Inleiding. 8 Taal. Taalfuncties

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inleiding. 8 Taal. Taalfuncties"

Transcriptie

1 Inleiding 8 Taal Iedere dag gebruiken we taal. We praten tegen elkaar, luisteren naar de radio, sms en naar vrienden, lezen de krant, maken een boodschappenlijstje. Met taal geven we namen aan dingen: dat dier noemen we hond, dat voorwerp heet computer, dat gevoel heet verliefd. We communiceren in taal en taal ondersteunt en beïnvloedt ons denken. En behalve taal gebruiken kunnen we ook denken en praten over taal. Anders gezegd: we zijn taalgebruikers en taalbeschouwers. We kunnen aan taal drie aspecten onderscheiden. Het eerste is: taal heeft een vorm. De klanken of schrifttekens kun je horen of lezen. Het tweede aspect is: taal heeft betekenis. De woorden en zinnen zijn niet alleen maar klanken of schrifttekens, maar ze hebben een inhoud. Het derde aspect is het functionele. Dat heeft te maken met het doel waarvoor we taal gebruiken. sociale taalfuncties Taalfuncties We gebruiken taal om met andere mensen contact te hebben. Taal heeft een communicatieve en een sociale functie. Taal is het communicatiemiddel bij uitstek. Met taal onderhouden we relaties met anderen, of we leggen nieuwe contacten. We geven een paar voorbeelden van sociale taalfuncties. Met de zin Wilt u het zout even doorgeven? probeer je iemand iets te laten doen, net als met Houd die hamer even voor me vast. Als je roept: Maak dat je weg komt! dan wil je je beschermen tegen iemand. Met het zinnetje Nou, tot de volgende keer maar weer, beëindig je een gesprek. Tijdens dat gesprek zullen er andere zinnen gezegd zijn die het gesprek ordenen, zoals:

2 cognitieve taalfuncties We moeten het eens hebben over, en: Wat vind jij daar nou van? Tot slot: je kunt ook tegen jezelf praten om je gedachten te ordenen. Tja, hoe zal ik nu eens verder gaan? of: Als ik nou eens die kleur gebruik, dan wordt het een stuk vrolijker. Ieder van deze zinnetjes laat een sociale relatie zien. Taal heeft naast een communicatieve en sociale functie ook een relatie met ons denken. Als je iemand de weg wijst, dan beschrijf je iets wat we als het ware voor ons zien. Als je in een discussie duidelijk wilt maken waarom de muziek van die groep toch echt geweldig is, dan ben je bezig met redeneren. Zo zijn er meer cognitieve taalfuncties te onderscheiden, zoals: vergelijken (groot klein), oorzaak gevolg ( Je bent nat, omdat het regent.). Er zijn eenvoudige taalfuncties (zoals benoemen) en meer complexe (zoals oorzaak gevolg). In de domeinen B en E lees je meer over dit onderwerp. kerndoelen Taal op school Taal is een vak op de basisschool en op de opleiding. De tijd dat taalonderwijs zich voornamelijk richtte op deelvaardigheden als spelling, stijl en ontleden ligt al lang achter ons. Op de basisschool zul je de functies van taal moeten kunnen waarnemen. We willen immers dat kinderen zich tot competente taalgebruikers ontwikkelen: taalgebruikers in brede zin. We streven ernaar dat kinderen met anderen een gesprek kunnen voeren, het nieuws op de radio en in de krant kunnen volgen, een mooi boek willen en kunnen lezen. We hebben ook als doelen dat kinderen argumenten voor een standpunt kunnen geven, dat ze publiekgericht een brief kunnen schrijven, op een doelgerichte manier een tekst uit een studieboek kunnen leren. De karakteristiek van de kerndoelen van 2004 (SLO) formuleert dat zo: Taalonderwijs is (...) van belang voor het succes dat kinderen in het onderwijs zullen hebben en voor de plaats die ze in de maatschappij zullen innemen. Daarnaast heeft taal een sociale functie. Kinderen dienen hun taalvaardigheid te ontwikkelen, omdat ze die nu en straks in de maatschappij hard nodig hebben. Dat houdt ondermeer in dat het onderwijs waar mogelijk uit gaat van communicatieve situaties: levensechte en boeiende leesteksten, gesprekken over onderwerpen die kinderen bezig houden, een echte correspondentie met kinderen van andere scholen. 8 Taalonderwijs Iedere tijd kent eigen visies op taalonderwijs. Vaak zijn er verschillende opvattingen naast elkaar en is er één opvatting overheersend. We zullen hier niet alle mogelijke opvattingen beschrijven, maar geven de ontwikkelingen in grote lijnen.

3 expressieve en communicatieve functies thematisch-cursorisch taalonderwijs functioneel interactief taalonderwijs basisontwikkeling ontwikkelingsgericht onderwijs In de jaren vijftig en zestig lag de nadruk sterk op de beheersing van deelvaardigheden als spellen, ontleden, technisch lezen en op typisch schoolse genres als opstel, dictee, invuloefening. Het doel was het Nederlands correct te gebruiken, vooral schriftelijk. Aan communicatieve en functionele elementen werd weinig aandacht besteed. In de jaren zeventig veranderde die opvatting. Men vond het toen vooral belangrijk dat leerlingen hun gedachten, ideeën en meningen goed wisten over te brengen. De manier waarop ze dat deden was van ondergeschikt belang. Daarnaast bleven ook de meer formele aspecten als spelling en ontleden wel belangrijk, maar de expressieve en communicatieve functies van taal waren dominant. In de jaren zeventig en tachtig vond men dat taalonderwijs moest aansluiten bij de leefwereld en het milieu (de thuistaal) van kinderen. Daarvoor selecteerde men thema s uit de leefwereld van kinderen waarmee tegelijk ook taalvaardigheden ontwikkeld konden worden. Thematisch-cursorisch taalonderwijs was de term waarmee deze opvatting werd aangeduid. Functioneel was ook een kenmerk van opvattingen over taalonderwijs in die tijd: de te verwerven vaardigheden moesten direct bruikbaar zijn, kinderen moesten die meteen kunnen toepassen. In de jaren negentig werd meer aandacht besteed aan de opbrengsten van het taalonderwijs. De overheid ging zich daar nadrukkelijker mee bemoeien. Kerndoelen en periodieke peilingen zijn voorbeelden van instrumenten waarmee de overheid sinds ongeveer 1990 de kwaliteit van het taalonderwijs wil bevorderen. In 1995 vroeg het ministerie aan de commissie- Aarnoutse om een advies voor verbetering van het onderwijs en om de instelling van een landelijk centrum dat die verbetering zou realiseren. Als gevolg daarvan werd het Expertisecentrum Nederlands opgericht. Daarmee werd geleidelijk een nieuwe visie dominant: interactief taalonderwijs, met drie uitgangspunten: betekenisvol, strategisch en sociaal leren. Visies op taalonderwijs zijn van invloed op de opvattingen en de praktijk van leraren basisonderwijs. Die visies delen allemaal iets mee over de maatschappij waarop men kinderen voorbereidt, over de belangrijkste onderwijsdoelen die daarbij horen en over de manieren waarop kinderen die doelen verwerven. Leraren worden met die opvattingen vertrouwd in hun opleiding, door het lezen van vakliteratuur en het volgen van cursussen. Maar er zijn meer factoren die iemands visie op taalonderwijs richting geven. Zo zien we dat vanaf de laatste twee decennia van de twintigste eeuw ook vanuit andere onderwijsopvattingen visies op taalonderwijs geformuleerd worden. In basisontwikkeling en ontwikkelingsgericht onderwijs bijvoorbeeld speelt taal een grote rol in betekenisvolle activitei- ten die binnen thema s worden aangeboden en waarin wordt uitgegaan van natuurlijk leren lezen. Een derde bron van opvattingen vormen concrete vernieuwingen in domei- Inleiding

4 niveaulezen nen van het taalonderwijs. Bij de hulp aan leeszwakke kinderen bijvoorbeeld is een duidelijke ontwikkeling zichtbaar van het oefenen van op zichzelf staande technische vaardigheden naar het centraal stellen van boeken en interessante teksten. Een tweede voorbeeld is het onderwijs aan hoogbegaafde kinderen. Voor hen zijn andere inhouden en een andere didactische aanpak nodig. Als derde voorbeeld noemen we het niveaulezen, dat meer en meer plaats begint te maken voor vrij lezen, waarbij leerlingen voor zichzelf lezen in zelfgekozen boeken. Dergelijke vernieuwingen worden vaak ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Kun je met je taalonderwijs aan al die opvattingen voldoen? Nee, en dat is ook niet de bedoeling. Met het bovenstaande willen we alleen laten zien dat taalonderwijs niet waardevrij is, dat er verschillende invalshoeken zijn van waaruit men dit onderwijs kan bekijken, en dat de leraar zich dient te realiseren dat hij in dat veld van visies een positie inneemt. Die positie hangt onder meer af van de situatie waarin je werkt. In een school met leerlingen die forse taalachterstanden hebben maak je andere keuzes dan in een school met leerlingen die van huis uit een grote taalvaardigheid bezitten. Met dit boek proberen we niet alle opvattingen te honoreren; evenmin hangen we één opvatting aan. Wij vatten goed taalonderwijs allereerst op als onderwijs dat recht doet aan betrokkenheid, nieuwsgierigheid en verwondering. We willen kinderen laten ervaren hoe veelzijdig taal is, hen stimuleren in taalgebruik, en we willen hen toerusten met wat zij, nu en in de toekomst, nodig hebben. 8 Een opleiding tot leraar taalonderwijs Als student aan een lerarenopleiding basisonderwijs heb je je eigen kwaliteiten en interesses en een persoonlijke leerstijl. Je hebt ervoor gekozen om leraar basisonderwijs worden. De kennis, de vaardigheden en de houding die je daarvoor nodig hebt, verwerf je tijdens je stages op verschillende basisscholen, tijdens de activiteiten die je bijwoont op de opleiding en in allerlei situaties daarbuiten. Elke student zal tijdens die stages of opleidingsactiviteiten, tijdens het leiden van een kinderkamp of het oppassen op de vierjarige zoon van de buren, die leerervaringen selecteren die aansluiten bij zijn eigen leerweg. Als derdejaars student bijvoorbeeld leer je heel andere dingen dan als eerstejaars, ook al voer je je stage uit in dezelfde stageklas.

5 Competenties Bij het vak van leraar basisonderwijs hoort een aantal competenties. Dat kunnen algemene zijn, zoals het kunnen organiseren van onderwijsactivi- teiten. Er zijn ook vakspecifieke competenties, zoals het verzorgen van een woordenschatactiviteit. Hoe gedetailleerd competenties ook beschreven zijn, voor iedere student zal het werken aan die competenties anders zijn. Je kunt in groep 1 een woordenschatactiviteit over vlinders organiseren, maar ook in groep 7 bij een aardrijkskundetekst over het winnen van delfstoffen. In dit boek gaan we ervan uit dat competent een begrip is dat een hele persoon omvat. Een competente chauffeur bijvoorbeeld is iemand bij wie je ontspannen in de auto zit. Je merkt dat hij goed rijdt en zelfvertrouwen heeft. Hij heeft inzicht in het verkeer, anticipeert op fouten van andere weggebruikers en onverwachte situaties. Hij kan situaties goed taxeren, kent de gevaren van het verkeer en neemt geen risico s. Uiteraard kent hij de verkeersregels heel goed en kan hij prima met een auto omgaan. Voor beroepen worden competenties opgesteld. Daarmee proberen de betrokkenen (opleiders, studenten, de maatschappij) te omschrijven wat het ideale beeld is van iemand die dat beroep uitoefent. Voor het beroep van leraar basisonderwijs zijn algemene competenties geformuleerd door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en ander onderwijspersoneel (Bekwaamheidseisen leraren, 2004). Daarmee is nog weinig gezegd over het beeld van een leraar basisonderwijs die taalonderwijs moet verzorgen. Anders gezegd: de algemene competenties bieden geen vakspecifieke invulling. Natuurlijk moeten wij, als auteurs van een opleidingsboek voor onderwijs in Nederlandse taal, wel een beeld hebben van de ideale taalleraar. Dat beeld hebben we ook. Een leraar basisonderwijs die competent is om taalonderwijs te verzorgen, heeft belangstelling voor taal. Hij is zelf een vaardige taalgebruiker en geeft graag taalonderwijs. Hij kan met kinderen gesprekken voeren, is geïnteresseerd in wat zij zeggen en schrijven en rekent niet meteen iets goed of fout. Hij weet voldoende van taalontwikkeling en taaldidactiek om taallessen planmatig te kunnen geven: afgestemd op wat kinderen nodig hebben, op wat ze kunnen en op wat de maatschappij van het taalonderwijs vraagt. Hij beseft dat het nodig is je te blijven ontwikkelen als taalleraar. Daarom volgt hij ontwikkelingen op dit gebied in onderwijstijdschriften en via cursussen. vakspecifieke competenties Inleiding 8 Een boek over taaldidactiek Over taalonderwijs en taalontwikkeling, over de bedoelingen en inhouden van taalonderwijs gaat dit boek. Met Taaldidactiek willen we aankomende leraren basisonderwijs vakspecifieke competenties laten verwerven. Maar

6 een competente taalleraar word je natuurlijk niet door alleen een boek te bestuderen. Daarvoor is meer nodig: opleiders, stagescholen, je eigen aanleg en inzet, ervaring en verdergaande scholing. De student die zo n leraar wil worden, geeft zelf actief sturing aan zijn leerproces. Dit boek draagt daaraan bij. Het biedt de noodzakelijke informatie, roept discussie op en formuleert de competenties die je moet verwerven. De student construeert zijn eigen vakmanschap, al dan niet met hulp en ondersteuning van zijn opleiders en medestudenten. Dat is aan het eind van de opleiding zo ver ontwikkeld dat hij op een verantwoorde manier (taal)onderwijs kan verzorgen. Maar dat vakmanschap groeit door na de opleiding, door cursussen, het bijhouden van vakliteratuur, reflectie op ervaringen, discussie en uitwisseling met collega s. Aansluiten bij je ontwikkeling Waaraan moet een boek over taaldidactiek voldoen om aan te sluiten bij de persoonlijke ontwikkeling van studenten? Of je nu een beginnende of een gevorderde student bent, je moet de informatie kunnen vinden die je nodig hebt. Het register helpt je daarbij. Paragraaf 5 Verder lezen in ieder hoofdstuk en de website bij dit boek geven je aanvullende informatie. Je moet weten wat belangrijke competenties zijn op het taalgebied, zodat je kunt nagaan of je die competenties al dan niet beheerst. Daarom vermelden we in ieder domein kort de belangrijke competenties; in de bijlage staan alle competenties nog eens bij elkaar. Dit overzicht is voor ons een lijst die ons richting geeft bij het uitwerken van de domeinen. Voor de lezer is het een checklist: dit zijn de competenties die ik dien te verwerven. Iedere basisschool heeft gekozen voor verschillende werkwijzes en methodes. Langzamerhand leer je daarin je eigen weg vinden en bepaal je je eigen voorkeuren. Een boek over taaldidactiek moet je daarbij helpen. Dit boek schrijft niet één manier voor en hangt niet één visie aan. Wel bieden we een compleet en actueel overzicht van alles wat met taalonderwijs op de basisschool te maken heeft. We geven een overzichtelijk en inzichtelijk geheel waaruit de (beginnende) leraar zijn keuzes kan maken. Competentiegericht Per domein geven we aan welke competenties daarbij horen. Die competenties formuleren we vakinhoudelijk. We gaan ervan uit dat algemene competenties in de totale opleiding verworven worden. In ieder hoofdstuk bieden we een lijstje competenties in paragraaf 2. We onderscheiden daar competenties, kennis en vaardigheden. Dat onderscheid is enigszins kunstmatig. Onder Competenties staat omschreven wat je in het domein moet kunnen. Omdat dat kennis en vaardigheden inhoudt, specificeren we de competenties wat verder. In de opsommingen is een zekere opbouw te zien, die onge-

7 veer overeen komt met de ontwikkeling van een student en leraar. Die ontwikkeling is in te delen in vier fases (SLO, Vakspecifieke competenties, 2003): De beginnende student voert een les uit, bepaalt de beginsituatie van zijn leerlingen en richt zich daarbij op gegeven doelen. In de volgende fase baseert hij zich op leerlijnen en kenmerken van een taalmethode of andere leermiddelen. De leraar die zich verder ontwikkelt, kan onderwijs afstemmen op behoeften en mogelijkheden van individuele kinderen. In de vierde fase staat de leraar zo ver boven de inhouden, de methode en de didactiek dat hij in staat is zelf onderwijs te ontwerpen. Hij ontwikkelt hulpplannen, plant het taalonderwijs en kan met inzicht vorm geven aan taalbeleid. Over deze laatste fase gaat dit boek maar gedeeltelijk. Je zult zelf onderwijs kunnen ontwerpen, maar hulpplannen opstellen, zelf taalonderwijs plannen en taalbeleid ontwikkelen zijn competenties die je vooral na de initiële opleiding verwerft. Deze fasering kan suggereren dat er een verschil in kwaliteit is. Dat is niet onze bedoeling. Ook de ervaren, competente leraar geeft lessen, al dan niet uit een methode. En ook de beginnende leraar zal zich realiseren dat een bepaalde aanpak beter bij bepaalde kinderen past en ook hij zal nadenken over volgende lessen en samenhangen daartussen. Maar het zal duidelijk zijn dat in iedere fase groei gewenst is en dat iedere vorige fase als het ware voorwaardelijk is voor de volgende. Deze vier fases of niveaus hebben we in de afzonderlijke domeinen niet specifiek aangegeven, maar ze zijn voor ons een leidraad geweest bij het formuleren. De lezer zal ze herkennen in de opeenvolging van de vakspecifieke competenties. Inleiding Overzichten competenties In een bijlage bij dit boek en op de website zetten we de vakspecifieke competenties nog eens op een rij. We realiseren ons dat een dergelijke lijst een kunstmatige indruk maakt. Je leert immers geen losse kunstjes, maar verwerft een geheel aan kennis, inzichten, houdingen en vaardigheden die met elkaar samenhangen en die je tijdens je loopbaan als leraar steeds weer verdiept. In het overzicht op de website hebben we bij dat overzicht bovendien vragen en aandachtspunten opgenomen waarmee de lezer zijn eigen profiel kan bepalen. We beschouwen dat lijstje zelf niet als het belangrijkste aanbod van dit boek. Het is voor ons en voor de lezer van dit boek een checklist, een poging om in trefwoorden aan te geven waar het om gaat. Zoals je gelezen hebt in onze omschrijving van de competente taalleraar vinden we dat het om méér gaat! Opbouw van het boek We onderscheiden vijf domeinen in het taalonderwijs: A vertellen en voorlezen, B mondeling taalgebruik, C beginnende geletterdheid, D gevorderde

8 geletterdheid en E taalbeschouwing. In ieder van die domeinen zijn deelgebieden aan te wijzen. Gevorderde geletterdheid bijvoorbeeld omvat onder andere spelling, begrijpend lezen, stellen. Ieder domein begint met een beschrijving van de praktijk van een leraar en een reflectie op die praktijk. Per deelgebied zie je ook steeds zo n praktijkbeschrijving met reflectie. De tweede paragraaf vertelt welke competenties vereist zijn als je in dit onderdeel onderwijs wilt geven. We realiseren ons dat deze paragrafen niet de spannendste stukjes uit het boek zijn. Maar we vinden het belangrijk dat je als student ziet welke vaardigheden en kennis je nodig hebt. Voor onszelf zijn deze lijstjes richtinggevend geweest bij het schrijven van de hoofdstukken. Over ieder domein zijn discussies, tussen opleiders, leraren, onderzoekers. We willen je als aankomend leraar op de hoogte brengen van onderwerpen waarover discussie is. Dat doen we in paragraaf 3. Je vindt daar korte beschouwingen, stellingen, vragen, maar meestal geen antwoorden. Want pasklare antwoorden op veel discussiepunten zijn er niet. We hopen dat je zelf, met je opleider en medestudenten, over deze zaken nadenkt, aanvullende informatie zoekt, en je mening vormt. In paragraaf 4 Verdieping vind je de belangrijkste informatie over het gebied. Dat is dan ook steeds de meest uitgebreide paragraaf. Wanneer je gericht naar informatie zoekt, kun je via het register nagaan waar je die kunt vinden. Paragraaf 5 geeft een lijstje met artikelen en boeken waarin je verder kunt lezen over een domein. Heb je daaraan niet genoeg, dan is op de website meer informatie te vinden. De website bij dit boek vind je op De site doet een sterk beroep op eigen interesse en behoefte aan verdieping. Je vindt er een schat aan aanvullende informatie. Behalve literatuurverwijzingen vind je er (onder andere) filmpjes met praktijksituaties, werk van kinderen, verwijzingen naar andere websites en teksten die je kunt downloaden. Ook hebben we daar een lijst opgenomen met alle competenties uit de paragrafen 2 van dit boek. Bij die lijst hebben we een aantal vragen opgenomen die jou kunnen helpen te bepalen wat je al beheerst en wat er nog ontbreekt aan je competenties.

Het flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal.

Het flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal. Taal: vakspecifieke toelichting en tips Taalverwerving en -onderwijs verlopen als het ware in cirkels: het gaat vaak om dezelfde inhouden, maar de complexiteit en de mate van beheersing nemen toe. Anders

Nadere informatie

1 De kennisbasis Nederlandse taal

1 De kennisbasis Nederlandse taal Noordhoff Uitgevers bv De kennisbasis Nederlandse taal. De opzet van de kennisbasis. De inhoud van de kennisbasis. Toetsing van de kennisbasis. Hoe gebruik je Basiskennis taalonderwijs? In dit hoofdstuk

Nadere informatie

Uitwerking kerndoel 7 Nederlandse taal

Uitwerking kerndoel 7 Nederlandse taal Uitwerking kerndoel 7 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 7 Stichting

Nadere informatie

Uitwerking kerndoel 3 Nederlandse taal

Uitwerking kerndoel 3 Nederlandse taal Uitwerking kerndoel 3 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 3 Stichting

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Opdrachten bij hoofdstuk 1

Opdrachten bij hoofdstuk 1 Opdrachten bij hoofdstuk 1 1.1 Het portfolio op jouw opleiding Ga na met welke portfolio s er binnen jouw pabo gewerkt wordt. Probeer in handboeken en studiegidsen van je opleiding omschrijvingen van het

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving

Inhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving Inhoudsopgave Inleiding 1 Taal en taalonderwijs 1.1 Achtergrondkennis: wat is taal? 1.1.1 Functies van taal 1.1.2 Betekenis van taal 1.1.3 Systeem van taal 1.1.4 Componenten van de kennis over taal 1.2

Nadere informatie

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

Handleiding Sollicitatiebrief

Handleiding Sollicitatiebrief Handleiding Sollicitatiebrief 1. De gerichte sollicitatiebrief Met een gerichte sollicitatiebrief reageer je op een advertentie waarin een werkgever een vacature vermeldt. Voorafgaand aan het schrijven

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89

Inhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89 Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op

Nadere informatie

De competenties. A Vertellen en voorlezen. A 1.2 Competenties. Competenties

De competenties. A Vertellen en voorlezen. A 1.2 Competenties. Competenties De competenties A Vertellen en voorlezen A 1.2 A1 A2 A3 A4 Je kunt verhalen om voor te lezen of te vertellen kiezen voor iedere leeftijdsgroep van de basisschool. Je kunt het voorlezen of vertellen van

Nadere informatie

LEREN LEREN WAT? HOE?

LEREN LEREN WAT? HOE? LEREN LEREN WAT? Bij leren leren ondersteunt de school je schoolse leren en biedt de school je methodieken om toe te passen in leersituaties buiten de school. HOE? Als school hebben we gekozen voor het

Nadere informatie

Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties

Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties Ronde 3 Joost Hillewaere Eekhoutcentrum Contact: joost.hillewaere@kuleuven-kulak.be Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties 1. Inleiding Waarom leren kinderen taal op school? Taal heeft

Nadere informatie

2.1 FaVoriete leestips

2.1 FaVoriete leestips Verhalend 2.1 FaVoriete leestips Van klasgenoten heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften die mij leuk lijken: 1.... 2.... 3.... Van de leraar heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften

Nadere informatie

Niveaubepaling Nederlandse taal

Niveaubepaling Nederlandse taal Niveaubepaling Nederlandse taal Voor een globale niveaubepaling kunt u de niveaubeschrijvingen A1 t/m C1 doornemen en vaststellen welk niveau het beste bij u past. Niveaubeschrijving A0 Ik heb op alle

Nadere informatie

Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!

Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,

Nadere informatie

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL Wat ben ik? Wat staat bovenaan m n verlanglijst? Het programma: van pingpongen

Nadere informatie

competentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan

competentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan Samenwerken Omgevingsgericht/samenwerken Reflectie en zelfontwikkeling competentieprofiel groepsleerkracht/ docent algemeen vormend onderwijs Het Driespan Competentieprofiel stichting Het Driespan, (V)SO

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

Inhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens

Inhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren

Nadere informatie

Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal

Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Weblecture LEONED Utrecht 14 november 2012 Bart van der Leeuw, SLO Taalontwikkelend lesgeven en het referentiekader taal Inhoudsopgave van het college

Nadere informatie

Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs

Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Uit: Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband

Nadere informatie

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 12: Het vinden van werk Praktijkkern c: Kiezen en solliciteren naar passende stageplek Thema Praktijkkern 12. Het vinden

Nadere informatie

3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?

3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken? Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat

Nadere informatie

Kan ik het wel of kan ik het niet?

Kan ik het wel of kan ik het niet? 1 Kan ik het wel of kan ik het niet? Hieronder staan een aantal zogenaamde kan ik het wel, kan ik het niet-schalen. Deze hebben betrekking op uw taalvaardigheid in zowel het Nederlands als het Engels.

Nadere informatie

2.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot.

2.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot. Fase.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot. 1 1 Lees onderstaande tekst. Daarna ga je zelf een soortgelijke tekst schrijven.

Nadere informatie

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Didactisch Coachen: checklist voor het basisonderwijs

Didactisch Coachen: checklist voor het basisonderwijs Didactisch Coachen: checklist voor het basisonderwijs Inleiding Een beeldcoach filmt een aantal leraren op een leerplein. Toevallig komen twee leraren tijdens dat filmen opeenvolgend bij dezelfde leerling

Nadere informatie

Bijlage interview meisje

Bijlage interview meisje Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je

Nadere informatie

Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen

Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Data verzameld in de derde graad van de basisschool en verslag opgesteld door Amber Van Geit Opleiding:

Nadere informatie

Beroepsproduct Project Wetenschap en technologie op de basisschool

Beroepsproduct Project Wetenschap en technologie op de basisschool Beroepsproduct Project Wetenschap en technologie op de basisschool In dit beroepsproduct ontwerp je onderwijs op het gebied van Wetenschap en technologie voor de basisschool. Uitgangspunt bij je onderwijsontwerp

Nadere informatie

STAGE WERKPLAN ACADEMIE VOOR BEELDENDE VORMING/ Sonja van de Valk

STAGE WERKPLAN ACADEMIE VOOR BEELDENDE VORMING/ Sonja van de Valk Let op!!! Dit is een groeidocument. Dat wil zeggen dat dit werkplan regelmatig bijgesteld zal moeten worden. Bekijk per competentie eerst waar je mee wilt beginnen. Vul nog niet meteen alles in. Zorg er

Nadere informatie

Kinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl

Kinderen leren schrijven. www.taalvorming.nl Kinderen leren schrijven www.taalvorming.nl Uitgangspunten van taalvorming Taalvorming is een lang bestaande werkwijze die je ook kunt zien als schrijfdidactiek werken vanuit eigen ervaringen samenhang

Nadere informatie

Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits

Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Schrijven en leren op de pabo en de basisschool Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Onderwerpen Schrijven op de lerarenopleiding en de basisschool De kracht van schrijven voor het leren en

Nadere informatie

Werken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL

Werken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL Werken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL Door: Fréderieke van Eersel (Eigenaar Eduet www.eduet.nl /adviseur eigentijds onderwijs) Op veel onderwijssites en in veel beleidsstukken kom je de term 21st

Nadere informatie

Doorloop je eigen Traject!

Doorloop je eigen Traject! Traject en VakTraject brengen Zakelijke Communicatie/Nederlands op het gewenste niveau Doorloop je eigen Traject! Blijvend in prijs verlaagd! Traject is al 12,5 jaar hét lesmateriaal Zakelijke Communicatie/

Nadere informatie

Dit document hoort bij de training voor mentoren blok 4 coachingsinstrumenten, leerstijlen.

Dit document hoort bij de training voor mentoren blok 4 coachingsinstrumenten, leerstijlen. Dit document hoort bij de training voor mentoren blok 4 coachingsinstrumenten, leerstijlen. Leerstijlentest van David Kolb Mensen, scholieren dus ook, verschillen nogal in de wijze waarop ze leren. Voor

Nadere informatie

3. De CNaVT-profielen

3. De CNaVT-profielen 3. De CNaVT-profielen 3.1. Welke profielen zijn er? In een eerste fase werd bij studenten Nederlands als Vreemde Taal en hun docenten via een schriftelijke vragenlijst gepeild naar de behoeften en motieven

Nadere informatie

Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal

Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal Uitwerking kerndoel 10 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 10 Stichting

Nadere informatie

SCHRIJVEN. Instructiekaart voor de leerling nr. 5. A-vragen. Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...?

SCHRIJVEN. Instructiekaart voor de leerling nr. 5. A-vragen. Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...? Instructiekaart voor de leerling nr. 5 A-vragen Formulering van de vraag Formulering van het antwoord Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...? Antwoord met één volledige

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email: Rapportage Competenties Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Competenties (QPN) 2 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op de competenties

Nadere informatie

Ik geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas:

Ik geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas: Ik geloof, geloof ik Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw Mijn naam en klas: Bezinningsmomenten In de godsdienstlessen stonden de afgelopen jaren verhalen centraal en de verschillende

Nadere informatie

Deze vragenlijst bestaat uit zes onderdelen, A t/m F.

Deze vragenlijst bestaat uit zes onderdelen, A t/m F. Page of 0 Enquête beroepsonderwijs Deze vragenlijst bestaat uit zes onderdelen, A t/m F. Er zijn in totaal vragen. A. Over jou Je wordt vriendelijk verzocht informatie over jezelf te geven door onderstaande

Nadere informatie

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding (Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding Aan de slag met lezen in beroepsgerichte vakken Voor de verbetering van leesvaardigheid is het belangrijk dat leerlingen regelmatig en veel lezen. Hoe krijg

Nadere informatie

Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken?

Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken? Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken? Vorm groepjes en verdeel de volgende rollen: groepsleider, verslaggever en tijdbewaker. 1. Eindtermen Nederlands: een verkenning

Nadere informatie

vaardigheden - 21st century skills

vaardigheden - 21st century skills vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met

Nadere informatie

Taal en kennisconstructie: samen schrijven bij de zaakvakken

Taal en kennisconstructie: samen schrijven bij de zaakvakken Lectoraat taalgebruik en leren NHL Hogeschool Taal en kennisconstructie: samen schrijven bij de zaakvakken 9 april 2014 Anke Herder Inhoud workshop Drie vragen centraal 1. Wat is de relatie tussen schrijven

Nadere informatie

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar

ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met

Nadere informatie

Bekijk het maar! met Suus & Luuk

Bekijk het maar! met Suus & Luuk Bekijk het maar! met Suus & Luuk Richtlijnen voor taal en sociaal emotionele ontwikkeling die gebruikt kunnen worden in het werken met Bekijk het maar! met Suus & Luuk Taal Midden peuters (ca. 3 jaar)

Nadere informatie

@ AB. Eigenaardig Mentorschap

@ AB. Eigenaardig Mentorschap @ AB Eigenaardig Mentorschap Als mentor moet je kunnen omgaan met al die eigenaardigheden van je leerlingen. Daarbij heb je ook je persoonlijke eigenaardigheden waarvan het prettig is als die een plek

Nadere informatie

21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO

21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO 21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als

Nadere informatie

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van

Nadere informatie

Verlegen om woorden Lesbrief voor vmbo

Verlegen om woorden Lesbrief voor vmbo Verlegen om woorden Lesbrief voor vmbo Voor de lessen Nederlands, PSO en LOB. Verlegen om woorden is een pakket met tips en handvatten om een ouderbijeenkomst te organiseren over ouderbetrokkenheid en

Nadere informatie

Bijlage BEOORDELINGSFORMULIER EINDPRODUCT PDG

Bijlage BEOORDELINGSFORMULIER EINDPRODUCT PDG Bijlage BEOORDELINGSFORMULIER EINDPRODUCT PDG Naam deelnemer: Gabriëlle Copini Beoordelaar: Matt Huntjens ROC/AOC: Friesland College Paraaf beoordelaar: Eindproduct (aankruisen) in beeld/lesgeven op pad/excursie

Nadere informatie

Les 17 Zo zeg je dat (niet)

Les 17 Zo zeg je dat (niet) Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt

Nadere informatie

Rapport Docent i360. Test Kandidaat

Rapport Docent i360. Test Kandidaat Rapport Docent i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het

Nadere informatie

Scriptie over Personal Branding en Netwerking

Scriptie over Personal Branding en Netwerking Scriptie over Personal Branding en Netwerking 1e versie - 16 november 2012 Jana Vandromme Promotor: Hannelore Van Den Abeele 1. Inhoudstafel 1. Inhoudstafel 2. Onderzoeksvragen 2.1 Onderzoeksvraag 1 2.2

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

COMPETENTIE 1: INTERPERSOONLIJK COMPETENT

COMPETENTIE 1: INTERPERSOONLIJK COMPETENT DE SBL competenties COMPETENTIE 1: INTERPERSOONLIJK COMPETENT De leraar primair onderwijs moet ervoor zorgen dat er in zijn groep een prettig leef- en werkklimaat heerst. Dat is de verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Overzicht Methoden en middelen

Overzicht Methoden en middelen Bijlage 6 Overzicht Methoden en middelen Vakvormingsgebied/activiteit Nederlands Het taalonderwijs is gericht op de "totaal"- ontplooiing van het kind, en is gericht op ontwikkeling, ontplooiing en stimulering

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

N a t u u r e n t a a l

N a t u u r e n t a a l N a t u u r e n t a a l Thema / onderwerp Deze les staat in het teken van mondeling taalonderwijs: het uitbrengen van een verslag. Het onderwerp is voedsel van dieren. De groepjes bestaan uit 3 a 4 leerlingen.

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Competenties. De beschrijvingen van de 7 competenties :

Competenties. De beschrijvingen van de 7 competenties : Inhoud Inleiding...3 Competenties...4 1. Interpersoonlijk competent...5 2. Pedagogisch competent...5 3. Vakinhoudelijk en didactisch competent...6 4. Organisatorisch competent...6 5. Competent in samenwerking

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Beroepsstandaarden docent Nederlands

Beroepsstandaarden docent Nederlands De Beroepsstandaarden en Registratie in het Talenonderwijs (BiT) zijn ontwikkeld in opdracht van Levende Talen en in afstemming met het SBL. De beroepsstandaarden in dit document zijn uitgewerkt door een

Nadere informatie

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de

Nadere informatie

Typering van de vakken die binnen het profiel Cognitief ZML en PRO worden aangeboden

Typering van de vakken die binnen het profiel Cognitief ZML en PRO worden aangeboden Bernardusschool SO-, uitstroomprofiel ZML Cognitie en PRO Typering van de vakken die binnen het profiel Cognitief ZML en PRO worden aangeboden Nederlandse taal en communicatie Op de Cognitiestroom van

Nadere informatie

Leerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B

Leerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B Leerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B Inleiding Mensen, studenten dus ook, verschillen nogal in de wijze waarop ze leren. Als je dat weet, begrijp je beter waarom een student iets aanpakt,

Nadere informatie

Bijlage 3 BEOORDELINGSFORMULIER EINDPRODUCT PDG

Bijlage 3 BEOORDELINGSFORMULIER EINDPRODUCT PDG Bijlage 3 SFORMULIER EINDPRODUCT PDG Naam deelnemer: Gabriëlle Copini Beoordelaar: Ella ten Barge ROC/AOC: Friesland College Paraaf beoordelaar: Eindproduct (aankruisen) in beeld/lesgeven op pad/ecursie

Nadere informatie

Beeldcoaching in het onderwijs

Beeldcoaching in het onderwijs Beeldcoaching in het onderwijs Leren coachen met video V i s i e I n B e e l d H u z a r e n l a a n 2 4 7 2 1 4 e c E p s e Gebruik van video is de duidelijkste en snelste manier om te reflecteren op

Nadere informatie

Samenwerking. Betrokkenheid

Samenwerking. Betrokkenheid De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school

Nadere informatie

Werken met een kennisbasis Nederlands en diversiteit voor het taalontwikkelend vakonderwijs

Werken met een kennisbasis Nederlands en diversiteit voor het taalontwikkelend vakonderwijs TWEEËNTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Ronde 4 Anneli Schaufeli & Mienke Droop Expertisecentrum Nederlands, Nijmegen Contact: a.schaufeli@taalonderwijs.nl m.droop@taalonderwijs.nl Werken

Nadere informatie

TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders

TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders Talen kleuren je leven! Groei je op met meer dan één taal? Kun je in verschillende situaties meer dan één taal gebruiken of spreken?

Nadere informatie

1

1 Maak betekenisvolle onderwerpen bespreekbaar Individuele docententraining PPOZO DAG 1 PPOZO Marije Fris leerkracht basisonderwijs trainer & masterclassdocent St. DKJL Dag 1 donderdag 24 november Dag 2

Nadere informatie

De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn

De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn Examenprogramma dans Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 dans 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1 Werken aan vakoverstijgende

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

Stap 1 Doelen vaststellen

Stap 1 Doelen vaststellen Stap 1 Doelen vaststellen! Lesdoelen staan altijd in relatie tot langere termijn doelen. Zorg dat je de leerlijn of opbouw van doelen op schoolniveau helder hebt! Groepsdoelen staan altijd in relatie tot

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken. Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken. Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo 2 Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken Met dit document geven wij docenten en loopbaanbegeleiders

Nadere informatie

Mbo, toets je taal! Taalvaardigheid Nederlands beoordelen in competentiegericht onderwijs

Mbo, toets je taal! Taalvaardigheid Nederlands beoordelen in competentiegericht onderwijs . Competentieleren Hajer, M. & T. Meestringa (2004). Handboek taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho. Ministerie van OC&W (2004). Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 (http://taalinmbo.kennisnet.nl/bronnen/aanvalsplan).

Nadere informatie

Competenties en bekwaamheden van een Daltonleerkracht

Competenties en bekwaamheden van een Daltonleerkracht Naam: School: Daltoncursus voor leerkrachten Competenties en bekwaamheden van een Daltonleerkracht Inleiding: De verantwoordelijkheden van de leerkracht zijn samen te vatten door vier beroepsrollen te

Nadere informatie

EN WAT GAAN WE ER NU EINDELIJK AAN DOEN?

EN WAT GAAN WE ER NU EINDELIJK AAN DOEN? EN WAT GAAN WE ER NU EINDELIJK AAN DOEN? EEN AANZET TOT HET FORMULEREN VAN TAALBELEID OP DE PABO VAN SAXION HOGESCHOLEN IN DEVENTER René Berends Willemijn Vernout Dc a/gelopen periode stonden de Nederlandse

Nadere informatie

Bijlage 5: Formulier tussenevaluatie

Bijlage 5: Formulier tussenevaluatie Bijlage 5: Formulier tussenevaluatie Formulier tussenevaluatie Naam student: Studentnummer: Naam school / onderwijsinstelling: Naam werkplekbegeleider: Naam instituutsopleider: Datum: Beoordeling Niet

Nadere informatie

Ogo en taal van methode naar bronnenboek

Ogo en taal van methode naar bronnenboek Ogo en taal van methode naar bronnenboek Help!! Wat nu?? Niet in 1 keer alles loslaten Gefaseerd invoeren van werken met OGO thema s Gefaseerd invoeren van taal binnen thema s ???Taaltrapeze en OGO???

Nadere informatie

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2

Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Registratieblad aanbod doelen SLO groep 1 en 2 Mondelinge taalvaardigheid: aanbod doelen voor groep 1 en 2 verwerkt in de kleuterthema s Woordenschat en woordgebruik Th 1 2 3 4 5 6 totaal uitbreiden van

Nadere informatie

Leerjaar 4: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A

Leerjaar 4: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Leerjaar 4: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 12: Het vinden van werk c: Kiezen en solliciteren naar passende stageplek Thema 1 Introles De leerling oriënteert zich op

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les twee Welkom bij les twee van deze e-cursus waarin we je willen laten zien hoe je groter kunt worden zodat je problemen

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Niveaus van het Europees Referentiekader (ERK)

Niveaus van het Europees Referentiekader (ERK) A Beginnend taalgebruiker B Onafhankelijk taalgebruiker C Vaardig taalgebruiker A1 A2 B1 B2 C1 C2 LUISTEREN Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete

Nadere informatie

Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid

Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015 Taal eginnende geletterdheid eginnende geletterdheid-stap 1 OEKORIËNTATIE: Herkent een boek en weet dat er een verhaal in staat -20--20

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden. VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn

Nadere informatie

Vakgebieden Methoden Omschrijving Taal Groep 1-2. Schatkist

Vakgebieden Methoden Omschrijving Taal Groep 1-2. Schatkist Nederlandse taal Kinderen ontwikkelen mondelinge en schriftelijke vaardigheden waarmee ze de Nederlandse taal leren gebruiken in situaties die zich in het dagelijkse leven voordoen. Tevens verwerven ze

Nadere informatie