Ontwerpverslag inzake de noodzakelijke voorwaarden om het evenwicht in de ELIA-regelzone te verzekeren

Transcriptie

1 Ontwerpverslag inzake de ndzakelijke vrwaarden m het evenwicht in de ELIA-regelzne te verzekeren Inhud 1 Cntext Balanshandhaving dr de BRPs met het g p reduceren van residuele nbalansen Maximale diversificatie in participerende energiebrnnen in de balanshandhaving Grensverschrijdende synergiën in balanshandhaving bevrderen Besluit Pagina 1

2 In navlging van art. 8 1,15 van de Wet betreffende de rganisatie van de Elektriciteitsmarkt van 29 april 1999, hierna Elektriciteitswet, wrdt ELIA in zijn rl als (transmissie)netbeheerder belast met de taak m een stappenverslag p te stellen ter beschrijving van de vrwaarden die ndzakelijk zijn m het evenwicht van de regelzne te verzekeren. Dit verslag behandelt deze stappen in 3 nderscheiden segmenten van vrwaarden die, indien vervuld, een belangrijke cntributie leveren in de efficiënte, i.e. met minimale regelksten, en verzekerde, i.e. met vldende middelen, balanshandhaving van de ELIA-regelzne. Deze 3 segmenten bestaan uit het : 1. Balanshandhaving dr de BRPs met het g p reduceren van residuele nbalansen; 2. Maximale diversificatie in participerende energiebrnnen (zwel prductie als afname) in de balanshandhaving; 3. Grensverschrijdende synergiën in balanshandhaving; Vr dit verslag vertrekt ELIA vanuit de cnclusies uit de studie Reserves Deze studie diagnsticeert en analyseert de beheften aan, alsk de beschikbaarheid van, reserves in Deze studie werd verricht p vraag van de CREG in haar beslissing (B) CDC-1162 van 21/6/2012 en is sinds 8/6/2013 beschikbaar p de ELIA website. In dit verslag wrden deze vrwaarden gepresenteerd met het g p een efficiënte en verzekerde balanshandhaving van de ELIA-regelzne. Deze vrwaarden zijn van tepassing p verschillende actren actief in de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt. Het spreekt vr zich dat, gezien de verschillende (zwel federale als reginale) beleidsmakers en regulatren die in deze betrkken zijn, het een veelheid van gecördineerde acties vergt m verder te buwen aan een efficiënte en verzekerde balanshandhaving. 1 Evlutin f ancillary services needs t balance the Belgian cntrl area twards 2018, Pagina 2

3 1 Cntext De EU-delstelling m het aandeel van de hernieuwbare energiebrnnen (HEB) in het ttale energieverbruik p te trekken tt 20% in 2020 heeft geleid tt een sterke stijging van (intermitterende) wind- en znenergie alsk bimassa-eenheden. Deze energiebrnnen intrduceren een bijkmende stchastische variabiliteit in het netbeheer en vereisen, naast extra investeringen in het net, k de ndzakelijke flexibiliteit m deze integratie te faciliteren. Bvendien wrdt het merendeel van deze energiebrnnen aangeslten p het distributienet. Vlgens art. 157 van het Federaal Technisch Reglement is een evenwichts- f balansverantwrdelijke (BRP) belast met de balanshandhaving binnen zijn prtfli p kwartierbasis. Daarte beschikt de BRP ver verschillende markten (day ahead, intraday) p dewelke hij zich kan bevrraden m tegemet te kmen aan de vraag tijdens de dag. Er zijn evenwel meilijk vrspelbare f nvrziene mstandigheden die resulteren in een nbalans tussen de prductie en de vraag binnen de prtfli van een BRP. Deze zgn. residuele nbalansen kunnen ndermeer een gevlg zijn van residuele vrspellingsfuten inzake de belasting, prductie van hernieuwbare energiebrnnen zals wind-, zn- f bimassa-prductie, maar k dr het nvrziene verlies van grte afnames f de uitval van prductie-eenheden. Ok de uitval van een HVDC- intercnnectr 2 ressrteert hiernder gezien een BRP, ten belpe van de tegekende capaciteitsrechten p deze intercnnectr, energie kan verhandeld hebben die vervat is in zijn prtfli. Deze residuele nbalansen kunnen, gezien hun mvang en nmiddellijk karakter, niet steeds afgedekt wrden dr de betrkken BRP. Het zijn deze residuele nbalansen die de reservenden van ELIA bepalen. ELIA als transprtnetbeheerder is belast met de balanshandhaving p het ELIA-net en dient deze residuele nbalansen weg te werken met behulp van ndersteunende diensten zals gecntracteerde primaire, secundaire en tertiaire reserves alsk niet-gecntracteerde reserves (f flexibiliteit) nder de vrm van zgn. vrije biedingen. De primaire en secundaire regeling zijn nderdeel van mechanismen welke de energiebalans handhaven. Binnen 15 minuten zijn de primaire en secundaire regelingen actief. De primaire regeling in de gekppelde landen cmpenseert het vermgenstekrt f nevenwicht gedurende de eerste minuten dr middel van een prprtinele actie p de frequentieafwijking. Vervlgens wrdt de secundaire regeling actief in het land waar de verstring plaatsvindt en herstelt de frequentieafwijking. De secundaire regeling is centraal pgesteld bij ELIA. De primaire regeling is lkaal aanwezig bij de prductie-eenheden en is vanaf de eerste secnden na de verstring van de frequentie autmatisch actief. De primaire regeling dient naast de balans in België k p uitvallen in het buitenland te reageren. De tertiaire regeling is tevens centraal pgesteld bij ELIA en wrdt manueel geactiveerd. Deze bestaat gedeeltelijk uit niet-gecntracteerde reserves (de vrije biedingen) in tegensteling tt de secundaire reserves die vr 100% van het vlume wrden gecntracteerd. 2 De integratie van de 1000MW HVDC intercnnectr met het Verenigd Kninkrijk is gepland in 2018 (NEMO-prject).Deze HVDC intercnnectr kan bij uitval zeer grte (negatieve ingeval imprt, psitieve ingeval exprt) nbalansen verrzaken. Bvendien intrduceren geplande imprt-exprt-wisselingen f de ramping p deze kabel een verhgde vlatiliteit in de residuele nbalansen. Pagina 3

4 Onderstaande tabel geeft een verzicht van de verschillende technische kenmerken van deze ndersteunende diensten gebruikt bij de balanshandhaving dr ELIA 3. Srt reservevermgen Primaire regeling (R1) Reactiesnelheid +++ (autmatisch gedecentraliseerd) & 100% gecntracteerd Kenmerken Activering na enkele secnden en uiterlijk binnen 30 secnden. Het primaire reservevermgen wrdt geactiveerd tt de secundaire regeling de primaire regeling kmt ntlasten. Reservevermgen bepaald p ENTSO-e niveau. Secundaire regeling (R2) Tertiaire regeling (R3) ++ (autmatisch gecentraliseerd) & 100% gecntracteerd + (manueel gecentraliseerd) Gedeeltelijk gecntracteerd & Vlledige activering mgelijk binnen uiterlijk 15 minuten. Het secundaire reservevermgen met de primaire regeling ntlasten en dient geactiveerd te blijven zlang het evenwicht niet hersteld is. Beperkt vermgen. Aanbeveling vr vlume p ENTSO-e-niveau, maar bepaald dr individuele regelznes. Vlledige activering uiterlijk binnen 3 f 15 minuten. Het tertiaire reservevermgen met de secundaire regeling ntlasten en assisteren en dient geactiveerd te blijven zlang het evenwicht niet hersteld is. Grter vermgen. De tertiaire vermgens blijven geactiveerd tt het nevenwicht hersteld is dr de (betrkken) marktpartijen. Inzake balanshandhaving f balancing streeft ELIA naar een mdel waarbij de netbeheerder de BRPs aansprt (via nbalansprijzen) m hun nbalansen zelf te crrigeren, zelfs in real time. De acties van de netbeheerder beperken zich dan idealiter tt het (autmatisch) activeren van snelle reserves met krte activatie- en duurtijden. In dit marktdesign ligt een grtere evenwichts- en balansverantwrdelijkheid bij de BRP. De netbeheerder regelt enkel de resterende f residuele nbalansen weg. Een dergelijk balancing markt design heeft het vrdeel dat er minder risic s zijn in de real time (en dus een hgere systeemveiligheid) drdat de BRPs aangesprd wrden m in een z vreg mgelijk stadium de ndige acties te ndernemen m hun prtfli in evenwicht te brengen. Cncreet kmt dit erp neer dat, naarmate men de real time nadert en dus de nzekerheid afneemt, de BRP betere vrspellingen kan maken en de flexibiliteit reeds in de day ahead en intraday markt kunnen aanbieden en verhandelen aan marktgebaseerde prijzen. 3 Zie k Evlutin f ancillary services needs t balance the Belgian cntrl area twards 2018, Pagina 4

5 Dit wrdt geïllustreerd in nderstaande figuur: Aangezien de BRPs nderhevig zijn aan het ELIA-nbalansprijsmechanisme dat hen in real time aansprt m in evenwicht te blijven, dienen zij vldende te investeren in vrspellingstls alsk in de ntwikkeling en ntpliing van flexibiliteit in hun prtfli m aldus nbalansen en aanverwante penaliteiten te vermijden. Dit leidt tevens tt een betere en meer duurzame integratie van HEB in het systeem. ELIA heeft, net zals TenneT in Nederland, gepteerd vr dit marktdesign en k de Eurpese Cmmissie heeft in haar finaal rapprt ver de impact van de Electricity Balancing Netwrk Cde 4 erkend dat dit design het meest efficiënt is: The mst efficient balancing market is a market where minimal residual imbalances remain t be slved by the TSO. This is maximised by a cmbinatin f incentives and liquid and efficient intraday market. Tt begin 2012 werd het merendeel van deze ndersteunende diensten geleverd dr centrale prductie-eenheden pgenmen in een CIPU-cntract 5 tussen ELIA en de betrkken BRP. Niettemin faciliteert ELIA sinds lange tijd de participatie van grte, p het transmissienet aangeslten klanten ter levering van tertiaire reserves. Deze zgn. afschakelbare klanten sluiten rechtstreeks met ELIA een cntract af vr de levering van nderbreekbaarheid in het kader van de tertiaire reserve. Open afregelvermgen vr secundaire reserves werd hfdzakelijk geleverd dr stm-en gasgestkte centrales (STEG). Sinds 2013 kpt ELIA k een derde van haar primaire regeling rechtstreeks aan bij grte industriële klanten aangeslten p het transmissienet CIPU-cntract: cntract vr de Crdinatie van Injectie van Prductie-Eenheden beschrijft de mdaliteiten en verschillende prcedures vlgens dewelke een BRP deze prductie-eenheden dient te expliteren p het ELIA-net Pagina 5

6 Een aantal factren hebben dit klassiek aankppatrn van ndersteunende diensten (reserves) grndig gewijzigd, alsk de ndzaak tt een diversificatie van de types prductie-eenheden ter levering van deze ndersteunende diensten en flexibiliteit in het algemeen: 1. De stijging van variabele fluxen afkmstig van HEB met een intermitterend karakter (winden znenergie). De vlgende jaren is een sterke stijging merkbaar in het geïnstalleerd vermgen zn- en windprductie in België, van iets meer dan 4GW in 2012 tt meer dan 8GW in 2018: 2. Het greiend aandeel van prductie-eenheden aangeslten p het distributienet die weliswaar slechts in zeer beperkte mate bijdragen tt de balanshandhaving van de ELIAregelzne. 3. Het uitstellen van investeringen in grte centrale flexibele gas- en steenklcentrales dr meilijkheden met het vergunningskader alsk de financiële rentabiliteit van dergelijke investeringen. 4. Stijgende uitwisseling met andere natinale elektriciteitsmarkten ten gevlge de initiatieven tt prijskppeling (eerst p CWE-niveau en binnenkrt p NWE-niveau) waardr deze eenheden in een grtere afzetmarkt hun energie kunnen verkpen. Tijdens de recente situaties van veel wind en zn, weinig tt niet mduleerbare nucleaire en WKK-installaties gecmbineerd met een lage belasting (zgn. situatie van incmpressibiliteit 6 ), stelt ELIA vast dat er in real time nvldende (neerwaartse) flexibiliteit in het systeem aanwezig is. Bvendien wrden er nvldende initiatieven ndernmen m deze flexibiliteit te ntwikkelen. Een betere en tijdige vrspelling van dergelijke situaties van incmpressibiliteit, alsk de ntwikkeling en gebruik van flexibiliteit, zijn bijgevlg ndzakelijk m de systeemveiligheid te garanderen. 6 netsituatie waarbij het surplus aan energie p het net grte is dan het beschikbare neerwaartse regelvermgen Pagina 6

7 2 Balanshandhaving dr de BRPs met het g p reduceren van residuele nbalansen De bendigde heveelheid reserves die ELIA elk jaar dient te cntracteren hangt, zals eerder beschreven, sterk af van de mate waarin de BRPs erin slagen m de residuele nbalansen te vermijden. Om een sterke stijging van deze reserves te vermijden is het belangrijk dat de BRPs: 1. Maximaal investeren in het p (zeer) krte termijn (intraday) vrspellen van variabele hernieuwbare (wind, zn) en decentrale (aangeslten p distributienetwerk) prductie en belasting. 2. Zveel mgelijk gebruik maken van de verschillende markten (zwel day-ahead als intraday) vr hun eigen balanshandhaving. 3. Pr-actief ernaar streven m de flexibiliteit in hun prtfli (zwel prductie als belasting) te ntwikkelen en deze effectief aan te bieden p de verschillende markten (day-ahead, intraday en de balancing). Om betere vrspellingen te kunnen maken, waardr een reductie van de residuele nbalansen verwacht wrdt, is het tevens belangrijk dat het gedeelte in de vrspelling verbnden aan de belasting annex prductie p distributieniveau ged ingeschat wrdt. Daarte hebben de distributienetbeheerders een aantal initiatieven pgezet m accurate meetgegevens te verzamelen (smartmetering) en deze aan te wenden vr een ptimale prfilering van zwel afname (Synthetic Lad Prfiles 7 ) als prductie (Synthetic Prductin Prfiles 8 ). Deze gegevens wrden ter beschikking gesteld van de leveranciers die p hun beurt deze infrmatie vermaken aan de BRPs ter verfijning van hun vrspellingen en nminaties tav ELIA. Om bvenstaande acties te bevrderen, heeft ELIA een aantal initiatieven genmen die aan bvenstaande uitdagingen tegemet kmen: 1. Intrductie (sinds 2012) van een beter nbalansprijsmechanisme gericht p een marginale vergeding/penalizatie van de BRP-nbalanspsitie. Het nieuwe nbalansmechanisme is niet langer gekppeld aan de day ahead Belpex prijzen waardr een crrecter, meer realtime gebaseerd prijssignaal vr nbalansen wrdt gegeven. Na de day ahead markt heeft de BRP dus extra stimulus (via marginale nbalansprijzen) m zijn vrspelde nbalansen p de intraday markt te verhandelen. Bvendien is een extra cmpnent f prikkel in de nbalansprijzen vrzien m het systeemevenwicht te behuden en aldus de hgte van de nbalansprijzen z te bepalen dat investeringen in, en het gebruik van, betere vrspellingen, accurate metering en het ntwikkelen en aanbieden van flexibiliteit (p kwartuurbasis) 7 Synthetic Lad Prfiles (SLP s), wrden in de vrije elektriciteits- en gasmarkt gebruikt vr de verrekening van de afname van verbruikers die niet uitgerust zijn met telemeting (brn: 8 Synthetic prductin Prfiles ( SPP ): m de prductie vlumes per kwartier te mdelleren in het geval deze niet cntinu (per 15 ) wrden uitgelezen, wrdt er een SPP tegepast. Dit zijn synthetische curven die alle kwartierwaarden van de prductie gedurende een jaar bevatten. De SPPs zijn per type prductie, maar initieel wrdt enkel een SPP vr znnepanelen (PV) vrzien. (brn ATRIAS - UMIG 6.0 Market Prcesses) Pagina 7

8 aangemedigd wrden. Bijgevlg is een cntinue evaluatie van de reactie van de BRPs p deze nbalansprijzen nuttig m eventuele bijsturingen te verrichten. Ok de Eurpese Cmmissie heeft in haar finaal rapprt ver de impact van de Electricity Balancing Netwrk Cde 9 erkend dat dit nbalansprijsmechanisme het meest efficiënt is: A single marginal price based mechanism fr imbalances is the best practice t incentivise real-time participatin f market actrs, hwever this must be carefully cnsidered vis-à-vis the alternative f a dual imbalance pricing system and with reference t the specificities f the individual pwer system. 2. De intrductie van negatieve nbalansprijzen waardr k HEB kunnen participeren in de balanshandhaving. HEB-prducenten genieten van steunmechanismes en bij nderbreking van de prductie hebben deze een pprtuniteitskst ten belpe van de verlren steun, en plaatsen dus biedingen met negatieve prijzen. Op deze wijze is er een sterk prijssignaal naar de BRP m hun nbalanspsitie te crrigeren. 3. Het vrstel m alle nbalansvlumes nderhevig te maken aan de nbalansprijzen. Dit is in lijn met de bepalingen in de tekmstige Eurpese Netwrk Cde inzake Electricity Balancing 10 : The Netwrk Cde n Electricity Balancing shall impse that generatin units frm intermittent renewable energy surces d nt receive special treatment fr imbalances and have a BRP, which is financially respnsible fr their imbalances.. De Eurpese Cmmissie heeft in haar finaal rapprt ver de impact van de Electricity Balancing Netwrk Cde 11 erkend dat dit principe het meest efficiënt is: All market participants acrss brders shuld ultimately face the same incentives, bligatins and respnsibilities. Bijgevlg zuden prductie-afwijkingen vr ffshre windeenheden en de first firing energie k nder de nbalansprijzen ressrteren. 4. Uitsturen van zgn. Balancing Warnings tav de BRPs m te anticiperen p de mgelijkheid van ernstige nbalanssituaties (schaarste, incmpressibiliteit). 5. Publicatie van vrspellingen van zwel wind- en znenergie p de ELIA-website. 6. Faciliteren van de participatie van de BRP aan het herstellen van het systeemevenwicht via vrstel tt wijziging van het BRP-cntract. Deze vrstellen zijn lpende in samenspraak met de CREG. 7. De ntwikkeling van een transparant biedingplatfrm waarp zwel BRPs als BSPs vrije biedingen kunnen indienen. De criteria vr het indienen van biedingen (a. ramping rates en duurtijd) zullen telaten dat k HEB zals wind, bimassa, WKKs en afname kunnen participeren aan het aanbieden van flexibiliteit Pagina 8

9 8. Actief te participeren aan de uitbuw van een gekppelde day-ahead en intraday markt in de regi Nrd-West Eurpa. Deze piltprjecten p ENTSO-e niveau meten telaten dat marktparticipanten tegang krijgen tt meer (grensverschrijdende) liquiditeit en dus meer mgelijkheden krijgen m hun nbalansen te verhandelen. De evlutie naar kwartierprducten en een sluitingstijd vr crss-brder intraday krter dan 1uur meten deze liquiditeit verder verruimen en een kstenefficiënte integratie van variabele HEB verhgen. 3 Maximale diversificatie in participerende energiebrnnen in de balanshandhaving De huidige (traditinele) sterk gecncentreerde levering van ndersteunende diensten dr centrale gasgestkte prductie-eenheden van het type STEG (en in mindere mate piekeenheden van het type OCGT 12 ) bemeilijkt een ecnmisch efficiënt beheer (zwel aankpen als activeren) van deze diensten. Daarm is een drgedreven diversificatie van prductie-eenheden van cruciaal belang m tegemet te kmen aan de stijgende afhankelijkheid van deze dure eenheden. Dit vereist niet alleen verhgde investeringen in prductietechnlgieën en capaciteiten maar k aanpassingen aan het regulatir kader, zals intelligente ndersteuningsmechanismes, en aan het marketdesign vr de aankp van deze ndersteunende diensten en flexibiliteit. Een gediversifieerde prtfli is een sleutelvereiste vr een liquide (en dus meer ecnmisch efficiënte) en duurzamere markt vr balanshandhaving (reserves en flexibiliteit). In een efficiënte markt wrden de reserves geleverd dr draaiende prductie-eenheden f actieve belastingen (vraagbeheer). Afhankelijk van de markt- en weersmstandigheden kunnen dit k HEB, WKKs f grte gasgestkte eenheden zijn. ELIA heeft recent een aantal initiatieven genmen m deze diversificatie in de levering van ndersteunende diensten (reserves) te faciliteren: 1. Participatie van grte industriële klanten aan de levering van primaire regeling. In 2013 nemen deze een derde van de gecntracteerde vlumes vr hun rekening. 2. Participatie van WKK-eenheden aan de secundaire reserve. 3. Faciliteren van asymmetrische (Peak/OffPeak) biedingen vr secundaire en tertiaire reserves. 4. Mgelijkheid tt het indienen van vrije biedingen vr secundaire reserves. 5. Het pzetten van een secundaire markt vr zwel primaire als secundaire reserves alsk tertiaire reserves afkmstig van prductie-eenheden. De deelname van wind, WKKs, bimassa, hydr-eenheden en waar mgelijk belasting, en dit zwel p het ELIA- als distributienet, een dergelijke diversificatie is ndzakelijk m een efficiënte balanshandhaving te garanderen. Belangrijke elementen die de deelname van bvenstaande eenheden in de diversificatie kunnen faciliteren zijn ndermeer: 12 Open Cycle Gas Turbine (OCGT) Pagina 9

10 1. Ontwikkeling van intelligente ndersteuningsmechanismen f smart supprt schemes. Smart supprt schemes creëren een aantrekkelijk(er) kader waarin bvenstaande eenheden, middels ntwikkeling van prductieflexibiliteit, kunnen deelnemen aan de levering van ndersteunende diensten (reserves) en flexibiliteit tav ELIA. Daarte is een aanpassing van de tekenningsmdaliteiten vr grenstrmcertificaten (GSC) 13 en WarmteKracht Certificaten (WKC) 14 ndig, die evenwel niet ls gezien kan wrden van andere maatregelen van technische aard f van marktdesign. Het ptreden van negatieve prijzen p de balancing markt wrdt nu sterk beïnvled dr het feit dat de prducenten bij nderbreking van de prductie een pprtuniteitskst hebben ten belpe van de verlren steun bij eventuele afregeling, en dus biedingen plaatsen met negatieve prijzen m deze steun via de balancingmarkt gecmpenseerd te zien. Bij het ntwikkelen van dergelijke smart supprt schemes is het van belang m de prikkel vr een HEB en WKK m incmpressibel uitgebaat te wrden te verminderen. Dit kan bewerkstelligd wrden dr het bevrderen van de deelname van HEB en WKK aan de balancingmarkt en dit p een wijze die hen prikkelt m aan hun ware marginale kst aan te bieden p deze markt i.p.v. aan een prijsniveau gebaseerd p het steunniveau; een ecnmisch zinvlle prijsvrming in de day-ahead markt in plaats van het verder uitdiepen van negatieve prijzen dr biedgedrag gedreven dr het steunniveau. Een mgelijke ptie vr de nieuwe ffshre windparken is de intrductie p middellange termijn van een variabele feed-in premie (met LCOE 15 ) gekenmerkt dr: - een variabel steunniveau met cmpensatie van gederfde steun in geval van neerwaartse biedingen en een utput-gebaseerd steunmechanisme. Het bestaand steunmechanisme vr ffshre windparken (a. prductie afwijking en grenestrmcertificaten) zu kunnen vervangen wrden dr een systeem waarbij p basis van een LCOE (levelized cst f energy) per ffshre windpark het bendigd steunniveau wrdt berekend. Via een variabele feed-in premie wrdt enkel het verschil tussen wat men p elk genblik p de markt kan verdienen (bvb. via Belpex) en de LCOE (als maat vr de bendigde inkmsten) als steun uitgekeerd. 13 Grenestrmcertificaat (GSC) tnt aan dat kwh nett-elektriciteitsprductie afkmstig van installaties die elektriciteit prduceren p basis van hernieuwbare energiebrnnen (wind, zn, bimassa, ) werd geprduceerd 14 Warmte-krachtcertificaat (WKC) tnt aan dat kilwattuur (kwh) primaire energie werd bespaard in een kwalitatieve warmte-krachtinstallatie in vergelijking met een situatie waarin dezelfde heveelheid elektriciteit en/f mechanische energie en warmte gescheiden wrden pgewekt. 15 De levelized cst f energy (LCOE) is het resultaat van een nrendabele tp -berekening en geeft het ndige steunniveau aan uitgedrukt in Eur/MWh. Op basis van deze LCOE kan een variabele feed-in premium (FIP) pgezet wrden. Hierbij wrdt verndersteld dat het steunniveau rekening hudt met inkmsten uit de markt. In de praktijk betekent dit dat het steunniveau berekend wrdt als: Steunniveau = LCOE Belpex; Dit steunniveau is dan variabel en vlgt de Belpex-prijzen. De ntvangen steun is dan gelijk aan het vlume geprduceerd in een bepaald uur vermenigvuldigd met het steunniveau in dat uur. De ntvangen steun hangt bij een variabele FIP dus af van het genblik waarp de energie geprduceerd wrdt. Pagina 10

11 De LCOE zu bvendien alle ksten verbnden aan de balancing, aansluiting en bestaande steunmechanismen (ndermeer prductieafwijking) kunnen mvatten. - betere prikkels vr HEB-prducenten vr deelname aan de balancing markt aan hun werkelijke marginale activatiekst en een vrstel van verlies van steun vr windenergie bij negatieve marktprijzen. Het niet tekennen van grenstrmcertificaten bij negatieve marktprijs wrdt verwgen en in smmige landen tegepast (cf. Deense windmlenpark Anhlt). Echter, een nietgeharmnizeerde tepassing van dergelijke regel in de huidige sterk gekppelde markten kan leiden tt een verstring van de merit rder (biedladder) tussen de nderscheiden regi s. Bijgevlg stelt Elia vr m dergelijke maatregel p basis van marktprijzen verder in een breder inter-reginaal en internatinaal kader te nderzeken. Vr andere energiebrnnen (nshre wind, bimassa,...) en WKK die via een certificatensysteem steun ntvangen gelden gelijkaardige prblemen. Aangezien de pprtuniteitskst m af te regelen in de balancing markt f de lgische biedprijs in de dayahead markt gelijk is aan de gederfde steun dr het niet ntvangen van een certificaat, zal men in de balancing en day ahead markt bieden aan een negatieve prijs die minstens gelijk is aan de gederfde garandeerde minimumsteun f de verwachte marktprijs. Op deze wijze versterken zij eventuele incmpressibiliteit en diepen ze eventuele negatieve prijzen verder uit. In haar advies aan de Vlaamse Regering in het kader van het decreet diverse bepalingen energie (maart 2013) stelt ELIA vr m p krte termijn vr bimassa-eenheden (en eventueel midden- en grtschalige WKK) die rechtstreeks aangeslten zijn p het Elia-net het steunmechanisme m te vrmen naar een tweeledige structuur (met een hgere en lagere bandingfactr) znder daarbij te raken aan het principe van tekenning van certificaten f aan het glbale vrziene steunniveau. Een dergelijk systeem kan gradueel en eventueel per individueel geval ingeverd wrden. Op deze manier wrdt de ttale steun vr een prducent niet gewijzigd en kan de prducent zelfs een bnus realiseren dr actief deel te nemen in de nbalansmarkt f aan de levering van ndersteunende diensten. In elk geval zuden smart supprt schemes p lange termijn de integratie van HEB in de markt meten bevrderen en geen aparte prductiecapaciteit buiten de markt creëren. Dergelijke intelligente steunmechanismen mgen in geen geval de netbeheerder beperken in zijn taak van balanshandhaving en het garanderen van de bevrradingszekerheid. De lange termijn evlutie naar capaciteit gebaseerde steunmechanismen (met een prikkel vr beschikbaarheid) zu in elk geval een vlledige participatie van de HEB in de energiemarkten faciliteren alsk de explitanten/brps van HEB aanspren m hun inherente flexibiliteit verder te ntwikkelen en aan te bieden p de nbalansmarkt. Pagina 11

12 2. een verplichte uitrusting ter levering van ndersteunende diensten (in casu primaire en secundaire regeling en spanningsregeling) vr alle nieuwe eenheden (> 50MW) aangeslten p het Elia net. Op deze wijze zullen de nieuwste, en dus meest efficiënte, eenheden steeds technisch uitgerust zijn m te participeren aan de levering van deze ndersteunende diensten en aldus bijdragen aan de capaciteit m deze levering vanp Belgische bdem te garanderen. 3. een verplichting tt aanbieden van afregelvermgen (flexibiliteit) vr HEB (n- en ffshrewindprductie, bimassa-prductie) p de nbalansmarkt. ELIA faciliteert reeds de participatie van WKK-eenheden en windenergie aan de vrije biedingen. Het feit dat de tekenning van de GSC strikt per geprduceerde energie blijft, leidt erte dat deze biedingen gebeuren tegen een negatieve prijs die ndermeer rekening hudt met de pprtuniteitskst van de verlren GSC. 4. de verplichte technische uitrusting van ffshre windparken m ingeval van grte strmen p een beheerste wijze hun injectie te reduceren (zgn. active stall pitching ). Bvendien zu Elia de mgelijkheid meten hebben tt het preventief afschakelen van ffshre windparken bij strmvrspelling (preventive ffshre wind curtailment). Het creëren van een aangepast wettelijk en regulatir kader is daarte wenselijk. 5. de evlutie naar het cntracteren p krtere termijn (maandelijks, wekelijks, dagelijks) van ndersteunende diensten waardr prductie-eenheden en belastingen met krtere cycli van vrspelbaarheid k kunnen participeren. In navlging van de aanbeveling van de CREG in ktber 2012 zal ELIA vanaf 2014 starten met de intrductie van krte termijn (hgstens maandelijkse) aankpen vr een deel van primaire en secundaire reserves. Dit prject heeft de gedkeuring van de CREG ntvangen, in het bijznder vr de ex-ante gedkeuring van de hiermee gepaard gaande ksten in Vr een uitbreiding van deze krte termijn aankpen in 2015 dient een aangepast wettelijk en regulatir kader gecreëerd te wrden. 6. de mgelijkheid creëren vr nieuwe marktspelers, zals aggregatren, m k te participeren aan de levering van tepasselijke ndersteunende diensten en flexibiliteit. In cncret heeft ELIA de participatie van belasting aan de levering van primaire (enkel vr belasting p transprtnet) en tertiaire reserve (belasting zwel p het transprt- als het distributienet), pengesteld aan dergelijke BSP - die geen BRP- zijn. In 2013 leveren grte industriële klanten een derde van de primaire regeling. 6. de ntwikkeling van nieuwe peratinele explitatiemethdes vr pump strage hydreenheden zals C en Plate Taille. Dankzij deze nieuwe ecnmisch efficiënte explitatiemethdes kan de bijdrage aan primaire, secundaire en tertiaire reserves verder geptimaliseerd wrden. 7. de mgelijkheid te vrzien dat alle eenheden p gelijk welk netniveau (behalve eventueel de zeer kleinschalige prductie) kunnen deelnemen aan neerwaartse biedingen (f pwaartse biedingen indien technisch mgelijk) p de nbalansmarkt. De cntractuele en Pagina 12

13 technische afspraken tussen prducent en BRP dienen deze mgelijkheid te vrzien. In het cntractueel kader tussen Elia en de BRP wrden deze biedingen financieel verrekend p het niveau van het glbale prtfli van de BRP. In de zmer van 2012 werd een dergelijk prduct met succes getest in het Elia-net nder de naam Aggregated Pwer Plant - APP. Dit prduct zal in najaar van 2013 verdere tepassingen vinden. 8. een gestructureerde samenwerking tussen ELIA, de distributienetbeheerders, BRPs en nieuwkmers zals BSPs, m de flexibiliteit in het distributienet te kunnen laten participeren aan de reserves en balancing markt. Belangrijk hierbij is de bedrijfszekerheid van de distributienetten te garanderen (a. spanningskwaliteit). Deze flexibiliteit, zwel prductie als afname, kan in uitznderlijke mstandigheden als ndzakelijk middel vr kstenefficiënt netbeheer (lkaal cngestiebeheer) en in nrmale marktmstandigheden als prduct ten beheve van de balanshandhaving dienen. In cncret vrziet ELIA vanaf 2014, ten belpe van maximaal 50MW, de participatie van belasting p het distributienet aan de levering van tertiaire reserve. Daarnaast kan prductieflexibiliteit k bijdragen tt het maximaliseren van de aansluitbaarheid van decentrale (HEB-) prductie tegen een lagere maatschappelijk kst dr het ptimaliseren van het gebruik van bestaande netinfrastructuur. Dr efficiënt gebruik te maken van de aanwezig flexibiliteit kan een glbaal technisch-ecnmisch ptimum in de netinvesteringsksten nagestreefd wrden. Om zwel de netbeheerders als prducenten, BRPs en BSPs investeringszekerheid te bieden, is evenwel een stabiel wettelijk en regulatir kader ndzakelijk. Op het niveau van de verschillende reserves in de ndersteunende diensten, nderscheiden we vlgende mgelijkheden tt een verhgd ecnmische efficiënt beheer: 1. Vr wat betreft de primaire regeling (k Frequency Cntainment Reserves (FCR)) zijn de zgn. must run uren een belangrijke kstenfactr. He hger het aantal explitatie-uren f draai-uren, he lager het aandeel van de must-run uren en dus k de reservatiekst. Bij stijgende gasprijzen daalt de winstgevendheid (en de draai-uren) van de klassieke gasgestkte centrales en stijgt bijgevlg de reservatiekst dr het hge aantal must-run uren. Als gevlg van deze evlutie wrden verschillende gasgestkte centrales (STEG) hetzij (tijdelijk) stilgelegd f mgebuwd naar gasgestkte piekcentrales van het pen type (met een ng lagere efficiëntie). OCGT-eenheden wrden traditineel ingezet vr piek- en reservebedrijf, terwijl STEG-eenheden vr midden- en basislast wrden ingezet. Om hieraan tegemet te kmen dient de participatie van vlgende (decentrale) energiebrnnen verder aangemedigd en ntwikkeld te wrden: Bimassa en WKK-eenheden gezien hun hger aantal draai-uren en dus lager aandeel must-run ksten in de reservatieksten. Bvendien zrgt de stijgende participatie van deze eenheden in de primaire regeling ervr dat bijdrage van dure STEG-eenheden kan verlaagd wrden; Pagina 13

14 Demand side management f de deelname van de industriële maar k p distributienet aangeslten (residentiële) belasting ; Wind- en znenergie, bimassa en WKK-eenheden dankzij smart supprt schemes en de evlutie naar krte termijn cntractualizatie (p dagbasis) zdat de vrspelbaarheid van participatie grter wrdt. Op vlak van aankpplitiek heeft Elia in 2012 de ptie m primair reservevermgen te cntracteren buiten de eigen regelzne mgelijk gemaakt (Frankrijk). Elia heeft met name meten vaststellen dat er een schaarste is p de Belgische markt wat betreft cntractueel aangebden primaire reserve. De surcing van primaire reserve in het buitenland biedt pprtuniteiten in dat pzicht mwille van het feit dat het de marktliquiditeit verruimt. Daarnaast dient tevens in een Eurpees kader nderzcht te wrden he transprtnetbeheerders gezamenlijk hun primaire regeling kunnen aankpen en p deze wijze belangrijke schaalvrdelen realiseren. Besluit: de belangrijkste pistes m in de nabije tekmst de liquiditeit in de aankp van de primaire regeling te bevrderen zijn: - Evlutie naar krte (week/dag) termijn aankpen - Uitbreiding participatie van Demand Side Management - Mgelijkheid tt aankpen van leveranciers buiten de eigen regelzne - Participatie aan gezamenlijke aankpen dr netbeheerders - Meer participatie van wind- en znenergie, bimassa- en WKK-eenheden dankzij smart supprt schemes 2. De secundaire regeling (k autmatic Frequency Restratin Reserves (afrr)) wrdt hfdzakelijk geleverd dr snel reagerende gasgestkte centrales (STEG). Met de hge gasprijzen wrden deze gekenmerkt dr een negatieve clean spark spread waardr een ecnmisch efficiënte aankp nch activatie mgelijk is. In een efficiënte reservemarkt dienen de draaiende reserves (zwel ndig vr FCR als afrr) geleverd te wrden dr die eenheden die vlgens de markt (geselecteerd in de merit rder f ecnmische stapeling van prductie-eenheden) en windmstandigheden actief zijn. Zniet zullen de hge mustrun ksten van niet-geselecteerde eenheden de kstprijs van de draaiende reserves hg den plpen. Windprductie heeft geen must-run ksten en dus zijn deze ideaal geplaatst m te participeren aan de levering van secundaire (af)regeling. De nd aan afrr zal in de kmende jaren grter wrden dr steeds stijgende residuele nbalansen verrzaakt dr een grter aandeel variabele HEB met bijhrende vrspellingsfuten. Bvendien zal het ramping-gedrag van zwel deze variabele HEB als de geplande HVDC-intercnnectr met het Verenigd Kninkrijk een bijkmende stijging in de residuele nbalansen teweegbrengen. De cncrete behefte aan extra afrr zal vral afhangen van de aanwezige flexibiliteit in het systeem dat p kwartuurbasis kan reageren p deze residuele nbalansen. Pagina 14

15 Onderstaande grafiek schetst een evlutie van de nd aan afrr. In 2018 wrdt de bendigde heveelheid afrr geschat, afhankelijk van het lw r high reserve needs scenari 16, tussen de 152MW en 192MW. In 2013 betreft het 140MW. Om aan de bijkmende nd aan afrr tegemet te kmen dient de participatie van vlgende (decentrale) energiebrnnen verder ntwikkeld te wrden: Bimassa en WKK gezien hger aantal draai-uren en dus lager aandeel must-run ksten. Bvendien zrgt de stijgende participatie van deze eenheden in de afregeling ervr dat het peratineel werkingspunt (Pmin) p de STEG-eenheden (vr de pregeling) kan verlaagd wrden wat p zijn beurt resulteert in lagere must-run ksten. Zals eerder aangegeven vrziet ELIA deze asymmetrie in de cntractering van secundaire reserves. De ntwikkeling van nieuwe efficiënte explitatiemethdes die het verhgd ecnmisch inzetten van pump strage hydr-eenheden zals C en Plate Taille vr secundaire regeling mgelijk maken. Wind (geen must-run ksten) en bimassa vr de secundaire afregeling bij perides van hge hernieuwbare prductie (wanneer aandeel cnventinele prductie laag is) middels smart supprt schemes. Demand side management f de deelname van de belasting a priri is deze eerder meilijk gezien de grtere variatie in gevraagde vermgensschmmelingen. Daarnaast dient tevens in een Eurpees kader nderzcht te wrden he transprtnetbeheerders gezamenlijk hun secundaire regeling kunnen aankpen (reserves) f activeren (energie). In cncret heeft ELIA hiervr een piltprject pgezet met de Nederlandse netbeheerder TenneT m de haalbaarheid hiervan te berdelen (cf. 4. Grensverschrijdende synergiën in balanshandhaving) 16 Zie k Evlutin f ancillary services needs t balance the Belgian cntrl area twards 2018, Pagina 15

16 Besluit: de belangrijkste pistes m in de nabije tekmst de liquiditeit in de aankp van de secundaire regeling te bevrderen zijn: - Evlutie naar krte (week/dag) termijn aankpen - Participatie van hydr-eenheden en perfrmante STEG-centrales met een laag peratineel werkingsvermgen (Pmin) vr de pregeling - Participatie van wind- en znenergie, bimassa- en WKK-eenheden mits smart supprt schemes in de afregeling (gezien geen (wind) f lagere must run -ksten) - Participatie van Demand Side Management - Mgelijkheid tt gezamenlijk kunnen aankpen (reserves) f activeren (energie) van secundaire regeling tussen netbeheerders 3. De tertiaire regeling (k manual Frequency Restratin Reserves (mfrr)) wrdt gekenmerkt dr een tragere reactie (vllast binnen de 15min na activering) en geleverd dr verschillende types eenheden, a. turbjet-eenheden en gasturbines, alsk afschakelbare klanten aangeslten p het ELIA-net. De pwaartse mfrr heeft vnl. als del m de afrr te ntlasten zdat deze terug beschikbaar is vr snelle reactie p residuele nbalansen, bvb. afkmstig van variabele hernieuwbare prductie (met psitieve en negatieve vrspellingsfuten) en m grte zeldzame nbalansen (uitval van prductie-eenheden f verlies van een HVDCintercnnectr) p te vangen. Onderstaande grafiek schetst een evlutie van de nd aan pwaartse mfrr (FRRm+). In 2018 wrdt de bendigde heveelheid pwaartse mfrr geschat, afhankelijk van het lw r high reserve needs scenari 17, tussen de 1078MW en 1258MW. In 2013 betreft het 1120MW, waarvan 661MW gecntracteerd dr ELIA. 17 Zie k Evlutin f ancillary services needs t balance the Belgian cntrl area twards 2018, Pagina 16

17 Om aan de vervanging van de turbjets en eventuele bijkmende nd aan pwaartse mfrr tegemet te kmen dient de participatie van vlgende (decentrale) energiebrnnen verder ntwikkeld te wrden: Piekcentrales dr aanmedigen van investeringen in nieuwe (zeer efficiënte) prductie-eenheden naast de cnversie van bestaande STEG-eenheden naar OCGTtype. Bij zeer lage benutting als zuivere piekeenheid, zal de ttale jaarlijkse kst van OCGT ngeveer de helft bedragen van deze van STEG-eenheid. Bestaande ndstrm-aggregaten (dieselgeneratren). Demand side management dr afschakeling van (decentrale) belastingen. Daarnaast dient tevens in een Eurpees kader nderzcht te wrden he transprtnetbeheerders gezamenlijk hun tertiaire regeling kunnen aankpen (reserves) f activeren (energie). In cncret heeft ELIA hiervr een piltprject pgezet met de Nederlandse netbeheerder TenneT m de haalbaarheid hiervan te berdelen (cf. 4. Grensverschrijdende synergiën in balanshandhaving). De neerwaartse mfrr wrdt steeds belangrijker gezien het fenmeen van veel wind en zn bij lage belasting (incmpressibiliteit). ELIA stelt sinds een aantal jaren vast dat er nvldende neerwaartse flexibiliteit in het systeem aanwezig is alsk nvldende initiatieven ndernmen wrden dr de BRPs m deze flexibiliteit te ntwikkelen. Neerwaartse flexibiliteit dient in principe niet gecntracteerd te wrden gezien het een verscht aan energie betreft, vaak gepaard gaande met negatieve nbalansprijzen (dr activatie van HEB met verrekende GSC/WKC). Indien er nvldende neerwaartse flexibiliteit wrdt aangebden kan het ndig zijn dat ELIA aangepaste signalen stuurt via de nbalansprijzen zdat BRPs alsng geprikkeld wrden m hierin te investeren. In 2018 wrdt de bijkmende bendigde heveelheid neerwaartse mfrr geschat tussen de 1138MW en 1348MW (zie bvenstaande grafiek: FRRm-). Om hieraan tegemet te kmen dient de participatie van vlgende (decentrale) energiebrnnen verder ntwikkeld te wrden: Nieuwe (zeer efficiënte) prductie-eenheden uitgerust met de technische functinaliteit m p een laag minimaal peratineel werkingsvermgen te functineren, met hge ramping functinaliteiten en de mgelijkheid m snel te starten/stppen. Elke reductie in het minimaal peratineel werkingsvermgen van bestaande centrales is daarte evenzeer belangrijk (bvb. de cnversie van bestaande STEG-eenheden naar OCGT-eenheden). Wind- en znenergie en bimassa middels smart supprt schemes vr participatie in de reserves. Vr de levering van flexibiliteit kunnen deze eenheden vandaag reeds inbieden met verrekening van de pprtuniteitskst dr het verlies van GSC/WKC. Strage f pslagcapaciteiten (bvb. hydr pump-strage eenheden zals C en Plate Taille). Pagina 17

18 Daarnaast zijn, vr zwel p- en neerwaartse mfrr, grensverschrijdende reserve sharingcntracten (zgn. inter-tso-cntracten) met naburige transprtnetbeheerders ndig. Deze zijn erp gericht m een instantaan verlies f uitval van een grte centrale f van een HVDCintercnnectr in imprt f exprt mdus p te vangen. Finaal kan ELIA k rekenen p de vrije biedingen (niet-gecntracteerde mfrr) die in het kader van het CIPU-cntract aangebden wrden. Zals eerder vermeld heeft ELIA een prject gelanceerd m aanvullende flexibiliteit te capteren via een transparant biedingplatfrm. Besluit: de belangrijkste pistes m in de nabije tekmst de liquiditeit in de aankp van de tertiaire regeling te bevrderen zijn: - Evlutie naar krte (week/dag) termijn aankpen - Participatie van efficiënte piekcentrales (Open Cycle GasTurbine) - Participatie van bestaande ndstrm-aggregaten (dieselgeneratren) - Participatie van demand side management dr afschakeling van (decentrale) belastingen bij pregeling - Mgelijkheid tt gezamenlijk kunnen aankpen (reserves) f activeren (energie) van tertiaire regeling tussen netbeheerders - Participatie van nieuwe (zeer efficiënte) prductie-eenheden uitgerust met de technische functinaliteit m p een laag peratineel werkingsvermgen te functineren, met hge ramping functinaliteiten en de mgelijkheid m snel te starten/stppen - Wind- en znenergie en bimassa bij afregeling - Strage f pslagcapaciteiten (bvb. hydr pump-strage eenheden zals C en Plate Taille) bij afregeling - Opzetten transparant en grensverschrijdend biedingplatfrm vr flexibiliteit Pagina 18

19 4 Grensverschrijdende synergiën in balanshandhaving bevrderen In het kader van de ttstandkming van een eengemaakte balancing markt in Eurpa (zgn. target mdel ), heeft ACER (Agency fr Cperatin f Energy Regulatrs) aan ENTSO-e gevraagd m piltprjecten p te zetten die de haalbaarheid van dit target mdel dienen te testen. Dit target mdel is het vrwerp van de Netwrk Cde Electricity Balancing. Deze Netwrk Cdes vleien vrt uit het 3 de Eurpese energiepakket en intrduceerde een nieuw systeem vr het pstellen van Eurpese bindende regelgeving. Deze hebben dus hetzelfde effect als een Verrdening en zijn nmiddellijk en rechtstreeks van tepassing in de lidstaten, znder mzetting naar natinaal recht. ENTSO-E vervult een belangrijke rl als c-auteur van deze netwrk cdes. De Netwrk Cde Electricity Balancing zal bijgevlg het tekmstig kader bepalen waarin ELIA haar balanshandhaving dient uit te veren. Vrafgaand aan de inwerkingtreding van deze Netwrk Cde is er evenwel een cmitlgy -prcedure waarbij de Eurpese Cmmissie zich bij de uitefening van haar uitveringsbevegdheden laat bijstaan dr vertegenwrdigers van de lidstaten die verenigd zijn in cmités. Dankzij deze cmités kan de Cmmissie met de natinale verheidsdiensten verleggen, vrdat zij ver de uitveringsmaatregelen beslist. Hiermee wrdt begd deze maatregelen z ged mgelijk p de realiteit in elk betrkken land af te stemmen, pdat de ttstandkming van deze eengemaakte Eurpese balancing markt zveel als mgelijk rekening hudt met bestaande efficiënte marktmechanismen. Vr ELIA zijn vlgende punten alvast belangrijk in de finalisering van de Netwrk Cde Electricity Balancing: - Het rganiseren van de sluitingstijd van de balancing markt z dicht mgelijk bij de real time. Op deze wijze beschikken BRPs maximaal ver de mgelijkheden m hun eigen balanshandhaving te regelen. (cf Aanbeveling van de Eurpese Cmmissie in haar Impact Assessment 18 inzake de Electricity Balancing Netwrk Cde: The clsing f intra-day market must be n mre than 1 hr ahead f the physical gate clsure and the PTU mving t 15 minutes will help reduce balancing csts.) - Het vermijden van nndige beperkingen in de uitwisseling van reserves tussen een netbeheerder en een BSP. Het met maw. mgelijk zijn m in de tekmst reserves aan te kpen van leveranciers buiten de eigen regelzne Bvenvermelde piltprjecten dienen tevens als referentie vr de andere Eurpese netbeheerders m de tekmstige Netwrk Cde inzake Electricity Balancing m te zetten in de praktijk. In juni 2012 heeft ELIA daarte met de Nederlandse hgspanningsnetbeheerder TenneT een dergelijk piltprject pgezet. Dit prject heeft vnl. als del m de mgelijkheid van synergiën te analyseren in het ntwerp van de markt vr afrr en mfrr. Dit prject zal in de lp van 2014 uitmnden in een haalbaarheidsstudie Pagina 19

20 Daarnaast participeert ELIA (nder testfase tt ktber 2013) aan de 1 ste mdule van het Internatinal Grid Cntrl Cperatin (igcc)- initiatief waarbij deelnemende netbeheerders in realtime systeemnbalansgegevens uitwisselen en z tegengestelde activaties van secundair regelvermgen vrkmen. Dit resulteert in een vermindering van de eigen activaties en dit aan een lagere kst. De uitgewisselde energie wrdt achteraf verrekend p basis van een systeem van pprtuniteitsprijzen. Dit systeem heeft als del de financiële vrdelen p langere termijn gelijk te verdelen tussen de deelnemende TSOs. De andere deelnemende netbeheerders zijn, naast de 4 Duitse netbeheerders die als één blk deelnemen, de netbeheerders van Denemarken, Nederland, Tsjechië en Zwitserland. De mgelijke verlenging van de igcc-participatie is nderwrpen aan de ENTSO-e beslissing aan het einde van de test fase alsmede een gedkeuring van het ingediende vrstel vr verdere deelname dr de CREG. Een uitbreiding naar mdule 2 maakt het vrwerp uit van een ander Eurpees piltprject. Mdule 2 hudt in dat de participanten elkaar assistentie verlenen ingeval van nvldende secundair regelmgelijkheden. Bijgevlg wrdt het risic p systeemnevenwicht gedeeld nder de participerende netbeheerders. Dit resulteert in een verhgde systeemzekerheid met gelijke heveelheid aan secundaire reserves. In elk van bvenstaande piltprjecten is het evenwel belangrijk een gede afweging te maken tussen de cmplexiteit bij het pzetten van het marktdesign en de effectieve vrdelen hieraan verbnden. In elk geval zal deze Eurpese samenwerking ter realisatie van het target mdel aanzienlijk veel inspanningen en tijd vergen van de betrkken netbeheerders. Pagina 20

21 5 Besluit De 3 nderscheiden segmenten van vrwaarden die een belangrijke cntributie leveren in de efficiënte en verzekerde balanshandhaving van de ELIA-regelzne bestaan uit: 1. Balanshandhaving dr de BRPs met het g p reduceren van residuele nbalansen; 2. Maximale diversificatie in participerende energiebrnnen in de balanshandhaving; 3. Grensverschrijdende synergiën in balanshandhaving. Deze vrwaarden zijn van tepassing p verschillende actren actief in de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt. Het spreekt vr zich dat, gezien de verschillende (zwel federale als reginale) beleidsmakers en regulatren die hierin betrkken zijn, het een veelheid van gecördineerde acties vergt, m verder te buwen aan een efficiënte en verzekerde balanshandhaving. Inzake balanshandhaving streeft ELIA naar een mdel waarbij de netbeheerder de BRPs aansprt m hun nbalansen zveel mgelijk zelf te crrigeren, zelfs in real time. In dit marktdesign ligt een grtere evenwichts- f balansverantwrdelijkheid bij de BRP. De keuze van ELIA vr dergelijk marktdesign impliceert ndermeer dat de BRPs een (pr-) actieve rl dienen aan te nemen in de balanshandhaving binnen hun prtfli. Gezien de bendigde heveelheid reserves die ELIA elk jaar dient te cntracteren afhangt van de mate waarin de BRPs erin slagen m de residuele nbalansen te vermijden, is het belangrijk dat de BRPs: 1. Investeren in het vrspellen van variabele hernieuwbare (wind, zn) en decentrale (aangeslten p distributienetwerk) prductie en belasting; 2. Inzetten p de ntwikkeling en het aanbieden van de flexibiliteit in hun prtfli met een maximale diversificatie in participerende energiebrnnen (WKK, bimassa, wind en zn maar k (decentrale) belasting); 3. Gebruik maken van de verschillende markten (zwel day-ahead als intraday) m enerzijds hun eigen balanshandhaving te verrichten en anderzijds m maximale liquiditeit te creëren vr het wegwerken van nbalansen vr andere BRPs; 4. Participeren aan de krte termijn aankpen van reserves. Om de vrspellingen te verfijnen vr het deel verbnden aan de belasting annex prductie p distributieniveau dienen de distributienetbeheerders verder in te zetten p smartmetering en smart prfiling. De BRPs kunnen deze dan aanwenden m meer accurate vrspellingen te maken p dagen intraday-basis. Pagina 21

22 Vanuit beleidstandpunt lijkt het aangewezen m vlgende evluties p te vlgen: 1. Vrstel m alle nbalansvlumes nderhevig te maken aan de nbalansprijzen, dus k de prductie-afwijkingen van de ffshre windparken en de first firing injecties. 2. De ntwikkeling van intelligente ndersteuningsmechanismen f smart supprt schemes die een aantrekkelijk(er) kader creëren waarin HEB en WKK-eenheden kunnen deelnemen aan de levering van ndersteunende diensten en flexibiliteit tav ELIA. 3. Vrstel tt verplichte uitrusting ter levering van ndersteunende diensten (in casu primaire en secundaire regeling en spanningsregeling) vr alle nieuwe eenheden (>50MW) aangeslten p het Elia net. 4. Vrstel tt verplichte aanbieding van afregelvermgen (flexibiliteit) vr n- en ffshre- windprductie alsk bimassa-prductie p de nbalansmarkt. 5. De graduele uitbreiding van de krte termijn aankpen in 2015 middels het gepaste wettelijk en regulatir kader en mits psitieve resultaten in De mgelijkheid creëren vr nieuwe marktspelers, zals aggregatren, m k te participeren aan de levering van ndersteunende diensten en flexibiliteit. Bvendien neemt ELIA actief deel aan tal van nderzeksprgramma s p zwel natinaal als internatinaal niveau die erp gericht zijn m innvatieve plssingen vr een betere balanshandhaving te ntwerpen. Gezien deze participatie aanzienlijk veel inspanningen en tijd vergen, is het belangrijk m hiervr de ndige middelen te vrzien. Op langere termijn dienen de mgelijke pties en haalbaarheid inzake pslag van energie (strage) verder nderzcht te wrden, alsk de mgelijkheid dat ELIA zelf strage faciliteiten kan aanwenden in het kader van balanshandhaving, middels de creatie van een aangepast wettelijk en regulatir kader. Finaal blijft ELIA in cntinu verleg en in nauwe samenwerking met haar stakehlders, verder initiatieven pzetten m aan bvenstaande vrwaarden vr een efficiënte en verzekerde balanshandhaving tegemet te kmen. ***************************************** Pagina 22