Fulltime Totaal Totaal Fulltime Partime Vrouw Man Ongewenst gedrag Wij vinden een respectvolle omgang tussen medewerkers onderling en in het zakelijk verkeer met anderen belangrijk. Ongewenst gedrag bederft de werksfeer en kunnen de gezondheid, het zelfvertrouwen en de prestatie van medewerkers aantasten en daarmee ook de kwaliteit van dienstverlening van E.ON. Wij beschouwen daarom ongewenst gedrag van een medewerker als een probleem van de organisatie, waarvoor een structurele aanpak nodig is, gericht op preventie, adequate opvang en nazorg. Deze aanpak is verwoord in het Beleid Ongewenst gedrag en Bevorderen van verscheidenheid. Dit beleidsstuk is voor medewerkers van E.ON beschikbaar via het intranet. Gedragscode Mensen die E.ON SE vertegenwoordigen worden geacht hun gedrag en ethiek te baseren op de vijf kernwaarden van E.ON: integriteit, openheid, wederzijds respect, moed en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ook in de Benelux kunnen onze medewerkers op deze waarden worden aangesproken. Geregeld lezen we berichten in de media dat mensen een onjuiste afweging hebben gemaakt van persoonlijke en zakelijke belangen, en dat ze hun onderneming, en uiteindelijk ook zichzelf, grote schade toebrengen. Wij willen dit voorkomen en hebben daarom voor alle medewerkers een gedragscode (Code of Conduct) opgesteld die uitlegt wat er van hen verwacht wordt in het naleven 40

41 van de waarden. De gedragscode regelt zaken als antitrust, belangenverstrengeling, corruptie en omkoping. Hoewel de bedoeling niet verkeerd hoeft te zijn, hebben wij scherp afgebakend dat alle bestuurlijke en commerciële contacten met de buitenwereld gestoeld moeten zijn op zakelijke afwegingen. Iedereen moet voorkomen dat ze in een positie belanden waarin hun gedrag en besluiten niet meer uit vrije wil of in het belang van E.ON gebeuren. De gedragscode is niet vrijblijvend. Alle medewerkers worden geacht de gedragscode te lezen en na te leven, managers moeten de gedragscode daarnaast ook ondertekenen. E.ON Benelux neemt deze gedragscode dermate serieus, dat bij overschrijding van de gedragscode disciplinaire maatregelen genomen kunnen worden. E.ON Benelux heeft een onafhankelijke Compliance Officer aangesteld. Hij zal vragen of klachten met betrekking tot de code vertrouwelijk en onafhankelijk in behandeling nemen. Onze gedragscode is terug te vinden op onze website. Klokkenluidersregeling De gedragscode bevat ook een klokkenluidersregeling. Medewerkers kunnen daarmee anoniem vermeende onregelmatigheden van onder meer financieel en boekhoudkundige aard aan de kaak stellen. Milieubewustzijn We stimuleren onze medewerkers om rekening te houden met het milieu. Natuurlijk roepen we hen op om (nog) minder papier te gebruiken en bewust om te gaan met energie. Maar we moedigen medewerkers aan met de fiets of het openbaar vervoer naar het werk te komen. Medewerkers met een leaseauto stimuleren we om te kiezen voor een energiezuinige auto. Sinds 2013 staat de leaseregeling enkel een keuze voor een auto met energielabel A of B toe. In de regeling worden ook de mogelijkheden voor de aanschaf van een elektrische auto benoemd. Handelen in het belang van E.ON Wij verwachten van onze medewerkers dat zij in het belang van E.ON handelen en belangenconflicten vermijden, die de geloofwaardigheid van de medewerker binnen E.ON of het vertrouwen van externe partijen in E.ON in gevaar kunnen brengen. Medezeggenschap Wij betrekken onze medewerkers bij de totstandkoming van besluiten in ons bedrijf. Onze ondernemingsraad (OR) is een onafhankelijk orgaan dat deze medezeggenschap behartigt. De leden van de raad vervullen - op basis van wederzijds vertrouwen - een belangrijke spilfunctie tussen directie en personeel. Over de activiteiten van de OR is meer te lezen in het volgende hoofdstuk. Trots op E.ON Bart Fiegel werkt op de afdeling Back Office Billing Business to business. Hij vertelt: Werken voor E.ON is met recht leuk en uitdagend. Het Back Office Billing Business to business team waarin ik werkzaam ben is een hecht team en teamspirit voert hier dan ook de boventoon. Doelstellingen worden op een enthousiaste manier en met goed overleg nagestreefd. De secundaire arbeidsvoorwaarden zoals het beoordelingssysteem, de ADV-dagen naast je 25 verlofdagen bij fulltime dienstverband en de bonusregeling zijn extra redenen om voor E.ON te werken. E.ON vindt het ook belangrijk dat er geluisterd wordt naar de stem op de werkvloer en dat maakt de bedrijfscultuur van E.ON open en transparant. Dit alles maakt mij dan ook trots dat ik voor E.ON mag werken. 41

42 Ondernemingsraad Alle activiteiten van de ondernemingsraad (OR) van E.ON Benelux zijn gericht op de belangen van de medewerkers en het bedrijf als onderdeel van een internationaal concern. Zij zetten hun netwerk, kennis en bevoegdheden in om de stem van hun collega s een podium te geven. Essentiële onderdelen van het OR-werk zijn: toetsing van het beleid en van de correcte uitvoer van overeenkomsten. Verder oefent de raad invloed uit door advisering over voorgenomen besluiten van de directie, en beslissen de leden van de OR mee over (de aanpassing van) regelingen. Tot slot brengt de raad initiatiefvoorstellen in, wanneer de belangen van personeel of bedrijf daar naar het oordeel van de raad om vragen. De ondernemingsraad in 2013 Vergaderingen en overlegvormen Gespreksonderwerpen Aantal in 2013 Formele vergadering Bespreking van lopende zaken 11x Overlegvergadering Formeel overleg met de bestuurder 6x Overleg met Belgische Divers 4x medezeggenschapsraad Gesprek met ARBO-unie Het keuringsbeleid, de preventieve medische 3x onderzoeken, minder belasting van het continurooster en de verzuimcijfers Regulier overleg met de manager Health, Safety, Environment and Quality (HSEQ) Gezondheid, veiligheid, milieu en kwaliteit 5x Buiten deze formele vergaderingen heeft er geregeld overleg plaatsgevonden tussen de senior manager HR en het dagelijks bestuur. Ook heeft het dagelijks bestuur met dezelfde regelmaat formeel overleg met het fleet-management (E.ON centrales) gevoerd. Als lid van de Europese ondernemingsraad van E.ON en het dagelijks bestuur van dit lichaam heeft de voorzitter van de OR de vergaderingen van de internationale medezeggenschap bijgewoond. Processtappen In 2013 is voor het eerst gebruik gemaakt van de vernieuwde processtappen voor het advies- en instemmingstraject (zie bijlage). Voor onderwerpen waarbij veel discussie ontstaat tussen het bestuur van E.ON en de OR worden deze procestappen toegepast om sneller en efficiënter tot een besluit te komen. Deze processtappen zijn niet vanuit de wet voorgeschreven, maar ontwikkeld door de ondernemingsraad om de vele advies- en instemmingsaanvragen te kunnen behandelen. Het grootste geschil tussen het bestuur en de OR in 2013 is het alcohol- en drugsbeleid. Waar beide partijen voor aanscherping van een dergelijk beleid zijn, is het van belang dat dit beleid voldoet aan alle wettelijk gestelde eisen. 42

43 Relatie met onderneming De relatie tussen de OR en het bestuur in 2013 is goed. De erkenning van de OR door het bestuur is hier mede debet aan. Zo heeft Markus Bokelmann, CEO van E.ON Benelux te kennen gegeven dat E.ON sterker wordt door een sterke ondernemingsraad. De relatie tussen de OR en de medewerkers van E.ON vergt aandacht. Uit de Net Promoter Score (NPS) meting blijkt dat de communicatie tussen de OR en de werknemer onvoldoende is. Het speerpunt in 2014 van de OR is om deze relatie te verbeteren. MVO op de OR-agenda Op diverse manieren is de OR betrokken bij maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Dit varieert van kleine activiteiten (dubbelzijdig en zo min mogelijk printen, carpoolen) tot het advies uitbrengen aan het bestuur over MVO-gerelateerde onderwerpen. Zo heeft de taakgroep HSE veel getoetst op het gebied van veiligheid, maar minder op milieu. De OR streeft ernaar dit meer in evenwicht te brengen. Enkele resultaten die mede door de OR in 2013 behaald zijn op het gebied van MVO: Uitsluitend auto s met energielabel A of B zijn toegestaan bij de leaseregeling Creëren van meer ruimte om medewerkers te stimuleren om uitmuntend te presteren Opstellen van vernieuwde bedrijfsnoodplannen Binnen het vernieuwingsprogramma Apollo, is het bestaande sociaal plan uitgebreid Bij het herplaatsen van medewerkers heeft de OR als voorwaarde gesteld dat de woonlocatie van de betreffende medewerker in acht wordt genomen. Gezien het diversiteitsbeleid zouden er in de OR meer vrouwen zitting kunnen nemen. In 2013 heeft de OR een plan opgesteld om meer vrouwen voor de OR te werven. Medezeggenschap van vrouwelijke werknemers wordt op prijs gesteld vanwege de toegevoegde waarde door een ander perspectief en een andere benadering. Deze aspecten worden belangrijk geacht om tot een goede besluitvorming te komen. De OR heeft haar wervingsactiviteiten actief gericht op het verhogen van het aantal vrouwelijke medewerkers binnen de OR. 43

44 E.ON als opleider Trainingen en opleidingen Voor iedere medewerker bij E.ON is een vastgesteld budget voor trainingen en opleidingen. Verplichte veiligheidsopleidingen moeten vanzelfsprekend door E.ON worden gefaciliteerd. Wij geloven in de ontwikkelingsmogelijkheden van elke medewerker. Want als onze medewerker groeit, groeien wij ook. En bij ontwikkelen denken we verder dan trainingen bijwonen en opleidingen volgen. We laten bijvoorbeeld medewerkers coachen door een senior-collega of we geven medewerkers de mogelijkheid projecten uit te voeren naast het reguliere werk. Traineeship We bieden net afgestudeerd talent de mogelijkheid ervaring op te doen binnen de energiesector met het E.ON Graduate Programme (EGP). Het programma biedt kansen voor zowel starters met managementambities als starters die zich vooral vakinhoudelijk willen specialiseren. Trainees leren het bedrijf van binnenuit en vanuit diverse invalshoeken kennen en krijgen inzicht in de processen die zich afspelen in de organisatie. Het programma heeft een doorlooptijd van 24 maanden, bestaande uit gemiddeld vier projecten van zes maanden, afhankelijk van de duur van een project. Minimaal één van deze projecten is binnen een van E.ON s buitenlandse bedrijven. In februari 2013 zijn twee nieuwe trainees gestart met het EGP. In september 2013 is echter vanuit economische overwegingen besloten de aanname van nieuwe trainees tijdelijk stop te zetten. Trainees die reeds in het programma zijn opgenomen, kunnen het programma wel voortzetten in Stages, afstudeeropdrachten en leerwerkplekken Scholieren of studenten met een (technische) MBO, HBO of universitaire opleiding bieden we de mogelijkheid een afstudeeropdracht binnen de energiesector uit te voeren of een meeloopstage te volgen. In 2013 zijn er twee HBO stagiaires actief geweest binnen E.ON, één op het gebied van health, safety, environment & quality (HSEQ) en één op het gebied van onderhoud van stadscentrales In het beroepsonderwijs zijn studenten verplicht stage te lopen in het bedrijfsleven: de beroepspraktijkvorming (BPV). In deze stageperiode of beroepspraktijkvorming doen zij ervaring op in een bedrijf of organisatie. Maakt de stage meer dan 60% deel uit van de opleiding, dan volgt de student de beroepsbegeleidende leerweg (BBL): een combinatie van opleiding met een baan bij een bedrijf. Gebruikt de student een klein deel van opleiding voor het lopen van stage, dan volgt hij de beroepsopleidende leerweg (BOL). 44

45 In 2013 hebben tien BOL-studenten stage gelopen binnen E.ON en hebben twee mensen in het kader van de BBL een leerwerkplek gekregen. De meeste BOL-stagiaires komen van het Scheepvaart en Transport College (STC) in Brielle. De mensen die in aanmerking komen voor de leerwerkplekken solliciteren zelf naar de functie. De leerwerkplekken geven E.ON het voordeel dat er een medewerker wordt gecreëerd die heel goed past binnen het bedrijf. Zo werkt er bijvoorbeeld in een van de centrales een collega die eerst automonteur was, maar door de BBL nu één van onze betere operators is. En dat is dus dubbele winst: de medewerker een goede baan en wij een goede medewerker. 45

46 ONZE OMGEVING 46

47 Veiligheid: We werken veilig of we werken niet We sluiten geen compromissen over veiligheid. Of het nu gaat om de dagelijkse praktijk, het gedrag of de omstandigheden. We nemen onze verantwoordelijkheid. We vinden het van wezenlijk belang dat we binnen ons bedrijf op dezelfde manier denken over hoe we samen veilig werken. Iedereen bij E.ON is verplicht zijn of haar steentje bij te dragen aan veilige en gezonde werkomstandigheden. We besteden veel aandacht aan veiligheid binnen het bedrijf. Bij het ontwerp, de bouw, de bediening en het onderhoud van de installaties wordt aan veiligheid en gezondheid steeds de hoogste prioriteit gegeven. Met het Safety F1rst initiatief bevorderen wij veiligheid en gezondheid op het werk. We werken vanuit drie regels: 1. We zorgen voor onze collega s Iedereen die bij E.ON werkt, zet zich in voor veiligheid en gezondheid. We zorgen ervoor dat de werkomstandigheden veilig en gezond blijven. 2. We stoppen als het werk niet veilig is Iedereen die voor of met E.ON werkt, grijpt in bij onveilige of ongezonde situaties. 3. We leren van onze fouten Iedereen die bij of met E.ON werkt, meldt bijna-ongevallen en incidenten. We zijn altijd bereid om te leren en om dingen beter te doen. We zijn vanzelfsprekend verplicht ons aan wetten en regels te houden, maar wij zetten graag extra stappen op het gebied van veiligheid. Zo hadden wij de meeste van onze certificeringen eerder voor elkaar, dan dit vanuit het moederbedrijf werd voorgeschreven. Veiligheid is voor ons zo belangrijk, dat we proberen hierbij op de trends vooruit te lopen. Veiligheid blijft een voortdurende prioriteit binnen onze bedrijfscultuur. Echter is onze inzet om het aantal incidenten te verminderen niet meer zichtbaar in de grafiek (TRIF-scores). Alle incidenten die plaatsgevonden hebben in 2013 komen voort uit het ontbreken van bewustzijn van overige risico s. Als gevolg hiervan hebben wij eind 2013 het HSE Leadership program geïnitieerd om deze overige risico s onder de aandacht te brengen. Daarnaast doen wij er vanzelfsprekend alles aan om maximale veiligheid door te zetten en gezondheids- en milieurisico s te voorkomen. Dit gebeurt onder meer door duidelijke veiligheidsvoorschriften, het voortdurend wijzen op het belang van veiligheid en door een kwaliteitssysteem dat zorgt voor een continue verbetering van de veiligheid van de installaties van E.ON. 47

48 TRIF scores TRI: Total Recordable Incident TRIF: Total Recordable Incident Frequency (Incidenten per gewerkte uren) Veiligheidsvoorschriften Alle medewerkers, maar ook alle aannemers en hun werknemers, werkzaam of verblijvende op terreinen, in gebouwen en installaties van E.ON, zijn verplicht de geldende wetgeving en normen inzake arbeidsomstandigheden en veiligheid na te leven. Ook de door E.ON specifiek vastgestelde veiligheidsvoorschriften zijn onverkort van kracht. Bewust veilig Aandacht voor veiligheid is meer dan het opleggen van strenge regels. Door bijvoorbeeld bij iedere installatie borden te plaatsen waarop het aantal dagen vermeld staan zonder ongevallen, creëert E.ON bewustzijn voor veilig werken bij haar medewerkers, aannemers en bezoekers. Niet alleen intern werken we aan veiligheid. Zo participeert E.ON Maasvlakte bijvoorbeeld in DeltaLinqs voor het beperken van veiligheidsissues in de Rotterdamse haven en industrie. Kwaliteitssysteem In 2013 namen we als gevolg van E.ON 2.0 de kwaliteitssystemen onder de loep. Wijzigingen in functies en verantwoordelijkheden hebben effect op onze systemen. We zorgen voor borging van kennis, controle van kwaliteitssystemen en met extra audits waarborgen we de kwaliteit van compliancy. En met succes, want in 2013 hebben we opnieuw alle veiligheidscertificaten kunnen behouden. De werkmethoden en het beheerssysteem dat de werkprocessen bij E.ON moet bewaken, zijn gebaseerd op de internationaal erkende certificeringen ISO 14001, OSHAS en PAS

49 Uitstekende veiligheidsperformance MPP3 in 2013 In 2013 liepen verschillende projectfases rondom Maasvlakte Power Plant 3 (MPP3) parallel, namelijk de constructie, de inbedrijfstelling en de operationele fase. Naast arbeidsveiligheid lag de focus op procesveiligheid. Door de veranderende risico s ten opzichte van de constructiefase lag de focus in 2013 op naleving van de lock out tag out (LoTo) procedure, bewustwording van risico s van live systemen en de verbetering van het werkvergunningenproces. In het Contractor Safety Platform, dat MPP3 vier maal per jaar houdt met alle aannemers, zijn deze items nadrukkelijk aan de orde gekomen. Het belang van toepassen van een goede last minute risico analyse (LMRA) kwam naar voren na analyse van de (bijna) incidenten. Daarom zijn de medewerkers van de aannemers extra getraind in de LMRA. De belangrijkste activiteiten bij MPP3 in 2013 zijn: 1. Spoelen en beitsen van de stoomketel en delen van de water-stoomleidingen 2. Eerste olievuur 3. Eerste kolenvuur De periode vlak voor de geplande startdatum van elke activiteit werd gekenmerkt door werken onder tijdsdruk. MPP3 heeft daarom het HSE-toezicht uitgebreid. De activiteiten zelf werden voorbereid, inclusief de HSE-aspecten. De risico s werden geïdentificeerd en beheersmaatregelen werden getroffen. Zo werd een streng toegangsregime voor het stoomketel- en turbinegebouw ingesteld. Medewerkers die wel toegang kregen, werden voorzien van meet- en alarmapparatuur. Extra aandacht ging uit naar repressieve maatregelen zoals: Uitbreiding Emergency Response Team met onder andere Operations Verhogen frequentie van Emergency Response oefeningen Specifieke oefening ter voorbereiding van de beitsactiviteit Testen brandblus- en detectiesystemen Inzet brandwachten in shifts Uitrusten medische post voor behandeling van medewerkers die tijdens hun werkzaamheden mogelijk zijn blootgesteld aan chemische stoffen. In 2013 is er geen melding gemaakt van dergelijke incidenten. Gedurende 2013 zijn regelmatig veiligheidsinspecties en veiligheidsobservatierondes gehouden waarbij de naleving van de LoTo procedure en het werkvergunningsproces gecontroleerd werden. De bevindingen daaruit leidden steeds tot verbeterstappen. Deze aanpak heeft volgens ons zeker bijgedragen aan de zeer goede veiligheidscijfers van MPP3 die behoren tot wereldstandaard. Deze cijfers hebben betrekking op alle medewerkers en (onder)aannemers die werken aan MPP3. Veiligheidscijfers MPP3 LTIFR 0 TRIF: 3,56 Uren zonder LTI: Aantal incidenten 2013: 9 Totaal aantal uren 2013: Totaal aantal projecturen: Aantal dagen zonder LTI:

50 Beleidsverklaring Veiligheid, Gezondheid en Milieu In de beleidsverklaring Veiligheid, Gezondheid en Milieu (VGM) van de E.ON Generation Fleet Benelux (november 2013) staat: De productievestigingen van E.ON Generation Fleet Benelux produceren en/of leveren elektriciteit, warmte, koelwater en perslucht via openbare netten of rechtstreeks aan klanten. E.ON Benelux wil deze producten concurrerend leveren binnen de kaders voor veiligheid, gezondheid en milieu, zoals de wet, de vergunning en de interne E.ON normen die stellen. Onze medewerkers bieden we een veilige werkomgeving. De medewerkers nemen hun verantwoordelijkheid door te handelen conform overeengekomen veilige standaarden en procedures en door afwijkingen hiervan, onveilige situaties en incidenten te melden. Wij verbeteren continu onze werkwijze teneinde bovenstaande doelstellingen te realiseren. Om dit te bereiken verbindt E.ON Generation Fleet Benelux zich aan; alle wettelijke regels en normen en de richtlijnen van het moederbedrijf na te leven; te streven naar nul veiligheids-, gezondheids-en milieu-incidenten, waarbij de betrokkenheid en kennis van iedereen werkzaam bij ons bedrijf essentieel zijn; een geïntegreerd VGM en assetmanagement beheerprogramma te voeren, gebaseerd op de internationaal erkende ISO 14001, OSHAS en PAS 55 normen; een continu verbeteringsprogramma ten aanzien van VGM en assetmanagement te voeren en te bewaken door risicobeoordeling en optimalisatie van bestaande en nieuwe processen en werkmethoden; periodiek VGM alsmede performance doel- en taakstellingen vast te stellen, de voortgang te beoordelen en zonodig bij te sturen; te streven naar een maximaal bewustzijn en verantwoordelijk gedrag op het gebied van VGM en assetmanagement, door training en actieve betrokkenheid van iedereen werkzaam op ons bedrijf; constructief en open overleg te voeren met alle stakeholders, waaronder onze medewerkers, contractors en leveranciers, de overheid en het publiek; het beleid periodiek te evalueren en waar nodig bij te stellen. Dit beleid zal op korte en lange termijn bijdragen aan een gezonde leefomgeving, minimalisatie van risico s, tevreden interne en externe klanten en is dus essentieel voor de continuïteit van ons bedrijf. 50

51 In gesprek met onze stakeholders Wij zijn onderdeel van E.ON SE, een van de grootste private energiebedrijven ter wereld. De samenwerking met deze voor ons zo belangrijke stakeholder is een vanzelfsprekendheid. Het beleid dat vanuit E.ON SE wordt gevoerd, vormt onze leidraad. In overleg met E.ON SE wordt het beleid waar nodig aangepast aan onze specifieke situatie. Om onze bedrijfsactiviteiten en MVO-doelstellingen te realiseren zoeken wij actief de dialoog met onze stakeholders. Hierbij gebruiken we de uitgangspunten van de ISO richtlijn waarbij de selectie van stakeholders gebeurt aan de hand van de rechtstreekse betrokkenheid van stakeholders, de relatie die deze stakeholders hebben tot een specifiek onderwerp en die zij hebben tot E.ON. Hierbij wordt gekozen voor zowel stakeholders die een belang hebben bij specifieke onderwerpen of de behartiging van een specifiek belang als ook met stakeholders die meer brede belangen behartigen. Onze klanten Onze medewerkers Omwonenden van onze centrales Samenwerkings partners Overheid en politiek NGO's Energieproducenten en -leveranciers Wetenschappers Andere spelers in de energiemarkt Door met onze stakeholders in gesprek te gaan en hen te betrekken bij onze plannen, proberen we oplossingen te vinden waar zoveel mogelijk betrokkenen van profiteren. Ook kunnen wij op deze manier andere partijen laten profiteren van onze expertise, en kunnen wij op onze beurt ons voordeel doen met hun kennis en ervaring. Door nauwe samenwerking met stakeholders leveren wij een belangrijke bijdrage aan de realisatie van duurzame doelstellingen. We staan midden in de maatschappij en respecteren de belangen van alle betrokkenen bij ons bedrijf. Wij nemen deze belangen in overweging en spelen daar waar mogelijk op in. Hieronder noemen we enkele voorbeelden van de dialogen met stakeholders en samenwerkingspartners die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. 51

52 Onze dialoog Onze klanten De dialoog met onze klanten is erop gericht te weten of de klant tevreden is met de dienstverlening die de we leveren, maar ook wat de klant drijft en wat werkelijk belangrijk voor hem/haar is. Zie voor meer informatie over onze contacten met de klant het onderdeel E.ON in actie, hoofdstuk De relatie met onze klant. Ook via onze website geven we onze klanten veel informatie. Onze afdeling Klantenservice (in Eindhoven) staat altijd voor onze klanten klaar en klanten kunnen telefonisch of via mail/internet contact met ons opnemen. Onze medewerkers In ons stakeholdermanagement hoort vanzelfsprekend het contact met onze medewerkers. Onder meer via ons intranet en de interne informatiekrant (E.ON EBX-courant) houden we onze medewerkers op de hoogte van de activiteiten van ons bedrijf. Op ons intranet is informatie te vinden over maatschappelijk verantwoord ondernemen. De dialoog over maatschappelijk verantwoord ondernemen met onze medewerkers vraagt echter meer aandacht. In 2014 wordt hier vanuit het bestuur actief op gestuurd. Omwonenden van onze centrales We hechten een bijzonder belang aan de contacten met omwonenden van onze centrales. We houden hen regelmatig op de hoogte van onze activiteiten en organiseren bijvoorbeeld rondleidingen in onze (stads-)centrales. Door de dialoog met omwonenden brengen wij de vragen van omwonenden in kaart en kunnen we verhelderende antwoorden geven en/of werken aan constructieve oplossingen. Samenwerkingspartners We ontwikkelen plannen, producten en diensten soms ook samen met verschillende andere partijen. We benoemen hieronder over 2013 in vogelvlucht een aantal onderwerpen en bijbehorende partnerships. Biomassa: Green Deal Project Duurzame Houtketens Werkgroep duurzaamheidseisen SER- Energieakkoord Warmte: Green Deal Warmte Programmabureau Warmte Jaarlijks overleg over vaste biomassa. Deelname aan het project waarin energiemaatschappijen, NGO s en wetenschap de risico s in kaart brengen van het gebruik van biomassa op ILUC (indirect Land Use Change) en koolstofschuld ( carbon debt ). Deelname aan werkgroep waarin energiebedrijven, NGO s, overheid, Staatbosbeheer en Platform Bio-Energie duurzaamheidscriteria Biomassa voor subsidie (SDE+) opstellen. Regulier overleg met provincie Zuid-Holland, gemeenten, banken, energiebedrijven, en netbeheerders over de verduurzaming van warmte, benutting van restwarmte en oprichting Programmabureau Warmte. Verduurzaming warmte Benutting restwarmte 52

53 Kolen: Dutch Coal Dialogue, Bettercoal initiative Energie (breed): Plug & Play biobased consortium Energieakkoord Branchevereniging Energie Nederland FD Energiedebat Met NGO s, rijksoverheid en andere energiebedrijven overleggen we over de herkomst van kolen en de arbeidsomstandigheden van mijnbouwers. Met het Havenbedrijf, VOPAK, Evides en Stedin spreken we over het vestigingsklimaat, basisinfrastructuur en verduurzaming van de industrie. Van januari tot september 2013 onderhandelden meer dan 40 relevante stakeholders over een gezamenlijk Energieakkoord. Wij namen indirect deel aan de onderhandelingen via de vertegenwoordiger van de branchevereniging Energie Nederland, door Hans Alders. We nemen deel aan werkgroepen binnen de branchevereniging van energiebedrijven en spreken onder andere over marktregulering, consultaties, kennisverwerving, het creëren van draagvlak en het beschikbaar stellen van informatie. We geven via de samenwerking met FD Networks ruimte aan het debat over de energietransitie en de rol van de verschillende actoren daarin. Overheid en politiek In de vorm van werkbezoeken en bilaterale contacten met verschillende politici, ministeries, provincies en gemeenten spraken wij in 2013 onder andere over CCS, biomassa, de inbedrijfname van de nieuwe centrale op de Maasvlakte, het Energieakkoord, de Kolendialoog, ontwikkeling van warmte en andere ontwikkelingen in de markt. Doel van deze gesprekken is informatie-uitwisseling, kennisoverdracht en het vergroten van de betrokkenheid. Het bestuur is direct betrokken geweest bij deze regelmatige contacten. NGO s Onze contacten met niet-gouvernementele organisaties (NGO s) als milieu-, mensenrechten-, en ontwikkelingsorganisaties, hadden in 2013 voornamelijk raakvlakken met het de transparantie van de kolenketen, het Energieakkoord, duurzaamheidscriteria voor biomassa bij- en meestook en luchtkwaliteit. In deze gesprekken krijgen wij inzicht in de zorgen van deze organisaties en geven wij inzicht in onze manier van werken. Vanuit het bestuur is er indirecte en directe betrokkenheid geweest in de contacten met de NGO s. Energieproducenten en -leveranciers Door met andere energieproducenten en -leveranciers in gesprek te gaan en hen te betrekken bij onze plannen, proberen we oplossingen te vinden waar zoveel mogelijk betrokkenen van profiteren. Ook kunnen wij op deze manier andere partijen laten profiteren van onze expertise, en kunnen wij op onze beurt ons voordeel doen met hun kennis en ervaring. Deze samenwerking is terug te vinden in het overzicht in dit hoofdstuk (onder Samenwerkingspartners). Wetenschappers Contacten met medewerkers van onderzoeksinstituten als TNO & Clingendael en universiteiten als TU Delft geven ons de mogelijkheid nieuwe en onafhankelijke inzichten te verkrijgen die voor 53

54 ons bedrijf van belang zijn. Deze contacten onderhouden wij om een onafhankelijke en kritische blik te krijgen en deze te benutten voor onze strategie. Daarnaast helpt het ons om aansluiting te behouden bij ontwikkelingen voor Resource & Development, bijvoorbeeld voor verbetering van efficiency en milieuprestaties van onze centrales, maar ook over nieuwe en duurzamere methoden van energieopwekking en benutting. Een voorbeeld van onze betrokkenheid bij wetenschappers is deelname aan de NRG Battle. Zie voor meer informatie onderdeel E.ON in actie, hoofdstuk Activiteiten met stakeholders. Andere spelers in de markt Natuurlijk zijn er nog andere spelers in de markt die wij in ons werk tegenkomen. Eén van deze spelers in 2013 was het Nederlands Normalisatie instituut NEN. Wij hebben in 2013 regelmatig contact met hen gehad. We namen deel aan het multi-stakeholderoverleg rondom de herziening van de Nederlands Technische Afspraak (NTA) NTA 8080 is de internationale norm met duurzaamheidscriteria voor vaste, vloeibare en gasvormige biomassa. Ook leveranciers vallen onder onze definitie van stakeholders. Hoe wij omgaan met onze leveranciers is terug te lezen in het onderdeel E.ON in actie, hoofdstuk Verantwoord inkopen. 54

55 Kolendialoog en Bettercoal Kolendialoog E.ON is sinds meerdere jaren in gesprek met niet-gouvernementele organisaties (NGO s) omtrent de omstandigheden in en rondom kolenmijnen wereldwijd. E.ON is een van de initiatiefnemers van de Nederlandse en Europese kolendialoog waarin samen met NGO s, energieproducenten en mijnen wordt gewerkt aan maatregelen die de situatie van werknemers en omwonenden van de mijnen verbeteren. De Nederlandse kolendialoog heeft geleid tot meer transparantie in de steenkolenketen en eenduidige criteria om mijnbouwbedrijven te beoordelen. Samen met de andere energieproducten heeft E.ON met behulp van een onafhankelijk instituut (KEMA) één gemeenschappelijk overzicht gepubliceerd van de mijnen waar wordt ingekocht. In de loop van 2014 volgt het overzicht van de mijnen over het jaar De Nederlandse dialoog is in de zomer van 2013 afgerond. De betrokken energiebedrijven hebben een eindrapport en deze overhandigd aan de ministers Kamp van Economische Zaken en Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. In het rapport wordt aangegeven hoe we verbeteringen in de steenkolenketen willen realiseren. In het najaar van 2013 zijn de eerste stappen gezet om in samenwerking met de Nederlandse overheid te komen tot een MVO-convenant waarin afspraken worden opgenomen over de verbetering van de omstandigheden in en rondom mijnen. Ook is een start gemaakt om samen met andere energieproducenten om een onderzoek te verrichten naar het instellen van een meldpunt in Nederland van klachten over vermeende misstanden in mijnen. Hiervoor is een externe organisatie gevraagd, de uitkomsten volgen in Bettercoal De Europese organisatie Bettercoal, mede opgericht door E.ON in 2012, richt zich op het continu verbeteren van ethisch, sociaal en milieuverantwoordelijk gedrag van mijnbouwbedrijven. In 2013 waren negen internationaal opererende bedrijven lid van Bettercoal en is het Havenbedrijf Rotterdam als geassocieerd lid toegetreden. In 2013 is na een intensief consultatieproces met kolenproducenten, vakbonden, sociale en milieuorganisaties, overheden en energiebedrijven de Bettercoal Code tot stand gekomen. Deze code omvat ethische, sociale en milieu principes die van belang zijn voor kolenmijnen, zoals de arbeids- en leefomstandigheden van werknemers en de vrijheid van vakbonden. Aan de hand van een vragenlijst kunnen mijnbedrijven beoordelen of ze voldoen aan de Bettercoal Code. Een aantal mijnen worden door een onafhankelijke derde partij onderzocht. In december 2013 heeft Bettercoal 50 mijnen in onder andere Rusland, Colombia en Zuid-Afrika aangeschreven om deze vragenlijsten in te vullen. Op basis van de uitkomsten worden, waar nodig, verbeterplannen gemaakt en kan deze informatie gebruikt worden bij afwegingen in het inkoopbeleid van de betrokken energiebedrijven. Zie ook voor meer informatie over Bettercoal. 55

56 Energieakkoord Van januari tot september 2013 onderhandelden meer dan 40 relevante stakeholders (milieuorganisaties, vakbonden, bedrijfsleven en overheid) over een gezamenlijk Energieakkoord. In het Energieakkoord is een realisatieplan vastgelegd voor het behalen van 14% hernieuwbare energie in 2020 naar 16% in 2023 en het realiseren van duurzame banen. E.ON nam indirect deel aan de onderhandelingen via de vertegenwoordiger van de branchevereniging Energie Nederland, door Hans Alders. Op gezette tijden werden de onderhandelingen met de energiebedrijven besproken en het mandaat voor verdere onderhandeling door de heer Alders desgewenst bijgesteld. E.ON heeft op gezette momenten benodigde informatie aangedragen voor deze onderhandelingen. In het Energieakkoord is een groot aantal afspraken gemaakt die onderling met elkaar zijn verbonden. De onderwerpen waar E.ON het meest bij betrokken was, zijn de onderdelen met betrekking tot warmte, sluiting van kolencentrales, biomassa bij- en meestook en Carbon Capture & Storage (CCS). E.ON zet zich er sterk voor in om het Energieakkoord volledig en tijdig te realiseren, onder meer door actief deel te nemen over de vormgeving van biomassa-criteria en het vroegtijdig sluiten van twee oudere kolencentrales op de Maasvlakte. Biomassa bij- en meestook Voor de bij- en meestook is afgesproken om de subsidie voor bij- en meestook van biomassa te beperken tot maximaal 25 PJ. Daarnaast is afgesproken dat de rijksoverheid, energiesector en milieuorganisatie de (duurzaamheids)criteria voor de biomassa bij- en meestook nader zullen uitwerken voor de SDE+ regeling. Implementatie van het energie-akkoord De implementatie van de in het energie-akkoord gemaakte afspraken blijkt in de praktijk uitdagender dan aanvankelijk gedacht. Zo heeft het de Autoriteit Consument en Markt (ACM) eind 2013 aangegeven dat een dergelijke overeenkomst niet is toegestaan. We zoeken nu samen met het ministerie van economische zaken naar een alternatieve oplossing met vergelijkbaar resultaat. Sluiting kolencentrales In het Energieakkoord is overeengekomen dat kolencentrales uit de jaren 80 van het net worden gehaald. Daarvoor in de plaats zal de kolenbelasting vanaf 1 januari 2016 komen te vervallen. Voor E.ON Benelux heeft dit grote gevolgen: de Maasvlakte 1 & 2 centrales worden uiterlijk 1 juli 2017 gesloten. Voor het personeel zal zoveel mogelijk gezocht worden naar vervangende werkzaamheden. In de bijlage van dit verslag is een overzicht opgenomen van de door E.ON Benelux betaalde belastingen, waaronder ook de kolenbelasting. Deze belasting maakt 22,25% deel uit van de totale belastingen van E.ON Benelux N.V. 56

57 Kwesties en dilemma s Niet alles wat wij doen, kan rekenen op populariteit in de politieke en publieke opinie. Issues als veiligheid, betrouwbaarheid en milieu staan op ieders netvlies en beïnvloeden onze reputatie. Wij waarderen de kritische blik van onze stakeholders. Maatschappelijke druk houdt ons scherp. We werken in een samenleving die steeds meer transparantie van ons vraagt. In onderdeel Ons verhaal, hoofdstuk Onze waardeketen, benoemen we een aantal uitdagingen. Hieronder geven we een tweetal kwesties en dilemma s weer die voor ons in 2013 speelden. Kredietwaardigheidstoetsingen consumenten In 2013 ontstond er onder consumenten onrust over de kredietwaardigheidstoets van energieleveranciers. Deze toets zou in strijd zijn met wet- en regelgeving en er zou sprake zijn van redlining. Ook wij hebben hierover van een consument een vraag ontvangen. Consumenten kunnen zich bij iedere energieleverancier als klant aanmelden. In sommige gevallen wordt een waarborg gevraagd, zodat de energieleverancier enige zekerheid heeft voor betaling van een aantal vorderingen. De energieleverancier mag in beginsel zelf bepalen hoe hoog het waarborgbedrag is. De beslissing of een waarborg wordt gevraagd, hangt veelal af van een kredietwaardigheidstoets die een energiebedrijf voor die specifieke consument laat uitvoeren. Deze toets wordt bij E.ON door een externe partij uitgevoerd. Nagenoeg alle energieleveranciers volgen deze werkwijze. Kassa Televisieprogramma Kassa heeft de kredietwaardigheidstoets als item opgepakt en hier een uitzending aan gewijd. Hoewel nagenoeg alle energieleveranciers een waarborg vragen, waren er concreet een aantal klachten bij Kassa aangebracht. Slechts een van de klachten was gericht jegens E.ON. Omdat wij veel waarde hechten aan compliant zijn met de wet- en regelgeving en dat ook zijn, vonden wij het belangrijk om in het televisieprogramma onze werkwijze uit te leggen. We hebben toegelicht de vraag zeer serieus te nemen en hebben naar aanleiding van de klacht besloten het proces aan te scherpen. Dat heeft ertoe geleid dat er duidelijkere afspraken zijn gemaakt met de partij die de kredietwaardigheid toetst, om alle schijn dat er niet compliant zou worden gehandeld, tegen te gaan. Daarnaast hebben wij met onze toeleverancier afgesproken dat er door E.ON audits kunnen worden uitgevoerd om te controleren of de gemaakte afspraken worden nageleefd. Om nog duidelijker bij de klant aan te geven wat zijn rechten zijn en hoe het proces van kredietwaardigheidstoetsing loopt, hebben wij onze klantcommunicatie nog eens nauwkeurig onder de loep genomen en hebben we erop toegezien dat de klantcommunicatie van de kredietwaardigheidsbeoordelaar duidelijker werd. 57

58 Bezuinigingen door reductie van beheersbare kosten Bij goed werkgeverschap hoort goed ondernemerschap, ook in het belang van onze klanten. Maar niet alle factoren heb je altijd zelf in de hand. Om de beheersbare kosten in de hele E.ON Groep terug te brengen, moest ook bij E.ON Benelux een reorganisatie worden doorgevoerd. Voor de medewerkers van E.ON, onze interne stakeholders, is 2013 dan ook niet ongemerkt voorbijgegaan. E.ON 2.0 Onder de noemer E.ON 2.0 werd reeds in 2011 een programma opgesteld om reorganisatie met als doel kostenreductie te bewerkstellingen. In 2013 wordt gehoor gegeven aan de analyse om de beheersbare kosten te verlagen, waaronder personeelskosten. E.ON 2.0 zorgt ervoor dat de hele groep op een consistente manier structuren vereenvoudigt en besluitvormingsprocessen versnelt. Centraliseren van werkzaamheden van dezelfde soort of met eenzelfde functie binnen de groep verhoogt de efficiëntie. Lokale sleutelposities zorgen ervoor dat de effectiviteit gewaarborgd blijft, ook op het gebied van lokaal stakeholdermanagement. We verbeteren onze administratieve activiteiten. Bovenal voeren we taken uit die horen bij onze commerciële positie en die we financieel kunnen dragen om ons bedrijf op een toekomstgerichte manier in te richten. In 2013 werd een vacaturestop ingesteld. Openvallende posities worden niet ingevuld, tenzij dit absoluut noodzakelijk is en alleen na goedkeuring door het bestuur. 58

59 Onze klimaatstrategie Omdat veranderingen in het klimaat verder gaan dan nationale grenzen heeft E.ON SE een groepsbrede klimaatstrategie ontwikkeld. De activiteiten die E.ON in Nederland uitvoert, passen binnen deze internationale strategie. Als wereldspeler binnen de energiebranche heeft E.ON een extra verantwoordelijkheid om de klimaatdoelen te behalen die op globaal niveau zijn afgesproken. Van alle broeikasgassen stoot E.ON voornamelijk C02 uit, omdat dit een bijproduct is van de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals kolen en gas. In overeenstemming met de bedrijfsstrategie Cleaner & better energy en de hieruit voortvloeiende doelstellingen streeft E.ON ernaar om de gemiddelde uitstoot terug te brengen naar 0.32 ton CO 2 per megawatt-uur (MWh). Dit houdt een reductie van 50% in ten opzichte van de gemiddelde uitstoot in In niet-europese groeimarkten committeert E.ON zich aan het bouwen van centrales die schoner zijn dan de huidige technologieën in deze markten. Daardoor verbeteren we niet alleen de elektriciteitsvoorziening, maar bieden we ook klimaatvriendelijkere energie. Gedurende de implementatie van de Cleaner & better strategie past E.ON zich aan, aan de veranderende klimaatomstandigheden. Hierin speelt actief risicomanagement een belangrijke rol. Consequenties van de veranderde klimaatomstandigheden worden nauwlettend in de gaten gehouden en E.ON speelt een actieve rol in het zoeken naar oplossingen die een verminderde impact hebben op het milieu. Meer informatie (onder meer over het terugdringen van de koolstofuitstoot) is via deze link te vinden op de website van E.ON SE. E.ON SE werkprogramma Sinds 2005 ontwikkelt E.ON SE bindende werkprogramma s, elk voor een periode van vier jaar. Deze programma s geven een duidelijk overzicht van onze groepsbrede doelen die wij trachten te behalen. Het huidige programma ( ) bouwt verder op het vorige programma. Dialogen met interne en externe stakeholders hebben ons voorzien van nieuwe ideeën voor dit proces. Het instellen van de Sustainable Governance Council (SGC) is een aanleiding geweest om ons werkprogramma te reviseren. Op de website van E.ON SE staat een overzicht van alle doelen van het werkprogramma (E.ON Workprogram ). Deze doelen hebben betrekking op alle onderdelen van E.ON SE, inclusief E.ON Benelux. 59

60 Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie Doelstellingen met betrekking tot milieuaspecten worden onder meer opgenomen in de aanvraag voor de omgevingsvergunning voor milieu. Hier wordt bepaald hoeveel schadelijke stoffen E.ON uit mag stoten en welke maatregelen E.ON dient te treffen om deze uitstoot zo beperkt mogelijk te houden. De uitstoot van veel verschillende stoffen wordt nauwkeurig in de gaten gehouden. Deze gegevens worden jaarlijks verwerkt in het elektronisch Milieujaarverslag. Onder de belangrijkste stoffen vallen stikstofoxiden (NO x), koolstofdioxide (CO 2) en zwaveldioxide (SO 2). Hiervan is CO 2 direct gekoppeld aan het brandstofverbruik. Uitstoot van NO x en SO 2 zijn beïnvloedbaar door bedrijfsvoering en rookgasreiniging. Voor NO x en SO 2 uitstoot gelden wettelijke normen, voor SO 2 uitstoot bestaat er bovendien een landelijk convenant in de energiesector. Milieucijfers E.ON Benelux 2013: Emissie Stadscentrales Maasvlakte CO 2 (ton) NO x (kg) , SO 2 (kg) 224, In de bijlagen van dit verslag is een uitgebreid overzicht van onze milieucijfers over 2013 opgenomen. In onderstaande grafieken is de uitstoot van CO 2, NO x en SO 2 van de stadscentrales en de Maasvlakte over de afgelopen 5 jaar afzonderlijk weergegeven. Opvallend is dat de uitstoot van onze stadscentrales een dalende trend laat zien en dat de uitstoot van de centrales op de Maasvlakte een stijgende trend laat zien. Hier zijn meerdere verklaringen voor: (1) door stijgende gasprijzen is het relatief voordeliger geworden om kolen te gebruiken als brandstof voor het opwekken van energie en (2) door de bouw van de nieuwe kolengestookte centrale op de Maasvlakte (MPP3) ligt de focus op een duurzame ingebruikname van de nieuwe centrale. Investeringen in het reduceren van de uitstoot voor de oude centrales worden niet meer gedaan. De verwachting is dat wanneer MPP3 in gebruik genomen gaat worden, de uitstoot aanzienlijk zal verminderen. Merk op dat de grafiek met betrekking tot de stadscentrales geen SO 2 weergeeft. De waardes voor de uitstoot van SO 2 zijn te laag voor een duidelijke weergave in deze grafiek. 60

61 x x Uitstoot CO 2, NO x en SO 2 Maasvlakte CO2 Maasvlakte (ton) NOx Maasvlakte (kg) SO2 Maasvlakte (kg) Uitstoot CO 2 en NO x stadscentrales CO2 Stadscentrales (ton) NOx Stadscentrales (kg) Milieu-specifieke beschermingsmaatregelen Wij nemen verschillende maatregelen om de uitstoot van schadelijke stoffen zo veel mogelijk te beperken. Het is van belang hierbij onderscheid te maken tussen kolengestookte en gasgestookte centrales. Kolengestookte centrales hebben de mogelijkheid om te worden bijgestookt met biomassa. De ontwikkeling om biomassa mee te stoken in onze kolencentrale past bij onze doelstelling om een toonaangevende speler te zijn op het gebied van bio-energie in de Benelux. Het diagram hiernaast geeft weer hoeveel procent biomassa er is bijgestookt door onze kolencentrales in In dit percentage zijn zowel vaste als gasvormige biomassa meegenomen. Het percentage blijft binnen de milieuvergunning van E.ON Benelux, waarin staat dat er niet meer dan 10% andere stoffen dan steenkool gebruikt mogen worden gebruikt als brandstof in onze kolencentrales. 61

62 Maasvlakte Bij een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor milieu voor een centrale, wordt de uitstoot van stoffen bepaald door toetsing van de voorgestelde reinigingsmethodieken aan de stand der techniek volgens Europees uniforme voorschriften. Door drie reinigingsstappen voor de Maasvlakte zou de uitstoot in de praktijk dus binnen de kaders van de verleende vergunning moeten blijven: DeNOx-installatie E-filter Rookgasontzwaveling DeNOx-installatie In de DeNOx-behuizing wordt tussen katalysatorplaten een ammoniakoplossing gesproeid. De stikstofoxiden uit de passerende rookgassen gaan een chemische reactie aan met de ammonia, waarbij de onschadelijke stoffen water en stikstof in dampvorm ontstaan. Zo worden stikstofoxiden uit de rookgassen gehaald. E-filter De draden in de E-filter worden onder hoge spanning gebracht. Kleine vliegasdeeltjes uit de rookgassen worden hierdoor elektrostatisch geladen en blijven daardoor aan de vangplaten plakken. Zo wordt de vliegas uit de rookgassen gehaald. Dit proces wordt zes keer herhaald, waarbij elke keer 90% van de rookgassen gefilterd worden. Verdere verwijdering van het vliegas vindt over de weg of per schip plaats. Dit materiaal wordt voor 100% nuttig hergebruikt, bijvoorbeeld voor het maken van kunstgrind en in de cement- en betonindustrie. Rookgasontzwaveling Alle rookgassen uit de eenheden passeren wasinstallaties, wat resulteert in meer dan 90% ontzwaveling. In speciale, 52 meter hoge wastorens wordt de zwaveldioxide (SO 2), die ontstaat bij het verbranden van de zwavel in de kolen, in contact gebracht met kalk. Hierbij wordt gips gevormd. De gipsverwerkende industrie neemt dit hoge-kwaliteitsproduct volledig van E.ON Benelux af voor de productie van stucgips, gipskartonplaten en gips voor gietvloeren in de bouw. Daarnaast worden de zware asdeeltjes uit de ketel opgevangen en afgevoerd. Dit wordt bodem-as of slag genoemd en wordt gebruikt voor wegverharding en als grondstof in de bouw. 62

63 Overzicht rookgasreiningsprocessen Poederkooltechnologie Onze nieuwe centrale (Maasvlakte Power Plant 3) maakt gebruik van poederkooltechnologie. Met de stoomcondities (285 bar, 600 tot 620 oc) waaronder nu wordt geproduceerd, wordt een rendement van 46% gehaald. Voor de toekomst is al een centrale met een rendement van 50% in ontwikkeling. E.ON is er sterk van overtuigd dat deze ultramoderne poederkooltechnologie, zeker in combinatie met het afvangen en opslaan van CO 2, vanuit de duurzaamheidsdriehoek de beste keuze is: hoog rendement, hoge leveringsbetrouwbaarheid, lage kosten en emissiewaarden die ruimschoots aan de wettelijke normen voldoen. Stadscentrales De stadscentrales zijn gasgestookte centrales. Gasgestookte centrales zijn schoner dan kolencentrales. In november 2013 is waterinjectie toegepast bij gasturbine 1 & 2 op de centrale in Rotterdam-Capelle, waardoor de NO x uitstoot wordt teruggedrongen. Daarmee voldoen we aan de nieuwe emissienormen in de omgevingsvergunning voor milieu. Het nadeel hiervan is dat het waterverbruik van E.ON aanzienlijk stijgt. Doordat tegelijk met elektriciteit warmte wordt geproduceerd (warmtekrachtkoppeling), is minder brandstof nodig ten opzichte van het apart opwekken van elektriciteit en warmte. Dit levert niet alleen een energiebesparing op van 20%, maar vermindert tegelijk de CO 2-uitstoot. Onze centrale in Rotterdam-Capelle voorziet in 90% van de jaarlijkse vraag naar warmte en CO 2 van 140 tuinders. Zij hoeven hierdoor alleen in noodsituaties nog zelf te stoken. 63

64 Biomassa Biomassa als energiebron voor bijstook in centrales neemt een groeiende plek in binnen onze energiemix. De Maasvlakte-centrale is bijzonder geschikt voor het bijstoken van diverse vloeibare en vaste stoffen. Op dit moment wordt reeds biomassa bijgestookt. De ingezette biomassa zorgt voor een vermindering van CO 2-uitstoot ten opzichte van steenkool. Opheffen van neveneffecten Op milieutechnisch gebied is bij het ontwerp van de Maasvlakte-centrale rekening gehouden met het opheffen van neveneffecten van het opwekken van elektriciteit met behulp van steenkool. Enkele van de belangrijkste maatregelen die zijn genomen om het milieu zoveel mogelijk te sparen zijn: Overkapping van de transportbanden om stuiven te voorkomen. Vliegasverwijdering uit de rookgassen, voordat deze in de atmosfeer terecht komen. Verwijdering van de SO 2 uit de rookgassen. Beperking van de maximale koelwatertemperatuur waarmee deze afgevoerd mag worden naar zee. Milieubeschermingsmaatregelen Naast specifieke maatregelen met betrekking tot het reinigen van de rookgassen zijn er diverse milieubeschermingsmaatregelen die ingezet worden om het milieu zo weinig mogelijk te belasten: Onderhoud van installaties Het optimaal afstellen van branders Het optimaliseren van de brandstoffenmix Dispatch Co-siting Het zorgvuldig onderhouden van onze installaties zorgt ervoor dat deze zo efficiënt mogelijk blijven functioneren en dat de uitstoot van schadelijke stoffen beperkt blijft. Wanneer branders optimaal afgesteld zijn, wordt er een maximaal rendement gehaald uit de brandstof, waardoor de hoeveelheid te gebruiken brandstof wordt verkleind. Hierdoor worden ook de hoeveelheid rookgassen verder teruggedrongen. Door een optimale brandstoffenmix wordt een maximaal rendement gehaald uit de brandstoffen. Hierdoor wordt de hoeveelheid rookgas beperkt. De bepaling van inzet van installaties zoals een hulpketel of een extra gasturbine. Het op een efficiënte manier inzetten van installaties beperkt de uitstoot van rookgassen. Meerdere bedrijven die gezamenlijke voorzieningen delen. 64

65 Samen verantwoord omgaan met energie Niemand kan de toekomst alleen aan. Bij onze ambitie om Cleaner & better energy te leveren werken we samen met concurrenten, co-leveranciers en partners. Een van de doelstellingen in het Apollo-programma is dan ook om marktleider te worden op het gebied van co-siting. Co-siting Alle fossiele centrales (gas en kolen) zijn in de Benelux verbonden met warmtenetwerken in de omgeving en/of hergebruiken reststromen. Maasvlakte is een unieke locatie voor restwarmtegebruik en co-siting-activiteiten in de omgeving. Zo wordt samengewerkt met de buren LyondellBasell en het Finse bedrijf Neste. Neste heeft de grootste biobrandstoffencentrale ter wereld op de Maasvlakte staan. Deze centrale levert biobrandstof voor bijvoorbeeld auto s en vrachtwagens. Onze energiecentrales op de Maasvlakte leveren stroom en stoom aan deze fabriek, en ontvangen een afvalproduct, biopropaan, dat weer gebruikt wordt als biobrandstof voor onze energieopwekking. Markus Bokelmann (CEO/CFO E.ON Benelux) over Co-siting: Het SER-akkoord is een package deal. Enerzijds moeten we kolencentrales sluiten, anderzijds openen we een nieuwe kolencentrale met een hoge efficiëntie van circa 47%. We doen op de Rotterdamse Maasvlakte veel aan co-siting business. Onze centrale levert stoom, koelwater en warmte aan aanpalende bedrijven. Wij maken gebruik van reststromen uit die industrie. Zo voeden we elkaar. Er ligt nog een enorm potentieel op het gebied van co-siting. Denk aan warmtelevering aan kassen in het Westland en woningen in Den Haag vanuit de Maasvlakte. Waterbedrijf Evides, netbeheerder Stedin, E.ON en Vopak acteren als utilitiesgroep om aanbod te genereren aan investeerders in de Rotterdamse haven. Wij dragen zorg voor utility-verbindingen en levering. Met name niet-europese investeerders zijn hierin geïnteresseerd. Het geeft een boost aan de energie-efficiëntie in de Rotterdamse haven. En een boost aan de grondstoffenefficiëncy. Het warmtenetwerk in Rotterdam is nu al heel groot. We kijken nu naar nieuwe marktmogelijkheden op basis van restwarmte, daarin bouwen we veel expertise op en op dat gebied zullen we een belangrijke rol in de verduurzaming van Nederland gaan spelen. 65

66 Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD) De voorraden fossiele brandstoffen als olie, kolen en gas zijn eindig. Daarom zullen we uiteindelijk moeten overgaan naar een duurzame energievoorziening. In de overgang zullen we verschillende energietransitietechnologieën, waaronder carbon capture and storage (CCS), moeten inzetten om een betrouwbare, betaalbare en schone energievoorziening voor te kunnen waarborgen. ROAD Het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject (ROAD) is een initiatief van E.ON Benelux en GDF SUEZ Energie Nederland. Vanaf 2018 wil ROAD circa 1,1 miljoen ton CO 2 per jaar gaan afvangen van een nieuwe elektriciteitscentrale op de Maasvlakte (MPP3) en opslaan in uitgeproduceerde gasreservoirs onder de Noordzee. E.ON streeft ernaar om het ROAD project te implementeren op een economisch, sociaal en ecologisch verantwoorde wijze. Om dit te kunnen garanderen is het beslissingsproces is nog volop gaande. Op Europees niveau wordt er gesproken over mogelijke oplossingen voor onder meer de financiering en verschillende scenario s omtrent de fasering van het project. Zowel E.ON als GDF Suez blijven in nauw contact met alle partners en stakeholders om tot de juiste beslissing te komen. Het beslissingsproces moet nauwkeurig gebeuren gezien de grote financiële belangen voor de partners en subsidieverlenende partijen. De dialoog die in 2013 gevoerd is met alle stakeholders wordt in 2014 voort gezet. ROAD is wereldwijd één van de eerste projecten die de gehele keten van CO 2-afvang, -transport en - opslag op grote schaal wil gaan realiseren. ROAD wil hiermee demonstreren dat het technisch en economisch haalbaar is om CCS grootschalig toe te passen bij onder meer elektriciteitscentrales. Binnen het klimaatbeleid zal CCS een belangrijke bijdrage moeten gaan leveren aan het terugdringing van de CO 2-uitstoot. De kennis en ervaring die ROAD opdoet met het demonstratieproject is van belang om CCS binnen vijf tot 10 jaar breder en op grotere schaal te kunnen gaan inzetten. Mede-financiers zijn de Rijksoverheid en de Europese Commissie in het kader van het European Energy Program for Recovery (EEPR). Veiligheid Bij ROAD staat de veiligheid voor zowel mens als milieu voorop. Voor de afvang, transport en opslag van CO 2 gelden wettelijke regels waarop de overheid streng toezicht houdt. Om aan alle wettelijke eisen te voldoen is in 2013 een milieueffectrapport (MER) opgesteld. In 2014 worden de resultaten en gevolgen van deze rapportage verder uitgewerkt. In het MER zijn eventuele risico s en effecten voor mens en milieu nauwkeurig in kaart gebracht. Het gaat daarbij om mogelijke risico s en effecten van afvang, transport en opslag voor land- en zeebodem, oppervlaktewater, natuurlijke habitat, flora en fauna, archeologische en landschappelijke waarden en externe veiligheid. Ook is onderzocht wat de mogelijke risico s en effecten zijn van eventuele calamiteiten. Hans Smits, CEO van het Havenbedrijf: De haven is in absolute zin een grote producent van CO2 en luchtverontreinigende stoffen. Geen wonder, want de haven heeft de grootste concentratie van industrie en is het grootste logistieke knooppunt van Europa. Dat geeft een grote verantwoordelijkheid, maar biedt ook enorme kansen om klimaatverandering tegen te gaan en milieuverontreiniging te verminderen. We kunnen in Rotterdam resultaten boeken die elders niet mogelijk zijn. Neem CCS en dan concreet het ROAD-project. Neem het grootschalig gebruik van restwarmte waarvoor we met het Warmtebedrijf recentelijk het Deltaplan Energie-infrastructuur hebben gemaakt. [E.ON is 50% aandeelhouder van Warmtebedrijf exploitatie N.V.] 66

67 Plug & Play E.ON heeft een unieke samenwerking met het Havenbedrijf, Evides Industriewater, Stedin en Vopak. Op vrijdag 30 augustus 2013 tekenden deze partijen een overeenkomst met als doel het creëren van een 80 hectare groot 'Plug & Play terrein' op Maasvlakte 2. Dit terrein (van ongeveer 120 voetbalvelden) is gereserveerd voor innovatieve chemische industrie op basis van hernieuwbare grondstoffen. Hans Smits, CEO van het Havenbedrijf over Plug & Play: De unieke samenwerking tussen het Havenbedrijf, E.ON, Evides Industriewater, Stedin en Vopak is een belangrijke stap voor de haven van Rotterdam om uit te groeien tot de internationale Bio Port. Het terrein wordt ingezet om biobased industrie aan te trekken en te accommoderen. Hans Smits, CEO van het Havenbedrijf: "Deze samenwerking is een belangrijke stap voor de haven van Rotterdam om uit te groeien tot de internationale Bio Port." Dankzij dit initiatief hoeven bedrijven die zich op Maasvlakte 2 vestigen niet langer eigen investeringen te doen in zaken als energielevering, opslag, afval en drinkwater. Het doel is om een aantal diensten aan te bieden die de verschillende biobased bedrijven kunnen gebruiken. Integratie met bestaande bedrijven op Maasvlakte 1 is eveneens mogelijk. Biobased Cluster Biobrandstoffen, bio-energie en de biochemische industrie staan in de hele wereld in de schijnwerpers. Veel bedrijven zien grote voordelen in duurzame energieopwekking en de verwerking van 'groene' grondstoffen. De haven van Rotterdam biedt ruimte voor de uitbreiding van de industrie op basis van hernieuwbare grondstoffen, met name op Maasvlakte 2. "Biobased industrie is onmisbaar voor de duurzame ontwikkeling van onze haven", aldus Hans Smits. Naast de schaalvoordelen, kunnen bedrijven maximaal profiteren van elkaars aanwezigheid in onze Biobased Cluster. Het restproduct van het ene bedrijf is de grondstof voor de ander. Dit Plug & Play concept is een goed voorbeeld van de integratie van kennis, infrastructuur, producten en diensten in de Rotterdam Bio Port." 67

68 E.ON IN ACTIE 68

69 Onze manier van werken Wij zijn ons bewust van onze sociale en ethische verantwoordelijkheden en streven ernaar dat onze hele onderneming werkt volgens de interne normen en waarden en de geldende wet- en regelgeving. We willen dat onze medewerkers integer zijn. Dat houdt in dat medewerkers op elk niveau binnen onze organisatie hun eigen verantwoordelijkheid nemen en handelen in lijn met de ethische standaarden van ons bedrijf. Onze gedragscode Om te voorkomen dat onze medewerkers een onjuiste afweging maken van persoonlijke en zakelijke belangen, en dat ze hun onderneming, en uiteindelijk ook zichzelf, grote schade toebrengen, hebben wij een gedragscode (Code of Conduct) opgesteld. Meer uitleg over onze gedragscode geven we in het onderdeel Aan de slag bij E.ON, hoofdstuk Corporate governance. UN Global Compact We zijn ons ervan bewust dat onze activiteiten impact hebben op mens en milieu. Om daarin de juiste keuzes te maken, heeft E.ON zich aangesloten bij de UN Global Compact. De UN Global Compact is een initiatief van de Verenigde Naties waarin overheden, het bedrijfsleven en uiteenlopende instellingen samenwerken om universele principes rondom mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieu en corruptiebestrijding te ontwikkelen en toe te passen. De tien principes van de UN Global Compact zijn opgenomen in de bijlage van dit rapport. Bij de ontwikkeling van ons MVO-beleid volgen we net als ons moederbedrijf de principes van de UN Global Compact en in ons handelen houden we ons aan onze gedragscode (Code of Conduct), die zijn oorsprong vindt in de uitgangspunten van de UN Global Compact. Mensenrechten We houden bij al onze activiteiten rekening met mensenrechten. We erkennen de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens en handelen daarnaar. Ook onze leveranciers verzekeren zich van het feit dat kinderarbeid, dwangarbeid of discriminatie niet in hun ketens voorkomt. Corruptie E.ON Benelux is onderdeel van E.ON SE. Het beleid van ons moederbedrijf stelt dat alle deelnemingen het goede voorbeeld moeten geven met betrekking tot anti-corruptie en bedrijfsethiek. Dit doen wij door de internationale richtlijnen voor corruptiebestrijding en ethisch zakendoen na te leven. Betrokkenheid bij politieke partijen E.ON heeft geen betrokkenheid bij politieke partijen. Medewerkers die zich verbinden aan een politieke partij doen dit altijd op persoonlijke titel. 69

70 Naleving van regelgeving vanuit toezichthouders We hebben te maken met meerdere toezichthouders en regelgevers, zoals de Nederlandse Mededingingsautoriteit, waaronder de Energiekamer, het College Bescherming Persoonsgegevens, de Autoriteit Financiële Markten of de Europese Commissie. Zij beoordelen de toegankelijkheid van de markt, of er sprake is van eerlijke concurrentie, houden toezicht op energiebeurzen of beoordelen hoe klachten van consumenten worden afgehandeld. Wij zijn proactief betrokken bij ontwikkelingen in wet- en regelgeving. We zien dat de bevoegdheden en de sanctioneringmogelijkheden van de toezichthouders toenemen en dat handhaving actiever wordt ingezet. Daarom besteden wij veel aandacht aan nieuwe ontwikkelingen. Onze medewerkers weten dat het uitoefenen van de (gereguleerde) werkzaamheden van E.ON professionaliteit en zorgvuldigheid vereist. Uitgangspunt is dat alle medewerkers op de hoogte zijn van de voor hun werk relevante wet- en regelgeving. Eerlijk concurreren Concurrentie bedrijven we alleen op een eerlijke manier. E.ON neemt niet alleen de mededingingsregels in acht, maar handelt ook volgens de hoge normen die de markt stelt. Niet alleen vanwege compliance, maar ook om dat het een kwestie is van eerlijk ondernemerschap. Privacy We hechten veel waarde aan het beschermen van de persoonlijke gegevens van onze klanten. We gaan zorgvuldig om met klantgegevens en handelen in overeenstemming met de bepalingen uit de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). In overeenstemming met deze wet is de verwerking van persoonsgegevens aangemeld bij de Toezichthouder, het College bescherming persoonsgegevens gevestigd te Den Haag. Leveranciers Met onze leveranciers willen we graag goede betrekkingen onderhouden. Zij dragen in belangrijke mate bij aan de kwaliteit van de service aan onze klanten. Bij alle aanvragen, bestellingen en overeenkomsten van E.ON Benelux gelden onze inkoopvoorwaarden (deze voorwaarden zijn op onze website terug te vinden). Medewerkers van E.ON moeten extra zorgvuldig en duidelijk binnen de grenzen van het recht handelen bij het omgaan met gunsten van en aan zakelijke contacten en in relaties met overheidsfunctionarissen. Bij het zakendoen met E.ON, verwachten we van onze leveranciers en zakelijke partners dat zij de geldende regels om omkoping te voorkomen naleven in de landen waar zij bedrijfsmatige activiteiten uitvoeren. In onze inkoopvoorwaarden is vastgelegd dat inleenpersoneel net als het eigen personeel moet voldoen aan de gedragsregels van E.ON. 70

71 Compliance In 2013 heeft interne compliance (in de vorm van beleidsverklaringen en de E.ON gedragscode) verhoogde aandacht gekregen van het bestuur. Het is belangrijk dat onze partners zien dat we controle hebben over onze bedrijfsprocessen. Hiermee vergroten we het vertrouwen van onze investeerders, klanten en toezichthouders in onze manier van werken en handhaven of verbeteren we onze reputatie. Daarnaast laten we zien dat we maatschappelijk verantwoord ondernemen en dat voor ons de ethische waarde belangrijk is voor onze bedrijfsvoering. We brachten bij onze medewerkers in 2013 compliance meer onder de aandacht door antitrust trainingen, de gedragscode voor e-learning en door het opzetten van een intranetomgeving ten behoeve van de interne communicatie omtrent compliance. Naast deze activiteiten heeft het bestuur goedkeuring gegeven om een vernieuwde compliance-structuur uit te rollen. Deze vernieuwde structuur draagt zorg voor een heldere verantwoordelijkheid en taakverdeling. Taken en verantwoordelijkheden Bestuur Benoemen van één senior manager die verantwoording draagt voor het (ondersteund uitrollen van een specifieke beleidsmaatregel. door de Berispen van het senior management wanneer er sprake is van noncompliance. Het onderzoek naar non-compliance wordt uitgevoerd door compliance officer) de compliance officer. Goedkeuren van wijzigingen in beleidsmaatregelen of nieuwe Senior management Compliance officer beleidsmaatregelen. Committeren aan de uitvoering van beleidsmaatregelen. Berispen van werknemers wanneer er sprake is van non-compliance. Het onderzoek naar non-compliance wordt uitgevoerd door de compliance officer. Informeren van de compliance officer wanneer beleidsmaatregelen niet nageleefd (kunnen) worden. Indienen van suggesties om beleidsmaatregelen aan te passen of nieuwe beleidsmaatregelen te ontwikkelen. Rapporteren aan het bestuur en aan de Chief Compliance Officer bij E.ON SE. Benoemen van één senior manager die verantwoording draagt voor het uitrollen van een specifieke beleidsmaatregel (het bestuur geeft goedkeuring). Het ontwikkelen van do s en dont s om het uitrollen van beleidsmaatregelen te versoepelen. Monitoren van en adviseren over het implementatie-proces van deze vernieuwde compliance structuur. Functioneren als tussenpersoon tussen E.ON Benelux en E.ON SE met betrekking tot het implementeren van beleidsmaatregelen. 71

72 Compliance risk-assessment Door E.ON SE is in 2013 begonnen met het uitrollen van de compliance risk-assessment (CRA). Dit instrument wordt gebruikt om de compliance risico s van E.ON in te schatten. Het dient als pijler in een valide compliance management systeem. Het uitvoeren van een CRA is zowel wettelijk als vanuit E.ON SE verplicht. Het CRA bestaat uit vier stappen: 1 De CRA wordt vanuit E.ON SE aan E.ON Benelux opgelegd. Er vindt een vertaling plaats naar de Nederlandse situatie. 2 Het verzamelen van informatie aan de hand van vragenlijsten die aan managers worden uitgereikt voordat zij deelnemen aan een compliance workshop. 3 Compliance gerelateerde risico s zijn geïdentificeerd en geëvalueerd door de compliance officer en E.ON SE. 4 Er is een overzicht gemaakt van alle compliance gerelateerde risico s. Aan de hand van deze bevindingen zal in 2014 verdere implementatie plaatsvinden van de vernieuwde compliancestructuur. Bevindingen Compliance Risk Assessment in 2013 Meest relevant compliance onderwerpen: Preventie van omkoping Fraude Antitrust Belangenverstrengeling Afdeling met het hoogste risico: Verkoop Inkoop Public affairs Business Development 72

73 De relatie met onze klant Customer Experience Program 2013 Sinds 2010 geeft E.ON aandacht aan het Customer Experience Program, een programma dat zich richt op klantervaringen met E.ON. Door veranderde marktomstandigheden zijn wij in 2013 een nieuwe weg ingeslagen, met een verhoogde prioriteit voor het Customer Experience Program. Deze verhoogde prioriteit is gekoppeld aan de vernieuwde visie waarin E.ON de voorkeurspartner voor energieoplossingen wil zijn. Een van de waarden binnen onze nieuwe visie is dan ook onze klanten op de eerste plaats zetten. Als gevolg van de vernieuwde focus op onze klant zijn er een aantal activiteiten ondernomen in 2013 om de klantervaring te verbeteren. Als bakermat hiervoor heeft er een optimalisering van de klantreis plaatsgevonden. De klantreis binnen E.ON is onderverdeeld in drie onderwerpen: (1) Basisproces; (2) informatief proces en (3) een commercieel proces. Het basisproces omvat alle standaardcommunicatie naar de klant toe zoals contractbevestigingen, verbruikskostenoverzichten en de jaarafrekening. Het informatieve proces geeft inzicht in E.ON als bedrijf en waar wij voor staan. Dit gebeurd via het E.ON magazine, een seizoensmailing en ons online magazine. Als laatste is er een commercieel proces waarbij de klant persoonlijk wordt benaderd om zo zijn/haar contract te optimaliseren. De NPS worden nauwkeurig in de gaten gehouden om een optimalisatie van de klantervaring te waarborgen. In aansluiting op het Customer Experience Program zijn wij begonnen met het uitrollen van value added services. Dit zijn aanvullende diensten die het gemak van onze consument dienen. Deze diensten zijn gericht op het vergroenen, besparen en vergemakkelijken van de producten van E.ON. Voorbeelden hiervan zijn het aanbieden van zonnepanelen, onderhoud van de CV-ketel, isolering en de ontwikkeling van een energie-assistent. De energie-assistent wordt in 2014 verder ontwikkeld in de vorm van een vernieuwde website met de mogelijkheid voor een persoonlijke pagina, mijn E.ON. Andere activiteiten waarin onze klant centraal staat die in 2013 hebben plaatsgevonden zijn: Klantvoordeelkaart (Business to consumer) Bespaarshop (Business to consumer) Hospitality PSV Stadion (Business to business) Guus Meeuwis Stadion Concerten (Business to business) 73

74 Net Promoter Score We gebruiken de Net Promoter Score (NPS) als indicator voor het kwantificeren van klantervaringen. De NPS wordt ingezet als standaard voor het meten en verbeteren van klantenloyaliteit. De NPS geeft aan in hoeverre bedrijven en werknemers positief omgaan met hun klanten en is gebaseerd op de grondgedachte dat elk bedrijf haar klanten kan onderverdelen in drie categorieën: Promoters, Passives, en Detractors. Door het stellen van één eenvoudige vraag (Hoe waarschijnlijk is het dat je E.ON zal aanbevelen aan een vriend of collega?) worden deze groepen in kaart gebracht en ontstaat een duidelijke indicatie van de prestaties van E.ON vanuit het perspectief van de klant. Klanten reageren op een 0-tot-10 waarderingsschaal en zijn als volgt ingedeeld: Promoters (score 9-10) zijn loyale klanten die zullen blijven kopen en aanbevelen aan anderen, zij creëren groei; Passives (score 7-8) zijn tevreden maar niet enthousiaste klanten die gevoelig zijn voor concurrerende aanbiedingen; Detractors (score 0-6) zijn ongelukkige klanten die uw merk kunnen schaden en belemmeren de groei door middel van negatieve mond-tot-mond reclame. De Net Promoter Score (NPS) is het percentage Promoters minus het percentage Detractors. In 2013 heeft E.ON een onderscheid gemaakt in een externe en interne NPS. De externe NPS is gericht op externe stakeholders, waarbij klanten veruit de belangrijkste stakeholder zijn. De interne NPS is gericht op ondersteunende diensten die deel uitmaken van E.ON Benelux. De interne NPS heeft als doel om interne bedrijfsprocessen te verbeteren waardoor E.ON beter in staat is om aan de klantbehoefte te voldoen. Betrokkenheid en ondersteuning van het management hierbij is van cruciaal belang en wordt gewaarborgd in de stuurgroep. De hoogste verantwoordelijkheid voor het Customer Experience Program en NPS ligt bij de directie. De stuurgroep wordt gevormd door Markus Bokelmann (CEO/CFO), Frits Bruijn (CCO), Hans Schoenmakers (Corporate Affairs Director), Roel Meijerink (Sales Director) en Keith Fletcher (NPS Program Director). Externe NPS De externe NPS worden maandelijks besproken met de stuurgroep. Voor de externe NPS wordt een onderscheid gemaakt tussen zakelijke klanten (Business to Business - BtB) en particuliere klanten (Business to Consumer - BtC). Een ontwikkeling van de NPS is te zien in onderstaande grafieken. Input voor de NPS wordt gegenereerd door klanten (zowel BtB als BtC) te vragen naar de waarschijnlijkheid dat de klant E.ON zal aanbevelen bij een vriend of collega. Wanneer E.ON contactmomenten heeft met de klant, wordt er gevraagd naar deze variabele (versturen jaarrekening e.d.). In de praktijk betekent dit, dat er meer input gegenereerd wordt vanuit zakelijke klanten, doordat zakelijke klanten meer contactmomenten hebben dan particuliere klanten. De 74

75 respectievelijke scores voor de verschillende klantsegmenten (BtB en BtC) zijn te verklaren door het klantportfolio, dat voor het grootste deel BtB klanten betreft. Speerpunt voor 2014 Wij zijn ons bewust van het feit dat onze NPS over 2013 om verandering vragen. In 2014 worden meerdere maatregelen genomen om deze cijfers te verbeteren. We analyseren de terugkoppeling van onze klanten, luisteren en komen in actie. We realiseren ons dat NPS de beste manier is om de stem van de klant intern helder te laten klinken. Deze feedback is van invloed op onze cultuur- en werkveranderingen. Met ons gemeenschappelijke NPS-doel spelen we erop in, dat de taal van de klant ook onze gemeenschappelijke taal wordt. NPS Business to business tot einde HY1 / 2011 HY2 / 2011 HY1 / 2012 HY2 / 2012 HY1 / 2013 HY2 / 2013 E.ON SME NPS Business to consumer tot einde

76 Interne NPS De interne NPS geldt in 2013 voor de volgende ondersteunende diensten van E.ON: (1) IT; (2) Finance; (3) Human Resources; (4) Procurement; (5) Facilities en (6) Restaurants. Om de NPS van deze diensten te meten wordt er twee keer per jaar een cultuuronderzoek gehouden onder alle werknemers van E.ON Benelux. Het overzicht van de interne NPS laat zien dat er in 2013 op alle vlakken positieve resultaten zijn geboekt. De uitkomsten van de interne NPS worden door de directie gebruikt om een cultuurverandering binnen de organisatie te realiseren. In deze cultuurverandering staan de volgende onderwerpen centraal: Geef het goede voorbeeld Neem eigen verantwoordelijkheid Heb vertrouwen in je collega s Ondersteun je collega s zoveel mogelijk vanuit jouw expertise Werk klantgericht Richt interne processen zo in dat de klant hiervan profiteert Innoveer Creëer draagvlak voor nieuwe ideeën binnen de organisatie In 2013 is door de stuurgroep besloten om een open werkvloer in te richten op het hoofdkantoor. Deze beslissing is een direct gevolg van de interne NPS. Een open werkvloer wordt gezien als een perfecte combinatie van een open kantoortuin - waar collega s gemakkelijk bij elkaar aan kunnen schuiven - en concentratieruimtes. Het voordeel hiervan is dat collega s sneller en informeler met elkaar kunnen overleggen. Bovendien hoor je sneller aan welke projecten anderen werken en welke vragen hen bezig houden, zodat je elkaar kunt ondersteunen. Interne NPS, samenvatting (november 2013) Onderdeel Gestart Aantal Metingen Trend Verandering sinds vorig jaar Score nu Finance Nov Procurement Aug HR 'Consultancy' Nov Facilities Aug Bedrijfsrestaurants Aug Ondersteunende dienstverlening Totaalscore 16 punten verbeterd 76

77 Risicomanagement E.ON Benelux is onderhevig aan een aantal risico's die onlosmakelijk zijn verbonden met de activiteiten van een energiebedrijf. We bevinden ons in een internationale marktomgeving die wordt gekenmerkt door algemene risico's in verband met een bedrijfscyclus. Door de toetreding van nieuwe aanbieders in de markt en veranderende regelgeving is een scherpere concurrerende omgeving gecreëerd. Hierdoor staan de marges sterk onder druk. De vraag naar elektriciteit en aardgas is seizoensgebonden. De vraag uit de markt is in het algemeen hoger tijdens koude weermaanden van oktober tot maart en een lagere vraag tijdens de warme weermaanden april tot en met september. Omzet en resultaten van de energie-activiteiten kunnen negatief worden beïnvloed door perioden van warmer weer dan gebruikelijk tijdens de herfst- en wintermaanden. Marktrisico s Onze resultaten zijn afhankelijk van commodity marktprijzen. We maken gebruik van financiële instrumenten om de prijsschommelingen op commodities zoals elektriciteit, gas, steenkool en olie te beperken. De financiering van E.ON Benelux verloopt via de E.ON-groep. Langetermijnfinanciering is in het algemeen gebaseerd op vaste rentetarieven. Kortetermijnfinanciering is in het algemeen gebaseerd op variabele rentetarieven. Wij hanteren een cash management systeem en -proces om de cashflowrisico s te beheren. Operationele risico's Onze operationele risico s zijn onder meer afhankelijk van complexe informatietechnologie (IT) systemen. Onze IT-systemen worden onderhouden en geoptimaliseerd door gekwalificeerde E.ONdeskundigen, externe deskundigen en meerdere technologische beveiligingsmaatregelen. Wij hebben onze IT-activiteiten uitbesteed aan E.ON Business Services Benelux B.V. Externe risico's De politieke, juridische en regelgevende omgeving waarin wij opereren, zorgt voor externe risico s. Wijzigingen in de politieke, juridische en regelgevende omgeving kunnen leiden tot onzekerheid met betrekking tot de planning. Wij voeren een intensieve en constructieve dialoog met de overheid en beleidsmakers om regulatory, milieu en juridische risico s te beheersen. Strategische risico s De nieuwe visie van E.ON voorziet in het verbeteren van het leven van mensen door de voorkeurspartner van energieoplossingen van de klant te zijn. E.ON Benelux zal zich ontwikkelen van een gewone energieleverancier naar een partner van keuze voor de klant, om daarmee de complexe en gediversifieerde behoeften van de klant te vervullen. Onze focus blijft daarbij gericht op het realiseren van de vermindering van de ecologische voetafdruk door het bevorderen van 77

78 hernieuwbare energie en koolstofarme technologieën om de uitstoot te verminderen, en door zeer efficiënte primaire energieconversie. Technologische risico s Technologisch complexe productie-installaties worden gebruikt voor de productie en distributie van energie. Om technologische risico s te beperken zijn onder andere de volgende maatregelen opgesteld: productieprocedures, inspectie op eenheden, kwaliteitsmanagement, crisispreventiemaatregelen, systematische opleiding van werknemers, projectbeheer, milieubeheer etc. Verder maken wij gebruik van verzekeringen ter vermindering van de technologische risico s. Kredietrisico s Wij hebben een credit risk management systeem en -proces om de kredietrisico s op business partners te beperken. Compliance risico s In 2013 heeft interne compliance (in de vorm van beleidsverklaringen en de E.ON gedragscode) verhoogde aandacht gekregen van het bestuur. Het is belangrijk dat onze partners zien dat we controle hebben over onze bedrijfsprocessen. Risico s die spelen op het gebied van compliance zijn juridische procedures en reputatieschade als gevolg van non-compliance. Daarnaast laten we zien dat we maatschappelijk verantwoord ondernemen en dat voor ons de ethische waarde belangrijk is voor onze bedrijfsvoering. Binnen de E.ON groep wordt gebruik gemaakt van een risk tolerantie om te bepalen in welke mate de onderneming bereid is om risico te nemen. De maximale risk tolerantie is onder meer gebaseerd op verwachtingen van aandeelhouders en de financieringsmogelijkheden. De E.ON groep heeft kwantitatieve risico-indicatoren geformuleerd. Operationele kasstromen, het rendement op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen ( ROACE ) en Value Added zijn voorbeelden van E.ON s financiële risico-indicatoren. Het totale risico van de E.ON groep wordt tevens berekend met behulp van Monte Carlo simulatietechniek, hierin worden afhankelijkheden tussen individuele risico s meegenomen. Het financiële jaarverslag van E.ON SE biedt meer inzicht in hoe deze kwantitatieve risico-indicatoren tot stand komen. Klik hier voor het jaarverslag van E.ON SE (pagina 49 - Financial and Non-financial Performance Indicators). Risicocategorie Marktrisico's Operationele risico's Externe risico's Strategische risico's Technologische risico's Kredietrisico's Omschrijving risico Commodity prijsrisico, interest, valutarisico s Processen/HR/IT-risico s Regulatory/politieke risico s Strategie, investeringsrisico s Technische risico s installaties Creditrisico s op businesspartners 78

79 Verantwoord inkopen De inkoopdoelstellingen van E.ON Benelux zijn in lijn met het totale organisatiebeleid. De inkoopdoelstellingen zijn gericht op het bewaken van de veiligheid van mensen en installaties, het waarborgen van gezondheid van mensen, het waarborgen van kwaliteit en het verlagen van integrale kosten van de onderneming (zo geheten Total Cost of Ownership). Het inkoopbeleid is aan de ene kant gerelateerd aan de Cleaner & better strategie en aan de andere kant aan de operationele behoeften van onze collega s. Het inkoopbeleid is zoveel mogelijk op de kernactiviteiten van de andere business units (Generation, Sales en Heat) aangesloten. We kennen acht primaire verantwoordelijkheden van inkoop: 1. Het waarborgen van de integriteit rondom aanbestedingen 2. Het bijdragen aan de veilgheid-, milieu- en gezondheidsdoelstellingen van de onderneming 3. Het leveren van een belangrijke bijdrage aan de continuïteit van het totale bedrijfsproces 4. Een bijdrage aan het ondernemingsresultaat en kostenreductie 5. Het verminderen van de strategische kwetsbaarheid van de onderneming met betrekking tot toeleveringen 6. Het verhogen van de concurrentiepositie op de energiemarkt 7. Het respecteren van de onderneming naar buiten toe, in het bijzonder naar onze leveranciers 8. Het richten op maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) en daarbij rekening houden met de maatschappelijke gevolgen op sociaal, milieu en economisch gebied Kwaliteit, veiligheid en maatschappij zijn van belang Tijdens iedere stap binnen het inkoopproces worden verschillende criteria in acht genomen. Onze eerste gedachten gaan daarbij uit naar veiligheid, gezondheid en milieu. Omdat Health, Safety en Environment (HSE) en duurzaamheid één van de hoogste prioriteiten heeft binnen E.ON SE is er een proces ontwikkeld om de risico s van potentiële toeleveranciers en hun geplande werkzaamheden te identificeren. Bij het analyseren van risico s wordt een matrix gebruikt, waarbij twee aspecten in beschouwing worden genomen: de mogelijkheid om incidenten of verwondingen te veroorzaken en de omvang en complexiteit van de goederen en/of diensten. De risicoanalyse identificeert hoge, medium en lage risico's van deze twee aspecten. Het hoogste risicoprofiel geldt wanneer de in te kopen activiteit hoge risico-componenten heeft in meerdere secties. Uiteraard moeten alle goederen en diensten beoordeeld worden op hun gevolgen voor de gezondheid en de veiligheid van mens en milieu. Voor elke kwalificatie (hoog, medium en laag) zijn er aparte vereisten opgesteld voor de leverancier. Daarbij zijn er ook aparte, interne proces-stappen opgesteld zodat de juiste verantwoordelijke betrokken wordt in het proces. 79

80 Complexiteit van de goederen en/of diensten Hoog Medium Laag Risico op incidenten (gezondheid en milieu) of verwondingen Hoog Hoog risico Hoog risico Hoog risico Medium Hoog risico Medium risico Medium risico Laag Medium risico Laag risico Laag risico Wij vragen onze (potentiële) leveranciers naar hun beleid en activiteiten. Leveranciers die voldoen aan internationale richtlijnen betreffende gezondheid, veiligheid en kwaliteit (bijvoorbeeld: SCC, OHSAS en ISO) en onze eigen interne normen genieten een voorkeur. Hierop screenen wij tijdens een preselectie, zelfs wanneer het betekent dat hier hogere kosten aan verbonden zijn. Offertes van ge-prekwalificeerde leveranciers tijdens aanbestedingen worden getoetst op vaste elementen: veiligheid, gezondheid en milieu, kwaliteit en integrale kosten. E.ON heeft een waarderingssysteem teneinde de beste leverancier en bijbehorende aanbieding te selecteren. Wij vragen onze (potentiële) leveranciers ook naar hun maatschappelijk beleid en activiteiten. Een voorbeeld van een inkoopproces waarbij verantwoordelijkheden in de gehele keten in acht zijn genomen zijn de regisseursstoelen die in de campagne rond het wereldkampioenschap voetbal 2014 worden gebruikt. Bij het inkopen van deze stoelen is niet alleen gelet op prijs en kwaliteit, maar ook op andere aspecten die staan beschreven in de UN Global Compact. Zo is er gelet op de duurzaamheid van het hout (FSC-hout) en of er sprake is geweest van kinderarbeid in het productieproces. Evaluatie van leveranciers Alle onze leveranciers worden minimaal één keer per jaar geëvalueerd. Met onze belangrijkste leveranciers zijn we continu in gesprek. Tijdens deze leveranciersevaluatiemomenten kijken we terug op de samenwerking en of de leverancier inbreuk maakt op de door ons gestelde normen en regels (o.a. de gedragscode). Ook hierbij ligt de nadruk op gezondheid en veiligheid. Zo is er in 2013 een brief gestuurd naar alle (onder)aannemers van E.ON om het verbod op alcohol op de werkvloer extra onder de aandacht te brengen. Hier wordt streng op gecontroleerd, omdat het gebruik van alcohol een directe invloed heeft op de veiligheid van medewerkers, aannemers en omwonenden. Een ander voorbeeld hiervan is dat er melding wordt gemaakt van elke snelheidsovertreding die wordt begaan op eigen grondgebied. Bettercoal en Kolen In de primaire waardeketen waarin E.ON als groep opereert ligt de nadruk voor een verantwoord inkoopbeleid op het inkopen van met name kolen, één van de belangrijkste fossiele brandstoffen die gebruikt wordt voor het opwekken van elektriciteit. Via Bettercoal is E.ON betrokken bij de maatschappelijke aspecten die hierbij van belang zijn. Lees voor meer informatie het onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk Kolendialoog en Bettercoal. 80

81 Activiteiten met stakeholders in 2013 Zoals we aangeven in onderdeel Onze omgeving, hoofdstuk In gesprek met onze stakeholders, zoeken wij actief de dialoog met onze stakeholders. Maar dat niet alleen, we zoeken ook de actieve participatie op. De dialoog blijft de rode draad in onze banden met elkaar en met de samenleving. Voor zakelijke en politieke relaties geven we het informatieve blad Newton uit, voor onze stakeholders organiseren we FD Energiedebatten en werkbezoeken. Maar we willen niet alleen die dialoog voeren, we leveren ook een actieve bijdrage aan de maatschappij. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van lespakketten en het geven van colleges op scholen, en door mogelijkheden te bieden voor tentoonstellingen in de Electriciteitsfabriek. Vanzelfsprekend hebben wij ook contact met onze stakeholders via onze website, social media en de reguliere media (tv, krant). Hieronder benoemen we een aantal activiteiten die in 2013 op de agenda stonden. Newton magazine E.ON heeft in 2013 twee keer het magazine Newton uitgebracht. Dit magazine gaat in op een breed pallet aan relevante onderwerpen op het gebied van energie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan marktontwikkelingen, de toekomst van energie, maatschappelijke vraagstukken rond energie, technologische innovaties en opvattingen van experts over verantwoord beleid richting een duurzame economie. Newton biedt ruimte aan mensen en organisaties om hun opvattingen te verwoorden en delen. Met Newton wil E.ON bijdragen aan het begrip bij relaties, klanten, politiek en media over de verschillende aspecten van een verantwoorde en duurzame inrichting van de samenleving en de rol van energie. Door verschillende opvattingen te presenteren en een ander geluid te laten horen binnen de industrietak willen we de lezers inspireren en in staat stellen een eigen oordeel te vormen over de energievraagstukken. FD Energiedebat FD Energiedebat is een negendelige debatserie over de energietransitie. De debatten richten zich op verschillende aspecten van het veranderingsproces naar een duurzame energievoorziening: van de rol van de industrie tot de inbreng van de burger, van financiering tot de geopolitieke ontwikkelingen. Deze en andere vragen worden door specialisten uit de politiek, het bedrijfsleven, milieubeweging en de wetenschap beantwoord. Ook in 2013 organiseerde FD Networks onder de naam FD Energiedebat een tweetal debatten over de energietransitie. Op 26 maart 2013 werd gediscussieerd over de vraag Wordt Rotterdam de duurzame Energy Port van Noordwest-Europa?. Op 12 juni 2013 stond de vraag Wordt Nederland groener met een Nationaal Energieakkoord? centraal. E.ON geeft onder meer via de samenwerking met FD Networks ruimte aan het debat over de energietransitie en de rol van de verschillende actoren daarin. 81

82 Werkbezoeken Op 1 maart 2013 bracht een groot deel van de PvdA Tweede Kamerfractie inclusief een aantal leden van het Europees parlement een bezoek aan het Rotterdamse Havenbedrijf. Thema van dit werkbezoek was de Visie van de Haven voor 2030 en de ambitie om Energy Port van West Europa te worden. Op het programma stond onder meer een bezoek aan E.ON. Wij werken nauw samen met het Havenbedrijf om de energievoorziening te verduurzamen. Onderwerpen hierbij zijn meestook van biomassa, CO 2-afvang en -opslag en industriële co-siting (het slim hergebruiken van reststoffen van omliggende bedrijven). Lespakketten & colleges op scholen E.ON ontwikkelt in 2013 een (digitaal) lespakket voor leraren op basisscholen en middelbare scholen, waarmee leraren zelf een les kunnen geven over energiegebruik en energiebesparing. Voor leerlingen is het mogelijk een Energiekit te bestellen waarmee in op school of in de klas aandacht gegeven kan worden aan energie. Deze Energiekit geeft ook informatie voor kinderen die een spreekbeurt over energie willen houden. Tentoonstellingen Elektriciteitsfabriek Aan het Constant Rebecqueplein 20 in Den Haag staat een fabriekshal. Een groot deel van de fabriek levert dagelijks warmte en elektriciteit. Een ander deel van deze hal - de voormalige turbinehal - is al dertig jaar buiten werking. De fabriekshal is in eigendom van E.ON. Het leegstaande deel van de fabriekshal is van 2012 tot en met 2018 beschikbaar gesteld aan de stichting Electriciteitsfabriek. De stichting gebruikt deze stoere en poëtische hal voor kunstproducties. Producties, die de potentie tonen van de hal met de afmetingen van 40x40x60 meter. Jaarlijks biedt de stichting ruimte aan twee of drie producties. De stichting werkt samen met kunstenaars en kunstinstellingen uit verschillende disciplines. In 2013 exposeerde onder meer Todaysart en Galerie West werken in de fabriek. De fabriek bood tijdens de Haagse Pop Week ook ruimte aan Lucy s Wijsje. Bij Lucy s Wijsje draait alles om avontuur, gezelligheid en muziek op onbekende of zelfs verrassende locaties. Dit keer vormde de energiecentrale het decor. Platform Bio-Energie E.ON is donateur van Platform Bio-Energie (PBE), een platform voor bedrijven die betrokken zijn bij de productie van energie uit biomassa. PBE behartigt de belangen van haar leden in politiek Den Haag en Brussel en organiseert regelmatig Business Meetings, waar presentaties worden gegeven vanuit het bedrijfsleven en overheid. In september 2013 waren wij gastheer van een business meeting op ons hoofdkantoor in Rotterdam, waar diverse bedrijven, kennisorganisaties en NGO s bij aanwezig waren. Onze CEO Markus Bokelmann gaf een introductie op de activiteiten en ambities van E.ON op het gebied van duurzaamheid en biomassameestook. Hij benadrukte het belang om te komen tot Europese duurzaamheidscriteria voor biomassameestook, opdat biomassa zo efficiënt mogelijk en duurzaam kan worden benut. Daarnaast werden presentaties geven door Kees Boon van de Algemene Vereniging Inlands Hout, Martin Junginger van Universiteit Utrecht en Dick Tommel, voorzitter van PBE. 82

83 Green Deal Duurzaamheid vaste Biomassa In september 2013 publiceerde Agentschap NL (momenteel Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) de eerste rapportage Duurzaamheid Vaste Biomassa over het jaar In 2012 sloten de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu en de minister van Economische Zaken samen met partijen uit de energie- en biomassasector de Green Deal Rapportage Vaste Biomassa voor Energie af. Doel van deze Green Deal is meer transparantie te bieden over de duurzaamheid van vaste houtachtige biomassa voor energietoepassingen in Nederland. De deelnemende partijen, waaronder E.ON, hebben afgesproken om jaarlijks te rapporteren over de kenmerken van de vaste biomassa die zij gebruiken voor energie. De rapportage biedt inzicht in onder meer de aard en herkomst van de biomassa, gehanteerde certificeringssystemen om de duurzaamheid aan te tonen en de reductie in broeikasgasemissie. NRG Battle De Europese editie van de NRG Battle is een jaarlijks evenement voor getalenteerde Bachelor, Master, PhD en MBA studenten uit heel Europa. De organisatoren werken nauw samen met bedrijven en organisaties uit de energiesector die vraagstukken aanleveren variërend van fossiele en duurzame energie tot energiebesparingen en innovatieve oplossingen ten behoeve van de bewustwording van het energieverbruik. De meest recente case die we de studenten voorlegden, in 2013, stond in het teken van slimme oplossingen voor energiediensten in een woningcomplex in Nijmegen. De vraag was: welke voordelen heeft een woningcomplex ten opzichte van een rijtjeshuis en hoe kun je die het beste benutten? E.ON heeft op verschillende manieren bijgedragen aan de NRG Battle in Zo hebben wij een medewerker aangewezen als coach van een studententeam, hebben wij plaatsgenomen in de jury en zijn wij sponsor geweest van dit evenement. 83

84 Sponsoring Design Academy Eindhoven Sinds 2012 zijn wij 'friend' van de Design Academy Eindhoven (DAE). Ieder jaar zullen studenten van de DAE E.ON inspireren met opdrachten die gerelateerd zijn aan energie en energieoplossingen. Elk jaar presenteert DAE de Dutch Design Week (DDW) unieke ideeën en oplossingen van de meest vernieuwende ontwerpers van Nederland. De Dutch Design Week wordt gehouden in Eindhoven en de hele stad staat die week in het teken van dit evenement. Tijdens de DDW tonen meer dan 1500 ontwerpers hun werk, variërend van industrieel, interieur- en grafisch ontwerp tot textiel, mode, architectuur en duurzaam ontwerp. Ook designmanagement en - trends komen aan bod. Deelnemers zijn gevestigde designfirma s, topontwerpers, getalenteerde nieuwkomers en pas afgestudeerde ontwerpers. De uitwisseling van kennis en informatie draagt bij tot het smeden van duurzame banden tussen het publiek, de bedrijven en de ontwerpers. Excelsior 20 In navolging van de hockeysport heeft ook in de Nederlandse cricketwereld het professionalisme haar intrede gedaan. Topklasse-club Excelsior 20 is hiervan een goed voorbeeld met internationale namen in het team. Na een jaar co-sponsoring zijn wij sinds 2012 hoofdsponsor van Excelsior 20. Dankzij deze samenwerking kunnen we deze sport met een eeuwenoude traditie ondersteunen in Nederland. Daarnaast geeft het de E.ON-medewerkers en relaties de mogelijkheid om via clinics de sport beter te leren kennen. Roparun De Roparun is een loopevenement van 530 kilometer van Rotterdam naar Parijs waarbij mensen, in teamverband, een sportieve prestatie leveren om op die manier geld op te halen voor mensen met kanker. In 2013 liep een team met E.ON medewerkers ook mee met dit evenement. De Rotterdamse Schouwburg De Rotterdamse Schouwburg wil zich graag ontwikkelen tot de groenste schouwburg van Nederland. Dit project is in 2010 gestart. Zo wordt er gekeken naar het energieverlies van het gebouw zelf, de mogelijkheden om energie te besparen, de mogelijkheden om zelf energie op te wekken en naar manieren om de waterhuishouding te verbeteren. Naast allerlei beheersmaatregelen zal een inrichtingsplan voor het dak worden uitgevoerd met daarin een groen dak, zonnepanelen en enkele windmolens. Na alle vernieuwingsprojecten zal de schouwburg een aanzienlijk kleinere CO 2-uitstoot gaan realiseren. Wij ondersteunen de schouwburg bij haar ambitie om de groenste schouwburg van Nederland te worden, financieel en met gericht advies. Dit partnership is aangegaan voor de periode

85 BIJLAGEN 85

86 Bijlage - Begrippenlijst Biodiversiteit Met biodiversiteit wordt de variatie onder alle levende organismen bedoeld. Het gaat hierbij om de diversiteit aan ecosystemen, met daarin verschillende soorten organismen, en de verschillen tussen organismen van hetzelfde soort. Biogas Biogas, ook wel groengas genoemd, wordt geproduceerd door vergisting van organisch materiaal, zoals mest, rioolslib of gestort huisvuil. De hoofdbestanddelen zijn methaan en koolstofdioxide. Vanwege de biologische oorsprong is biogas een duurzame energiebron. Biomassa Energie uit biomassa wekt men op door het verbranden, vergassen of vergisten van organisch materiaal zoals hout en gft-afval, maar ook plantaardige olie, mest en speciaal geteelde gewassen. Autobrandstof en elektriciteit die zijn gemaakt uit biomassa, verminderen het gebruik van fossiele brandstoffen en daarmee de uitstoot van broeikasgassen zoals CO 2. Een ander voordeel is dat biomassa, in tegenstelling tot kolen en aardgas, niet opraakt. CCS De afkorting CCS staat voor Carbon Capture and Storage. Dit is een verzamelnaam voor een aantal technieken om CO 2 op te vangen en op te slaan. CO 2 dat uit de verbranding van koolwaterstoffen kan opgevangen worden en in ondergrondse reservoirs opgeslagen worden. Dit voorkomt dat CO 2 in de atmosfeer terecht komt. CO 2 Koolstofdioxide (CO 2) komt voornamelijk vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals aardgas en steenkool. Koolstofdioxide draagt bij aan de versterking van het broeikaseffect. Corporate governance Corporate governance is de Engelse term voor bestuur (governance) van een onderneming. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt om aan te duiden hoe een onderneming goed, efficiënt en verantwoord geleid moet worden, inclusief verantwoording hierover richting stakeholders. Corporate Social Responsibility (CSR) CSR staat voor Corporate Social Responsibility. Het is de Engelse term voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bij MVO neemt een onderneming de verantwoordelijkheid voor de effecten van haar bedrijfsactiviteiten op mens en milieu. Het bedrijf ziet in people en planet - vraagstukken kansen voor nieuwe producten, diensten of processen die zowel de samenleving als de onderneming ten goede komen (profit). 86

87 Duurzaamheid Duurzaam betekent bestendig of lang meegaand. Een duurzame ontwikkeling is een strategie of productiemethode die de natuurlijke hulpbronnen of grondstoffen niet uitput om zo de behoeften van toekomstige generaties niet in gevaar te brengen. Bij duurzame ontwikkeling is dus sprake van een ideaal evenwicht tussen sociale (people), ecologische (planet) en economische (profit) belangen. Dow Jones Sustainability Index De Dow Jones Sustainability Index is een wereldwijde index die de financiële prestaties volgt van bedrijven die leider zijn op het gebied van duurzaamheid. Jaarlijks wordt per sector de top 10% van de grootste bedrijven in de Dow Jones Global Total Stock Market Index (DJGTSM) genoteerd in de index. De DJSI is gebaseerd op een jaarlijkse grondige beoordeling van bedrijven op hun milieu, economische en maatschappelijke prestaties, waarbij gekeken wordt naar kwesties als bedrijfsbestuur, risicobeheer, klimaatverandering, normen met betrekking tot de leveringsketen en arbeidsomstandigheden. Energietransitie Energietransitie is het omschakelen van de ene energiebron naar de andere. Fte (fulltime-equivalent) Een (1.00) fte is gelijk aan een voltijdsmedewerker zoals bepaald is in de cao van de betreffende onderneming. Fossiele brandstoffen Aardolie, steenkool, aardgas en bruinkool zijn zogenaamde fossiele brandstoffen. Dit zijn brandstoffen die ontstaan zijn in het geologische verleden van de aarde. Het zijn resten van planten en dieren uit voornamelijk afkomstig uit het Carboon (tijdperk). Naast aardolie, steenkool, aardgas en bruinkool behoort ook turf gewonnen uit hoog- en laagveen tot de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen zijn een belangrijke grondstof bij het opwekken van energie. Global Reporting Initiative (GRI) Het Global Reporting Initiative is een internationale organisatie die richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving opstelt. In een duurzaamheidsverslag communiceert een organisatie publiekelijk over haar economische, milieu- en sociale prestaties. Green deal Green Deals zijn afspraken met de overheid die obstakels voor groene groei wegnemen voor bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties. Dat kan bijvoorbeeld door eenvoudiger vergunningen te verlenen, afzetmarkten voor nieuwe technologieën te ondersteunen en de toegang tot de kapitaalmarkt te verbeteren. In 2011 en 2012 zijn 135 Green Deals gesloten tussen bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden. ISO De NEN-richtlijn ISO is een internationale richtlijn voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO): een hulpmiddel voor bedrijven en andere organisaties bij de implementatie van MVO. 87

88 Ketenverantwoordelijkheid Maatschappelijk verantwoord inkopen wordt ook wel ketenverantwoordelijkheid genoemd. Neemt een inkoper ketenverantwoordelijkheid, dan let hij niet alleen op de prijs, kwaliteit en levertijd van een product, maar ook op sociale en milieuaspecten. Zo beïnvloedt hij het gedrag van zijn toeleveranciers, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsomstandigheden, rechten van werknemers en milieu. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Bij MVO neemt een onderneming de verantwoordelijkheid voor de effecten van haar bedrijfsactiviteiten op mens en milieu. Het bedrijf ziet in people en planet -vraagstukken kansen voor nieuwe producten, diensten of processen die zowel de samenleving als de onderneming ten goede komen (profit). NO x Stikstofoxiden (soms afgekort tot NO x) is een verzamelnaam voor de binaire verbindingen van zuurstof en stikstof. NPS (Netto Promotor Score) De NPS meet de klantloyaliteit door aan klanten te vragen hoe waarschijnlijk het is dat zij een merk of organisatie zouden aanbevelen bij anderen. SDE+ subsidie De subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) stimuleert de productie van duurzame energie (elektriciteit, gas of warmte) die relatief goedkoop is op te wekken. Een ondernemer die energie produceert, en daarbij het milieu niet of nauwelijks belast, kan in aanmerking komen voor de subsidie. Stakeholderdialoog Een stakeholder is een persoon of een groep personen die belang heeft bij beslissingen of activiteiten van een organisatie. Denk aan klanten, werknemers, overheden, NGO's, investeerders en leveranciers, maar ook omwonenden en de media. Wanneer een onderneming met deze groep in gesprek gaat is er sprake van een stakeholderdialoog. Het voeren van een stakeholderdialoog is een belangrijke voorwaarde voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. SO 2 Zwaveldioxide (SO 2) is het belangrijkste verbrandingsproduct van zwavel in lucht. Het komt met name vrij bij het verbranden van zwavelhoudende fossiele brandstoffen, zoals sommige soorten aardolie, bruinkool of steenkool en is een van de belangrijkste componenten van luchtvervuiling en smog. Transparantie Transparantie is de mate van openheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid van een organisatie naar haar stakeholders. Zowel voor, tijdens, als na afloop van bedrijfsactiviteiten. Hoe meer partijen de problemen en keuzes van een bedrijf snappen, hoe beter het bedrijf aanspreekbaar is. Het nodigt uit tot meedenken over oplossingen en verbeteringen. Transparantie is een belangrijke voorwaarde voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. 88

89 United Nations Global Compact Het United Nations Global Compact is een strategisch beleidsinitiatief voor ondernemingen die zich inzetten om hun activiteiten en strategie in lijn te brengen met de tien Millennium Development Goals (tien algemeen aanvaarde principes op het gebied van mensenrechten, arbeid, milieu en corruptiebestrijding). Universele Verklaring van de Rechten van de Mens De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties omschrijft de basisrechten van alle mensen en vormt vaak een belangrijk element in gedragscodes van organisaties in het kader van ketenverantwoordelijkheid. 89

90 Bijlage - Gebruikte afkortingen Afkorting Betekenis ACM Autoriteit Consument & Markt ADV Arbeidsduurverkorting BtB/B2B Business to business BtC/B2C Business to customer BBL Beroepsbegeleidende leerweg BOL Beroepsopleidende leerweg BPV Beroepspraktijkvorming CAO Collectieve arbeidsovereenkomst CCO Chief Commercial Officer CCS Carbon Capture and Storage CEO Chief Executive Officer CFO Chief Financial Officer CO 2 Koolstofdioxide CRA Compliance risk-assessment DAE Design Academy Eindhoven DDN Dutch Design Week E.ON Dit is onze bedrijfsnaam. Zie de uitleg over onze naam het tekstkader in onderdeel Ons verhaal, hoofdstuk Dit zijn wij EBX E.ON Benelux EEPR European Energy Programme for Recovery EGP E.ON Graduate Programme EMIR European Market Infrastructure Regulation EZH Electriciteitsbedrijf Zuid-Holland FD Het Financieele Dagblad FSC Forest Stewardship Council FTE Fulltime-equivalent GRI Global Reporting Initiative GW Gigawatt HBO Hoger Beroepsonderwijs HR Human Resource HSE Health Safety Environment HSEQ Health Safety Environment Quality ILUC Indirect Land Use Change ISO Internationale Organisatie voor Standaardisatie IT Informatietechnologie KEMA N.V. tot Keuring van Elektrotechnische Materialen te Arnhem Tegenwoordig onderdeel van DNV-GL LTI Lost Time Injury LTIFR Lost Time Injury Frequency Rate MBO Middelbaar Beroepsonderwijs MER Milieueffectenrapport MiFiD Markets in Financial Instruments Directive MPP3 Maasvlakte Power Plant 3 90

91 Afkorting MVI MVO MW NGO NO x NPS NTA OR OSHAS PAS PBE PLB REMIT ROACE RvC SDE SE SER SGC SO 2 STC TNO TRI TRIF TU TWh UN VGM WOR Betekenis Maatschappelijk verantwoord inkopen Maatschappelijk verantwoord ondernemen Megawatt Niet-gouvernementele organisaties Stikstofoxiden Net Promotor Score Nederlands Technische Afspraak Ondernemingsraad Occupational Health and Safety Assessment Series Publicly Available Standard Platform Bio-Energie Productieleveringsbedrijf Regulation on Wholesale Energy Markets Integrity and Transparency Return on average capital employed Raad van Commissarissen Stimulering Duurzame Energieproductie Societas Europaea/Europese Vennootschap Sociaal Economische Raad Sustainable governance council Zwaveldioxide Scheepvaart en Transport College Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek Total Recordable Injury Total Recordable Injury Frequency Technische Universiteit Terrawattuur United Nations Veiligheid Gezondheid en Milieu Wet op de ondernemingsraden 91

92 Bijlage - ISO ISO is een internationale richtlijn voor MVO. De richtlijn heet officieel 'Guidance on Social Responsibility'. ISO helpt organisaties hun maatschappelijke verantwoordelijkheden te bepalen en geeft adviezen over de verankering van MVO binnen organisaties. Wij werken onder meer volgens deze richtlijn op onderstaande punten: 1. Naast onze doelstelling om de continuïteit van de organisatie te waarborgen, hebben wij aandacht voor sociale vraagstukken, milieuvraagstukken en maatschappelijke vraagstukken. 2. Wij streven bewust naar het realiseren van bedrijfseconomische meerwaarde voor onze organisatie door aandacht te besteden aan sociale vraagstukken, milieuvraagstukken en maatschappelijke vraagstukken. 3. Wij hebben onze maatschappelijke verantwoordelijkheden bepaald door in kaart te brengen op welke onderwerpen de duurzaamheidsimpact van onze organisatie ligt (met welke onderwerpen wij het grootste duurzaamheidseffect bereiken) en handelen daar ook naar. 4. Wij hebben een aantal duidelijke MVO-prioriteiten gesteld voor onze organisatie en hebben daar ook concrete doelstellingen op geformuleerd. 5. Duurzaamheidsoverwegingen zijn een vast onderdeel van de besluitvormingsprocessen en de planning van activiteiten binnen onze organisatie. 6. Wij hebben duurzaamheidscriteria (milieu en sociale criteria) opgesteld voor het inkopen van producten/diensten en maken zodoende gebruik van onze invloedssfeer om ook anderen te stimuleren duurzaam te ondernemen. 7. Wij hebben in kaart gebracht wie onze belangrijkste stakeholders zijn, wat hun verwachtingen en belangen zijn èn zorgen ervoor dat wij hier in ons handelen oog voor hebben. 8. Wij werken voortdurend aan het betrekken van stakeholders bij het reilen en zeilen van ons bedrijf, inclusief op het gebied van MVO. 9. Als wij niet op een eerlijke, integere manier zaken kunnen doen, dan doen wij helemaal geen zaken. 10. Wij investeren in concrete activiteiten op het gebied van maatschappelijke betrokken ondernemen, zoals sponsoring van culturele evenementen, ontwikkeling van lokale gemeenschappen waar wij werkzaam zijn en stimulering van vrijwilligerswerk door medewerkers. 11. Wij werken voortdurend aan het creëren van bewustwording en draagvlak onder management en medewerkers voor onze inspanningen op het gebied van MVO en proberen hen hier ook daadwerkelijk bij te betrekken. 12. Onze MVO-inspanningen sluiten aan bij reeds bestaande systemen, procedures en structuren binnen onze organisatie. 13. Wij monitoren in hoeverre wij onze MVO-doelstellingen realiseren en verbeteren ieder jaar onze MVO-prestaties. 14. Wij bieden een evenwichtig inzicht in onze MVO-prestaties door deze te communiceren richting onze stakeholders. 92

93 Bijlage - GRI Index GRI- INDICATOR INDEX STRATEGIE EN ANALYSE G4-1 Een verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie. G4-2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico s en mogelijkheden. INVULLING/VERWIJZING Voorwoord ORGANISATIEPROFIEL G4-3 Naam van de organisatie. Ons verhaal G4-4 Voornaamste merken, producten en/of diensten. Ons verhaal G4-5 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie. Ons verhaal Verweven in gehele verslag, onder meer in: Risicomanagement / Onze waardeketen / Onze strategie G4-6 Het aantal landen waar de organisatie actief is en namen Ons verhaal van landen met ofwel grootschalige activiteiten, ofwel met specifieke relevantie voor de duurzaamheidskwesties die in het verslag aan de orde komen. G4-7 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm. Ons verhaal G4-8 Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren die worden bediend en soorten klanten/begunstigden) Ons verhaal / Onze waardeketen G4-9 Omvang van de verslaggevende organisatie. E.ON als werkgever G4-10 a. Aantal werknemers naar type arbeidscontract en geslacht. b. Aantal werknemers met een vast dienstverband per werknemerscategorie en geslacht. c. Totaal personeelsbestand uitgesplitst naar werknemers en andere hulppersonen en geslacht. d. Totaal personeelsbestand naar regio en geslacht. e. Percentage werkzaamheden van de organisatie dat wordt uitgevoerd door personen die juridisch als zelfstandige worden aangemerkt of door andere personen dan de eigen werknemers/hulppersonen, werknemers/hulppersonen van toeleveranciers daaronder begrepen. f. Significante schommelingen in het aantal werknemers (zoals seizoenarbeid in de toeristische of agrarische sector). E.ON als werkgever G4-11 Percentage van het totale aantal werknemers dat onder E.ON als werkgever een collectieve arbeidsovereenkomst valt. G4-12 Beschrijving van de toeleveringsketen van de organisatie Onze waardeketen / Verantwoord inkopen / Bettercoal 93

94 G4-13 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur, eigendom of leveringsketen van de organisatie. G4-15 Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die door de organisatie worden onderschreven. G4-16 Lidmaatschappen van verenigingen (zoals brancheverenigingen) en nationale en internationale belangenorganisaties. VASTSTELLING VAN MATERIËLE ONDERWERPEN EN AFBAKENING G4-17 a. Overzicht van alle ondernemingen die in de geconsolideerde jaarrekening of vergelijkbare stukken zijn opgenomen. G4-18 a. Proces voor het bepalen van de inhoud en specifieke afbakening van het verslag. b. Uitleg van de door de organisatie gehanteerde uitgangspunten voor het bepalen van de inhoud van het verslag. G4-19 Overzicht van alle materiële onderwerpen die tijdens het proces ter bepaling van de inhoud van het verslag zijn vastgesteld. G4-23 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte en afbakening. OVERLEG MET STAKEHOLDERS G4-24 Lijst van groepen stakeholders die de organisatie heeft betrokken. Bestuur en Management / Over deze rapportage Bettercoal / Onze manier van werken / Energieakkoord / In gesprek met onze stakeholders Bettercoal / Onze manier van werken / Energieakkoord / In gesprek met onze stakeholders Bestuur en Management Over deze rapportage Over deze rapportage Over deze rapportage Over deze rapportage In gesprek met onze stakeholders / Activiteiten met onze stakeholders G4-25 Basis voor inventarisatie en selectie van stakeholders die moeten worden betrokken. In gesprek met onze stakeholders G4-26 Benadering voor het betrekken van stakeholders, waaronder de frequentie van het overleg per type en groep In gesprek met onze stakeholders stakeholders en of zij specifiek zijn betrokken in het kader van het verslaggevingsproces. G4-27 De belangrijkste onderwerpen en vraagstukken die uit het overleg met stakeholders naar voren zijn gekomen en hoe In gesprek met onze stakeholders de organisatie hierop heeft gereageerd, onder meer via haar verslaggeving. Vermeld per onderwerp/vraagstuk door welke groep stakeholders dit naar voren is gebracht. VERSLAGPROFIEL G4-28 Verslagperiode (bijvoorbeeld boekjaar of kalenderjaar) 2013 waarop de verstrekte informatie betrekking heeft. G4-29 Datum van het meest recente, vorige verslag (indien van 2013 toepassing). G4-30 Verslaggevingscyclus (jaarlijks, tweejaarlijks, etc.) Jaarlijks G4-31 Contactpersoon voor vragen over het verslag of de inhoud daarvan. Sytse Jelles / Charessa Roet 94

95 G4-32 a. De gekozen 'in overeenstemming met'-optie. Het verslag is in overeenstemming met de b. De GRI-inhoudsopgave voor de gekozen optie. kernachtige optie. G4-33 a. Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het verkrijgen van externe assurance voor het verslag. b. De omvang en grondslag van de externe assurance indien niet genoemd in de assuranceverklaring bij het duurzaamheidsverslag. c. De relatie tussen de organisatie en de assuranceaanbieders. d. Vermeld of het hoogste bestuurslichaam of hogere leidinggevenden betrokken zijn bij het verkrijgen van assurance voor het duurzaamheidsverslag. BESTUURSSTRUCTUUR G4-34 De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies die onder het hoogste bestuurslichaam vallen. Vermeld de commissies die verantwoordelijk zijn voor de besluitvorming over economische, milieugerelateerde en maatschappelijke onderwerpen. G4-35 Managementsystemen voor het delegeren van economische, omgevings- en sociale thema's van het bestuur naar het (senior) management G4-36 Eindverantwoordelijke voor MVO en aan wie deze eindverantwoordelijke rapporteert. G4-37 Procedures voor consultatie tussen eindverantwoordelijke MVO en stakeholders. Aan wie rapporteert de eindverantwoordelijke hierover? G4-38 Samenstelling van het hoogste bestuurslichaam en de daaronder vallende commissies. Onze rapportage Onze rapportage Onze rapportage Onze rapportage Bestuur en Management Corporate Governance Over deze rapportage Corporate Governance Bestuur en Management / Corporate Governance G4-39 Is de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam ook CEO? Ja G4-40 Wervings- en selectieproces voor het hoogste Niet beschikbaar bestuurslichaam en de daaronder vallende commissies en de criteria voor het werven en selecteren van de leden van het hoogste bestuurslichaam. G4-41 Procedures waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen vermeden of opgelost worden. Geef aan of belangenconflicten worden gemeld aan stakeholders. G4-42 De rol van het bestuur en senior management met betrekking tot het ontwikkelen, goedkeuren en controleren van doelen, missies, visies en strategie. G4-43 Maatregelen ter bevordering van het ontwikkelen en verbeteren van de collectieve kennis van het bestuur m.b.t. MVO onderwerpen. Corporate Governance / Gedragscode Corporate Governance / Compliance Voorwoord / Over deze rapportage G4-45 a. Rapporteer de rol van het bestuur m.b.t. het Over deze rapportage identificeren van materiele aspecten van MVO. b. Rapporteer of hierbij gebruik gemaakt wordt van (externe) stakeholders. In gesprek met onze stakeholders G4-48 Rapporteer welk committee/werknemer het MVO-verslag Sytse Jelles / 95

96 goedkeurt en ervoor zorgt dat alle materiele aspecten aan bod komen. G4-54 Rapporteer de ratio van het jaarlijke compensatie van de hoogst-betaalde werknemer i.r.t. de gemiddelde jaarlijkse beloning van alle werknemers. G4-55 Rapporteer de ratio van de percentuele jaarlijkse toename van de compensatie van de hoogst betaalde werknemer i.r.t. de gemiddelde jaarlijkse loonstijging van alle werknemers ETHIEK EN INTEGRITEIT G4-56 Beschrijving van de door de organisatie gehanteerde waarden, principes, standaarden en gedragsnormen, zoals een gedragscode. G4-57 Rapporteer over interne en externe mechanismen voor de consultatie op het gebied van ethisch en juridisch gedrag en onderwerpen gerelateerd aan integriteit van de onderneming. G4-58 a. De interne en externe mechanismen voor het melden van ethisch onverantwoord of onrechtmatig gedrag, inclusief formeel georganiseerde zaken zoals escalatie naar het middenkadermanagement, een klokkenluidersregeling of hulplijn. Hans Schoenmakers E.ON als werkgever E.ON als werkgever Onze manier van werken / Corporate governance Onze manier van werken / Compliance Onze manier van werken / Compliance G4-EC8 G4-EN1 OVERIGE GRI INDEX ECONOMISCHE DMA's Rapporteer voorbeelden van geïdentificeerde positieve en negatieve indirecte gevolgen van de onderneming. OMGEVING DMA's Rapporteer het totale volume van gebruikte materialen voor de activiteiten van de onderneming. Waardeketen Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie G4-EN2 Rapporteer het percentage van gerecycled materiaal Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie G4-EN3 Rapporteer het totale energiegebruik van de onderneming Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie G4-EN8 Rapporteer het totale watergebruik van de onderneming Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie G4- EN15 G4- EN19 G4- EN21 Rapporteer emissies van broeikasgassen Rapporteer de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen Rapporteer emissies naar lucht (NO x en SO 2) Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie 96

97 G4- EN22 G4- EN33 Rapporteer het totale volume van waterlozingen Significante en actuele potentieel negatieve invloeden met betrekking tot de omgeving, in de waardeketen en de acties die daaruit voortvloeien van de onderneming Maatschappelijk verantwoord opwekken van energie Onze waardeketen SOCIALE DMA's G4-LA1 Het totaal aantal werknemers van de onderneming E.ON als werkgever G4-LA6 Rapporteer de hoeveelheid verwondingen en ziekteverzuim Veiligheid / Corporate Governance G4-LA8 G4-LA12 G4-LA13 G4-LA15 G4-HR6 G4- HR10 G4- HR11 Rapporteer formele overeenkomsten met betrekking tot veiligheid en gezondheid Overzicht van werknemers naar geslacht en leeftijdsopbouw Overzicht van beloning voor mannelijke en vrouwelijke werknemers Significante en actuele potentieel negatieve invloeden in de waardeketen op het gebied van arbeidsomstandigheden Activiteiten met een verhoogd risico met betrekking tot arbeidsomstandigheden Percentage van leveranciers die worden beoordeeld op mensenrechten criteria Significante en actuele potentieel negatieve invloeden op sociaal gebied en de acties die daaruit voortvloeien van de onderneming Veiligheid E.ON als werkgever E.ON als werkgever Onze waardeketen / Kolendialoog en Bettercoal Waardeketen / Kolendialoog en Bettercoal Verantwoord inkopen / E.ON en maatschappelijk verantwoord ondernemen Onze waardeketen G4-SO4 Communicatie en training op het gebied van anti-corruptie Compliance / Corporate Governance G4-SO9 Percentage van leveranciers die worden beoordeeld op criteria voor de impact op de samenleving Verantwoord inkopen / E.ON en maatschappelijk verantwoord ondernemen G4-SO10 Significante en actuele potentieel negatieve invloeden op Onze waardeketen maatschappelijk gebied en de acties die daaruit voortvloeien van de onderneming G4-PR5 Resultaten van onderzoek naar de klanttevredenheid De relatie met onze klant 97

98 Bijlage - Onze centrales en locaties Nederland België Centrales Overige locaties Overzicht locaties E.ON Benelux 2013 EDH E.ON centrale Den Haag De Constant Rebecqueplein RA 's-gravenhage HDV E.ON HWC Delftsevaart Grote Kerkplein GC Rotterdam ELD E.ON Centrale Leiden Maresingel 21 e 2316HB Leiden HBW E.ON Schenkkade Schenkkade 1 a 2595AP 's-gravenhage RoCa E.ON Centrale Rotterdam-Capelle Capelseweg AX Rotterdam HBS E.ON HBC Blekerstraat Tweede Blekerhof CK Rotterdam EFM E.ON Benelux Maasvlakte Coloradoweg LA Maasvlakte Rotterdam EFG E.ON Centrale Galileistraat Galileistraat AL Rotterdam Hoofdkantoor Capelseweg AX Rotterdam E.ON Eindhoven Dr. Holtroplaan XR Eindhoven Locatie De Ster Schorpioenstraat GG Rotterdam Centrale Langerlo Swinnenwijerweg 30 B-3600 Genk Centrale Vilvoorde Jan Frans Willemsstraat 200 B-1800 Vilvoorde E.ON Belgium Hoofdkantoor Kunstlaan Brussel 98

99 Bijlage - Korte CV van onze CEO/CFO De heer Markus Bokelmann Markus Bokelmann is Chief Executive Officer (CEO) en Chief Financial Officer (CFO) van E.ON Benelux Holding B.V. Geboortedatum 24 januari 1967 Opleiding en training Onderwijsinstellingen in Heidelberg, Birmingham/Alabama en Essen Business Administration aan de Universiteit van Saarbrücken Professionele ervaring nu Chief Executive Officer en Chief Financial Officer, E.ON Benelux Holding B.V., Rotterdam Chief Financial Officer, E.ON Benelux Holding B.V., Rotterdam Hoofd Controlling, E.ON Avacon AG, Helmstedt Hoofd Strategische Planning/Controlling Systems, E.ON Energie AG München Fusie- en overnamemanager (M&A) Northern Europe and Baltic States at E.ON Energie AG, München Managing Director van E.ON Scandinavia AB, Malmö (Vanaf 2000 gevestigd in Duitsland) Investment Controlling, PreussenElektra AG Trainee bij PreussenElektra AG, Hanover 99

100 Bijlage - Korte CV van onze CCO De heer Frits Bruijn Frits Bruijn is Chief Commercial Officer (CCO) van E.ON Benelux Holding B.V. Geboortedatum 20 augustus 1960 Opleiding en training Rijnlands Lyceum, Wassenaar BA & MBA aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam Professionele ervaring nu Senior Manager Sales E.ON Benelux Senior Manager BtC E.ON Benelux Marketing & Communicatie Directeur McDonalds President of Leaf Benelux and Germany Meerdere marketing, verkoop en management posities in verschillende landen bij Procter & Gamble 100

101 Bijlage - Onze juridische structuur 101

102 Bijlage - Toelichting op de Cleaner & better energy strategie van E.ON SE Europa E.ON SE heeft het voornemen om meer gebruik te maken van de toenemende synergiën tussen Europa s geïntegreerde markten. Dit impliceert een focus van E.ON s Europese portfolio op ondernemingen en regio s die de meeste potentie tonen voor optimalisatie. Het effect van deze herpositionering is dat het E.ON portfolio verschuift richting competitieve ondernemingen en integrerende Europese markten. Deze benadering heeft verschillende voordelen: (1) Het nastreven van een geïntegreerde optimalisatie van individuele E.ON ondernemingen; (2) Schaalvoordelen; (3) gebruik maken van grensoverschrijdende synergiën en (4) het vermogen om vaardigheden en activa om te zetten in toegevoegde waarde. Europa zal de thuisregio blijven van E.ON SE, omdat een meerderheid van de omzet wordt gegenereerd in Europa. Winsten die in Europa worden geboekt worden echter gebruikt om schulden terug brengen en om investeringen in hernieuwbare energiebronnen en sterk groeiende markten buiten Europa te financieren. De strategische prioriteiten die Europese E.ON entiteiten zijn vastgesteld omvatten opwekking, levering en handel, verkoop en distributie van energie en netwerken. Investeringen blijven gefocust op grootschalige, kosteneffectieve oplossingen. E.ON heeft zichzelf ten doel gesteld om de uitstoot van kolen te halveren in 2025, met als uitgangswaarde de uitstoot van Met betrekking tot levering en handel wil E.ON potentiele synergiën realiseren door het integraal optimaliseren van contracten en activa. Daarnaast wordt het gasleverings- en verkoopmodel aangepast aan de nieuwe marktomstandigheden. De verkoop en distributie van energie is gericht op het behalen van efficiëntieverbeteringen door het effectiever opereren van de activa en innovatieve klantoplossingen. Dit zal energie gerelateerde services en producten omvatten zoals een adviesorgaan voor energie efficiëntie en gedecentraliseerde opwekking van energie. Met betrekking tot netwerken focust E.ON op activiteiten die een constante operationele en financiële prestatie leveren. 102

103 Buiten Europa Europa heeft als doel om haar energiesysteem efficiënter en milieuvriendelijker te maken waar andere delen van de wereld veel nieuwe capaciteit nodig hebben (opkomende economieën). E.ON heeft ervaring en expertise in de ontwikkeling, bouw en operatie van conventionele en hernieuwbare energiebronnen. E.ON zal deze capaciteiten verder uitbouwen in geselecteerde markten buiten Europa. De implementatie van E.ON s buiten Europa -strategie bestaat uit drie onderdelen: (1) Hernieuwbare energie in Noord-Amerika; (2) Conventionele opwekking in Rusland en (3) het toetreden tot nieuwe groeimarkten. Investeringen in windenergie in Noord-Amerika zorgt voor een groeiend portfolio van hernieuwbare energy in deze regio. Naast investeringen in windenergie is er een zonnepark in Arizona gepland. Rusland blijft een strategisch belangrijke factor omdat E.ON hier geïnvesteerd heeft in activa. Naast Noord-Amerika en Rusland ontwikkeld E.ON ook andere, aantrekkelijke groeimarkten voor conventionele en hernieuwbare opwekkingscapaciteiten buiten Europa. Brazilië en Turkije zijn geselecteerd als groeimarkt vanwege een bovengemiddeld groeipotentieel, een grote vraag naar nieuwe opwekkingscapaciteit, een stabiel politiek klimaat en de openheid voor nieuwe spelers op de markt. Om in deze groeimarkten actief te worden concentreert E.ON zich op samenwerkingen met lokale bedrijven. Prestaties Het leveren van een topprestatie zal een belangrijke randvoorwaarde voor E.ON om succesvol te blijven in een competitieve en veeleisende markt. E.ON streeft naar het vestigen van een robuuste prestatiecultuur wat impliceert dat het verbeteren van efficiëntie een topprioriteit is. Om deze verbetering te bewerkstelligen heeft E.ON een nieuw managementmodel en een geoptimaliseerde organisatorische setup geïmplementeerd. Deze vernieuwde setup is leaner, meer efficiënt en zorgt voor een snellere en duidelijke implementatie van deze strategie. De vernieuwde managementstructuur bestaat uit groep-management, vijf mondiale afdelingen (management opwekking; hernieuwbare energieactiviteiten; energiehandel; nieuwbouw en technologie en gasactiviteiten), elf regionale afdelingen (die de nationale activiteiten beheren) en ondersteunende diensten zoals IT en inkoop. Investeringen Vanwege haar omvang is E.ON een kapitaal intensief bedrijf. Dit kapitaal zorgt ervoor dat E.ON zich kan focussen op processen die de meeste waarde creëren. E.ON ontwikkelt samenwerkingen die geen volledig eigendom vereisen en die elke partner in staat stellen om bij te dragen waar zij goed in zijn. Een voorbeeld van een dergelijk samenwerkingsverband is de ontwikkeling van een windpark. E.ON ontwerpt, ontwikkelt en bouwt een windpark waarna E.ON de activa (deels) zal verkopen, maar wel verantwoordelijk blijft voor de exploitatie van de activa. Deze benadering zorgt ervoor dat E.ON superieure vaardigheden kan ontwikkelen met betrekking tot windparken en de toegevoegde waarde kan verzilveren. 103

104 Bijlage - Grafische weergave medewerkers E.ON Benelux Aantal medewerkers E.ON in (686 FTE). Medewerkers per locatie E.ON Benelux Diensttijdopbouw Medewerkers E.ON Benelux 104

105 Leeftijdopbouw Medewerkers E.ON Benelux Salarisschaal 105

106 Bijlage - Organogram RU EBX 106

107 Bijlage - Organogram Generation EBX 107