Evidence in het domein van de mentale gezondheid
|
|
- Gerrit Goossens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ariane Bazan, Leiden, 15 november 2014 Evidence in het domein van de mentale gezondheid Voorbij de DSM?
2 Evidence op basis van 1. symptomen? 2. structuren?
3 Evidence op basis van symptomen 1. de Mislukking van de DSM 2. de Teleurstelling van de DSM5 3. het Mentale is niet het Biologische
4 de Mislukking van de DSM Ê de DSM- oplijsting is artificieel: de voorgestelde ziektes vatten geen essenties, en bieden o.a. geen houvast voor onderzoek Ê beperkte validiteit (Kendell & Jablensky, 2003; Hyman, 2010) omdat ziektes fenomenologische worden gekarakteriseerd, krijg je veel verschillende ziektebeelden die als verschillende ziektes worden beschouwd maar die in feite enkel verschillende uitdrukkingsvormen zijn van eenzelfde onderliggende problematiek omdat ziektes fenomenologisch worden gekarakteriseerd, heb je paradoxaal genoeg een grote subjectieve component in de evaluatie. Dit leidt o.a. tot grote verschillen in prevalentie voor ziektes op basis van een verschillende inschatting normaal- pathologisch vb. voor sociale fobie schommelen de prevalentiecijfers tussen de 1,6 % en de 7,4%! (Kessler et al., 2005)
5 de Mislukking van de DSM (2) Hacking, I. (1985). Making Up People, in T.L. Heller, M. Sosna and D.E. Wellerby Reconstructing individualism, Stanford USA, Stanford University Press. pp ! Ê veel mentale ziektes zouden geen essenties zijn maar modefenomenen railway spine, Groot- Britannië, XIXe E multipele persoonlijkheidsstoornis (MPS), VS, jaren 80 mentale anorexie, Hong Kong, 1994 ADHD Ê geen psychopathologisch denken Ê banden met de farmaceutische industrie Of the 170 DSM panel members 95 (56%) had one or more financial associations with companies in the pharmaceutical industry. One hundred percent of the members of the panels on 'Mood Disorders' and 'Schizophrenia and Other Psychotic Disorders' had financial ties to drug companies.
6 de Teleurstelling van de DSM5 Ê (neuro- )wetenschappelijke onderstutting (vooralsnog?) onmogelijk 1999, eerste bijeenkomst van de DSM- 5 : optimisme om psychische aandoeningen te koppelen aan neurologische of genetische defecten door recente publicaties : APA geeft toe dat het aangekondigde paradigma- verandering niet zal doorgaan Ê onderzoek en mediatisering ervan onbetrouwbaar Ionnadis (Stanford), 2011: 3 op 4 onderzoeken die een nieuwe bevinding brengen, worden achteraf hetzij volledig hetzij grotendeels weerlegd Gonon, 2012: onderzoek naar ADHD : van de 10 meest gemediatiseerde studies werden er 7 achteraf weerlegd of sterk afgezwakt; de weerlegging werden niet gemediatiseerd.
7 de teleurstelling van de DSM5 (2) Ê continuïteit kind- volwassen niet evident; soms heeft medicatie en/of stigmatisering ten gevolge van diagnose een durende invloed Ê van 297 naar 410 diagnoses WHO (Reed et al., 2011 ): 90 % van de psychiaters vinden de DSM te ingewikkeld (te veel verschillende diagnoses en lange criterialijsten)
8 het Mentale is niet het Biologische 1. er zijn geen biologische markers voor ziektes Ê er zijn geen neurologische markers Hyman, 2010: vooruitgangen in de neurowetenschappen nog niet voldoende om significant bij te brengen tot de definiëring van mentale ziektes Ê er zijn geen genetische markers Sonuga- Barke, 2010: genetisch onderzoek naar ADHD : quasi alle onderzoekers zijn afgestapt van het idee van een centrale rol van genen in mentale ziektes in totaal slechts enkele genetische anomalieën gevonden die in verband kunnen gebracht worden met een heel klein percentage psychiatrische aandoeningen en enkel voor de zwaarste psychiatrische aandoeningen: autisme, schizofrenie, mentale handicap en bipolaire stoornis type I (met maniakale episodes) het hoogste percentage door genen verklaarde gevallen is in autisme en is slechts 5% Cross-Disorder Group of the Psychiatric Genomics Consortium. (2013). Identification of risk loci with shared effects on five major psychiatric disorders: a genome-wide analysis. The Lancet.!
9 het Mentale is niet het Biologische (2) Bird, C. M., Castelli, F., Malik, O., Frith, U., & Husain, M. Gallese, (2004). The V. (2013). impact of Mirror extensive neurons, medial embodied frontal simulation lobe damage on and a second-person approach to mindreading. Cortex. Theory of Mind and cognition. Brain, 127, 914e928.! 2. er is geen lineariteit hersenen- geest, voorbeelden: Ê Theory of Mind,TOM vergt TPJ, mpfc en ACC, maar Gallese, 2013: the bilateral damage of medial frontal areas, however, doesn t produce any sort of mind- reading deficit Bird et al., 2005: the extensive medial frontal regions destroyed by her stroke are not necessary for this function. [ ] We conclude that our findings urge caution against using functional imaging as the sole method of establishing cognitive neuroanatomy. Ê waterhoofd 3. farmaceutische industrie om die reden afgestapt van financiering voor het zoeken van psychofarmaca voor nieuwe mentale targets Ê Ê Vallance, GlaxoSmithKline, 2011 : (1) neurowetenschappen te weinig geavanceerd, (2) diermodellen inadequaat, (3) DSM diagnostiek onbetrouwbaar voor het homogeen opstellen van proefpopulaties Hyman, 2008, Nature: sinds 40 jaar werd geen enkel nieuw farmacologisch doelwit noch nieuw therapeutisch mechanisme ontdekt Hyman SE. A glimmer of light for neuropsychiatric disorders. Nature 2008;455:890 3.!
10 Evidence op basis van structuren 1. wat is het Mentale? 2. beperkt aantal grote Diagnostische Categoriueën 3. drie Logische Tijden 4. Organisationeel Principe? 5. onderzoek naar Verdringing 6. Structuren?
11 Evidence op basis van structuren een Perspectief? 1. Het Mentale is niet het Biologische 2. Het Mentale is niet het Sociologische niet het lijf, de genen, de hersenen enz. niet de maatschappij, het neoliberale kapitalisme, de meritocratie enz. Wat is het Mentale? - de neuroloog Robert Burton (2013) schrijft in A Skeptic s Guide to the Mind, dat zelfs na 2500 jaren van contemplatie en onderzoek we still have no idea what a mind actually is! - de neurowetenschapper Jack Gallant van de Universiteit van Californië ivm zijn werk (het hervertalen van hersensignalen in beelden van videoclips): ontkent dat hij in staat zou zijn tot mind reading, gezien hij niet werkelijk weet wat het mentale [the mind] is! The difficult task of reading the brain, uitzending van de BBC door Melissa Hogenboom van 5 mai 2014.
12 wat is het Mentale? een autonoom organisatieniveau van de werkelijkheid gekenmerkt door 1. een oorzakelijkheid het contingente (het accidentele, het toevallige, het niet- noodzakelijke) in het spanningsveld tussen het biologische en het sociale 2. een resultaat: structuren? hoe kan het contingente tot structuren leiden?
13 biologische drift mentale sociale Ander oorzakelijkheid: het contingente het accidentele dat het (emergerend) subject toevalt van het lijf en van de Ander, én de manier waarop het (emergerend) subject dat toeval actief bejegent het verhaal: structureel een post- hoc getuigenis van deze geschiedenis
14 biologische drift mentale sociale Ander oorzakelijkheid: het contingente aantal mogelijkheden geen diagnostische categorieën enkel gevalstudies?
15 beperkt aantal grote Diagnostische Categorieën Ê Steven Hyman en Allen Frances een vereenvoudigd systeem <100 diagnoses en meer flexibele definities van de ziektes. teruggaan naar de DSM- II: een definitie van elke ziekte op basis van een typebeschrijving Ê Rudolph Uher, Canada Research Chair in Early Intervention in Psychiatry voor de zware psychiatrische ziektes, vooruitgang dankzij psychotrope medicatie uit de jaren 50 en 60 de medicatie voor de meest voorkomende ziektes is weinig efficiënt op lange termijn. heel andere grootte- orde van moeilijkheid Ê Hyman en Uher: ondersheid tussen die twee soorten mentale ziektes R. Uher, The Role of Genetic Variation in the Causation of Mental Illness: An Evolution-Informed Framework, Molecular Psychiatry, 2009, vol. 14, no 12, p !
16 meest ingrijpende mentale stoornissen Ê autisme, schizofrenie, mentale achterstand Ê tasten slechts, elk, minder dan 1% van de bevolking aan Ê zonder groot verschil van cultuur tot cultuur Ê grootste aandeel aan verklaring door genetische veranderingen Ê psychofarmaca efficiëntst meest frequente geestesziektes Ê ADHD, depressie, burn- out, anorexia Ê prevalentie (veel) hoger Ê verschilt heel sterk van cultuur tot cultuur Ê groot aandeel aan verklaring door omgevingsfactoren Ê efficiëntie psychofarmaca heel relatief psychose vermits i.e. psychoanalytisch kader autisme = vorm van psychose schizofrenie = Actuaal stadium van psychose hysterie Sydenham (XVIIe E): «een ziekte die andere ziektes nabootst» Charcot, Bernheim Freud: centraal mechanisme: identificatie door zelf- hypnose
17 biologische drift mentale sociale Ander oorzakelijkheid: het contingente (1) aantal mogelijkheden geen diagnostische categorieën enkel gevalstudies? (2) aantal mogelijkheden beperkt aantal organisationele mentale principes, die algoritmisch onvoorspelbaar blijven, omdat ook het contingente een causale rol speelt desalniettemin: diagnostische mentale categorieën?
18 Wat is het Mentale? drie Logische Tijden een autonoom organisatieniveau van de werkelijkheid gekenmerkt door 1. een oorzakelijkheid het contingente (het accidentele, het toevallige het niet noodzakelijke) in het spanningsveld tussen het biologische en het sociale 2. een organisationeel principe 3. een resultaat: structuren
19 Organisationeel Principe? Ê voorstel van «de» psychoanalyse op basis van de kliniek 1. organisationeel principe = dynamisch principe 2. defensief principe: preferentiële modus waarop een mens zich verdedigt Ê tegen een overmaat aan spanning Ê tegen wat die overmaat aan spanning kan uitlokken: tegen bepaalde representaties 3. drie modi (structuren): verdringing (neurose) verwerping (psychose) ontkenning (perversie) Ê wat van dit voorstel is nuttig om breinresultaten te interpreteren?
20 onderzoeksgegevens voor verdringing & voor verdringing als onderscheid neurose- psychose Ê α- synchronisatie bij subjectgebonden fobische of conflictuele stimuli enkel wanneer subliminaal toegediend enkel te begrijpen als onbewuste verdediging Ê psychose: ontbrekende (sensorimotore) inhibitie vs. ontbrekende verdringing (psychoanalyse) veranderingen in het zgn. efference copy model verklaart horen van stemmen verminderde/ontbrekende anticipatieve demping (verloopt via efference copies) verklaart why psychotics can tickle themselves, maar ook alle intrusiviteitservaringen typisch voor psychose
21 Shevrin, H., Snodgrass, M., Abelson, J., Brakel, L., Kushwaha, R., Briggs, H., Bazan, A. (2010). Evidence for Unconscious, Perceptual Avoidance in Phobic Fear. Biological Psychiatry, 67, 33S.
22 efference copy or corollary discharge dysfunction in psychosis Ê the defective corollary discharge model for verbal auditory hallucinations voor de stemmen bij psychose (Frith, 1992; Frith et al., 2000) Ford & Mathalon (2005). Corollary discharge dysfunction in schizophrenia: Can it explain auditory hallucinations? International Journal of Psychophysiology 58, 2 3, Ê delusions of control (Frith, 2005) Ê Blakemore, Wolpert & Frith(1998)
23 onderzoeksgegevens voor verdringing & voor verdringing als onderscheid neurose- psychose Ê α- synchronisatie onderzoeksgegevens voor onbewuste verdediging Ê psychose: ontbrekende (sensorimotore) inhibitie vs. ontbrekende verdringing (psychoanalyse) veranderingen in het zgn. efference copy model verklaart horen van stemmen verminderde/ontbrekende anticipatieve demping (verloopt via efference copies) verklaart why psychotics can tickle themselves, maar ook alle intrusiviteitservaringen typisch voor psychose
24 Wat is het Mentale? drie logische tijden een autonoom organisatieniveau van de werkelijkheid gekenmerkt door 1. een oorzakelijkheid het contingente (het accidentele, het toevallige het niet noodzakelijke) in het spanningsveld tussen het biologische en het sociale 2. een dynamisch principe preferentiële modus om om te gaan met overmaat aan spanning: al dan niet verdringing 3. een resultaat: structuren Ê wel verdringing: neurose, hysterie vs. meest frequente geestesziekten Ê geen verdringing: psychose vs. meest ingrijpende mentale stoornissen
25 meest ingrijpende mentale stoornissen Ê autisme, schizofrenie, mentale achterstand Ê tasten slechts, elk, minder dan 1% van de bevolking aan Ê zonder groot verschil van cultuur tot cultuur Ê grootste aandeel aan verklaring door genetische veranderingen Ê psychofarmaca efficiëntst GEEN VERDRINGING psychose vermits i.e. psychoanalytisch kader autisme = vorm van psychose schizofrenie = Actuaal stadium van psychose meest frequente geestesziektes Ê ADHD, depressie, burn- out, anorexia Ê prevalentie (veel) hoger Ê verschilt heel sterk van cultuur tot cultuur Ê groot aandeel aan verklaring door omgevingsfactoren Ê efficiëntie psychofarmaca heel relatief VERDRINGING hysterie Sydenham (XVIIe E): «een ziekte die andere ziektes nabootst» Charcot, Bernheim Freud: centraal mechanisme: identificatie door zelf- hypnose
26 Structuren? Ê al dan niet verdringing: waar het Mentale vasthangt aan het Lijf ç è Structuren: de Strikt Mentale gevolgen hiervan psychoanalytisch voorstel «positie» jegens verdringing (neurose) geen verdringing (psychose) de ander afzonderlijke intentionele instantie verlengstuk van zichzelf de taal de wet aanvaardt conventie van de taal; metafoor; dispuut ter hoogte van het ambigue onderwerpt zich aan wetten en regels, zij het met protest neologismen; metafoor is moeilijk; taal is éénduidig wet is geen (stabiel) begrip
27 verschil tussen oordelen op basis van Symptomen versus Structuren? 1. femenologisch gelijke symptomen kunnen nochtans verwijzen naar verschillende structuren Ê vb. dwanghandelingen 2. fenomenologisch verschillende symptomen kunnen nochtans verwijzen naar dezelfde structuren Ê vb. psychose: wet is geen stabiel begrip Ê vb. hysterie: fascinatie, identificatie, hypnose, suggestie, besmetting conversie: effecten op het lichaam symptomen niet lezen als afzonderlijke woordjes maar met het idee dat ze vervat zijn in een grammatica die grammatica mentale structuur
28
29 ~ dank voor de aandacht
Psychiatrie & Psychologie bij 22q11DS
Studiedag Stichting 22Q11 19 november 2017 A.M. Fiksinski a.m.fiksinski@umcutrecht.nl Psycholoog & onderzoeker (PhD kandidaat) Department of Psychiatry, Rudolf Magnus Institute of Neuroscience, University
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieSociale cognitie bij schizofrenie GROUP
Sociale cognitie bij schizofrenie GROUP 06-02-2015 Arija Maat AMC Geen Belangenverstrengeling Introductie 2009 AGIKO UMC Utrecht (Dr. W. Cahn en Prof.dr. R.S. Kahn) Sociale cognitie en schizofrenie GROUP
Nadere informatieCongres 'Outreaching in Antwerpen: zorgzaam over grenzen. Grenzen patiënt-hulpverlenerrelatie. Jean-Louis Feys
Congres 'Outreaching in Antwerpen: zorgzaam over grenzen Grenzen patiënt-hulpverlenerrelatie Jean-Louis Feys Synthese werkgroep mobiele teams Doelgroep: psychiatrische stoornis die complex en chronisch
Nadere informatieEen triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede
Een triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede Bij vermoeden psychische stoornis is de vraag: Is het nodig Jeugd-GGz/KJP te betrekken? Is het nodig
Nadere informatiePsychose in. Natuurlijk fenotype Bestaat echt (Validiteit) Klinisch Nuttig Acceptabel. De Componenten van Diagnose
Psychiatrische Diagnostiek in Wording Psychose in ICD-11 & DSM-V 32.82 525.7 78.52 V62.89 295.3 37.42 37.42 312.9 33.9 37.3 37.3 294.8 V71.9 V71.9 316. 316. 72.5 29.1 29.1 495.4 495.4 525.7 625.8 Maarssen,
Nadere informatieDe Nederlandse Hersenbank voor Psychiatrie en post-mortem hersenonderzoek: kans om zorg te verbeteren
16 december 2015 Nascholing Trajectum De Nederlandse Hersenbank voor Psychiatrie en post-mortem hersenonderzoek: kans om zorg te verbeteren ADHD Netwerk meeting 16 maart 2016 Mark Mizee Disclosure belangen
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieVlaamse Psychiaters: Te Gek? Reflecties over hun vak en vereniging. Titel van de presentatie - Naam van de auteur
Vlaamse Psychiaters: Te Gek? Reflecties over hun vak en vereniging Financiële en andere tegenstrijdige belangen I have been/am a consultant for, received honoraria or scientific/educational grant from,
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatieHet Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis.
Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met een Psychotische Stoornis. The Effect of Assertive Community Treatment (ACT) on
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieWanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieWat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016
Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid
Nadere informatieGenetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis
Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?
Nadere informatieSomatoforme stoornissen - diagnostiek en behandelprincipes -
sen - diagnostiek en behandelprincipes - 1988 1994 Interne Geneeskunde Polikliniek Bert van Hemert psychiater epidemioloog 1998 2006 Huisartspraktijk 25 september 2007 Nascholing Opleidingscluster Psychiatrie
Nadere informatiePsychiatrisering en de terreur van het perfecte kind. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Psychiatrisering en de terreur van het perfecte kind Psychiatriseren = Het moeilijke kind stelt de volwassene vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatietransistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule Projectleider headspace
transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule r.klaassen@debascule.com Projectleider headspace transitiepsychiatrie -> psychiatrie Transitional Psychiatry Child & Adolescent
Nadere informatiePK Broeders Alexianen Tienen
PROGRAMMA 09u30 Ontvangst Koffie 10u00 Verwelkoming en inleiding Ivo Vanschooland Dr. H. Peuskens Getuigenis Pauze Getuigenis Herman Hacour 12u00 Aperitief en lunch 14u00 Werkgroepen begeleid door: Hacour
Nadere informatiePsychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland. Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012
Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012 Waarom werd PTSS destijds geïntroduceerd? Gevolgen van de Vietnam-oorlog Task force in de
Nadere informatieHerstel van een persoonlijke crisis in een wereld van richtlijnen I rond diagnoserecept-rom: goede weg?
Herstel van een persoonlijke crisis in een wereld van richtlijnen I rond diagnoserecept-rom: zitten we op de goede weg? Herstelbeweging.De essentie van herstel is de psychiatrische diagnose te boven komen..
Nadere informatieGebrek aan ziekteinzicht..en dus compliance
In Gesprek met Psychose Verbindende Gesprekstechniek om in gesprek te komen en blijven met mensen met een psychose Wie? Rehabteam van Mentrum/Arkin Meer dan 12 jaar klinische ervaring psychose Dienstenbureau
Nadere informatie15-10-2015. Let s get together BSI-NISPA. Search: RDoC Matrix. Problemen met onze diagnoses/behandelingen. NIMH Strategisch Plan: RDoc
15-10-2015 Problemen met onze diagnoses/behandelingen Let s get together BSI-NISPA DSM 5 kent meer dan 400 psychische stoornissen Valide diagnoses? Eni S. Becker 2 NIMH Strategisch Plan: RDoc Research
Nadere informatieAutisme, wat weten we?
Autisme, wat weten we? Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur Dr Leo Kannerhuis, Oosterbeek 1 autisme agenda autisme autisme en het brein: wat weten we? een beeld van autisme:
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten. Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieCognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis
Cognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis Marieke J. van der Werf-Eldering, psychiater Overige werkgroepleden: Nienke Jabben, Baer Arts en Siegried Schouws Overzichtsartikel Cognitieve
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling
Disclosure belangen spreker Mark van der Gaag (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen relaties met
Nadere informatiePositieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
Nadere informatieAutismespectrumstoornis en ADHD
Autismespectrumstoornis en ADHD Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen Autisme Centraal, Gent, 29 november 2013 toevallige buren? broer en zus? verre familie? Autismespectrumstoornis
Nadere informatie18/03/2016. inhoud. Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie. jongeren populatie
inhoud Zorg voor jongeren met psychiatrische problemen Jongeren als doelgroep Burden of disease in praktijk Slot: New horizont Marijana Cvitan Sutterland psychiater OPZ Geel, Maart, 2016 Juridische grens
Nadere informatieDe relatie tussen Zelfwaardering, Externe Attributie en Psychotische symptomen.
De relatie tussen Zelfwaardering, Externe Attributie en Psychotische symptomen. The association between Self-esteem, External Attribution and Psychotic symptoms. Mike van Kempen 851084784 Begeleider 1:
Nadere informatieBouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie
Symposium ter gelegenheid afscheid Ad van Dooren Zelfredzaamheid van patiënten bij gebruik van veilige medicatie. Bouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie Rudolf van Olden, arts Medisch Directeur
Nadere informatieWoord vooraf Opbouw van deze studie
Woord vooraf Opbouw van deze studie XIII XVI DEEL I: PROBLEEMSTELLING 1 HOOFDSTUK I ONTWIKKELING EN STAGNATIE IN DE PSYCHIATRIE 2 Inleiding 2 1. 1 Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg - stand van
Nadere informatiePsychische Kwetsbaarheid
We have been here before.. Psychische Kwetsbaarheid I Almelo, 20-05-2015 Olde Rikkert, Verbeek, Verhey & De Vugt, NRC 2012 Het Alzheimer Verhaal Medische definitie gezondheid WHO De therapie van Chopra
Nadere informatieWelke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan
Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan Iedereen met psychiatrische problemen Filter 1 Hulpzoekenden Filter 2 Herkende problemen Filter 3
Nadere informatiePub u l b ic i at a i t e i s
Internationale publicaties (Peer ( Peer-reviewed reviewed journal articles) Castelein S, Gaag M van der, Bruggeman R, Busschbach JT van, Wiersma, D. Empowerment in People with Psychotic Disorders: A Comparison
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieBeter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?
Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British
Nadere informatieMental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o.
Mental Health in Ethnic Minority Youth Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Het onderzoek Fase 1: Screening 1563 kinderen en jongeren Fase 2: Diagnostiek
Nadere informatieHet belang van goede slaap voor het psychisch welzijn: oorzaken en gevolgen van slaapstoornissen in de psychiatrie
Het belang van goede slaap voor het psychisch welzijn: oorzaken en gevolgen van slaapstoornissen in de psychiatrie Prof. dr. Marike Lancel / psycholoog & somnoloog / GGZ Drenthe & RuG Onderwerpen slaaponderzoek,
Nadere informatieAdvies KAGB over de Forensische Psychiatrie 26 April 2014. Em. Prof. Paul Cosyns UA Gewoon lid, Psychiatrie
Advies KAGB over de Forensische Psychiatrie 26 April 2014 Em. Prof. Paul Cosyns UA Gewoon lid, Psychiatrie KAGB 28 september 2014 1 De Forensische Psychiatrie in België Unieke en baanbrekende start begin
Nadere informatieAgressie bij personen met een verstandelijke handicap. Eddy Weyts
Agressie bij personen met een verstandelijke handicap Eddy Weyts Eddy Weyts congres GGZ 2012 Inleiding Prevalentie Agressie al dan niet in combinatie met GGZ-problemen Risicofactoren en protectieve factoren
Nadere informatieDe JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen.
De JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen. 1 Symposium Krachtige Kinderen in de opvang. Driebergen, 29 oktober 2012 Mirjam Wouda, kinder- en jeugdpsychiater Mutsaersstichting
Nadere informatieInzicht in psychische kwetsbaarheid. informatieblad. 1 augustus Vooruitgang door vernieuwend werkgeven
Inzicht in psychische kwetsbaarheid informatieblad 1 augustus 2018 Vooruitgang door vernieuwend werkgeven Blad 2 van 8 Inhoudsopgave Definitie... 3 Mogelijkheden... 5 Beperkingen... 6 Waarmee moet een
Nadere informatieLezing, 10 december 2004
Lezing, 10 december 2004 Contextuele invloeden op het ontstaan van psychiatrische ziekten Prof. dr. Jim van Os Hoogleraar psychiatrie en werkzaam in het samenwerkingsverband van de GGZ instellingen in
Nadere informatieHet is niet altijd wat het lijkt dat het is!! Rens Evers Psychiater MFCG Limburg Koraalgroep
Het is niet altijd wat het lijkt dat het is!! Rens Evers Psychiater MFCG Limburg Koraalgroep Inhoud Inleiding Casusistiek Met uitleg over verschillende beelden Veel voorkomende diagnoses Oplossingen Conclusie
Nadere informatieOORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE
OORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE OBJECTIEVE FEITEN OF BRUIKBARE FICTIE? Leen De Vreese leen.devreese@ugent.be Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie Inleiding Belang van oorzaak en gevolg: Behandeling
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatiePesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.
Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary
Nadere informatieGeriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken. Cindy Kenis. Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige
Cindy Kenis Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige UZ Leuven, België Geriatrische screening / CGA binnen de zorg voor oudere kankerpatiënten: stand van zaken Introductie (1) Definitie Comprehensive Geriatric
Nadere informatieIs het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)
Nadere informatieAutisme spectrum stoornissen: van molecuul tot maatschappij. Wouter Staal, 19 mei, 2017
Autisme spectrum stoornissen: van molecuul tot maatschappij Wouter Staal, 19 mei, 2017 Autisme spectrum stoornissen: van molecuul tot maatschappij Kenmerken van autisme Genetica van autisme Hersenen en
Nadere informatie6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134
Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose
Nadere informatieDe Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS
Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieSamenvatting 21580_rietdijk F.indd :09
Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieBen je voor of tegen?
Waar zijn we met de DSM 5 Waar zijn we met de DSM 5 Ben je voor of ben je tegen Ben je voor of tegen (potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Prof dr Bert van Hemert, psyhiater Afdeling
Nadere informatieAls je alleen een hamer hebt, zie je overal spijkers w w w. b u r e a u p e e r s. n l
Kannerlezing 12 maart 2018 Als je alleen een hamer hebt, zie je overal spijkers w w w. b u r e a u p e e r s. n l Even voorstellen 35 jaar roots in de kinder- en jeugdpsychiatrie 20 jaar als professional
Nadere informatieNEUROWETENSCHAPPEN VOOR DE TOEKOMST
PERSDOSSIER Gent, 20 oktober 2011 NEUROWETENSCHAPPEN VOOR DE TOEKOMST inhoud historiek Museum Dr. Guislain waarom extensie aan de permanente tentoonstelling? aanpak, inhoud en uitwerking extensie maatschappelijke
Nadere informatieEen dynamische netwerk benadering van psychopathologie.
Voorbij diagnostische labels: Een dynamische netwerk benadering van psychopathologie. Marieke Wichers, Adjunct-hoogleraar Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation University Medical
Nadere informatieGENDER, COMORBIDITY & AUTISM Inleiding INHOUD Opzet en Bevindingen per onderzoek Algemene Discussie Aanbevelingen Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers Classifications & Gender Patient cohort 2004 Clusters
Nadere informatieDag van intelligentie 2018
Dag van intelligentie Design 2018 Dr. Marc P.H. Hendriks, Klinisch neuropsycholoog Het Brein achter Intelligentie; Van localisatie naar netwerktheorieën Structuur en Functie De hersenen van boven Structuur
Nadere informatieSamenvatting Dit proefschrift is een verzameling van zeven onafhankelijke historische en conceptuele studies naar het begrip autisme. In al deze studies gebruik ik autisme als centrale casus om inzicht
Nadere informatieVan somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis
Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Het verdwijnen van hypochondrie En andere begrepen en onbegrepen verschillen
Nadere informatieOPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.
OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation
Nadere informatieNeuro-imaging bij bipolaire stoornissen: een overzicht
Neuro-imaging bij bipolaire stoornissen: een overzicht Max de Leeuw, psychiater en senior onderzoeker GGZ Rivierduinen/LUMC KenBiS, 17 juni 2016 Leiden Inhoud Emotieverwerking Werkgeheugen Beloning Eerstegraads
Nadere informatieAngst en Netwerken. Angst en psychosen. Angst om. Angst om. Angst en psychose. Deel 1 Angst bij vroegdetectie, psychose en als drempel naar herstel.
Disclosure belangen spreker Angst en Netwerken (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieWelke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste?
Welke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste? Maarten de Wit 31 mei 2013 Lokatie Tilburg University Overzicht 1. Wat is het patiëntenperspectief? 2. Hoe krijg je als onderzoeker toegang tot de
Nadere informatieOnder de tafel of op de (keuken) tafel?
Onder de tafel of op de (keuken) tafel? 3 e PHAMOUS symposium 30 mei 2017 Thalia Herder Psychiater in opleiding (UCP/UMCG) Arts/seksuoloog NVVS in opleiding (UMCG) Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieIndividuele Rehabilitatiebenadering (IRB) IPS & IRB als voorbeelden van doelmatigheidsonderzoek. Individuele Plaatsing en Steun (IPS)
IPS & IRB als voorbeelden van doelmatigheidsonderzoek Individuele Rehabilitatiebenadering (IRB) Jooske van Busschbach A. Dennis Stant 2 H. Michon 3 M van Vugt 3 W. Swildens 4. RGOc/UMCG, Hogeschool Windesheim
Nadere informatieDiagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie
Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning
Nadere informatieEEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM
EEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM PROGRAMMA Relatie onderzoek - praktijk Een gedeelde onderzoeksagenda Methoden Resultaten
Nadere informatieEen hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren
Een hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren Aart Schene Hoogleraar Psychiatrie Radboud umc, Nijmegen Artikelen Neurowetenschappen - 1973-2012 - 2010 2000 1990 Translational Research Basic Animal Research
Nadere informatiefrom Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014
ADHD and SUD from Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014 Overzicht Waarom een richtlijn Het proces, het netwerk en de experten Onderzoeksopzet Risico
Nadere informatieINDIVIDUELE PLAATSING EN STEUN
INDIVIDUELE PLAATSING EN STEUN Ellen Otto IPS projectcoördinator Kenniscentrum Phrenos docent IPS leergang Phrenos Arbeidsrehabilitatie Traditionele aanpak: langdurige, stapsgewijze voorbereiding (SV)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Achtergrond Het risico op het ontwikkelen van een psychiatrische ziekte, zoals attention deficit hyperactivity disorder (ADHD), schizofrenie of verslaving, wordt voor een aanzienlijk deel bepaald door
Nadere informatieAANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD
AANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD Prof. dr. Roeljan Wiersema Universiteit Gent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieBack to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI)
Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI) geert.dom@uantwerpen.be Alcohol Wat komt op ons af of is er al? Drugs x 80/jaar Medicatie
Nadere informatieNieuw: de eetbui en de premenstruele dysforie
De Standaard 18 mei 2013 11 pertinente vragen over DSM-5, het nieuwe handboek van de psychiatrie Nieuw: de eetbui en de premenstruele dysforie 18/05/2013 Joël De Ceulaer Dit weekend wordt in de Verenigde
Nadere informatieHebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose?
Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose? Lezing voor Ypsilon Amsterdam, 19 December 2017 Jean-Paul Selten, Universiteit Maastricht en GGZ Rivierduinen, Leiden Overzicht lezing Wat is
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :
Nadere informatieMan of vrouw? Een onderzoek naar sekseverschillen in reacties op chronische aandoeningen Roeke, M.
Man of vrouw? Een onderzoek naar sekseverschillen in reacties op chronische aandoeningen Roeke, M. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatiePsychoseNet: ehealth meets mhealth. Wat is PsychoseNet(1.0)? Schizofrenie Schizoaffectief Schizofreniform Schizotypy Schizoid
PsychoseNet: I ehealth meets mhealth Utrecht, 23-9-2014 We revealed a dysfunctional system that does not deliver the quality of treatment needed for recovery. Is this tolerable in the 21st century? Wat
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieWaarom stigma rondom AD(H)D bestaat
Waarom stigma rondom AD(H)D bestaat N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst,
Nadere informatieBegeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen
Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts
Nadere informatieDe Brouwerij. Hoogte Kadijk 61hs 1018 BE Amsterdam Tel: Fax:
De Brouwerij Hoogte Kadijk 61hs 1018 BE Amsterdam Tel: 088-020 1350 Fax: 088-020 1351 molemanntielens.amsterdam@molemann.nl DSM IV-TR: schizofrenie en overige psychotische stoornissen A majority of individuals
Nadere informatie(Big) Data in het sociaal domein
(Big) Data in het sociaal domein Congres Sociaal: sturen op gemeentelijke ambities 03-11-2016 Even voorstellen Laudy Konings Lkonings@deloitte.nl 06 1100 3917 Romain Dohmen rdohmen@deloitte.nl 06 2078
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieOp weg naar vermindering van negatieve symptomen/apathie en een betere toekomst in de maatschappij voor mensen met psychosen.
Op weg naar vermindering van negatieve symptomen/apathie en een betere toekomst in de maatschappij voor mensen met psychosen. Rikus Knegtering 10 September 2015 Lentis, NIC, RGOc, UMCG Abstract: Op weg
Nadere informatieDingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen. Even voorstellen.. Inhoudsopgave. Introductie. Doel onderzoek.
Dingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen Even voorstellen.. Marouska van Ommen Promotie-onderzoek tijdens studie Geneeskunde Onderzoek bij afdelingen Neurologie en Psychiatrie, UMC Groningen
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatie