Inhoudsopgave. Deel 1. Achtergronden 21. (psycho-)linguïstische en (psycho-)akoestische factoren 29

Transcriptie

1 Voorwoord 11 Algemene inleiding 13 Deel 1. Achtergronden Inleiding Articuleren, een samenspel van neurofysiologische, (psycho-)linguïstische en (psycho-)akoestische factoren Het neurofysiologische aspect van articulatie Psycholinguïstische component Psycho-akoestische component Samenvattende conclusie Spraakklankontwikkeling vanuit fonetisch en fonologisch standpunt Inleiding Theorieën en modellen i.v.m. articulatieontwikkeling Spraakklankverwerving (fonetische articulatievaardigheid) Fonologische ontwikkeling Samenvattende conclusie Articulatie- en fonologische stoornissen Definitie, prevalentie en incidentie van articulatie- en fonologische stoornissen Ziekte- en leermodel als verklaring voor afwijkend articulatiegedrag 127

2 6 4.3 Indeling van spraakklankstoornissen Fonetische stoornissen Fonologische stoornissen Impact van articulatie- en fonologische stoornissen Sociaal-emotionele effecten van articulatie- en fonologische stoornissen Effecten van articulatie- en fonologische stoornissen op het beroepsmatige vlak Interpersoonlijke effecten van articulatie- en fonologische stoornissen Samenvattende conclusie Samenvattende conclusie bij deel Deel 2. Diagnostiek van articulatie- en fonologische stoornissen Inleiding Situering van diagnostiek binnen het therapeutisch proces Screening Informele procedures Formele procedures Anamnese en interview Diagnostische procedures en instrumenten Beoordeling van het spontane spreken Fonetisch georiënteerde diagnostiek Fonetische inventaris Het traditionele, fonetisch georiënteerde articulatieonderzoek Fonologisch georiënteerde diagnostiek Situering Fonemische inventaris Homoniemen-analyse Fonologische procesanalyse Combinatie fonetische/fonologische analyse 204

3 6. Aanvullende onderzoeken Diepgaand onderzoek van de spraakorganen: structuur en functie Audiometrisch onderzoek Onderzoek naar auditieve discriminatie en spraakklankdiscriminatie Onderzoek naar comorbiditeit met andere logopedische stoornissen Comorbiditeit met taalstoornissen Comorbiditeit met vloeiendheidsstoornissen Comorbiditeit met stemstoornissen Oraal-sensorisch onderzoek Proef voor productievariabiliteit Spraakmotorisch onderzoek Onderzoek naar fonologisch bewustzijn Interpretatie en besluitvorming Samenvattende conclusie bij deel Deel 3. Therapie bij articulatie- en fonologische stoornissen Inleiding De nood aan behandeling, algemene uitgangspunten en prioriteiten in verband met behandeling Algemene uitgangspunten Historiek Fonetisch georiënteerde benaderingen Fonetische plaatsing Motokinesthetische benadering Prompt-benadering Stimulus-benadering Integrale stimulatie-benadering Sensorisch-motorische benadering Geprogrammeerde instructie-benadering Nonsensmateriaal-benadering 279

4 8 3.9 Auditieve conceptualisatie-benadering Multiple foneem-benadering Distinctieve kenmerken-benadering Gepaarde stimuli-benadering (paired stimuli) Co-articulatie benadering Eclectische, sociaal-cognitieve gedragstherapeutische articulatietherapie (ESCGAT) Fonologisch georiënteerde benaderingen Inleiding Minimale paren-behandeling en varianten Minimale paren (Ferrier & Davis, 1973; Weiner, 1981; Young, 1983) Multiple opposities (Williams, 2003) Maximale oppositie (Gierut, 1989) Benaderingen op basis van fonologische processen Cycles approach (Hodson & Paden, 1983) Metaphon (Howell & Dean, 1994) Trainen van het fonologisch bewustzijn Inleiding Articulatievaardigheid en fonologisch bewustzijn Inhoud van de oefengang Programma s Besluit met betrekking tot fonologisch bewustzijn Andere fonologisch georiënteerde programma s Working with children s phonology (Lancaster & Pope, 1992) Soundaround (Burnett & Wylie, 2002) t Denkertje (Spiessens, Van Looveren & Vanmechelen, 2007) Besluit bij andere fonologisch georiënteerde programma s Gecombineerde benaderingen PACT-benadering (Bowen & Cupples, 1999; ibid., 2004) Op representaties-gebaseerde benadering (Rvachew, 2005) Besluit betreffende gecombineerde benaderingen Generalisatie en carry-over Inleiding Fonetische en fonemische contexten Situationele contexten Beïnvloedende factoren voor carry-over Principes van carry-over 357

5 9 6.6 Specifieke technieken voor carry-over Technieken bruikbaar in het therapielokaal Technieken buiten het therapielokaal Het bepalen van carry-over Samenvattende conclusie bij deel Deel 4. Bijzondere problemen Inleiding Spraakproblemen t.g.v. schisisproblematiek en velofaryngeale insufficiëntie Situering Indeling van velofaryngeale stoornissen Spraakkenmerken bij schisis Diagnostiek Therapie Besluit in verband met schisis en velofaryngeale insufficiëntie Neurogene articulatiestoornissen Dysartrie (cerebral palsy) Definitie en situering Classificatie indeling Spraakkenmerken bij cerebral palsy Diagnose van spraakproblemen bij cerebral palsy Behandeling van spraakproblemen bij cerebral palsy Besluit met betrekking tot dysartrie Ontwikkelingsdyspraxie van de spraak Definitie en kenmerken Verklaringsmodellen Kenmerken Diagnose Therapie bij ontwikkelingsdyspraxie van de spraak (ODS) Besluit in verband met ontwikkelingsdyspraxie van de spraak Samenvattende conclusie bij deel 4 425

6 10 Referenties 427 Appendices 463 Appendix 1. Verwerving specifieke spraakklanken en -combinaties: leeftijden waarop deze door respectievelijk 75% en 90% van de kinderen gekend zijn (R. Elen *, in voorb.) 465 Appendix 2. Ontwikkeling spraakklanken en -verbindingen (ASIA-5) (Stes & Elen, 1996, p. 37) 467 Appendix 3. ArticulatieDieptest (ADT) (naar McDonald, 1964) (R. Elen, 2013) 468 Appendix 4. Scoreformulier ArticulatieDiepTest (ADT) ( Elen, 2013) 470 Appendix 5. Scoreformulier Diepgaand Onderzoek Articulatie-organen (DOA) (R. Elen, 1978; ibid., 2010) 472 Appendix 6. Scoreformulier Orosensorische discriminatieproef (naar Ringel et al., 1970) (Boey, Cools, & Lauwers o.l.v. R. Elen, 2007) 478 Trefwoordenlijst 479