In deze Chemische Feitelijkheid wordt een overzicht gegeven van de High Performance -vezels en in het bijzonder van de sterke vezels.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "In deze Chemische Feitelijkheid wordt een overzicht gegeven van de High Performance -vezels en in het bijzonder van de sterke vezels."

Transcriptie

1 070 1 Supersterke vezels Inleiding Sterke vezels zijn een actueel onderwerp in Nederland. Akzo heeft circa 600 miljoen gulden geïnvesteerd in de produktie van Twaron aramidevezel en heeft voor dit produkt jarenlang in de hele wereld een octrooistrijd geleverd met DuPont de Nemours, die Kevlar aramidevezel produceert. Uiteindelijk is de strijd in der minne geschikt. Dyneema is DSM s supersterke polyetheenvezel. De naam, Dyneema, wordt gevormd uit de Griekse woorden dynamis (kracht) en nèma (draad). Deze vezel gebaseerd op ultrahoogmoleculair polyetheen, is sterker dan staal en wordt geproduceerd in Nederland en Japan. Recentelijk heeft DSM aangekondigd een nieuwe fabriek met een capaciteit van enkele honderden tonnen per jaar in Heerlen te bouwen om zo in te kunnen spelen op de veelbelovende marktverwachting voor supersterke vezels. Ook andere bedrijven zijn actief op het gebied van sterke polyetheenvezels, zoals Allied in de Verenigde Staten (onder licentie van DSM) en Toyobo in Japan (in een joint venture met DSM). In deze Chemische Feitelijkheid wordt een overzicht gegeven van de High Performance -vezels en in het bijzonder van de sterke vezels. Vezels algemeen Textielvezels Sinds mensenheugenis worden vezels gebruikt om ons te beschermen voor invloeden van buitenaf. De eerste factoren die de mens

2 070 2 Supersterke vezels graag wilde controleren waren koude en zonnestralen. Later kwam daar al snel bescherming tegen mechanische krachten bij toen onze kleding steeds multifunctioneler werd. Voorbeelden van natuurlijke textielvezels zijn: wol, katoen, linnen, vlas en zijde. Technische vezels Toen de mens begon te construeren, zag hij in vezels al snel een uitstekend hulpmiddel. Eerst gebruikte men sisal en hennep voor touwen, later ontwikkelde zich een grote behoefte aan technische vezels, waarvan heden ten dage staalvezels, glasvezels en asbestvezels de belangrijkste zijn. Synthetische vezels De echte doorbraak van het gebruik van vezels is pas gekomen toen synthetische vezels konden worden gemaakt. Hiermee werd het mogelijk om door grondstof- en procesmodificatie vezels met specifieke eigenschappen te maken. Deze synthetische vezels, ook wel manmade fibers genoemd, worden als textielvezel, maar ook als technische vezel gebruikt. Sommige van deze kunstmatig gemaakte vezels worden geproduceerd uit natuurlijke grondstoffen (zoals Rayon uit hout) en worden daarom aangeduid als semi-synthetisch. De huidige produktie aan (semi-)synthetische vezels is bijna 50% van de totale wereldproduktie aan vezels (zie tabel 1) en dit aandeel is nog steeds groeiende. Het zwaartepunt van de produktie heeft zich in de jaren zeventig verschoven van de VS en Europa naar de zogenaamde NIC s (Newly Industrialized Countries) met China, Taiwan, Korea en Japan als grootste producenten.

3 070 3 Tabel 1. Wereldproduktie van vezels in miljoen ton/jaar natuurlijke vezels katoen 18,1 wol 1,8 zijde 0,6 semi-synthetische vezels rayon 2,5 acetaat 0,2 synthetische vezels polyester 7,5 polyamide 3,6 polyacrylonitril 2,5 polypropeen 2,0 totaal 38,8 wereldproduktie High Performance (HP) vezels Research en ontwikkeling in Europa, de Verenigde Staten en ook Japan maken de lijst van bestaande synthetische vezels steeds langer. Met name de vezels met zeer specifieke eigenschappen (zogenaamde High Performance vezels) worden nog voor een groot deel in deze landen gemaakt omdat de schaal van de produktie kleiner is, het vereiste kennisniveau hoger is en de toegevoegde waarde van het eindprodukt de hogere lonen nog toelaat. De zogenaamde organische HP-vezels zijn in twee hoofdgroepen te verdelen, op basis van de chemische bouwstenen waaruit zij bestaan: 1. Flexibele polymeren, welke fysisch worden georiënteerd om hoge sterkte te verkrijgen; 2. Starre polymeren, welke intrinsiek stijf zijn gesynthetiseerd, en welke een hoge sterkte en/of hoge temperatuurbestendigheid hebben.

4 070 4 Supersterke vezels De bouwstenen van de groep flexibele macromoleculen zijn de vinylmonomeren H H (C = C) H X De bouwstenen van starre macromoleculen zijn meestal een stuk complexer en bevatten veelal een para-gesubstitueerde fenylgroep, of in symbolen Voorbeelden van de HP-vezels zijn gegeven in tabel 2. Tabel 2. High Performance-vezels grondstof afkorting merknamen gebaseerd op flexibele polymeren polyetheen PE Dyneema/Spectra polyvinylalcohol PVA Kuralon polyacrylonitril PAN Dolan 10 gebaseerd op starre polymeren poly(p)tereftalamide PPTA, PPT Kevlar/Twaron poly(m)fenyleen-isoftalamide Nomex polyfenyleenbenzobisthiazol PBT polybenzimidazol PBI polyfenyleensulfide PPS polyetheretherketon PEEK Zyex aromatische polyester Xydar/Econol polyimide Kermel/P84 polyetherimide PEI koolstof C Verder bestaat nog de koolstofvezel. Dit is een speciale vezel die veelal wordt gemaakt uit een flexibele polymeer, polyacrylonitril (PAN), dat door oxidatie/grafitisatie verandert in een star driedi-

5 070 5 mensionaal koolstofnetwerk. Deze vezel wordt gebruikt in composieten. De produktie van HP-vezels wordt op dit moment geschat op circa ton/jaar en is dus slechts een fractie van het totale wereldproduktievolume aan vezels (38,8 miljoen ton/ jaar). In het volgende zal nader worden ingegaan op de supersterke vezels van de eerste groep, de flexibele polymeren. Supersterke vezels uit flexibele polymeren Al in 1932 formuleerde Carothers, de uitvinder van de nylonvezel bij DuPont, een aantal voorwaarden waaraan de microscopische structuur van vezels moet voldoen om goede mechanische eigenschappen te verkrijgen: lineaire, lange en regelmatige (kristalliseerbare) polymeren die in gestrekte toestand zijn geordend met de molecuulketens parallel aan de vezelrichting. Lineaire polymeren Lineaire polymeren (polyetheen, polypropeen, polyacrylonitril, polyvinylalcohol enz.) zijn flexibel. Door de vrije draaibaarheid om de bindingen in de hoofdketen van het polymeer is de meest waarschijnlijke configuratie niet die van een rechte breinaald, maar van een wanordelijke kluwen wol. Om sterke vezels te krijgen, moet die kluwenstructuur dus worden veranderd in een uniaxiaal georiënteerde structuur. Lange lineaire polymeren Lang is een relatief begrip. Ultra-hoogmoleculair polyetheen (UHMW-PE) met een molecuulgewicht hoger dan 1000 kg/mol heeft ketens met een lengte van slechts 10 micrometer. De meeste andere gangbare synthetische polymeren hebben echter een molecuulgewicht van slechts 30 tot 200 kg/mol. Dat betekent dat de treksterkte niet wordt bepaald door de sterkte van de covalente binding in de hoofdketen, maar door de optelsom van interacties tussen de polymeerketens (hoe langer de keten, hoe meer interacties). De aard

6 070 6 Supersterke vezels van de interacties is ook van belang. Behalve de treksterkte van een vezel is met name de stijfheid of modulus (helling van de krachtrekkromme) van belang. De mate waarin bindingshoeken in een polymeer kunnen deformeren, is daarvoor mede bepalend. De stijfheid (modulus) geeft aan de mate waarop een materiaal reageert op de poging om het te verlengen. * breuk kracht in Newton stijfheid rek % Flexibele polymeren Het klinkt niet erg logisch om flexibele polymeren te gebruiken als basis voor een supersterke vezel met hoge stijfheid. Als men er echter in slaagt een flexibel polymeer in de vezelrichting te oriënteren, zoals in het spinproces van figuur 1 aangegeven, verkrijgt men sterke vezels, die zelfs sterker kunnen zijn dan vezels uit starre polymeren. Flexibel Star oven Figuur 1. Schematische voorstelling van het spinproces van flexibele, resp. starre moleculen. Al in de jaren vijftig werd ontdekt dat regelmatig opgebouwde flexibele polymeren, zoals polyetheen, polypropeen, polyamiden en polyester, bij afkoelen van de smelt of van de oplossing kunnen kris-

7 070 7 talliseren en dat dan gevouwen ketenkristallen ontstaan. Uit sterk verdunde oplossingen (concentratie minder dan 0,1%), waarin de polymeren vrijwel los van elkaar liggen, kunnen éénkristallen groeien (zie figuur 2), terwijl in geconcentreerde oplossingen en in het bijzonder in het geval van polymeren met een hoog molecuulgewicht, de macromoleculen met elkaar verstrengeld zijn. Worden flexibele polymeren uit oplossing of uit de smelt versponnen, dan bestaan de vezels uit min of meer gevouwen ketenkristallen. Verspinnen houdt hier in dat een oplossing of smelt door gaatjes wordt geperst, waarbij de vezelvorm ontstaat Figuur 2. Schematische voorstellingen gevouwen éénkristal. In het geval van verspinnen uit oplossing wordt het oplosmiddel door verdamping of extractie uit de vezel verwijderd; bij smeltspinnen worden de draden afgekoeld. In beide gevallen hebben we te maken met een fase-overgang van vloeibaar naar vast. Verstrekken (uittrekken) van de zo verkregen vezel in de vaste fase leidt door transformatie van gevouwen ketenkristallen tot gestrekte ketens. Deze transformatie is veelal weinig succesvol, onder andere omdat de macromoleculen nog gedeeltelijk met elkaar verstrengeld elkaar niet kunnen doorsnijden en elke verstrengeling (warpunt) de overgang van een gevouwen conformatie naar een gestrekte conformatie parallel aan de vezelrichting belemmerd. Supersterke polyetheen Bij DSM is een proces ontwikkeld waarmee het kristallisatieproces tijdens het verspinnen wordt gestuurd in de richting van een optimale structuur in de uiteindelijke -vezels. Het verspinnen van ultrahoogmoleculair polyetheen (UHMW-PE), met molecuulgewichten groter dan 1000 kg/mol, heeft vooral succes geboekt met het oriënteren van lange flexibele macromoleculen parallel aan de ve-

8 070 8 Supersterke vezels zelrichting. In dit proces worden semi-verdunde oplossingen versponnen waarbij de polymeerconcentratie in oplossing bepalend is voor de restverstrengeling in de vezel. Afhankelijk van de concentratie en de kristallisatie laten de gevouwen-ketenkristallen (figuur 2) zich (bij verhoogde temperatuur) vrij gemakkelijk als harmonica s ontvouwen, waardoor een uiterst regelmatige eindstructuur van parallelle ketens ontstaat. Op dit moment zijn er wereldwijd drie firma s actief op het gebied van de sterke polyetheenvezels: Dyneema (DSM en Toyobo), Allied Signal (onder DSM-licentie) en Mitsui Petrochemicals (Japan). De korte termijn eigenschappen van de vezels, met de respectievelijke merknamen Dyneema, Spectra en Tekmilon ontlopen elkaar niet veel, maar door de keuze van het oplosmiddel zijn er flinke verschillen in lange-termijn-eigenschappen en eveneens in de filamentdiameter (zie tabel 3). Tabel 3. Eigenschappen HP Polyetheenvezels type moleculair gewicht (g/mol) (ton/j) sterkte (50% per minuut) (g/den) stijfheid (g/den) kruip producent capaciteit oplosmiddel filamentdikte in denier (den) Dyneema Dyneema 2, SK vluchtig laag test grade 2, Allied Spectra 2, paraffine- medium >150 olie Spectra 2, Mitsui Tekmilion 1, paraffine hoog 10 was Bijna alle grote vezelproducenten in de wereld zoeken intensief naar mogelijkheden om een bezwaar van de supersterke polyetheenvezel het smeltpunt van circa 150 C op te heffen. Resultaten met po-

9 070 9 lyvinylalcohol en polyacrylonitril lijken hoopgevend, maar de projecten verkeren voorlopig nog in het onderzoekstadium Breeklengte (km) DYNEEMA SK De theoretische lengte waarbij een kabel breekt onder het eigen gewicht Koolstof Aramide Polyester/nylon Glas Staal Toepassingen De sterke vezels zullen vooral toepassing vinden op die gebieden waarop het eigenschappenpakket van de polyetheenvezel gunstig afsteekt ten opzichte van die van bestaande materialen. Tot nu toe is Dyneema de vezel met de hoogste specifieke sterkte in vergelijking tot andere vezels: tien maal zo sterk als staal en bijna de helft sterker dan aramidevezels. Sterke vezels worden toegepast voor zeer uiteenlopende doeleinden: Touwen: De enorme treksterkte wordt benut in touwen, vislijnen en netten, waarbij bovendien de slijtvastheid bijzonder goed blijkt te zijn waardoor de duurzaamheid toeneemt. Beschermende kleding: De combinatie van treksterkte en rek bij

10 Supersterke vezels breuk is van belang voor energieabsorptie. Beschermende kleding, maar ook in combinatie met harsen in de vorm van helmen liggen daardoor voor de hand. Lichte weefsels: in parachutes, ballonnen en andere uiterst lichte weefsels blijken sterke vezels goed te voldoen. Vooral de goede UVresistentie garandeert duurzame toepassingen. Chemische resistentie: De sterke vezels bezitten een grote chemische inertie: zowel in sterk zure- als sterk basische milieu s wordt het materiaal niet aangetast. Sportattributen: Vanwege de unieke trillingsdemping worden sterke vezels toegepast in diverse sportartikelen zoals: tennisrackets, ski s, hockeysticks en vishengels. Gevolgen voor milieu en gezondheid Sterkere, stijvere, maar vooral lichtere vezels bieden de mogelijkheid om in alle vormen van transport (auto s, vliegtuigen, aerospace) energie te besparen. Dit is de grootste drijvende kracht achter de geweldige industriële researchinspanningen op het gebied van de HP-vezels. De sterke vezels kunnen ook worden toegepast om een grotere bescherming en een verhoogde veiligheid voor de mens te bewerkstelligen. Zowel militaire toepassingen (kogelvrije vesten, helmen) als niet-militaire applicaties (verhoogde schadetolerantie van composieten, schermkleding, houtzagersbroeken en dergelijke) hebben inmiddels het commerciële stadium bereikt. Over de milieuaspecten van polyetheen, die volledig van toepassing zijn op supersterke polyetheenvezels zoals Dyneema, is op te merken dat bij de verbranding alleen koolstofdioxide en water vrijkomt. De biologische afbreekbaarheid is echter nihil. Van deze laatste, in het milieu minder populaire eigenschap, wordt gebruik gemaakt bij medische ingrepen in het menselijk lichaam (hechtgaren, kniekruisbanden). Ook wordt polyetheen al tientallen jaren gebruikt om kunstheupen te maken.

11 Literatuur DSM kijkt al verder dan nieuwe Dyneema projekt. Texpress, nr. 51/52, 24 dec. 1988, p.4. Ward, I.M. Developments in Oriented Polymers-2. Elsevier Applied Science Publishers, March 1987, ISBN Berendsen N. en Lemstra P. J. Kunststoffen 1986 Terugblik en toekomst Uitgave TNO, HM Bruggeman, ISBN Kirschbaum R. en Dingenen J. L. J. van. Advances in gel-spinning technology and Dyneema fiber applications. ISBN Biochemical approval UHMW-PE. Duitse DIN normen /836. november 1989 R. Kirschbaum DSM Research

Supersterke vezels. door J. L. J. van Dingenen DSM High Performance Fibers Eisterweg 3 6422 PN Heerlen

Supersterke vezels. door J. L. J. van Dingenen DSM High Performance Fibers Eisterweg 3 6422 PN Heerlen 137 1 Supersterke vezels door J. L. J. van Dingenen DSM High Performance Fibers Eisterweg 3 6422 PN Heerlen Dit artikel is een herziening van Chemische Feitelijkheid nr. 070 (november 1989); de oorspronkelijke

Nadere informatie

Kunststof en composiet

Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet 4e college kunststof Utrecht HKU Materialen Vandaag: Overige kunststoffen Composieten Kunststofherkenning en herhaling Materialen PE, polyetheen - LDPE en

Nadere informatie

Kunststof en composiet Kunststof en composiet

Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet 4e college kunststof Utrecht HKU Vandaag: PE, polyetheen Overige kunststoffen Composieten Kunststofherkenning en herhaling - LDPE en HDPE: verschillend soortelijk

Nadere informatie

PRODUCTEN Thermohardende laminaten - oftewel duro plasten - worden gemaakt door diverse lagen voorgeïmpregneerd materiaal onder hoge druk en temperatuur samen te persen. Het voormateriaal (prepreg) kan

Nadere informatie

Polymeren zijn grote moleculen die zijn opgebouwd uit een beperkt aantal soorten bouwblokken waarvan er een groot aantal in een molecuul zijn verwerkt. Meestal bestaat een polymeermolecuul uit een lange

Nadere informatie

Touw Kapa Silver Star / Touw Kapa Oceanic Blauw

Touw Kapa Silver Star / Touw Kapa Oceanic Blauw Touw Kapa Silver Star / Touw Kapa Oceanic Blauw Omschrijving Zeer gemakkelijk in gebruik door soepelheid en niet kinken, kraakt niet! Rekt bij opvang van schokbelasting, hoge breekkracht! Absorbeert geen

Nadere informatie

Uitleg Handschoenen. Copyright 2007 Carel Lurvink B.V.

Uitleg Handschoenen. Copyright 2007 Carel Lurvink B.V. Uitleg Handschoenen Handschoenen voor mechanische risico's...2 Leder...2 Synthetisch...2 Kevlar...2 Twaron...2 Handschoenen voor chemische risico's...3 Nitrilrubber (NBR)...3 Polyvinylchloride (PVC)...3

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Appendix A hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 (hoofdstuk 5)

Hoofdstuk 2 Appendix A hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 (hoofdstuk 5) Telecommunicatie beheerst steeds sterker de hedendaagse samenleving en kan niet meer worden weggedacht. De hoeveelheid informatie die de wereld rondgestuurd wordt, groeit elke dag. Het intensief gebruik

Nadere informatie

Core-composite. De Core-composite constructie

Core-composite. De Core-composite constructie Core-composite In Core-composite bouwen houdt in, dat men d.m.v. epoxy-verlijming een samenstelling maakt van verschillende materialen waardoor een plaatmateriaal ontstaat welke kan wedijveren met de reeds

Nadere informatie

Solico Solutions in composites Solutions in composites

Solico Solutions in composites Solutions in composites Everdenberg 97, 4902 TT Oosterhout, Nederland tel.: + 31/162-462.280 solico@solico.nl Inhoud Introductie Solico Wat zijn composieten? Mechanische eigenschappen Voor- en nadelen composieten Introductie

Nadere informatie

Kogelwerende vesten 196-1. door ir. Marga van Zundert, wetenschapsjournalist

Kogelwerende vesten 196-1. door ir. Marga van Zundert, wetenschapsjournalist 196-1 Kogelwerende vesten door ir. Marga van Zundert, wetenschapsjournalist Deze Chemische Feitelijkheid is geschreven in samenwerking met dr. Anton H.M. Schotman, Teijin Twaron, Applied Analysis & Polymer

Nadere informatie

Oefentoets polymeren havo en vwo

Oefentoets polymeren havo en vwo Oefentoets polymeren havo en vwo Opgave 1 Kunststofrecycling Sinds een aantal jaar wordt in Nederland kunststof op verschillende manieren apart ingezameld. In het scheikundige tijdschrift chemische feitelijkheden

Nadere informatie

Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen of polymeren. Geschiedenis

Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen of polymeren. Geschiedenis aardolie 100% Diesel & stookolie 70% Benzine 20% andere 10% Motorbenzines 13% grondstoffen voor chemie 7% Verven, aceton,... 3% KUNSTSTOFFEN 4% 1 2 Geschiedenis of polymeren 1859 Patent cellulose gebruikt

Nadere informatie

Plasticiteit. B. Verlinden Inleiding tot de materiaalkunde. Structuur van de lessen 1-4

Plasticiteit. B. Verlinden Inleiding tot de materiaalkunde. Structuur van de lessen 1-4 Plasticiteit Hoofdstuk 6 B. Verlinden Inleiding tot de materiaalkunde Structuur van de lessen 1-4 Algemene introductie in de wereld van de materialen Les 1 materialen ontwerp materialen en milieu Elastische

Nadere informatie

Domein C: Koolstofchemie. Subdomein: Toepassingen van synthetische polymeren

Domein C: Koolstofchemie. Subdomein: Toepassingen van synthetische polymeren Domein C: Koolstofchemie Subdomein: Toepassingen van synthetische polymeren 28 verband leggen tussen de structuur van synthetische polymeren en de eigenschappen en toepassingen: (supersterke) vezel; kabel;

Nadere informatie

Welke soorten kunststoffen zijn er? Eigenschappen van kunststoffen. Na deze clip kun je: Onderwerpen. Eigenschappen verbeteren.

Welke soorten kunststoffen zijn er? Eigenschappen van kunststoffen. Na deze clip kun je: Onderwerpen. Eigenschappen verbeteren. Welke soorten kunststoffen zijn er? Na deze clip kun je: vertellen hoe je met andere stoffen de eigenschappen van kunststoffen kunt verbeteren de drie verschillende soorten kunststoffen noemen uitleggen

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie Duurzame Industrie De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

9. Nederlandse Samenvatting

9. Nederlandse Samenvatting 9. Nederlandse Samenvatting Cellen in ons lichaam zitten niet alleen. Iedere cel is omgeven door andere cellen en een fiber netwerk genaamd de extracellulaire matrix (ECM). Dit netwerk geeft structuur

Nadere informatie

Materiaalkeuze en moderne splitstechnieken. Jan-Willem Polman

Materiaalkeuze en moderne splitstechnieken. Jan-Willem Polman Materiaalkeuze en moderne splitstechnieken Jan-Willem Polman www.lijnenspecialist.nl Grote voorraad lijnen voor de watersport, In twee dagen geleverd, Gratis verzenden (bestellingen > 50), Deskundig advies

Nadere informatie

Werktuigbouwkunde in vogelvlucht. Materialen

Werktuigbouwkunde in vogelvlucht. Materialen Werktuigbouwkunde in vogelvlucht Materialen Werktuigbouwkunde TU/e in vogelvlucht Algemeen Computational and Experimental Mechanics (CEM) Thermo Fluids Engineering (TFE) Dynamic Systems Design (DSD) Werktuigbouwkunde

Nadere informatie

BIJLAGE. bij. GEDELEGEERDE VERORDENING (EU).../... VAN DE COMMISSIE van XXX

BIJLAGE. bij. GEDELEGEERDE VERORDENING (EU).../... VAN DE COMMISSIE van XXX EUROPESE COMMISSIE Brussel, 20.10.2017 C(2017) 6967 final ANNEX 1 BIJLAGE bij GEDELEGEERDE VERORDENING (EU).../... VAN DE COMMISSIE van XXX tot wijziging van de bijlagen I, II, VI, VIII en IX bij Verordening

Nadere informatie

Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen of polymeren. Geschiedenis

Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen of polymeren. Geschiedenis aardolie 100% Diesel & stookolie 70% Benzine 20% andere 10% Motorbenzines 13% grondstoffen voor chemie 7% Verven, aceton,... 3% KUNSTSTOFFEN 4% 1 2 Geschiedenis of polymeren 1859 Patent cellulose gebruikt

Nadere informatie

Samenvatting Dit proefschrift gaat over Monte Carlo simulatie van polymeersystemen. Polymeren zijn grote moleculen die opgebouwd zijn uit kleinere chemische eenheden die monomeren genoemd worden. Bekende

Nadere informatie

Leergebied: Zuid Nederland. Constructies. De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm!

Leergebied: Zuid Nederland. Constructies. De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm! Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Reflectie Geschiedenis De mens draagt al meer dan 5000 jaar iets om zijn lichaam. Zo blijft het lichaam warm! 1. Maar droegen de

Nadere informatie

Camiel Eurlings (Air France-KLM, links) en Atzo NicolaÏ (DSM Nederland, rechts) met de nieuwe lichtgewicht netten.

Camiel Eurlings (Air France-KLM, links) en Atzo NicolaÏ (DSM Nederland, rechts) met de nieuwe lichtgewicht netten. Persbericht REVOLUTIONAIRE LICHTGEWICHT VRACHTNETTEN MET DYNEEMA ZULLEN DE UITSTOOT VAN BROEIKASGASSEN VAN AIR FRANCE-KLM DRASTISCH VERLAGEN Ontwikkeling is het resultaat van samenwerking van Air France-KLM-Martinair

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

6 Samenvatting (Dutch Summary)

6 Samenvatting (Dutch Summary) 6 Samenvatting (Dutch Summary) Kunststoffen (plastics) zijn tegenwoordig uit het dagelijks leven niet meer weg te denken. Veel van de dingen om ons heen, zoals de vele verpakkingsmaterialen (boterhamzakjes,

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -

Nadere informatie

Touw Kapa Silver Star / Touw Kapa Oceanic Blauw

Touw Kapa Silver Star / Touw Kapa Oceanic Blauw Touw Kapa Silver Star / Touw Kapa Oceanic Blauw Omschrijving Zeer gemakkelijk in gebruik door soepelheid en niet kinken, kraakt niet! Rekt bij opvang van schokbelasting, hoge breekkracht! Absorbeert geen

Nadere informatie

Samenvatting NaSk Hoofdstuk 5

Samenvatting NaSk Hoofdstuk 5 Samenvatting NaSk Hoofdstuk 5 Samenvatting door F. 874 woorden 3 maart 2015 7,6 37 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Natuur/scheikunde overal Samenvatting NaSk, hoofdstuk 5 Omgekeerd ontwerpen = hierbij

Nadere informatie

Kunststoffen in de jaren negentig

Kunststoffen in de jaren negentig ikroniek nummer 5/6-990 Van standaard kunststoffen tot zeer hoogwaardige technische polymeren J.H. Geesink, DSM Research, Geleen De kunststoffen die momenteel op de markt zijn kunnen worden onderverdeeld

Nadere informatie

Afwerking & Uitzicht: Het oppervlak is knoestvrij, egaal van kleur en vertoont een generfde, licht glanzende structuur.

Afwerking & Uitzicht: Het oppervlak is knoestvrij, egaal van kleur en vertoont een generfde, licht glanzende structuur. Product data blad Grondstof: Het materiaal bestaat voor 100% uit gerecycleerde kunststofoverschotten van hoge kwaliteit. In hoofdzaak afkomstig uit de voedings- en verpakkingsindustrie Samenstelling: De

Nadere informatie

Kracht door samenwerking. VDL Fibertech Industries

Kracht door samenwerking. VDL Fibertech Industries Kracht door samenwerking VDL Fibertech Industries VDL Fibertech Industries Composieten als carbon fiber en glas fiber worden onder andere gebruikt in formule 1 auto s en de nieuwste vliegtuigen, tennisrackets

Nadere informatie

PROTECTIVE FABRICS. TenCate Tecasafe - XL 9300 De nieuwe dimensie in comfort.

PROTECTIVE FABRICS. TenCate Tecasafe - XL 9300 De nieuwe dimensie in comfort. PROTECTIVE FABRICS TenCate Tecasafe - XL 9300 De nieuwe dimensie in comfort www.tencatetecasafe.com De nieuwe dimensie in comfort Met je bedrijfskleding nog aan sfeervol tafelen en een rondborstige Bourgogne

Nadere informatie

MALLEN VOOR PREFAB BETON

MALLEN VOOR PREFAB BETON pagina 1 van 5 INLEIDING De IJssel Coatings B.V. is een Nederlandse fabrikant van coatings en aanverwante materialen en is met name gespecialiseerd in twee componenten materialen op basis van epoxy, polyurethaan

Nadere informatie

Hoofdgroepen textielvezels. Natuurlijke vezels Kunstmatige vezels

Hoofdgroepen textielvezels. Natuurlijke vezels Kunstmatige vezels TEXTIELKENNIS Hoofdgroepen textielvezels Natuurlijke vezels Kunstmatige vezels NATUURLIJKE VEZELS PLANTAARDIGE VEZELS Zaadvezels Bastvezels Bladvezels DIERLIJKE VEZELS Zijde Wol Dierenharen KUNSTMATIGE

Nadere informatie

Welk Filter Past Bij Welke Filtertechniek Met Welk Rendement

Welk Filter Past Bij Welke Filtertechniek Met Welk Rendement Welk Filter Past Bij Welke Filtertechniek Met Welk Rendement Datum: 6 oktober 2005 Gerrit Wijbenga Filtrair B.V. Naam Functie Filtrair Lid Introductie : Gerrit Wijbenga : Product Manager Filtrair B.V.

Nadere informatie

Bijl Composiet planken. Voor nieuwbouw en renovatie

Bijl Composiet planken. Voor nieuwbouw en renovatie Bijl Composiet planken Voor nieuwbouw en renovatie Bijl Composiet planken Voor Nieuwbouw en renovatie BIJL Profielen produceert sinds 1995 glasvezel versterkte polyester profielen. Naast vele klantspecifieke

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Restlevensduur van PVC-U en PE leidingen. Workshop CAPWAT 24 maart 2011

Restlevensduur van PVC-U en PE leidingen. Workshop CAPWAT 24 maart 2011 28-03-2011 Restlevensduur van PVC-U en PE leidingen Workshop CAPWAT 24 maart 2011 Restlevensduur van PVC-U en PE leidingen 2 Indeling Wavin leidingsysteem oplossingen Onderzoeksrapporten Restlevensduur

Nadere informatie

Inhoud. Achtergrond On Deck. Doel van presentatie / waar komt deze uit voort. Rek in lijnen

Inhoud. Achtergrond On Deck. Doel van presentatie / waar komt deze uit voort. Rek in lijnen Inhoud Achtergrond On Deck Doel van presentatie / waar komt deze uit voort Rek in lijnen Weerstand in blokken / verschillende typen lagering & blokken Vertragingen Hoeveel kracht komt er op een lijn? Basis

Nadere informatie

BOGO van groene grondstoffen naar biobased materialen. Eigenschappen van Polymelkzuur

BOGO van groene grondstoffen naar biobased materialen. Eigenschappen van Polymelkzuur BOGO van groene grondstoffen naar biobased materialen Eigenschappen van Polymelkzuur Wageningen UR Food & Biobased Research G.J.J. Schennink, H. de Beukelaer en K. Molenveld 1. Polymelkzuur en haar toepassingen

Nadere informatie

Textiel. Materialen HKU. Materialen. Materialen Vandaag: Textiel

Textiel. Materialen HKU. Materialen. Materialen Vandaag: Textiel Textiel Utrecht April 2010 Vandaag: Textiel 1. Textiel algemeen 2. Van vezel tot draad 3. Van draad tot stof 4. Van vezel direct naar stof (non woven) 5. Nabehandeling 6. Innovatie 7. materiaalsoorten

Nadere informatie

MATRIX VAN UK-HALSEY, EEN FACTOR X SNELLER

MATRIX VAN UK-HALSEY, EEN FACTOR X SNELLER MATRIX VAN UK-HALSEY, EEN FACTOR X SNELLER Matrix van UK-Halsey, de nieuwe standaard in high performance zeilen UK-Halsey Belgium H.Baelskaai 44 8400 Oostende Belgium Tel : 0032 59321176 benelux@ukhalsey.com

Nadere informatie

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD M + N PROJECTEN ONTWIKKELDE EEN NIEUWE GENERATIE ZONWERINGSDOEKEN, DIE DE HUIDIGE MATERIALEN

Nadere informatie

ϐetaϐox PRE-ORDER AANVRAAGFORMULIER:

ϐetaϐox PRE-ORDER AANVRAAGFORMULIER: ϐetaϐox PRE-ORDER AANVRAAGFORMULIER: DATUM: - - 2014 ORGANISATIE: CONTACT PERS.: E-MAIL: TEL.: ➊ UW 3D PRINTER VOORKEUR: inclusief gratis starterscursus 3D printen voor 2 pers. WH-DC-3 WH-DC-4 houten behuizing

Nadere informatie

Biobased producten uit resthout

Biobased producten uit resthout Biobased producten uit resthout Tijs Lammens, Bio-energiedag Overijssel Your partner in the bioeconomy Inhoud Verschillende perspectieven van hout Over biobased producten: materialen vs. chemicaliën Biomassa

Nadere informatie

Eddy Brinkman. Materiaalkunde in een notendop. Materials Veldhoven - 31 mei 2017

Eddy Brinkman. Materiaalkunde in een notendop. Materials Veldhoven - 31 mei 2017 Eddy Brinkman Materials 2017 - Veldhoven - 31 mei 2017 Materiaalkunde: geeft antwoord op waarom Waarom is juist dat materiaal geschikt voor die toepassing? Materiaaltechnologie: geeft antwoord op hoe Aan

Nadere informatie

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken.

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken. Materiaal keuzes Waarom verpakken we het product? Dit is de eerste vraag die beantwoord moet worden. Immers als het niet nodig is om een product te verpakken, is een materiaal keuze ook niet nodig en ontstaat

Nadere informatie

CombiTherm centrifugaal pomp bestand tegen hoge temperaturen Werkingsprincipe Eigenschappen

CombiTherm centrifugaal pomp bestand tegen hoge temperaturen Werkingsprincipe Eigenschappen CombiTherm centrifugaal pomp bestand tegen hoge temperaturen Johnson Pump heeft haar bestaande Combi reeks centrifugaal pompen uitgebreid met een uitvoering die bestand is tegen vloeistoffen met een hoge

Nadere informatie

Orlando Ramakers DSM Dyneema. Veilig werken met comfortabele werkhandschoenen

Orlando Ramakers DSM Dyneema. Veilig werken met comfortabele werkhandschoenen Orlando Ramakers DSM Dyneema Veilig werken met comfortabele werkhandschoenen De Handschoenenzaak Het slachtoffer: De verstrekte handschoenen waren onvoldoende snijbestendig Het verweer: De aanschaf van

Nadere informatie

Referentiecase. Teijin Aramid QHSE in SharePoint

Referentiecase. Teijin Aramid QHSE in SharePoint Referentiecase Teijin Aramid QHSE in SharePoint Met de QHSE database in SharePoint beschikken wij over één digitale omgeving waarin wij incidenten en meldingen kunnen verwerken. Het terugvinden van incidenten

Nadere informatie

Veel gebruikte technische kunststoffen met specificaties, voor en nadelen

Veel gebruikte technische kunststoffen met specificaties, voor en nadelen Veel gebruikte technische kunststoffen met specificaties, voor en nadelen PVC U PVC U heeft een grote sterkte, stijfheid en hardheid. Het kan goed gelijmd en gelakt worden. PVC U brandt zeer moeilijk,

Nadere informatie

BIOCOMPOSIET BRUG. Stenden PRE Marktmeeting Biocomposieten 27 november Ir. Jos ter Laak Algemeen Directeur

BIOCOMPOSIET BRUG. Stenden PRE Marktmeeting Biocomposieten 27 november Ir. Jos ter Laak Algemeen Directeur BIOCOMPOSIET BRUG Stenden PRE Marktmeeting Biocomposieten 27 november 2013 Ir. Jos ter Laak Algemeen Directeur j.terlaak@ctcgroup.nl CTC Energie Infra Transport Bouw CTC is actief in 4 verschillende markten

Nadere informatie

11 Aanvulling hoofdstuk 11 Bitumen en bitumineuze producten

11 Aanvulling hoofdstuk 11 Bitumen en bitumineuze producten 11 Aanvulling hoofdstuk 11 Bitumen en bitumineuze producten 11.1 Bitumen 11.2 Asfalt en ZOAB 11.1 Bitumen Bij paragraaf 11.1 in het boek. Figuur A11.1 geeft de benamingen van bindmiddelen en mengsels.

Nadere informatie

Bijl Composiet planken. Voor nieuwbouw en renovatie

Bijl Composiet planken. Voor nieuwbouw en renovatie Bijl Composiet planken Voor nieuwbouw en renovatie Bijl Composiet planken Voor nieuwbouw en renovatie BIJL Profi elen produceert sinds 1995 glasvezel versterkte polyester profi elen. Naast vele klantspecifi

Nadere informatie

Dorset Droogsysteem. biomassa en pluimveemest

Dorset Droogsysteem. biomassa en pluimveemest Dorset Droogsysteem voor biomassa en pluimveemest n Drogen van Biomassa Biogasdigistaat Houtsnippers Zuiveringsslib Pluimveemest Veevoeders n Compact en flexibel n Korrelfabriek n Hygiënisatie n Wegen

Nadere informatie

Preklinische Evaluatie van " Radiopaque UHMWPE Sublaminar Wires in een Groeigeleidings Systeem voor de Behandeling van Early Onset Scoliose"

Preklinische Evaluatie van  Radiopaque UHMWPE Sublaminar Wires in een Groeigeleidings Systeem voor de Behandeling van Early Onset Scoliose Preklinische Evaluatie van " Radiopaque UHMWPE Sublaminar Wires in een Groeigeleidings Systeem voor de Behandeling van Early Onset Scoliose" Alex Kristian Roth Anatomie Wervelkolom wervellichaam pedikel

Nadere informatie

AUTOMOTIVE GEREEDSCHAPPEN BEVESTIGEN AEROSPACE VIBA NV. Duallock en lijmsystemen Alex Scheenstra

AUTOMOTIVE GEREEDSCHAPPEN BEVESTIGEN AEROSPACE VIBA NV. Duallock en lijmsystemen Alex Scheenstra BEVESTIGEN AUTOMOTIVE GEREEDSCHAPPEN AEROSPACE VIBA NV Duallock en lijmsystemen Alex Scheenstra VHB Tapedispenser van Vulkan Technik 3M Hersluitbaar bevestigingssysteem: Dual lock 3M Hersluitbaar bevestigingssysteem:

Nadere informatie

www.solutions-in-plastics.info

www.solutions-in-plastics.info K U N S T S T O F F E N 2.1. Elektrisch isolerende composieten E P R AT E X E P O X Y EPRATEX Epoxy is de combinatie van epoxyhars gevuld met hoogwaardige vezels. Eigenschappen: gering gewicht extreme

Nadere informatie

KOZ Products b.v. Producten die uw goede naam eer aandoen! Getest door KEMA Nederland en Underwriters Laboratories Inc. USA.

KOZ Products b.v. Producten die uw goede naam eer aandoen! Getest door KEMA Nederland en Underwriters Laboratories Inc. USA. KOZ Products b.v. Producten die uw goede naam eer aandoen! Getest door KEMA Nederland en Underwriters Laboratories Inc. USA. KOZ Products b.v. A. Plesmanweg 3 4462GC Goes Tel. 0031 (0)113 218762 Fax. 0031

Nadere informatie

Nieuwe generatie gelijmde wapening S. Matthys, UGent

Nieuwe generatie gelijmde wapening S. Matthys, UGent Nieuwe generatie gelijmde wapening S. Matthys, UGent FACULTEIT INGENIEURSWETENSCHAPPEN EN ARCHITECTUUR Nieuwe generatie gelijmde wapening Prof. dr. ir. Stijn Matthys KVIV-studiedag

Nadere informatie

Nadat we het Made in Italy Viro Morso kettingslot hebben vergeleken met een geimporteerde copie is nu haar grote broer aan de beurt.

Nadat we het Made in Italy Viro Morso kettingslot hebben vergeleken met een geimporteerde copie is nu haar grote broer aan de beurt. Imitaties...Wees voorzichtig Deel III Supermorso originale Viro vs imitatie Nadat we het Made in Italy Viro Morso kettingslot hebben vergeleken met een geimporteerde copie is nu haar grote broer aan de

Nadere informatie

Bereiding van een tijdelijke crosslinked polymeer

Bereiding van een tijdelijke crosslinked polymeer Bereiding van een tijdelijke crosslinked polymeer 1) Materiaal 1 veiligheidsbril 1 spuitfles met water 1 maatcilinder 25 ml 1 bekerglas 100 ml 1 flesje methylrood indicator 20 ml polyvinylalcohol 5 ml

Nadere informatie

Examen scheikunde HAVO tijdvak uitwerkingen

Examen scheikunde HAVO tijdvak uitwerkingen Examen scheikunde HAV tijdvak 2 2018 uitwerkingen Bodem bedekken 1p 1 fotosynthese/koolzuurassimilatie 2 25,0 kg 3 Aantal m 3 polymelkzuur in 1,00 m 3 bolletjes = 3 3 1,24 10 kg/m 2,016 10 2 m 3 4 Volume

Nadere informatie

Vezels. Copyright 2007 Carel Lurvink B.V.

Vezels. Copyright 2007 Carel Lurvink B.V. Vezels Katoen...2 Polyester...4 Polyester/katoen...4 Nylon/Polyamide...4 Fleece...5 Polyurethaan/Elastomeer...5 Nomex...5 Kevlar...5 Acryl...6 Viscose...6 Verschillende eigenschappen katoen, katoen/polyester

Nadere informatie

Kogelgeleidingen. Kogelkooien

Kogelgeleidingen. Kogelkooien Kogelgeleidingen Kogelkooien Messing kogelkooi DD14 Mini-serie Toepassing Kogelkooi van messing met stalen kogels welke in een spiraalvorm zijn aangebracht is geschikt voor toepassing met geleidebussen

Nadere informatie

Aardolie is een zwart, stroperig mengsel van heel veel stoffen, wat door middel van een bepaalde scheidingsmethode in zeven fracties gescheiden wordt.

Aardolie is een zwart, stroperig mengsel van heel veel stoffen, wat door middel van een bepaalde scheidingsmethode in zeven fracties gescheiden wordt. Meerkeuzevragen Naast koolstofdioxide en waterdamp komen bij verbranding van steenkool nog flinke hoeveelheden schadelijke stoffen vrij. Dit komt doordat steenkool ook zwavel- en stikstofatomen bevat,

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde

Nadere informatie

Samenvatting Vrij vertaald luidt de titel van dit proefschrift: "Ladingstransport in dunne- lm transistoren gebaseerd op geordende organische halfgeleiders". Alvorens in te gaan op de specieke resultaten

Nadere informatie

CO 2. Tekst: ing. Dick Havenaar. Niels Wesselink (links) en ing. Nico Doorn (rechts) van PS Koeltechniek & Klimaatbeheersing.

CO 2. Tekst: ing. Dick Havenaar. Niels Wesselink (links) en ing. Nico Doorn (rechts) van PS Koeltechniek & Klimaatbeheersing. Tekst: ing. Dick Havenaar Niels Wesselink (links) en ing. Nico Doorn (rechts) van PS Koeltechniek & Klimaatbeheersing. juni 2015 25 De compact samengebouwde CO 2 -installatie met op de achtergrond de gaskoeler.

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting door F. 1622 woorden 22 mei 2015 6,1 40 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Gloeien, smelten en verdampen Als je

Nadere informatie

Laboratoriumbeproevingen bitumen

Laboratoriumbeproevingen bitumen Laboratoriumbeproevingen bitumen Chemische analyse Dunne laag chromatografie De exacte chemische samenstelling van een bitumen is moeilijk te bepalen. De chemische samenstelling van een bitumen wordt in

Nadere informatie

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke

Nadere informatie

Algemene informatie rubberplaat

Algemene informatie rubberplaat Algemene informatie rubberplaat Algemene technische eigenschappen De rubberplaten en lopers uit deze catalogus zijn geschikt voor industrieel en algemeen gebruik. De keuze voor een bepaalde rubbersoort

Nadere informatie

Bijl Composiet planken. Voor nieuwbouw en renovatie

Bijl Composiet planken. Voor nieuwbouw en renovatie Bijl Composiet planken Voor nieuwbouw en renovatie Bijl Composiet planken Voor Nieuwbouw en renovatie BIJL Profielen produceert sinds 1995 glasvezel versterkte polyester profielen. Naast vele klantspecifieke

Nadere informatie

1. Inleiding polymeerchemie. 1.1 Inleiding

1. Inleiding polymeerchemie. 1.1 Inleiding Polymeerchemie 1 Inleiding p1 1. Inleiding polymeerchemie 1.1 Inleiding 1.1.1 Inleiding en verantwoording Polymeren, vaak aangeduid als plastics of kunststoffen, zijn zeer grote moleculen die ontstaan

Nadere informatie

Samenvatting scheikunde Hoofdstuk 4 + 5

Samenvatting scheikunde Hoofdstuk 4 + 5 Samenvatting scheikunde Hoofdstuk 4 + 5 hoofdstuk 4 Paragraaf 4.1 Aardgas uit de gaskraan is een mengsel van methaangas (80%), het brandbare bestanddeel en stikstofgas. Deze stoffen zijn beide geurloos

Nadere informatie

... ... plastics for longer life... ...

... ... plastics for longer life... ... Igus plastics for longer life dry-tech lagers iglidur lagers +++ High performance polymeer lagers +++ Zeer slijtvaste polymeren welke verbeterd zijn door zorgvuldige materiaalontwikkeling: het toevoegen

Nadere informatie

De ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt?

De ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? De ONBEKENDE KANT van PLASTIC Waarom worden zoveel producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? PLASTIC IS WAARDEVOL Tijdens de productie en gebruik EEN

Nadere informatie

(Polymeer)materialen voor een duurzamere samenleving. Mario Smet Departement Chemie

(Polymeer)materialen voor een duurzamere samenleving. Mario Smet Departement Chemie (Polymeer)materialen voor een duurzamere samenleving Mario Smet Departement Chemie Inhoud Milieuproblemen gerelateerd aan plastics en (mogelijke) oplossingen Troeven van plastics voor een duurzamere samenleving

Nadere informatie

jaar Het geheim van een goed brugdek ligt een laag

jaar Het geheim van een goed brugdek ligt een laag 102 jaar Het geheim van een goed brugdek ligt een laag 010 Fiber de brug dieper Aanzicht Fiberline type HD: boven ine 10 JAAR, 2010 BRUGGEN VOORZIEN VAN EEN FIBERLINE BRUGDEK In 1999 onderzocht Haasnoot

Nadere informatie

Producten & eigenschappen

Producten & eigenschappen Producten & eigenschappen Soorten omhulling voor drainagebuizen & toepassingen De diverse omhullingen voor drainagebuizen worden ingedeeld naar een O90- waarde. De systematiek hiervoor is circa dertig

Nadere informatie

Identificatie van bio-kunststof

Identificatie van bio-kunststof Identificatie van bio-kunststof materialen - nunclonschaaltje - pipetjes producten - bioplastiek (draagtas en playmaïs) - PE-draagtas - polystyreen verpakkingschips - stukje brood - lugol - water veiligheid

Nadere informatie

RUITEN VERVANGING SYSTEEM versie: RVS 0920091

RUITEN VERVANGING SYSTEEM versie: RVS 0920091 Eigenschappen Professionele set om ruiten te vervangen Omschrijving Met het Ruiten Vervanging Systeem bent u als onderhouds- en reparatiebedrijf in staat om een zeer vaak voorkomende reparatie in eigen

Nadere informatie

- Samenvatting voor niet-chemici -

- Samenvatting voor niet-chemici - - Samenvatting voor niet-chemici - Inleiding In het leven van de moderne mens zijn producten uit de chemische industrie overal aanwezig. We gebruiken plastics en andere kunststoffen als verpakkingsmateriaal

Nadere informatie

Trends in Kunststoffen

Trends in Kunststoffen Trends in Kunststoffen Trends in Polymeren voor toeleveranciers en OEM-ers ESEF, maart 2014 Ir. Martin van Dord DPI Value Centre & NRK Dr. Louis Jetten DPI Value Centre Kunststoffen: organische polymeren

Nadere informatie

94 Samenvatting te vervormen, wordt de huid bijzonder stijf bij grotere vervormingen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eigenschap deels toe te schri

94 Samenvatting te vervormen, wordt de huid bijzonder stijf bij grotere vervormingen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eigenschap deels toe te schri Samenvatting De biofysica kan worden beschouwd als het grensgebied tussen de natuurkunde en de biologie. In dit vakgebied worden natuurkundige methoden gebruikt om biologische systemen te analyseren en

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. Inleiding 52. Rema Force rondstroppen Dyneema 54. Polyamide hijsbanden 55. Polyester hijsbanden 56

INHOUDSOPGAVE. Inleiding 52. Rema Force rondstroppen Dyneema 54. Polyamide hijsbanden 55. Polyester hijsbanden 56 6 INHOUDSOPGAVE Inleiding 2 2 Rema Force rondstroppen Dyneema 4 4 Polyamide hijsbanden Polyester hijsbanden 6 6 Polyester hijsbanden met triangles 9 9 Polyester rondstroppen 61 61 Beschermmiddelen 64 64

Nadere informatie

Paragraaf 5.1 Rede = het verstand Empirische methode = onderzoek van natuur dat gebaseerd is op waarneming, ervaring en experiment

Paragraaf 5.1 Rede = het verstand Empirische methode = onderzoek van natuur dat gebaseerd is op waarneming, ervaring en experiment Samenvatting door een scholier 1205 woorden 17 mei 2004 4 10 keer beoordeeld Vak ANW Paragraaf 5.1 Rede = het verstand Empirische methode = onderzoek van natuur dat gebaseerd is op waarneming, ervaring

Nadere informatie

Een groot voordeel van de DEC CONNECTOR is bijvoorbeeld de uitgebreide range van materiaal-breedtes. De standaardbreedtes

Een groot voordeel van de DEC CONNECTOR is bijvoorbeeld de uitgebreide range van materiaal-breedtes. De standaardbreedtes De elastische verbinding (DEC CONNECTOR) van DEC International bestaat uit een reeds geassembleerde staal-doek-staal verbinding, die het mogelijk maakt om snel en eenvoudig een verbinding te maken tussen

Nadere informatie

unststof 8. KUNSTSTOF K

unststof 8. KUNSTSTOF K 8. KUNSTSTOF LEVERINGSMAP 2007 > KUNSTSTOF KUNSTSTOF ABS (Acrylonitril - Butadiëen - Styreen) 8.02 HP & HGW (Hardpapier en hardweefsel) 8.03 HPL (High pressure laminate) 8.04 PA 6 (Polyamide) 8.05 PC (Polycarbonaat)

Nadere informatie

Hiproblanket Heavy rood

Hiproblanket Heavy rood Hiproblanket Heavy GEWEVEN GLASVEZELDEKEN VOORZIEN VAN EEN DIKKE MANTEL ROOD IJZEROXIDE SILICONEN RUBBER Deze geweven glasvezeldeken met een uitstekende oliebestendige siliconen mantel, is een effectieve

Nadere informatie

Waarmee begin je en hoe overtuig je opdrachtgevers van je product?

Waarmee begin je en hoe overtuig je opdrachtgevers van je product? Vier vrienden met een missie. Dat is de basis van het huidige Haarlemse NPSP Composieten. Inmiddels werken er 25 mensen bij het bedrijf en behoren onder meer Nedtrain, UN Studio, G-Star en de ANWB tot

Nadere informatie

VEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN: LICHT, DUURZAAM, STERK maar hoe circulair? ing. Jan Schrama

VEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN: LICHT, DUURZAAM, STERK maar hoe circulair? ing. Jan Schrama VEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN: LICHT, DUURZAAM, STERK maar hoe circulair? ing. Jan Schrama Sinds 1969 Maatwerk in composieten 30 vaste medewerkers 6 productiehallen 5.000 m² Binnen- en buitendienst VCA*

Nadere informatie

5,8. Werkstuk door een scholier 2254 woorden 11 april keer beoordeeld. Scheikunde

5,8. Werkstuk door een scholier 2254 woorden 11 april keer beoordeeld. Scheikunde Werkstuk door een scholier 2254 woorden 11 april 2001 5,8 484 keer beoordeeld Vak Scheikunde Wat zijn kunststoffen? Kunststoffen zijn chemische producten afkomstig van fossiele brandstoffen waaraan weer

Nadere informatie

RP PARTS GIETSTUKKEN STAAL

RP PARTS GIETSTUKKEN STAAL RP PARTS GIETSTUKKEN STAAL RP Techniek kan veel voor u betekenen op het gebied van gietstukken staal. RP Techniek BV heeft namelijk vele jaren ervaring op het gebied van sourcing en werkt nauw samen met

Nadere informatie

Technische Gegevens. Kunststof Plaatmateriaal. Dikte 2 mm

Technische Gegevens. Kunststof Plaatmateriaal. Dikte 2 mm Tel. 074 2500969 Fax: 074 2500961 Technische Gegevens Kunststof Plaatmateriaal Dikte 2 mm Kerfslagproef Als er losse scherpe en/of zware onderdelen in de achterbak tegen de zijwanden komen kunnen er gaten

Nadere informatie

IJMOCOLOR Kleur naar wens

IJMOCOLOR Kleur naar wens IJMOCOLOR Kleur naar wens Inleiding IJmocolor pigmentpasta s Mengverhouding Aanvullende assortiment IJmocolor kleurformules Technische informatie bladen www.de-ijssel-coatings.nl januari 2015 pagina 1

Nadere informatie