Onderzoeksleidraad (tevens checklist voor onderzoek)

Transcriptie

1 Onderzoeksleidraad (tevens checklist voor onderzoek) Foeke van der Zee (Hulp bij Onderzoek, Groningen, versie 1, augustus 2015)

2 Voorwoord Dit white paper maakt deel uit van een reeks white papers. Hierin behandel ik een aantal onderwerpen te maken hebben met het doen van onderzoek. Op deze manier kan ik de onderwerpen uitgebreider bespreken dan op de site. De papers zijn ontstaan als blogartikel of ter voorbereiding van een nog uit te geven of reeds uitgegeven publicatie. Het staat je vrij om dit paper te printen voor eigen gebruik. Je mag het ook doorsturen naar anderen als die behoefte hebben aan deze informatie. Je mag de inhoud van dit paper echter niet gebruiken voor publicatie in deze of een andere vorm, en in welk medium dan ook, zonder mijn schriftelijke toestemming. Wil je in je thesis of verslag refereren naar een white paper, doe dat dan op de officiële manier, zoals dat in jouw vakgebied gebruikelijk is. Alle informatie staat op de voorkant. Heb je een probleem met onderzoek? Neem gerust contact met me op. Ik help je graag! Foeke van der Zee Andere publicaties van Foeke van der Zee zijn: Kennisverwerving in de Empirische Wetenschappen (2004) Een introductie in de filosofie van Foeke van der Zee over onderzoek en wat je ermee kunt De enquête (2007) Dit boekje gaat over enquêtes voor schriftelijke en/of online afname Online enquêteren (2008) In dit boekje staan de do s en don ts van online onderzoek Methodologie voor onderzoek in economie en bedrijfskunde (2010) Studieboek met handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek Methodologie voor onderzoek in de sociale wetenschappen (2010) Studieboek met handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek Methodologie voor onderzoek in de gezondheidszorg (2010) Studieboek met handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek Methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde (2010) Studieboek met handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek Statistiek, alles wat een onderzoeker moet weten om zijn gegevens te analyseren (in voorbereiding; vermoedelijk voorjaar 2016 klaar)

3 Checklist voor onderzoek De processen die je als onderzoeker doorloopt kun je heel goed vergelijken met de processen die een architect doorloopt. Ook een architect begint met een verkenning van het probleem: wat wil de klant en is zoiets mogelijk? Dit mondt uit in een concrete opdracht: bouw een huis dat aan de vereisten voldoet. Vervolgens gaat de architect aan de slag met het maken van een ontwerp. Dat is zijn stukje expertise. Wat voor materiaal moet er gebruikt worden? Hoe duur wordt het dan? Wordt het gebouw sterk genoeg? Hoe groot moeten de ruimten zijn? Waar moeten de badkamer en de keuken komen te liggen? Waar moeten de stopcontacten komen en waar moeten de leidingen lopen. Dat ontwerp kan hij voorleggen aan anderen. Hij kan het met de opdrachtgever bespreken: is dit wat u wil? Hij kan het voorleggen aan anderen om na te gaan of het aan de bouwvoorschriften voldoet. Misschien moet een schoonheidscommissie van een gemeente goedkeuring geven. Deze fase kenmerkt zich als het maken van een blauwdruk voor hoe het huis eruit moet komen te zien. Het hele gebouw staat op papier, maar er is nog steeds geen enkele man bezig geweest met de uitvoering. Er is nog geen steen op de andere gelegd. Nadat de schets helemaal door iedereen als gewenst en als uitvoerbaar wordt aangemerkt, gaat het bouwen van start. Er worden timmerlieden, metselaars, loodgieters gezocht en aan het werk gezet. De architect hoeft dat niet zelf te doen. Dat is het werk van een aannemer. De architect moet af en toe wel even komen kijken, want anders wordt er misschien een heel ander huis gebouwd. Tot slot wordt het huis opgeleverd. De sleutel wordt overgedragen. Misschien moeten er nog wat punten op de i worden gezet, maar als het goed is heeft de opdrachtgever een gebouw gekregen dat voldoet aan zijn wensen en waar hij tevreden mee is. De onderzoeker doorloopt dezelfde processen. Ook hij begint met een verkenning en een inventarisatie van wensen dat uitmondt in een concrete opdracht (de centrale vraagstelling). Daarna gaat hij aan het werk en maakt een blauwdruk van het uit te voeren onderzoek. In dit onderzoeksontwerp besteed hij aandacht aan het onderzoeksdesign (wie moet wanneer worden bevraagd / onderzocht), welke meetinstrumenten er moeten worden gebruikt (enquêtes, interviews), hoeveel personen er moeten worden onderzocht (de steekproef) en wat hij met de verzamelde gegevens gaat doen? Pas wanneer alles is goedgekeurd, gaat de onderzoeker aan de slag met de uitvoering. Er worden enquêteurs aangesteld, het materiaal wordt aangeschaft. De onderzoeker houdt een vinger aan de pols, en controleert of iedereen zich aan de procedures houdt. Ook het analyseren van de verzamelde gegevens is een stukje van de uitvoering. Aan het eind levert de onderzoeker het onderzoeksverslag op. Misschien moeten er nog wat punten op de i worden gezet, maar als het goed is heeft de onderzoeker een antwoord gegeven op de vraag van de opdrachtgever waar hij wat aan heeft. De hierboven geschetste procedure voor het verrichten van onderzoek is universeel. Het maakt dan ook niet zo heel veel uit of we het hebben over kwalitatief of over 1

4 kwantitatief onderzoek. Natuurlijk zijn er verschillen. Het bouwen van een boerderij is anders dan het bouwen van een torenflat, maar de principes zijn hetzelfde. Er moeten keuzes worden gemaakt. Als je meer van een onderwerp afweet is dat een pre, anders moet je het allemaal nog uitzoeken. Als je weet wat er allemaal komt kijken bij het verzorgen van koeien en hoe koeien zich kunnen gedragen, kun je ook een betere koeienstal ontwerpen. Dat geldt ook voor onderzoek. Kennis van het werkveld is dus zeer zeker belangrijk. Iedere fase in het onderzoek kenmerkt zich door het nemen van beslissingen. Iedere beslissing die je neemt, heeft consequenties voor de rest of voor het vervolg. Daardoor is elk onderzoek uniek. Daardoor heeft elk onderzoek een iets ander resultaat. Zorg er dus voor dat je het onderzoek zo opzet dat de opdrachtgever daar iets aan heeft. Dat betekent niet dat je moet bevestigen wat de opdrachtgever graag wil zien. Vaak levert onderzoek een verrassende uitkomst op. Het resultaat moet echter wel zo zijn dat het logisch verklaarbaar is. In de checklist hieronder wordt aangegeven welke beslissingen een onderzoeker maakt. In sommige gevallen leidt een keuze tot een verplichting. Dat wordt in deze checklist aangegeven met een pijltje. Soms moet er een keuze gemaakt worden uit meerdere alternatieven. Als er slechts één van de keuzes goed is, dan wordt dat aangegeven met rondjes. Kunnen meerdere alternatieven worden uitgevoerd, dan wordt dat aangegeven met vierkantjes. De rondjes kun je er één zwart maken, dan weet je dat je deze keuze hebt gemaakt. In de vierkantjes kun je een vinkje zetten om aan te geven dat je daaraan gedacht hebt of dat je het hebt uitgevoerd. Deze checklist is een leidraad. Er is weliswaar geprobeerd om het zo volledig mogelijk te maken, maar er zal altijd wel iets zijn wat jouw onderzoek nou net wat anders maakt dan al die andere. De checklist bestaat uit vier onderdelen: 1) de intake (probleem- en vraagstelling) 2) het onderzoeksontwerp (design, meetinstrument, steekproef, analyseplan) 3) de uitvoering (data verzamelen + analyseren) 4) rapportage 2

5 Fase 1: probleem- en vraagstelling De probleemstelling Is je duidelijk wat het probleem is? Is je duidelijk wie het probleem heeft? à Zijn de opdrachtgever en de probleemhebber dezelfde persoon? Maakt dat uit? Moet je een probleemhebber adviseren wat hij het beste kan doen? 0 Ja à Is je duidelijk waarmee de probleemhebber geholpen is (waar hij iets aan heeft)? Heb je direct contact met de probleemhebber, of zijn er tussenschakels? à Kennelijk hoef je alleen maar een exploratief of een beschrijvend onderzoek uit te voeren Heeft het onderzoek wetenschappelijke relevantie? 0 Ja à Ga na waar je het zou kunnen publiceren. Zorg ervoor dat de opdrachtgever en jij als onderzoeker dezelfde opvattingen hebben over het type onderzoek dat gedaan moet worden De vraagstelling Heb je een centrale vraagstelling geformuleerd? à Zonder goede vraagstelling kun je geen onderzoek doen! 0 Ja à Is hier (na afloop van het onderzoek) een antwoord op te geven? Is die centrale vraagstelling tot stand gekomen na het lezen van literatuur? à Is dat niet nodig? Weet je voldoende van het onderwerp? 0 Ja Heb je deelvragen geformuleerd? à Zijn die deelvragen te beantwoorden met dezelfde methode voor het verzamelen van data? 0 Ja à Doe meerdere onderzoeken en/of overweeg om één of meer deelvragen weg te laten. Zijn alle begrippen in de centrale vraagstelling en in de deelvragen duidelijk? (Tip: laat het ook aan anderen lezen.) Zijn de centrale vraagstelling en alle deelvragen te beantwoorden door middel van het verzamelen van nieuwe informatie? Is de centrale vraagstelling of één van de deelvragen niet direct al te beantwoorden? Is de centrale vraagstelling of één van de deelvragen niet te open? 3

6 Is de centrale vraagstelling of één van de deelvragen niet te gesloten? Wat voor type onderzoek ga je doen (op basis van het aantal cases)? 0 Casestudy 0 Kwalitatief onderzoek 0 Kwantitatief onderzoek Wat voor type onderzoek ga je doen (op basis van de plaats van data verzamelen)? 0 Literatuurstudie à Is dat een losstaande studie of onderdeel van een van de andere mogelijkheden? 0 Een opzichzelfstaande studie 0 Een voorstudie bij een van onderstaande alternatieven 0 Deskresearch / bureauonderzoek 0 Veldstudie 0 Laboratoriumstudie 0 Simulatie Is de opdrachtgever akkoord met de centrale vraagstelling? Is de opdrachtgever akkoord met de deelvragen? Is de opdrachtgever akkoord met het type onderzoek? 4

7 Fase 2: het onderzoeksontwerp Het onderzoeksdesign Heb je een onderzoeksdesign opgesteld? à Op basis van het onderzoeksdesign: Wat voor type onderzoek wordt het? 0 Exploratief onderzoek 0 Beschrijvend onderzoek à Stel een conceptueel model op 0 Vergelijkend onderzoek à Stel het onderzoeksdesign op 0 Evaluatieonderzoek à Stel het onderzoeksdesign op 0 Verklarend onderzoek à Stel het onderzoeksdesign op 0 Longitudinaal onderzoek à Stel het onderzoeksdesign op 0 Anders, namelijk Moet je in je onderzoek rekening houden met specifieke effecten?, alles wordt random gelaten. 0 Ja, er moet worden gematcht (gelijke paren). 0 Ja, er moet rekening worden gehouden met placebo s. 0 Ja, ik moet rekening houden met oefenings- en volgorde-effecten. à Zie Kennisverwerving in de Empirische Wetenschappen Heb je een conceptueel model opgesteld? 0 Ja à Staan daar alle te onderzoeken factoren/aspecten in? Heb je aangegeven welke relaties tussen deze factoren bestaan? Heb je specifieke veronderstellingen/hypothesen geformuleerd? Zijn die hypothesen te herleiden naar variabelen? à meetinstrument Zijn de hypothesen zodanig opgesteld dat ze toetsbaar zijn? Het meetinstrument Maak je gebruik van bestaande meetinstrumenten? à Zijn de meetinstrumenten uitgetest? Zijn de meetinstrumenten geijkt? Wat is er bekend over de betrouwbaarheid? Wat is er bekend over de validiteit? Past dit instrument bij jouw vraagstelling? Past dit instrument bij jouw doelgroep? 5

8 0 Ja 0 Niet echt à Is het meetinstrument aan te passen? à Zoek een ander instrument of maak er zelf een. Heb je zelf een meetinstrument gemaakt? Hoe stel je vast of het instrument betrouwbare informatie oplevert? Hoe stel je vast of het instrument valide informatie oplevert? Voorgelegd aan velddeskundigen Voorgelegd aan een methodoloog / statisticus Uitgeprobeerd bij enkele leden uit de doelgroep Heb je getest of het meetinstrument voldoende discriminerend vermogen heeft? Welke methode ga je gebruiken om je data te verzamelen? Observeren à Heb je aangegeven op welke plaats je gaat observeren? Heb je aangegeven op welke tijden je gaat observeren? Heb je vastgelegd hoe je gaat observeren? 0 Observeren door mee te doen 0 Observeren zonder dat aan te geven 0 Er wordt gebruik gemaakt van mystery shoppers Heb je vastgelegd wat je gaat observeren? Heb je aangegeven hoe je de observaties gaat vastleggen in een document? 0 Het wordt opgeschreven in een document 0 Het wordt opgenomen op video 0 Er worden foto s gemaakt Wordt er gebruikgemaakt van meerdere observatoren? Ondervragen à Persoonlijk (face-to-face) à Heb je een leidraad uitgewerkt?, ik zie wel wat er op me afkomt. 0 Ja, maar zeer beperkt, omdat 0 Ja, en vrij uitvoerig uitgewerkt. Schrijf een verantwoording voor deze keuze Hoe en waarin ga je de gegevens opslaan? 0 cassette-, tape-, videorecorder beschikbaarheid vastleggen oefenen / testen Ga je om autorisatie vragen? 6

9 0 Ja à (Mail)adres noteren Groepsbijeenkomsten Wat voor soort groepsbijeenkomst wordt het? 0 Brainstormsessie 0 Groepsdiscussie 0 Focusgroep 0 Rondetafelgesprek Hoe ga je de gegevens registreren? Notities op papier Video-opnames Alleen geluidsopnames Beschikbaarheid van een ruimte uitzoeken en de ruimte reserveren Telefonisch à Heb je het telefoonscript uitgewerkt? Heb je een vragenlijst opgesteld? Schriftelijk à Heb je een introductietekst opgesteld? Heb je een vragenlijst opgesteld? Online à Heb je een introducti opgesteld? Heb je een vragenlijst opgesteld Hoe lang gaat het invullen duren? Waar en hoe worden de gegevens opgeslagen? Overschrijven Heb je aangegeven naar welke gegevens je op zoek gaat? Heb je aangegeven waar en hoe je de meetresultaten wegschrijft? Simulatie Heb je aangegeven welke gegevens je gaat meten? Heb je aangegeven welke meetinstrumenten je daarvoor gebruikt? Heb je aangegeven waar en hoe je de meetresultaten wegschrijft? Worden gegevens verzameld die je niet nodig hebt voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag? à Overweeg om de overbodige aspecten weg te laten. 7

10 De Steekproef Heb je de populatie omschreven? Heb je een steekproefkader opgesteld? à 0 Schriftelijk onderzoek à NAW-gegevens moeten bekend zijn 0 Telefonisch onderzoek à Telefoonnummers moeten bekend zijn 0 Online onderzoek à Mailadressen moeten bekend zijn 0 Face to face interview à NAW-gegevens moeten bekend zijn Heb je vastgesteld op welke wijze je de steekproef gaat trekken? 0 Volledig aselect 0 Systematisch met aselect begin à Op welke kenmerken ga je selecteren? à Wat is de stapgrootte? 0 Gestratificeerde steekproef 0 Meertrapssteekproef 0 Trossteekproef 0 Quotum steekproef 0 Sneeuwbalsteekproef 0 Gemakssteekproef 0 Doelgerichte steekproef 0 Ik maak gebruik van een panel Op welke kenmerken ga je toetsen op representativiteit? Leeftijd à Opnemen in je meetinstrument Geslacht à Opnemen in je meetinstrument Opleiding à Opnemen in je meetinstrument. à Opnemen in je meetinstrument Heb je aangegeven hoe groot de steekproef (respons!) moet zijn? 0 Dat is niet belangrijk, want het is een casestudie. 0 De steekproefgrootte wordt bepaald op basis van gevoel. 0 De steekproefgrootte wordt bepaald op basis van statistische significantie. 0 De steekproefgrootte wordt bepaald op basis van de power. Ga je een herinneringsbericht versturen? 0 Ja à Herinneringsbericht opstellen à Laten lezen door opdrachtgever Krijgt iedereen dat bericht? 0 Ja à Aangeven hoe je de respons gaat bijhouden 8

11 Het analyseplan Ga je (ook) kwalitatieve gegevens verzamelen? 0 Ja à Wat voor soort gegevens zijn het? Geschreven teksten à Geef aan hoe je dat gaat analyseren Gesproken woord à Geef aan hoe je dat gaat analyseren Beeldmateriaal à Geef aan hoe je dat gaat analyseren Geluidsmateriaal à Geef aan hoe je dat gaat analyseren Ga je (ook) kwantitatieve gegevens verzamelen? 0 Ja à Geef bij elke univariate variabele aan op welk niveau de variabele zich bevindt Moeten op de univariate gegevens transformaties plaatsvinden? 0 Ja à Geef aan welke en hoe Moeten er samengestelde variabelen worden gemaakt? 0 Ja à Geef aan welke en hoe Welke analyses moeten op de data worden uitgevoerd? Gebruik de toetsschema s (zie het white paper Welke statistische toets mag(moet!) ik gebruiken) Als je een toets niet / niet goed genoeg kent, zoek die dan op in een statistiekboek of bekijk de video s van Hulp bij Onderzoek Kun je uit deze analyses de onderzoeksvraag beantwoorden? 0 Ja à Ga andere gegevens verzamelen of pas je onderzoeksvraag aan en meld dit aan de opdrachtgever. Laatste controle Heb je de opzet laten beoordelen door de opdrachtgever / deskundigen? Heb je het onderzoeksvoorstel laten beoordelen door een ethische commissie? (Alleen voor medisch onderzoek) Heb je een informed consent nodig? (Alleen voor medisch onderzoek) 9

12 Fase 3: de uitvoering Data verzamelen Heb je een tijdschema opgesteld? Heb je een schema voor de personele inzet opgesteld? Heb je een schema voor het materiaal opgesteld? Heb je de kostenposten in kaart gebracht? Kun je tijdens het verzamelen van je data de respons bijsturen? Aspecten per afnamevorm Observeren à Zijn afspraken gemaakt en vastgelegd over de observatieruimte? Moeten de geobserveerden toestemming geven om te worden geobserveerd? Persoonlijk interview (face-to-face) à Hebben de te interviewen personen een bevestiging gekregen van de afspraak? Heb je de leidraad mee naar het gesprek? Heb je een voicerecorder mee? Online interview (face-to-face) à Hebben de te interviewen personen een bevestiging gekregen van de afspraak? Zijn de technische faciliteiten gereed en uitgeprobeerd? Heb je een goede ruimte om de interviews af te nemen? Telefonisch interview / telefonische enquête à Heb je een telefoonlijst van te benaderen personen? Heb je een instructie opgesteld voor de enquêteurs? Heb je een goede ruimte om de interviews af te nemen? Zijn de technische faciliteiten gereed en uitgeprobeerd? Interviews op straat (face-to-face) à Heb je voldoende interviewers? Heb je een instructie opgesteld voor de enquêteurs? Zijn de technische faciliteiten gereed en uitgeprobeerd? Schriftelijke enquête à Heb je een actuele adressenlijst? Heb je een goede uitnodigingsbrief opgesteld? à Laten lezen door de opdrachtgever Heb je gezorgd voor voldoende verzendenveloppen? 10

13 Heb je gezorgd voor voldoende vragenlijsten (bij de drukker of kopieerwinkel)? Heb je gezorgd voor voldoende retourenveloppen? Door wie laat je de poststukken samenstellen? 0 Zelf 0 Medewerkers 0 Uitbesteed aan Ga je een herinnering versturen? 0 Ja à Zorg voor de verzending Online enquête à Op welke wijze ga je de respondenten benaderen? 0 Persoonlijke uitnodigingen aan geselecteerde groep Heb je een actuele adressenlijst? Heb je een goede uitnodigingsbrief opgesteld? 0 Panel Afspraken maken met panelbeheerder 0 Toevallige bezoekers (online passanten) Heb je een inleidende tekst op de eerste pagina van je online enquête? à Laten lezen door de opdrachtgever Door wie laat je de vragenlijst online zetten? 0 Zelf 0 Medewerkers 0 Uitbesteed aan Ga je een herinnering versturen? 0 Ja à Zorg ervoor dat alles klaar staat. Hoe worden de data opgeleverd? Als Excelbestand Als SPSS-databestand 0 Van alle respondenten 0 Alleen van de respondenten die alle vragen hebben beantwoord Analyses Maak een document waarin alle gegevens worden opgeslagen. à Sla de originele data op in een kluis en analyseer de data op een kopie van het origineel. Analyseer de respons (en de non-respons). 11

14 Toets of de respons representatief is. Is non-responsonderzoek wenselijk? 0 Ja à Voer een non-responsonderzoek uit Controleer je data op fouten. Voer de analyse uit waarmee je je respons beschrijft. (Bijvoorbeeld: aantallen, respons en non-respons, leeftijd, geslacht, beroep.) (Advies: schrijf eerst dit deel van het verslag voordat je verder gaat met de volgende analyses.) Voer de analyse uit die de kwaliteit van je meetinstrument beschrijven. (Bijvoorbeeld: hebben de respondenten de vragen begrepen, factoranalyse, betrouwbaarheidsanalyse). (Advies: schrijf eerst dit deel van het verslag voordat je verder gaat met de volgende analyses.) Voer die analyses uit die een antwoord geven op de onderzoeksvragen. (Advies: schrijf eerst dit deel van het verslag voordat je verder gaat met de volgende analyses) Moet correctie (weging) worden toegepast? Moeten er aanvullende analyses worden uitgevoerd die jouw inzicht in de resultaten verhelderen of verdiepen? 12

15 Fase 4: het verslag Rapportage Moet het verslag aan een bepaalde norm voldoen? 0 Ja, richtlijnen gekregen van het opleidingsinstituut 0 Ja, wetenschappelijke normen à Er zijn diverse normen (bijvoorbeeld APA). Zorg dat je die kent voor de aspecten die jij nodig hebt voor je verslag. Heb je voordat je gaat schrijven een inhoudsopgave gemaakt? Heb je een inleiding geschreven die begint met algemene kennis en uitmondt in een probleemomschrijving? Heb je een paragraaf over de theorie geschreven? Heb je gecontroleerd of de verwijzingen naar bronnen in de tekst correct zijn? Heb je de literatuurlijst (bronnenlijst) correct opgesteld? Heb je de centrale vraagstelling geformuleerd? Heb je deelvragen geformuleerd? Heb je expliciete hypothesen geformuleerd? Heb je een methodologische verantwoording geschreven? Procedure Respons Kwaliteit van de meetinstrumenten Heb je een resultatenparagraaf geschreven? Hebben de tabellen en grafieken een eigen nummering gekregen? Hebben alle tabellen en grafieken een nummer gekregen? Zijn de statistische grootheden correct opgenomen? à Kijk in een statistiekboek of in de normen voor het schrijven hoe dat moet. Heb je een discussieparagraaf geschreven? Heb je een samenvatting geschreven? Ik hoop dat je wat aan deze onderzoeksleidraad tevens checklist hebt gehad. Heb je nog vragen? Neem gerust contact met ons op, we helpen mensen graag. Je kunt ons bereiken via de site, via mail: hulp@hulp- bij- onderzoek.nl of telefoon: Ik wens je heel veel succes met je onderzoek! Foeke van der Zee 13

16 Hulp bij Onderzoek helpt iedereen met zijn of haar onderzoek. Je kunt bij ons terecht voor: Persoonlijke hulp en begeleiding - hulp bij het schrijven van je onderzoeksvoorstel - hulp bij het analyseren van je data - hulp bij het schrijven van je onderzoeksverslag - bijles statistiek en SPSS - vragenuurtje Online informatie - online woordenboek onderzoek en statistiek - een online steekproefcalculator - white papers over onderzoek, methodologie, statistiek en SPSS - een Online Cursus Statistiek - een Online Cursus SPSS - een Basiscursus Statistiek en SPSS Boeken over onderzoek - methodologie voor onderzoek in marketing en management - methodologie voor sociaalwetenschappelijk onderzoek - methodologie voor onderzoek in zorg-, welzijn en hulpverlening - methodologie voor onderzoek in de verpleegkunde - online enquêteren, de do s en don ts van onderzoek via internet Voor meer informatie kijk je op. Ik wens je heel veel succes met je onderzoek! Foeke van der Zee 14