Inleiding op de relatie tussen geloof en hulpverlening

Transcriptie

1 Inleiding op de relatie tussen geloof en hulpverlening Themamiddag NVVCH 19 april 2013 Timo Jansen

2 Legitimatie Warming-up Verschillende soorten kennis 2500 jaar psychologie in 5 minuten Psychologie en geloof: vijf visies Wat zijn de verschillen? Impliciete en expliciete integratie Wat kies jij?

3 Geloof en religie mogen weer: Post-modernisme ( mijn waarheid) Multiculturele samenleving Herwaardering waarden en normen Therapeutisch eclecticisme Er is overall een positieve relatie tussen religie en gezondheid (Worthington, 1996; Pargament, 1997; Oman, 2005, Miller, 2005; Shafranske, 2005; Tan, 2011; Koenig 2012)

4 Soms wordt er bij incidentele case-studies een negatieve relatie gevonden tussen religie en gezondheid (Koenig, 2012; Miller, 2005) Als geloof een plek heeft in de hulpverlening, waarderen christelijke cliënten dit doorgaans; als het ontbreekt, missen ze het (o.a. Koenig, 2012; eigen onderzoek 2012, 2013) Conclusie: het is juist onprofessioneel om het geloof géén plek te geven in de hulpverlening

5 Wat maakt deze bakkerij christelijk?

6 verkoopt alleen ongezuurd brood, zuurdesembrood en gerstekoeken verkoopt geen gebak e.d. want dat is ongezond gebruikt alleen biologische grondstoffen gebruikt groene stroom en zonneboiler gebruikt biologisch afbreekbare broodzakken gebruikt verpakkingen met een korte Evangelieboodschap over het Brood des levens heeft alleen christelijk personeel heeft alleen heel vriendelijk christelijk personeel begint elke werkdag met een dagopening draait christelijke achtergrondmuziek

7 hangt vol posters van christelijke evenementen is op (koop)zondag gesloten heeft een website die op zondag niet toegankelijk is spreekt klanten erop aan als ze vloeken werkt zonder winstoogmerk geeft 10% van de inkomsten aan goede doelen geeft korting aan kerken en christelijke organisaties geeft brood dat over is, gratis aan het Leger des Heils, de Voedselbank of de kinderboerderij geeft klanten die per ongeluk te weinig wisselgeld krijgen, het verschil vijfvoudig terug geeft een renteloze lening aan klanten die krap zitten

8 1. Filosofische vooronderstellingen (wereldbeeld) levensbeschouwing, mensbeeld etc. 2. Theorieën (vakwetenschappelijke kennis) psychologie, pedagogiek, sociologie, biologie, medische kennis etc. Met behulp van reductie op zoek naar algemene wetmatigheden 3. Professionele kennis (hulpverleningspraktijk) methodiek, intervisie etc. Gericht op het totaalbeeld van een specifieke cliënt(engroep) in een specifieke situatie 4. Alledaagse kennis (je persoonlijke ervaring) Ik was altijd heel sceptisch over gebedsgenezing, maar sinds mijn tante genezen is, is mijn mening wel veranderd.

9 Bijbel OT (o.a. Spreuken, ca. 900 v. Chr.) Oude Grieken Plato ( v. Chr.), Aristoteles ( v. Chr.) beschrijving van de menselijke natuur Bijbel NT (1 e eeuw) Woestijnvaders (3 e 5 e eeuw) Augustinus ( ) Thomas van Aquino ( ) integratie van denken en geloven Reformatie (Calvijn, Luther, 16 e eeuw) Puritanisme, Piëtisme, Nadere Reformatie pastorale psychologie Søren Kierkegaard ( ) filosoof en theoloog

10 Modernisme (v.a. 17 e eeuw) Opkomst rationalisme (toen nog vooral vanuit christelijke visie dualisme van lichaam en geest) Late modernisme (halverwege 19 e eeuw) Secularisatie komt op Positivisme (vanaf eind 19 e eeuw) Natuurwetenschap als enige bron van kennis Psychologie als zelfstandige wetenschap (1879) (Wilhelm Wundt) Behaviorisme ( ) Meest natuurwetenschappelijke psychologie

11

12 1. Levels of explanation Houd geloof en psychologie gescheiden, het zijn verschillende soorten kennis 2. Integration view Kijk wat je als christen-psycholoog wel en niet kunt gebruiken uit de bestaande psychologie 3. Christian psychology Wees zeer kritisch t.o.v. de bestaande psychologie; ontwikkel een eigen christelijke psychologie 4. Transformational psychology Ontwikkel een eigen premoderne christelijke wetenschap: integreer filosofie, theologie/ spiritualiteit, psychologie, biologie etc. tot een holistische wetenschap; ontzag voor God is het begin der wijsheid (en kennis) 5. Biblical counseling Pas (alleen) de principes uit de Bijbel toe; deze bevat de beste psychologie

13 Visie Houding t.o.v. wetenschap Levels of explanation ++ Integration view + Christian psychology +(-) Transformational psychology +/- Biblical counseling -

14 Visie Levels of explanation Integration view Christian psychology Transformational psychology Biblical counseling Bidden met cliënt? Nee Nee Nee/ ja Ja Ja

15 Visie Levels of explanation Integration view Christian psychology Transformational psychology Biblical counseling Toepassing Algemeen Algemeen Alg./ chr. Christelijk Christelijk

16 1. Levels of explanation Op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten over homoseksualiteit moet ik mijn interpretatie van de Bijbel hierover misschien herzien 2. Integration view Freud was een atheïst, maar zijn psychodynamische model is prima bruikbaar binnen een christelijk denkkader over de innerlijke strijd tussen goed en kwaad 3. Christian psychology Onderzoek naar de psychologische effecten van vergeving en het ontwikkelen van een methodiek hiervoor

17 4. Transformational psychology Hoe verander ik naar het beeld van Christus? Hoe kan ik concreet mijn werk doen vanuit diep ontzag voor God en in volledige afhankelijkheid van Hem? En hoe kan ik anderen hierin tot hulp zijn? Voorbeeld Henri Nouwen (1998) 5. Biblical counseling Een christen die worstelt met perfectionisme helpen aan de hand van Bijbelse principes

18 Impliciete integratie: De hulpverlener heeft zijn eigen religieuze waarden en normen, maar brengt deze niet actief naar voren in de begeleiding Intrinsieke motivatie, bewogenheid, respect, present zijn etc. Expliciete integratie: De hulpverlener brengt op een directe en systematische wijze religieuze en spirituele onderwerpen naar voren in de begeleiding Explorerende vragen, Bijbel lezen, bidden, inschakelen van kerk/ religieuze groep etc. (Tan, 2011)

19 Impliciete integratie Expliciet-minimale integratie Expliciet-maximale integratie Expliciet-minimaal % hv. dat interventie afwijst Kennen v.d. religieuze achtergrond v.d. patiënt 0% Exploreren van religieuze gedachten 2% Verwijzen naar een dominee, aalmoezenier of rabbi 5% Adviseren van meditatie 7% Religieuze taal of concepten hanteren 10% Privé bidden voor een patiënt 40% Adviseren van religieuze bezigheden 48% Adviseren van religieuze boeken 50% Persoonlijke religieuze zelfonthulling 60% Adviseren van bijhouden van een religieus dagboek 55% Hanteren van religieus geleide imaginatie 60% Bidden met een patiënt 75% Adviseren om een religie los te laten 85% Expliciet-maximaal Shafranske (2005)

20 1. Wat geloof jij? 2. Welke plek wil jij je geloof in je werk geven? Niet, op aanvraag, op maat, altijd 3. Waar werk je/ hoe profileer jij je? Seculier, reformatorisch, PKN, evangelisch; hulpverlening of pastoraat etc. etc. 4. Met welke cliënt(en) werk je? Organisatie Hulpverlener Cliënt(en)

21 Glas, G. (2009). Modellen van integratie in de psychologie en psychiatrie (I) het debat. In: Psyche & Geloof, nr. 3/4, pag Johnson, E.L. (Ed.). (2010). Psychology and Christianity: Five views. Downers Grove: IVP Academic. Koenig, H.G., King, D.E., & Carson, V.B. (Eds.). (2012). Handbook of Religion and Health (2e druk). New York: Oxford University Press. Miller, L. en B.S. Kelley (2005). Relationships of Religiosity and Spirituality with Mental Health and Psychopathology. In: Paloutzian en C.L. Park (ed) Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. New York: The Guilford Press. Nouwen, H. (1998). Adam. Een vriendschap (2e druk). Tielt: Lannoo. Oman, D. en C.E. Thoresen (2005). Do Religion and Spirituality Influence Health? In: Paloutzian en C.L. Park (ed) Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. New York: The Guilford Press.

22 Pargament, K.I. (1997) The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York: the Guilford Press. Richards, P.S. & Bergin, A.E. (1997). A spiritual Strategy for Counseling and Psychotherapy. Washington DC: American Psychological Association. Shafranske, E.P. (2005) The Psychology of Religion in Clinical and Counseling Psychology. In: R.F. Paloutzian en C.L. Park (ed) Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. New York: The Guilford Press. Tan, S.Y. (2011). Counseling and Psychotherapy: A Christian Perspective. Grand Rapid, MI: Baker Academic. Worthington, E.L., T.A. Kurusu, M.E. McCullough en S.J. Sandage (1996) Empirical Research on Religion and Psychotherapeutic Processes and Outcomes: a 10-year Review and Research Prospectus. In: Psychological Bulletin, 119,