EU-beleid en smart materials
|
|
- Hendrik Groen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 IA Brussel Davy Pieters, meer informatie: EU-beleid en smart materials Auteur: Matthijs van der Beek (stagiair), onder eindverantwoording van Davy Pieters (IA Brussel). Samenvatting Nederland zet in de toekomst in op grootschalige productie van smart materials. Deze wereldwijde groeiende markt is zeer aantrekkelijk voor kennisinstellingen en bedrijven in de Europese Unie (EU). Zowel in het Zevende Kaderprogramma ( ) als Horizon 2020 gaat aandacht uit naar onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie op het gebied van smart materials. Verschillende voorbeelden van Nederlandse universiteiten laten zien dat Nederland tot op heden zeer actief is in deze veelzijdige sector. Ten behoeve van het vergroten van het concurrentievermogen van de EU zet de Europese Commissie in Horizon 2020 meer in op innovatie. Toepassingen moeten daarvoor een bijdrage leveren aan de verschillende maatschappelijke uitdagingen. Nanotechnologie en de ontwikkeling van geavanceerde materialen worden in dit licht beschouwd als zogenoemde sleuteltechnologieën. Om deze toepassingen te realiseren komt zowel EU-geld beschikbaar voor onderzoeksprojecten als ter ondersteuning van marktintroductie. Vanuit de Topsector Chemie is het de ambitie om in 2050 tot de mondiale top drie van producenten van smart materials (slimme materialen) te behoren. i Dit zijn materialen of constructies van materialen die reageren op prikkels vanuit de omgeving, zoals temperatuur, licht, zuurgraad, magnetisme of mechanische belasting. Daardoor kunnen smart materials van vorm of eigenschap veranderen. Dit brengt allerlei toepassingen binnen bereik, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, transport, bouw en communicatie. Dankzij het brede scala aan toepassingen is de markt voor eindproducenten die gebruik maken van smart materials de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid. BCC Research, gespecialiseerd in marktonderzoek op het gebied van technologie, maakte in mei 2011 bekend dat de wereldwijde markt voor smart materials tussen 2010 en 2016 naar schatting zal verdubbelen naar een waarde van 40 miljard dollar met een jaarlijks groeipercentage van 13 procent. ii Niet voor niets zetten Nederland en de EU dus in op het stimuleren van onderzoek naar en het toepassen van smart materials. In het huidige Zevende Kaderprogramma ( ) en het volgende onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 ( ) is daarom ook zeker aandacht voor slimme materialen. Verschillende initiatieven en instrumenten op Europees niveau kunnen daarvoor een meerwaarde bieden aan kennisinstellingen en bedrijven die smart materials willen ontwikkelen en vermarkten. Zevende Kaderprogramma ( ) In het Zevende Kaderprogramma voor Onderzoek en Technologische Ontwikkeling (KP7) vormen Nano-sciences, Nanotechnologies, Materials and new Production Technologies (NMP) samen één van de tien thema s waarbinnen kennisinstellingen en bedrijven in Europa financiering kunnen krijgen voor onderzoek. De Europese Commissie (EC) heeft ongeveer 3,5 miljard euro voor dit thema gereserveerd. NMP bestaat uit drie onderdelen. Het eerste onderdeel betreft materiaalonderzoek en 1
2 -ontwikkeling. Het tweede richt zich op de multi-sectorale toepassing van innovatieve materialen en het samenbrengen van actoren uit de onderzoekswereld en het bedrijfsleven. Tot slot is er aandacht voor de integratie van nanotechnologie met materiaalwetenschappen en het ontwikkelen van nieuwe ontwerp- en productiemethoden en het verbeteren daarvan. Onderzoek moet in dit thema aansluiten bij uitdagingen op het gebied van energie-efficiëntie, gezondheid en concurrentievermogen van de industrie in Europa. Eén van de subthema s binnen het huidige werkprogramma voor NMP betreft zelfherstellende materialen, die zich min of meer zelfstandig kunnen herstellen van beschadigingen. Dankzij de langere levensduur zijn deze materialen niet alleen veiliger maar ook duurzaam. iii Nederland heeft sinds 2006 voor deze categorie binnen smart materials het Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma (IOP) Self Healing Materials opgericht. Dit is een samenwerkingsverband tussen vijf Nederlandse universiteiten en circa 65 bedrijven. Ze concentreren zich op verschillende materiaalklassen, zoals plastics, composieten, coatings en materialen voor energieopwekking en -opslag. iv Dit IOP heeft reeds zijn vruchten afgeworpen. Zo heeft de TU Delft drie KP7-projecten binnengehaald op het gebied van thermische beschermingscoatings voor turbinebladen, zelfherstellende rubberachtige materialen en zelfhelend beton. Verder neemt deze universiteit ook deel aan een Marie Curieproject, waarin de aandacht is gevestigd op marktintroductie van zelfherstellende materialen en uitwisseling van jonge onderzoekers. Marie Curie-acties zijn bedoeld om de mobiliteit van onderzoekers in de publieke en private sector te vergroten en bij te dragen aan de verwezenlijking van de Europese Onderzoeksruimte. Een ander veld binnen smart materials is de ontwikkeling van functionele textielstructuren. Onderzoekers aan de Universiteit Twente houden zich bezig met printtechnieken die het mogelijk maken om titaniumdioxidenanodeeltjes aan te brengen op textiel en andere kunststoffen. Deze TiO 2 - nanodeeltjes kunnen voor unieke eigenschappen zorgen zoals kleurvastheid, zelfreinigend vermogen of weerbaarheid tegen bacteriën. v De ontwikkeling van speciaal nano-inkt, die bestaat uit nanopigmentdeeltjes, kleur- en kleefstoffen, is daarbij onmisbaar. Universiteit Twente beschikt daarvoor over het onderzoeksinstituut voor nanotechnologie MESA+ en werkt samen met TU Delft en enkele buitenlandse universiteiten in Europa. Met betrekking tot KP7 neemt Universiteit Twente deel aan het vierjarige 2BFuntex-project. Dit project is bedoeld om Europese bedrijven en universiteiten, die zich bezighouden met functionele textielstructuren, samen te brengen en technologieoverdracht naar de industrie te stimuleren. Het verschil tussen ongemodificeerd polyestervezel (links) en met TiO 2 -nanodeeltjes gemodificeerd polyestervezel (rechts). Bron: Universiteit Twente. vi 2
3 Complementair aan KP7 is de European Cooperation in Science and Technology (COST) vii. Dit is een intergouvernementele organisatie die fragmentatie van onderzoek in Europa probeert te verminderen door thematische initiatieven. Een voorbeeld daarvan is Flaretex, een netwerk van verschillende onderzoekscentra op die gebromeerde vlamvertragers (flame retardants) voor textiel en andere materialen ontwikkelen. Op regionaal niveau geldt Oost NV als intermediair tussen de Universiteit Twente en het midden- en kleinbedrijf (MKB). Kennis kan op deze manieren optimaal worden benut. Intussen maken Nederlandse bedrijven als SPG Storck Prints en Xennia-Ten Cate al gebruik van textielprinting-technologie. Een laatste voorbeeld waarin de relatie van Nederlandse universiteiten en bedrijven met KP7 tot uitdrukking komt is het SmartPie-onderzoeksprogramma, dat zich bezighoudt met slimme toepassingen van piëzotechnologie. Piëzo-elektrische materialen beschikken over de eigenschap dat zij mechanische energie kunnen omzetten in elektrische energie en andersom. In SmartPie, dat wordt medegefinancierd door de ministeries van EL&I en OCW, gaat onderzoek uit naar Microelektronische Mechanische Systemen (MEMS) en piëzocomposieten. In het MEMS-project werken Universiteit Twente, Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM), Océ Technologies en C2V samen aan de ontwikkeling en toepassing van ultradunne piëzo-elektrische films. Het project werkt vooral aan het ontwikkelen van relevante technologie en nauwkeurige procedures voor de integratie van dunne films in microsystemen. Deze films vinden hun toepassing in onder andere printkoppen voor inkjetprinters, klepjes voor metingen in gaschromatografen en micro-mechanische pompjes voor de toediening van medicijnen. Deelnemers aan KP7 op het gebied van MEMS zijn Océ Technologies, Philips en ASML. In het Piëzocomposietenproject werken TU Delft, TU Eindhoven en TNO samen aan nieuwe composieten bestaande uit keramische poeders en polymeren. Eigenschappen zoals het piëzoelektrisch effect, temperatuurbestendigheid en buigzaamheid kunnen op deze wijze gecombineerd worden in nieuwe materialen. Dit is essentieel voor grootschalige toepassing, wat met de oorspronkelijke piëzomaterialen vaak niet kan. Vrij recent heeft TU Delft samen met Holst het KP7- project Light Touch Matters binnengehaald. Het gebruik van organische LEDs (OLEDs) en piëzocomposieten maakt het mogelijk om aanraakgevoelige flexibele verlichtingsproducten te maken. Deze technologie is geschikt voor het verbeteren van het menselijk welzijn. Een concrete toepassing is een polsband van het materiaal als geheugensteuntje voor het innemen van medicijnen. Hoogwaardige technologie en industrieel ontwerp komen in dit project samen. viii Naast deze terugblik op een fractie van (lopende) onderzoeksprojecten met Nederlandse inbreng is het ook aardig om vooruit te kijken. In juli 2012 heeft de EC de laatste call van 8,1 miljard euro geopend. Er is 4,8 miljard euro beschikbaar voor de verschillende themagebieden, waaronder NMP. Voor de beurzen van de Europese Onderzoeksraad (ERC), die speciaal zijn bestemd voor individuele onderzoekers die grensverleggend onderzoek verrichten, is 1,75 miljard euro beschikbaar. Ten slotte gaat 963 miljoen euro naar de Marie Curie-acties. Zowel voor universiteiten als bedrijven is deze call erg belangrijk, omdat de eerstvolgende call van Horizon 2020 pas eind 2014 verwacht wordt. ix Horizon 2020 ( ) In vergelijking met KP7 richt het nieuwe onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 zich meer op het bieden van oplossingen voor diverse maatschappelijke uitdagingen en het stimuleren van innovatie. Dit EC-voorstel gaat uit van zes uitdagingen, die zich bijvoorbeeld richten op gezond en actief ouder worden, schone en duurzame energie, en efficiënt gebruik van bronnen. Zoals eerder 3
4 naar voren gekomen is, zijn smart materials haast niet onder een noemer te brengen. Eigenschappen van deze materialen zijn uiteenlopend en kunnen daarvoor op allerlei manieren bijdragen aan deze uitdagingen. Projectvoorstellen worden primair beoordeeld op wetenschappelijke excellentie, maar ook de bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken weegt zwaar. De EC tracht de excellente kennisbasis te versterken en te verspreiden door middel van het ontwikkelen van de Europese Onderzoeksruimte, Marie Curie-acties en de ERC-grants voor grensverleggend onderzoek. European Research Area Networks (ERA-netten) dienen daarbij als instrument om met transnationale samenwerkingen versnippering in nationaal onderzoek tegen te gaan. Ten opzichte van KP7 is de EC van plan om in Horizon 2020 alleen geld bij te dragen voor individuele projectaanvragen binnen een bepaald netwerk. Tegelijkertijd wil de EC het aantal ERA-netten terugdringen. Dit betekent dat een deel van de circa 100 ERA-netten uit KP7 op zal gaan in een ERAnet Plus-constructie. Een relevant voorbeeld van een bestaand ERA-net Plus uit KP7 is Matera+. Dit netwerk is in 2009 opgericht en financiert transnationale en multidisciplinaire onderzoeksprojecten op het gebied van (slimme) materialen. Twintig Europese financieringsagentschappen investeren voor een periode van vijf jaar 16,6 miljoen euro in deze samenwerking, terwijl de EC 6 miljoen euro bijdraagt. Deze tripartite wijze van financiering met Europees, nationaal en regionaal geld zal de standaard worden voor de netwerken binnen Horizon x Niet alleen maatschappelijke uitdagingen maken deel uit van Horizon Ook Key Enabling Technologies (KET s), sleuteltechnologieën waarin Europa industrieel leider zou kunnen worden behoren ertoe. Voorbeelden daarvan zijn nanotechnologie en geavanceerde materialen. Eén van de veelbelovende geavanceerde materialen is grafeen. Grafeen is zeer uniek. Het bestaat namelijk uit een enkele laag van koolstofatomen, behoort tot de sterkste materialen ter wereld behoort en is een zeer snelle halfgeleider. Op nanoschaal valt grafeen goed te combineren met smart materials om zo gewenste eigenschappen samen te brengen. Dankzij het grote potentieel van grafeen is een speciaal EU-vlaggenschipinitiatief voor Future and Emerging Technologies (FET s) op dit gebied in de race voor een maximaal budget van 1 miljard euro (inclusief cofinanciering) over een periode van tien jaar. Een FET is bedoeld om clusters van onderzoek op een themagebied met grote technologische en maatschappelijke impact bijeen te brengen en uitwisseling van resultaten mogelijk te maken. Eind 2012 neemt de EC een besluit over welke twee van de in totaal zes vlaggenschipinitiatieven de financiering krijgen toegewezen. xi Voor het stimuleren van industrieel leiderschap heeft de EC een strategie ontwikkeld om onderzoek en innovatie in het bedrijfsleven te stimuleren. Kapitaalmarktinstrumenten zullen daarvoor toegespitst worden op het MKB en het kleinere grootbedrijf. Voor de verschillende innovatiestadia komt financiering beschikbaar. In de eerste stadia van start-up naar demonstratie kunnen innovatieve ondernemingen gebruik maken van de financiële instrumenten van Horizon Voor de groeifase is het voor het MKB mogelijk om gebruik te maken van het EU-programma COSME, dat overigens niet uitsluitend voor innovatief MKB bedoeld is. Toch kunnen deze verschillende faciliteiten als hefboom voor meer investeringen fungeren die bedrijven behoedt voor de zogenoemde valley of death. Volgens de huidige voorstellen van de EC komt respectievelijk 3,8 en 1,4 miljard euro beschikbaar voor de financiële instrumenten van Horizon 2020 en COSME. Net als voor het totaal voorgestelde budget van 80 miljard euro voor Horizon 2020 geldt dat deze budgetten afhankelijk zijn van de onderhandelingen tussen de EU-lidstaten over het Meerjarig Financieel Kader xii Er komt hoe dan ook weer een groot budget beschikbaar voor Horizon Kennisinstellingen en bedrijven die zich bezighouden met smart materials kunnen daar de vruchten van plukken. 4
5 Bronnen i Werkgroep Innovatiecontract Chemie, Topsector Chemie Innovatiekracht ( ). ii Marketwire, Smart Materials Market to Grow 13% Annually Through ( ). iii Europese Commissie, FP7 NMP Work Programme ( ) pg iv IOP Zelfherstellende Materialen, Tweede Meerjarenprogramma IOP Zelfherstellende Materialen ( ). v Universiteit Twente, Engineering of Fibrous Smart Materials ( ). vi Jie Zhao (Universiteit Twente) heeft toestemming verleend voor de publicatie van deze foto s, die tijdens zijn onderzoek in de werkgroep van Maria Milanova aan de Sofia Universiteit zijn genomen. vii COST, About COST ( ). viii SmartPie, Research program ( ). ix Neth-ER, Call der Calls van 8,1 miljard nu open ( ). x Matera Plus, Matera+ ( ). Opvallend is dat Nederlandse partners tot op heden nog niet deelnemen aan Matera+. xi FET Graphene Flagship, Graphene ( ). xii Europese Commissie, Better access to finance ( ). 5
Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen
Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen DG Onderzoek en Innovatie mei 2013 Inhoud presentatie Opzet toekomstig Europees R&I beleid Hoofdlijnen Horizon 2020 Waar staan we nu? Kansen voor hogescholen in Horizon
Nadere informatieLogistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020
Logistieke uitdagingen en kansen binnen Horizon 2020 Martin Bakker, november 2013 Samenvatting Het nieuwe kaderprogramma voor onderzoek & innovatie van de Europese Unie, Horizon 2020, geeft een breed scala
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 21 501-30 Raad voor Concurrentievermogen Nr. 278 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN, LANDBOUW EN INNOVATIE Aan de Voorzitter van de Tweede
Nadere informatieKansen voor Nederlandse onderzoeksinstellingen in Centraal en Oost-Europa
Kansen voor Nederlandse onderzoeksinstellingen in Centraal en Oost-Europa Synergie tussen Horizon 2020 en het cohesiebeleid in de Europese Unie Samenvatting Ode Wolters, augustus 2013 In het nieuwe EU-kaderprogramma
Nadere informatieWegwijzer Horizon 2020
Wegwijzer Horizon 2020 1 Voorwoord Deze wegwijzer leidt u door Horizon 2020, hét programma van de Europese Commissie om onderzoek en innovatie (financieel) te ondersteunen. Het geeft een overzicht van
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio
Nadere informatieNederland: de Maritieme Wereldtop
1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011
Nadere informatieDe definitieve opzet van Horizon 2020
De definitieve opzet van Horizon 2020 11 december 2013 Auteur: Martin Bakker (onder verantwoordelijkheid van Davy Pieters) INLEIDING Sinds 2 december 2013 is het wetgevingstraject van Horizon 2020 afgerond.
Nadere informatieGrafeen en het menselijk brein als pronkstukken van Europees Onderzoek
Grafeen en het menselijk brein als pronkstukken van Europees Onderzoek Samenvatting Ode Wolters, augustus 2013 Een technologische doorbraak vergt een grote langetermijninvestering en een sprong in het
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieTNO-instrumentarium Creatieve Industrie
TNO-instrumentarium Creatieve Industrie Instrumenten TNO voor Innovatie Vraagarticulatie Kennisoverdracht Kennisontwikkeling Technologisch consult in samenwerking met Syntens Branche Innovatie Agenda Challenge
Nadere informatieUitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020. Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten
Uitvoeringskader Watertechnologie 2014-2020 Bijlage Succesvolle watertechnologieprojecten Overzicht succesvolle waterprojecten Vanaf 2000 wordt in Fryslân gewerkt aan de ontwikkeling van het watertechnologiecluster
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Onderzoek en Wetenschapsbeleid IPC 4100 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus
Nadere informatieProjectoproepen Horizon 2020 «Smart Cities & Communities» (Intelligente steden & gemeenschappen)
Projectoproepen Horizon 2020 «Smart Cities & Communities» (Intelligente steden & gemeenschappen) Brussels Smart Cities - 4/12/2014 Camille Le Borgne, NCP Brussels Energie & leefmilieu Met de steun van
Nadere informatieDOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016
DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis 19 oktober 2016 Beleidsthema s en doelen innovatie 1 Generiek spoor: ruimte voor ondernemers Doelen: NL
Nadere informatieHET ZEVENDE KADERPROGRAMMA
Europees onderzoek in actie HET ZEVENDE KADERPROGRAMMA (FP7) Europees onderzoek voor het voetlicht brengen Een nieuwe standaard zetten in Europees onderzoek Het zevende kaderprogramma voor onderzoek en
Nadere informatieDE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017
DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische
Nadere informatie3/12/13. Horizon 2020 Challenge 5: klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen
3/12/13 Horizon 2020 Challenge 5: klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen Mieke Houwen Horizon 2020 : klimaat, milieu, resource efficiency en grondstoffen Agenda n Horizon 2020 algemeen n
Nadere informatieEU subsidies voor KRW opgaven
EU subsidies voor KRW opgaven Themabijeenkomst op 26 november 2015 Govert Kamperman en Wimjan van der Heijden Waar staan we bij stil Kerndoelstellingen Europa Europa 2020-strategie EU subsidies, waar begint
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 21 501-30 Raad voor Concurrentievermogen Nr. 306 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieUw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013
Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT RvT maart 2013 Het topsectorenbeleid Overheid, Rijksdient voor ondernemend Nederland Tenders voor Demo, pilot en Early adapter projecten Topcluster voor
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieEuropese subsidieprogramma's 2014-2020 Provincie West- Vlaanderen. Simon Vandecasteele Vlaams- Europees verbindingsagentschap
Europese subsidieprogramma's 2014-2020 Provincie West- Vlaanderen Simon Vandecasteele Vlaams- Europees verbindingsagentschap 1. EU- nieuwsmonitor 2. Bruggenbouwer 3. BelangenbeharDger 4. Loket Europese
Nadere informatieSymposium Groene chemie in de delta
DPI Value Centre als onderdeel van TKI SPM en het valorisatienetwerk 2.0 Symposium Groene chemie in de delta A. Brouwer, 12 November 2012 TKI Smart Polymeric Materials Topresearch in polymeren 5-10 jaar
Nadere informatieNieuwsbrief KP7 en Eureka: R&D over de grens
Nieuwsbrief KP7 en Eureka: R&D over de grens In het Kaderprogramma draait alles om onderzoek en innovatie. Deelnemers aan een project moeten aan allerlei Brusselse regels voldoen, waaronder het bijhouden
Nadere informatieHolland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen
Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Amandus Lundqvist Voorzitter Topteam HTSM 21 maart 2014 Topteam HTSM advies toename private én publieke
Nadere informatieHorizon 2020 Secure Societies
Horizon 2020 Secure Societies hét Europese programma voor onderzoek en innovatie Paul Kruis, Agentschap NL 12 november 2013 European Union, 2013 Van KP7 naar H2020 Het Zevende Kaderprogramma Security en
Nadere informatieHet wat hoe en waarom van Fotonica
Het wat hoe en waarom van Fotonica Ron van der Kolk, Directeur PhotonicsNL Fotonica: Toekomst of een kans voor nu? Definitie van Fotonica Fotonica is de technologie die zich richt op het opwekken, transporteren
Nadere informatieSmart Industries, Smart Connections Leo Esselman, Financieel directeur NLR, Kernteamlid cluster maakindustrie Amsterdam Economic Board Innovatie
Smart Industries, Smart Connections Leo Esselman, Financieel directeur NLR, Kernteamlid cluster maakindustrie Amsterdam Economic Board Innovatie Ontketend - 10 sept 2015 Innovatie Ontketend: Smart Industries,
Nadere informatieTopsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid
Nadere informatieExcellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s
Excellente partnerschappen binnen Europa: de KIC s Martin Bakker, 18 februari 2014 Eind 2014 gaan twee nieuwe Europese samenwerkingsverbanden van start. Verspreid over Europa zullen universiteiten, kennisinstellingen,
Nadere informatiePubliek gefinancierd energieonderzoek In opdracht van het ministerie van Economische Zaken
Publiek gefinancierd energieonderzoek 2016 In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Inleiding Jaarlijks brengt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) in opdracht van het ministerie
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 1658 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN
Nadere informatieinnovatiebevordering RIS3 MKB OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland overheden living labs koolstofarme economie cross-overs design
OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland BIObased logistiek maintenance hightech systems agrofood overheden RIS3 innovatiebevordering duurzaamheid schone energie welzijn samenwerking gezondheid
Nadere informatieCommissie industrie, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, onderzoek en energie
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie industrie, onderzoek en energie 14.12.2010 2010/2211(INI) ONTWERPADVIES van de Commissie industrie, onderzoek en energie aan de Bijzondere Commissie beleidsuitdagingen
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren
Nadere informatieHorizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee
Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee Julie Teuwen Ashna Raghoebarsing Content Overview H2020 en Europa H2020 Energy: - welke programma's zijn relevant voor off shore
Nadere informatieHet creëren van een innovatieklimaat
Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke
Nadere informatiePersbericht. Brabant investeert in zonne-energie
Persbericht Dit is een gezamenlijk bericht van ECN, TNO, TU/e en het Holst Centre (Solliance), Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM), Knowledge and Innovation Community (KIC) InnoEnergy
Nadere informatieEuropese programma s in Nederland
Het cohesiebeleid van de Europese Commissie Europese programma s 2014-2020 in Nederland Vincent Ketelaars ERAC B.V. 28 mei 2013 Neth-ER 01 Inhoud van presentatie Indeling 01 Inhoud van presentatie 02 Introductie
Nadere informatieInnovatieprogramma PERFORMANCE MATERIALS Zuid-Nederland
Innovatieprogramma PERFORMANCE MATERIALS Zuid-Nederland Zuid-Nederland heeft binnen het topcluster Performance Materials haar focusarea s bepaald die én regionaal onderscheidend zijn én door marktpartijen
Nadere informatiePubliek gefinancierd energieonderzoek In opdracht van het ministerie van Economische Zaken
Publiek gefinancierd energieonderzoek In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Inleiding Jaarlijks brengt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) in opdracht van het ministerie van
Nadere informatieToelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren
Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren 2016-2017 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoudsopgave Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren 2016-2017 1 Inleiding en werkwijze
Nadere informatieValorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011
Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie
Nadere informatieInhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020
OP EFRO OOST-NEDERLAND 2014-2020PRESENTATIE KENNISPARK, 23 APRIL 2014 JOLANDA VROLIJK, PROGRAMMAMANAGER EFRO OP EFRO Oost-Nederland 2014-2020 Inhoud presentatie 1. Inleiding Europese Fondsen: cohesie beleid
Nadere informatieDoelstellingen Innovatie Monitor
Doelstellingen Innovatie Monitor Stimuleren en coördineren van academisch onderzoek naar Innovatie in Noord NL In kaart brengen van innovatie competenties van een brede groep van Noord Nederlandse MKB
Nadere informatieTopsector HTSM. Innovatie Contract LRN Subthema (Aero)space
Topsector HTSM Innovatie Contract LRN Subthema (Aero)space Netwerkmeeting NSO 28-10-2011 1 Inhoud HTSM en LRN Wat is een innovatiecontract? Hoe ziet de organisatie eruit? Hoe gaat de werking in de Gouden
Nadere informatieVerbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie
Verbinden van wetenschap en samenleving NWO-strategie 2019-2022 Verbinden van wetenschap en samenleving Dit strategisch plan beschrijft de koers van NWO voor de jaren 2019 tot en met 2022. NWO legt hierin
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren
Nadere informatieEuropese InnovatieStimulering (EIS) Mogelijkheden voor onderzoek in internationale context
Europese InnovatieStimulering () Mogelijkheden voor onderzoek in internationale context Infosessie Europese onderzoeksfinanciering, 23/01/2007 Annelies Vandamme Inhoud presentatie KMO-definitie Subsidiemogelijkheden
Nadere informatieCultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo
Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo DE EUROPESE STRUCTUUR- EN INVESTERINGSFONDSEN (ESI-FONDSEN) EN HET EUROPEES FONDS VOOR STRATEGISCHE INVESTERINGEN (EFSI) HET VERZEKEREN VAN COÖRDINATIE, SYNERGIEËN
Nadere informatieVARIO WERKPROGRAMMA 2019
VARIO WERKPROGRAMMA 2019 12.03.2019 www.vario.be INHOUD Werkprogramma 2019... 3 Reactief gedeelte 3 Proactief gedeelte 3 1) Budgettair groeipad: analyse verleden en strategie voor invulling toekomst 4
Nadere informatieDatum 19 juni 2014 Betreft Terugblik Nederlandse deelname aan het Zevende Kaderprogramma voor Onderzoek en Technologische Ontwikkeling (KP7)
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA.. S GRAVENHAGE Onderzoek en Wetenschapsbeleid IPC 4100 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus
Nadere informatieHet kennisintensieve MKB in Taiwan
Het kennisintensieve MKB in Taiwan door: Erik Blomjous, Tokio, 23 juli 2004 Samenvatting Het MKB speelt in Taiwan een zeer belangrijke rol in de economische en sociale structuur van het land. Ondanks dat
Nadere informatieGravitatiegolven & Technology Transfer
Gravitatiegolven & Technology Transfer Nikhef onderzoekers spelen een leidende rol in het onderzoek naar gravitatiegolven. Deze minuscule rimpelingen in ruimte-tijd vereisen naast complexe data analyse
Nadere informatieTopsectoren. Hoe & Waarom
Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van
Nadere informatieClean Tech Delta. Innovative solutions to climate and energy challenges
Clean Tech Delta Innovative solutions to climate and energy challenges De New Green Deal voor innovatie en schone technologie in de regio Rotterdam-Delft Clean Tech Delta gezamenlijk innovatie en schone
Nadere informatieDuurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs
Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie Nelo Emerencia, Speerpuntmanager Onderwijs & Innovatie Utrecht, 9 februari 2012 DAS Docentenconferentie
Nadere informatie-2- Opleiding, opleidingen en onderwijs aan de universiteiten
Verklaring van Münster omtrent de onderlinge relaties op het gebied van hoger onderwijs, wetenschap en onderzoek tussen Nederland, de Vlaamse Gemeenschap van België, het Groothertogdom Luxemburg, Nederland
Nadere informatieAchterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1
Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Dutch industry fit for the future?! onze wereld verandert en dus ook onze industrie. met impact op economie en samenleving smart industry agenda
Nadere informatie12067/1/18 REV 1 eer/ons/hh 1 ECOMP.3.C.
Raad van de Europese Unie Brussel, 18 september 2018 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2018/0224(COD) 12067/1/18 REV 1 NOTA van: aan: het voorzitterschap Nr. Comdoc.: 9865/18 + ADD 1 Betreft: RECH
Nadere informatieAdvanced Instrumentation: boordevol kansen. Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem
Advanced Instrumentation: boordevol kansen Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem boordevol kansen Big Science Industriedag 7 oktober 2015 Hans Priem Introductie Roadmap Advanced Instrumentation
Nadere informatieLinco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development
Linco Nieuwenhuyzen Adviseur Strategie Brainport Development Brainport Development ontwikkelingsmaatschappij nieuwe stijl Bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid Strategie-ontwikkeling-uitvoering
Nadere informatieAan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum: 22 april 2013 Betreft: Beleidsreactie op het advies "De
Nadere informatieRegionale financiering voor SMART CITIES in Brussel. Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris
Regionale financiering voor SMART CITIES in Brussel Beata Bibrowska Senior Advisor- Dep Europa, OOI beleid en programma's- Innoviris Agenda JPI Urban Europe «SMART CITIES» in het EFRO in Brussel (in voorbereiding)
Nadere informatieInnovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e
Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel
Nadere informatieOptimaliseren van Impact door
Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen Wifi: CongresAlfaGamma Wachtwoord: Impact2016 Optimaliseren van
Nadere informatieHorizon 2020. MKB instrument & Fast track to Innovation. Martijn Lammers. Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020.
Horizon 2020 MKB instrument & Fast track to Innovation 10 juni 2015 Martijn Lammers Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020 2 1 Boodschap 3 MKB instrument: wat is het? Financiering voor High
Nadere informatie20 June 2017, Rijtuigenloods Amersfoort
TOPSECTOR TUINBOUW &UITGANGSMATERIALEN symposium Co-Creation? Naturally! TKI & NWO Kees de Gooijer TKI Agri & Food José Vogelezang TKI Horticulture & Starting materials Annemieke van der Kooij NWO Life
Nadere informatieEuropese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie
Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale
Nadere informatieEuropese subsidies voor de Sociale Economie
Europese subsidies voor de Sociale Economie Kader en functioneren van Europese subsidies Hoe werken EU subsidies? 1 EU BELEIDSKADER BEPALEND VOOR DE INHOUD SUBSIDIEPROGRAMMA S (1) Europa 2020 doelstellingen
Nadere informatieCreative Europe Programma en Europe For Citizens Calls en deadlines 2014
Creative Europe Programma en Europe For Citizens Calls en deadlines 2014 Calls subprogramma MEDIA Korte omschrijving Deadline Support for the development of Single Projects and Slate Funding Steun voor
Nadere informatieINNOVATIEF GROEIGERICHT ONDERNEMEN
INNOVATIEF GROEIGERICHT ONDERNEMEN Dirk Van Dyck VOKA West-Vlaanderen 20 Mei 2019 VARIO = ONAFHANKELIJK LEDEN BENOEMD TEN PERSOONLIJKE TITEL VARIO ADVISEERT Vlaamse Regering en Vlaams Parlement Over Wetenschaps-,
Nadere informatieEU-onderzoeksbeleid: Overgang naar koolstofarme energieproductie
IA Brussel Davy Pieters, meer informatie: www.ianetwerk.nl EU-onderzoeksbeleid: Overgang naar koolstofarme energieproductie Auteur: Matthijs van der Beek (stagiair IA Brussel, 2/4/2012 31/7/2012). Onder
Nadere informatieBrainport Eindhoven ENERGIE. Studievoormiddag Energie in de Noorderkempen 29 april 2010
Brainport Eindhoven ENERGIE Studievoormiddag Energie in de Noorderkempen 29 april 2010 Brainport Development, 2010 agenda Brainport innovatieve regio energietransitie de Brainport aanpak belang/kansen
Nadere informatieOverzicht EU fondsen voor R&D naar Duurzame Energie voor Nederland
Overzicht EU fondsen voor R&D naar Duurzame Energie voor Nederland Fonds KP7 Thema Energie IEE CIP - Entrepreneurship and Innovation Programme (EIP) Structuurfondsen Budget R&D en/of DE 2,35 miljard voor
Nadere informatieD e n H a a g 2 mei T e l e f o o n n u m m e r E - m a i l
Aan de voorzitter en de leden van de Vaste Commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG B r i e f n u m m e r 19/10.186/TG/JVE O
Nadere informatieVisie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils
Visie op Valorisatie van onderzoeken naar ondernemen InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011 Maarten van Gils Agenda Persoonlijke introductie Het onderzoeken bij MICORD De overgang in
Nadere informatieSMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE. ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie
SMART INDUSTRY, FACTORIES & FINANCE ARNOLD STOKKING, Algemeen Directeur Industrie groei LINEAIR VERSUS EXPONENTIËLE GROEI exponentieel disruptie lineair tijd 2 Tijd, in jaren INNOVATIE GAAT STEEDS SNELLER
Nadere informatieONTWERP VAN GEWIJZIGDE BEGROTING Nr. 2 BIJ DE ALGEMENE BEGROTING 2019
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 15.5.2019 COM(2019) 320 final ONTWERP VAN GEWIJZIGDE BEGROTING Nr. 2 BIJ DE ALGEMENE BEGROTING 2019 Meer middelen voor essentiële programma's voor het concurrentievermogen van
Nadere informatie1. Ambitie, doelstellingen, acties
1. Ambitie, doelstellingen, acties Van Nederlandse distributie naar Nederlandse ketenregie Uitvoering van het Nationaal Innovatieprogramma Logistiek en Supply Chain Management 1 Agri-Food Chemie Hightech
Nadere informatieDORDRECHT. Aan. de gemeenteraad
*P DORDRECHT Retouradres: Postbus 8 3300 AA DORDRECHT Aan de gemeenteraad Gemeentebestuur Spuiboulevard 300 3311 GR DORDRECHT T 14 078 F (078) 770 8080 www.dordrecht.nl Datum 4 december 2012 Begrotingsprogramma
Nadere informatieSystem availability up; life cycle cost down
Symposium IOP-IPCR project, Breda, 2 dec. 2010 System availability up; life cycle cost down Ideeën voor vervolg Jürgen Donders, Gordian Logistic Experts B.V. Geert-Jan van Houtum, TU/e INHOUD Kennisnetwerk
Nadere informatieNederlandstalige samenvatting van CPB Document 132, Innovation Policy: Europe or the Member States
Nederlandstalige samenvatting van CPB Document 132, Innovation Policy: Europe or the Member States Tegenwoordig zoekt Europa de oplossing voor de lage productiviteitsgroei bij innovatie. De groeicijfers
Nadere informatieGroot Composiet II Houtkoolschets
II Groot Composiet II Houtkoolschets Europa investeert in uw toekomst uit het Europese fonds voor regionale ontwikkeling Europa investeert in uw toekomst uit het Europese fonds voor regionale ontwikkeling
Nadere informatieInnovatiecontract High Tech Systemen & Materialen. Bart Reijnen Voorzitter SpaceNed
Innovatiecontract High Tech Systemen & Materialen Bart Reijnen Voorzitter SpaceNed NSO Netwerkbijeenkomst, 10 april 2012 Voortgang sinds NSO Netwerkbijeenkomst oktober 2011 Roadmap Aerospace in 2 delen:
Nadere informatieInnovatie in samenwerking. Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken
InnoTeP 2013 Innovatie in samenwerking Jasper Wesseling Plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven & Innovatie Ministerie van Economische Zaken Stimuleren en maximeren van technologische vernieuwing
Nadere informatieRegels topsectoren en innovatie - provincie Gelderland -
Regels topsectoren en innovatie - provincie Gelderland - Het doel van de Regels topsectoren en innovatie (VITGETOPINNO2014) is het stimuleren van projecten binnen de prioritaire Programma's Topsectoren
Nadere informatieVisionair Scenario PV
Visionair Scenario PV Nanotechnologie &PV:een toekomstvisie Jean V. Manca Universiteit Hasselt-IMEC./IMOMEC jean.manca@uhasselt.be Heusden-Zolder, 11 mei 2012 De toekomst van zonnecellen De Tera-Watt uitdaging
Nadere informatieInleiding tot het debat
Inleiding tot het debat Hoe kan Vlaanderen zich best positioneren t.o.v. de sleuteltechnologieën van Horizon 2020 gelet op het eigen instrumentarium en de eigen innovatiestrategie die vervat is in het
Nadere informatieRaad voor Concurrentievermogen. Verslag van een schriftelijk overleg Vastgesteld
21 501-30 Raad voor Concurrentievermogen Nr. Verslag van een schriftelijk overleg Vastgesteld De vaste commissie voor Economische Zaken heeft een aantal vragen en opmerkingen aan de staatssecretaris van
Nadere informatieVoorstel inrichting TKI HTSM. Fred van Roosmalen Roadmapdag Eindhoven 25 juni 2012 Executive Council Utrecht 26 juni 2012
Voorstel inrichting TKI HTSM Fred van Roosmalen Roadmapdag Eindhoven 25 juni 2012 Executive Council Utrecht 26 juni 2012 Agenda Uitgangspunten Structuur TKI HTSM Uitvoering TKI toeslag (onder voorbehoud)
Nadere informatieHet Bedrijfslevenbeleid
Het Bedrijfslevenbeleid NAAR DE TOP! Sjoerd Visser Programmadirectie Topsectoren i.o. Inhoud Regeerakkoord Bedrijfslevenbeleid - ambitie - topsectoren - ruimtelijke aspecten - financiering - Proces fasering
Nadere informatiePubliek gefinancierd energieonderzoek In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat
Publiek gefinancierd energieonderzoek 2018 In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Inleiding Jaarlijks brengt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) de Monitor publiek
Nadere informatieDELPHI CONSORTIUM, een business model voor strategisch- fundamenteel wetenschappelijk onderzoek
CONSORTIUM, een business model voor strategisch- fundamenteel wetenschappelijk onderzoek Voor universiteiten zijn er een aantal interessante mogelijkheden om een prominente rol te spelen in het innovatieproces.
Nadere informatieH-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program
H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program 13-12-2018 Steven Lak voorzitter Om 2030 ambitie van broeikasgas emissiereductie te behalen
Nadere informatieNederlandse topsectoren in KP7. >> Als het gaat om innovatie
Nederlandse topsectoren in KP7 2011 >> Als het gaat om innovatie Voorwoord Kijken in de machinekamer Dit kabinet verbindt bedrijven en kennisinstellingen om de kansen te benutten die economische en maatschappelijke
Nadere informatieRVO? uitvoeringsorganisatie van de Rijksoverheid. RVO voert namens de overheid beleid uit voor ondernemend Nederland. thema s:
RVO? uitvoeringsorganisatie van de Rijksoverheid RVO voert namens de overheid beleid uit voor ondernemend Nederland thema s: - duurzaamheid - landbouw - innovatie - internationaal ondernemen Onze opdrachtgevers
Nadere informatieCampus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta
Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Bijpraten Raadsleden Vlissingen, 10 april 2017 Agenda > Welkom: Harry van der Maas (voorzitter stuurgroep) > Stand
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 14536 17 juli 2012 Regeling van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 9 juli 2012, nr. WJZ / 12079119,
Nadere informatie