De Rivieren Lekstraat EM Amsterdam Tel: (020) Versie: november 2014

Transcriptie

1 De Rivieren Lekstraat EM Amsterdam Tel: (020) Versie: november 2014

2 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Hoofdstuk 1 Onze visie op HB-onderwijs... 3 Hoofdstuk 2 Wat gaan we doen?... 4 Hoofdstuk 3 De Aanpak 4-groep / Doelstellingen van de Aanpak 4-groep Wie komen er in de Aanpak 4-groep: schooljaar Wie komen er in de Aanpak 4-groep: schooljaar De Aanpak 4-groep en het schooljaar Onderpresteerders...7 Hoofdstuk 4 Organisatie van de Aanpak 4-groep / Reguliere klas en Aanpak 4-groep buiten de klas Plek, dagen, tijden Aanpak 4-groep portfolio...8 Hoofdstuk 5 Onderwijsaanbod en begeleiding van de Aanpak 4-groep Onderwijsaanbod en begeleiding van de Aanpak 4-groep De verbinding met het reguliere leerstofaanbod Aanpak 4-groep en Dalton Hoofdstuk 6 Evaluatie en borging de Aanpak 4-groep buiten de klas ( / ) Hoofdstuk 7 - Schoolbeleid HB- onderwijs Aanpak 4-groep in de klas ( ) Hoofdstuk 8 Scholing Hoofdstuk 9 Financiering Hoofdstuk 10 - Communicatie Hoofdstuk 11 - Borging Bijlages: Bijlage 1: Metacognitieve vaardigheden Bijlage 2: Kenmerken onderpresteerders Bijlage 3: Quick scan Bijlage 4: Zes profielen Bijlage 5: Kenmerken hoogbegaafdheid

3 Inleiding De Rivieren wil een school zijn waarop voor alle kinderen, in zowel onderwijsinhoudelijk als pedagogisch didactisch opzicht, een passend onderwijsaanbod gerealiseerd wordt. En waarbij rekening wordt gehouden met onderlinge verschillen. In de praktijk betekent dit dat bij een doelmatig klassenmanagement en een goede invulling van het handelingsgericht werken recht wordt gedaan aan veruit de meeste leerlingen. Instructie en verwerking in drie aanpakken, versnellen, compacten van de leerstof, werken met ontwikkelingsperspectieven en groepsplannen: dat kunnen alle leerkrachten van De Rivieren. We zijn in onze school- en teamontwikkeling op het punt aangekomen dat we toe zijn aan de volgende stap. Een deel van onze kinderen, naar schatting een kleine tien procent, heeft niet genoeg aan de leerstof binnen ons reguliere leerstofaanbod. Zij willen meer aandacht, stappen overslaan, meer uitdaging, een andere aanpak! In het verleden werd dit o.a. opgelost door de inzet van enthousiaste vrijwilligers van Het Gilde. Dit gebeurde echter niet op een planmatige manier. Dit plan is er nu wel Op de volgende bladzijden kunt u lezen hoe wij de komende jaren tegemoet willen en gaan komen aan de specifieke onderwijsbehoeften van deze groep leerlingen, de (hoog) begaafden. Wij werken in dit plan de volgende drie niveaus uit: a. Het starten van de Aanpak 4-groep (begin 2015) b. Het schoolbeleid t.a.v. meer- en hoogbegaafde kinderen (vanaf schooljaar ) c. Uitvoering van bovengenoemd beleid na het opheffen van Aanpak 4 buiten de klas (vanaf schooljaar ) Hans Notmeijer (directeur) Saskia de Ruijter (coördinator HB onderwijs) 2

4 Hoofdstuk 1 Onze visie op HB-onderwijs Als school vinden wij dat alle leerlingen, en dus ook de (hoog)begaafde leerlingen, de mogelijkheid moeten hebben een ononderbroken ontwikkeling door te maken. Dat betekent dat ieder kind aangesproken moet worden op de zone van naaste ontwikkeling. Waar die zone van naaste ontwikkeling ligt, kan onderling verschillen. Om zo goed mogelijk tegemoet te komen aan de onderlinge verschillen tussen leerlingen stellen wij ons als school de vraag: wat heeft deze leerling, op dit moment, nodig op sociaal, emotioneel en cognitief gebied. Wij realiseren ons dat (hoog)begaafde leerlingen specifieke onderwijsbehoeften binnen al deze gebieden hebben. Op sociaal gebied hebben (hoog)begaafde leerlingen behoefte aan contact met ontwikkelingsgelijken. Op emotioneel gebied zoeken ze (h)erkenning van de omgeving en inzicht in hun eigen anders zijn. Op cognitief gebied is de behoefte aan uitdaging en autonomie in het leerproces erg groot (Drent, 2007). Om bij deze specifieke onderwijsbehoeften voor (hoog)begaafde kinderen aan te sluiten, zijn aanpassingen nodig in het reguliere onderwijsaanbod. Door middel van compacten en verrijken (verbreding en verdieping) proberen wij hieraan tegemoet te komen. Wij vinden het voor de ontwikkeling van alle kinderen positief dat (hoog)begaafde kinderen deel uit blijven maken van de eigen groep, maar om toch aan te sluiten op de specifieke onderwijsbehoefte om onderwijsgelijken te ontmoeten, willen we in het schooljaar starten met een groep naast de eigen groep, Aanpak 4-groep. Hoe dit alles vorm krijgt binnen ons onderwijssysteem wordt in dit beleidsplan verder uitgewerkt. (Hoog) begaafden kinderen te laten versnellen (een klas laten overslaan) vinden wij in principe niet gewenst, aangezien de problemen hiermee niet opgelost worden. De (hoog)begaafde leerling heeft behoefte aan uitdaging en autonomie in het leerproces en heft daarom andere leerstof nodig. Wanneer wij wel versnellen, is het duidelijk in het belang van de leerling. Ook na versnellen zal een aanpassing in de reguliere leerstof nodig zijn om tegemoet te komen aan de specifieke leerbehoeften van de (hoog)begaafde leerling. Het beleid voor (hoog)begaafdheid op De Rivieren zal aansluiten op de uitgangspunten van de Daltonpijlers, aangezien onze school dit schooljaar zich verder wil ontwikkelen tot een officiële Daltonschool. Vanuit het gedachtengoed van Helen Parkhurst betekent dit dat de uitgangspunten van ons onderwijs de Daltonpijlers zijn: 3

5 Hoofdstuk 2 Wat gaan we doen? In onze inleiding meldden wij dat we onze doelstelling: De Rivieren wil een school zijn waarop voor alle kinderen, in zowel onderwijsinhoudelijk als pedagogisch didactisch opzicht, een passend onderwijsaanbod gerealiseerd wordt, waarbij rekening wordt gehouden met onderlinge verschillen willen bereiken door het onderwijsaanbod voor (hoog) begaafde kinderen op drie niveaus uit te werken: a. Het starten van Aanpak 4-groep (begin 2015) b. Het schoolbeleid t.a.v. meer- en hoogbegaafde kinderen (vanaf schooljaar ) c. Uitvoering van ons HB- beleid na het opheffen van de Aanpak 4-groep (vanaf schooljaar ) Omdat wij dit plan niet de zoveelste papieren tijger willen laten zijn, maar een goed doordacht en door alle belanghebbenden ondersteund werkdocument, kiezen wij er voor het hele schooljaar te gebruiken om de boel goed op papier te krijgen. Want het gaat niet alleen om het Wat, het Wanneer? en het Hoe?, maar ook om de verbinding met ons handelingsgericht werken, met onze zorg- en kwaliteitscyclus (waarin evaluatie en borging) en met ons Daltononderwijs. Dit wil niet zeggen dat we tot het eind van dit schooljaar wachten met de aanpassing van ons onderwijs voor (hoog) begaafde kinderen. Daarom starten we in begin 2015 met de Aanpak 4-groep. Maar niet alle (hoog) begaafde leerlingen komen in de Aanpak 4-groep. En die kinderen moeten wel volledig tot hun recht komen. Daarom gaat dit beleidsstuk verder dan Aanpak 4-groep alleen. We geven antwoorden op de vragen: Hoe herkennen we de kinderen die in aanmerking komen voor HB- onderwijs? Hoe integreren we de doelstellingen en de werkwijze van de Aanpak 4-groep straks in ons reguliere Daltononderwijs? Hoe evalueren en borgen we ons HB onderwijs? Wat kost het en hoe betalen we dat? 4

6 Hoofdstuk 3 De Aanpak 4-groep / Doelstellingen van de Aanpak 4-groep De Aanpak 4-groep is een speciale groep voor (hoog)begaafden, die het schooljaar en buiten de reguliere groep onderwijs op maat biedt voor leerlingen die behoefte hebben aan een andere uitdaging dan ze in een reguliere onderwijsgroep krijgen. Ons uitgangspunt is dat de leerlingen hun metacognitieve vaardigheden ontwikkelen: leren leren, leren denken en leren leven (zie bijlage 1). In de praktijk betekent dit, dat de (hoog)begaafde leerling één of meerdere momenten per week deelneemt aan de Aanpak 4 groep. De rest van de week volgt deze leerling lessen in de eigen groep. Tijdens het taakwerk in de eigen groep krijgen de kinderen van de Aanpak 4-groep ruimte om aan de gekregen taken en opdrachten van de Aanpak 4-groep te werken. Deze staan zo veel mogelijk in relatie met het werk in hun eigen klas, maar dan op een ander, uitdagender niveau, verder uitgediept of vanuit een andere invalshoek. De Aanpak 4-groepleerkracht is de spil in het geheel. Zij monitort, in samenwerking met de intern begeleidster en de groepsleerkrachten de verbinding tussen het Aanpak 4-werk en het reguliere curriculum. De Aanpak 4-groep vindt plaats onder schooltijd, en is alleen toegankelijk voor daarvoor geselecteerde leerlingen van de eigen school. Aan ouders worden geen aanvullende kosten in rekening gebracht Wie komen er in de Aanpak 4-groep: schooljaar De kinderen worden geselecteerd vanuit de groeps- en de leerlingenbesprekingen, die de intern begeleidster met de groepsleerkrachten voert en heeft gevoerd. Het MT (schoolleiding, bouwcoördinatoren en intern begeleidster) en de HB- coördinator beslissen daarna voor welk van deze kinderen de Aanpak 4 groep een meerwaarde kan/zal zijn. Als is vastgesteld welke kinderen in de Aanpak 4 groep komen, worden de ouders van het kind (en het kind zelf) door de HB-coördinator uitgenodigd voor een intakegesprek. Na dat gesprek, bij goedkeuring van de ouders en het kind, wordt het kind vanaf maandag 12 januari voor de rest van dit schooljaar in de Aanpak 4 groep geplaatst. Na de afname van de CITO- M toetsen in januari 2015 wordt door de HB- coördinator en de intern begeleidster bekeken of er kinderen op basis van hun resultaten (in principe louter A- scores)alsnog in aanmerking komen voor de aanpak 4- groep. Kinderen die tussentijds instromen kunnen op basis van het door hun vorige school meegestuurde onderwijskundig rapport, na overleg met de vorige school, voor de rest van het schooljaar een plekje krijgen in de Aanpak 4 groep. Zie bijlage 5: kenmerken hoogbegaafdheid 3.3. Wie komen er in de Aanpak 4-groep: schooljaar De kinderen die gedurende het schooljaar hebben deelgenomen aan de Aanpak 4 groep worden in principe n.a.v. de individuele leerlingenbesprekingen (mei 2015), de 5

7 resultaatbesprekingen (juni 2015) en de Aanpak 4 groep portfoliogesprekken (juni 2015) ook in het schooljaar in de Aanpak 4 groep geplaatst. Bij andere leerlingen die n.a.v. de individuele leerlingenbesprekingen (mei 2015) en de resultaatbesprekingen (juni 2015) in aanmerking zouden kunnen komen voor de Aanpak 4 groep wordt twee weken na de zomervakantie de QuickScan Hoogbegaafdheid afgenomen. Zie bijlage 3: QuickScan Hiermee wordt door het MT (schoolleiding, bouwcoördinatoren en intern begeleidster) en de HBcoördinator bepaald of een kind in schooljaar in aanmerking komt voor de Aanpak 4 groep. Na dat gesprek, bij goedkeuring van de ouders en het kind, wordt het kind na de herfstvakantie 2015 in de Aanpak 4 groep geplaatst. Na de afname van de CITO- M toetsen in januari 2016 wordt door de HB- coördinator en de intern begeleidster bekeken of er kinderen op basis van hun resultaten (in principe louter A- scores)alsnog in aanmerking komen voor de aanpak 4- groep. Ook kan het zijn dat kinderen vanwege teleurstellende resultaten niet verder kunnen in Aanpak 4 groep. Dit wordt met de ouders besproken tijdens de portfoliogesprekken in februari De Aanpak 4 periode wordt met de portfoliogesprekken van juni 2016 definitief afgerond. Kinderen die tussentijds instromen kunnen op basis van het door hun vorige school meegestuurde onderwijskundig rapport, na overleg met de vorige school een plekje krijgen in de Aanpak 4 groep. Bij vermoeden van hoogbegaafdheid, wat niet blijkt uit de resultaten, de zogenaamde onderpresteerders, zal gebruik worden gemaakt van Sidi3 om al dan niet vast te stellen of er sprake is van hoogbegaafdheid. Het programma SiDi-3 kijkt niet alleen naar het IQ van de leerling, ook wordt er inzicht gegeven in de diverse aspecten en persoonlijkheidskenmerken en intelligenties van kinderen. Het specifiek kijken naar persoonlijkheidskenmerken is een belangrijk onderdeel aangezien dé (hoog)begaafde leerling niet bestaat. Er zijn verschillende typen (hoog)begaafde leerlingen te onderscheiden. Betts & Neihart (1988) hebben zes profielen opgesteld, die informatie verschaffen over gedrag, gevoelens en behoeften van verschillende typen (hoog)begaafde en getalenteerde leerlingen. Voor een overzicht van deze zes profielen zie bijlage 4: De zes profielen Als hoogbegaafdheid is bevestigd, komt het kind in principe in de Aanpak 4 groep. N.B. Er is een onderscheid tussen begaafdheid (IQ-score van ) en hoogbegaafdheid (een IQ-score van 130 of hoger). Kinderen met een IQ vanaf 121 kunnen problemen ervaren die bij hoogbegaafde leerlingen bestaan. Vandaar dat er ook rekening gehouden wordt met begaafde leerlingen. Saskia heeft in oktober 2014 een presentatie aan de leerkrachten gegeven om hen informatie te geven over hoogbegaafdheid. In de presentatie kwam ook het stukje onderpresteerders voor, zodat bij het selecteren voor de kinderen die in aanmerking komen voor de Aanpak 4-groep ook rekening 6

8 gehouden wordt met eventuele onderpresteerders ( zie bijlage 2 voor kenmerken onderpresteerders). Het MT en de HB coördinator/ Aanpak 4-groepleerkracht bepalen dus uiteindelijk wie er starten in de Aanpak 4-groep. Als een kind eenmaal in de Aanpak 4-groep zit, wil dat niet zeggen dat dat voor de rest van het schooljaar is. Het kind kan de Aanpak 4-groep bijv. verlaten als de groepsleerkracht in overleg met de IB-er merkt dat het kind de instructie in de klas niet kan missen. Of als de leerkracht van de Aanpak 4- groep vindt dat het kind de doelstelling van de groep niet kan behalen. Overleg met ouders en de groepsleerkracht is altijd van belang De Aanpak 4-groep en het schooljaar De Aanpak 4 groep is opgeheven. Het volledige leerstofaanbod vindt plaats in de eigen groep (is aanpak 4 geworden in de groepsplannen de dag/weekplanning). 3.5 Onderpresteerders Wij vinden het als school belangrijk om ook de onderpresteerders tijdig te leren signaleren. Het is belangrijk ons te realiseren dat niet alle genoemde kenmerken van (hoog)begaafdheid van toepassing zijn op alle (hoog)begaafde leerlingen en dat niet alle leerlingen die deze kenmerken laten zien, ook daadwerkelijk (hoog)begaafd zijn. Bovendien kunnen deze kenmerken als gevolg van onderpresteren of aanpassingsgedrag ook onvoldoende tot uiting komen in bepaalde (schoolse) situaties, waardoor het lastig blijft ze op grond hiervan te herkennen. Het blijft daarom van belang om naast de door ons gebruikte meetinstrumenten voor hoogbegaafdheid (QuickScan en het programma SiDi- 3 ) gebruik te maken van andere informatie die over de leerlingen bekend is (eigen observaties, groeidocument, informatie van de ouders, toetsgegevens, informatie uit diagnostische gesprekjes met de leerling zelf). Als de leerkracht het vermoeden heeft dat een leerling meerbegaafd is, dan wordt dit besproken in de groepsbespreking met de intern begeleidster. Deze gesprekken vinden minimaal drie keer per jaar plaats. De leerkracht zorgt voor toetsgegevens, informatie vanuit observaties en diagnostische gesprekjes en informatie vanuit de leerling en of ouders. Ook wordt het besproken met het MT en de HB-coördinator. 7

9 Hoofdstuk 4 Organisatie van de Aanpak 4-groep / Reguliere klas en Aanpak 4-groep buiten de klas Het leerstofaanbod in de Aanpak 4-groep sluit zoveel mogelijk aan bij het leerstofaanbod van de reguliere klas. Dit is verrijkings- en verdiepingswerk. Daarnaast zal er aandacht zijn voor het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden; leren leren, leren denken en leren leven. Er is nauw contact tussen de groepsleerkracht en de Aanpak 4- groepleerkracht om afstemming te waarborgen. In de praktijk betekent dit dat de instructie zal worden gegeven in de Aanpak 4-groep en dat de verwerking plaats zal vinden tijdens de taaktijd in de reguliere klas. De evaluatie vindt in de week erna plaats in de de Aanpak 4-groep. Het aanbod van de leerstof aan de de Aanpak 4-groepkinderen in de reguliere klas wordt zoveel mogelijk gecompact en verrijkt. Deze aanpassing in het onderwijsprogramma, in combinatie met individuele leerdoelen voor deze leerlingen, wordt opgenomen in het groepsplan. Vanuit de terminologie van het handelingsgerichtwerken noemen wij dit ook aanpak 4. De intern begeleider(carmen) en de groepsleerkrachten stellen indien nodig een verrijkingspakket samen. In de groepsbesprekingen wordt besproken hoe het werken met het verrijkingsmateriaal gaat en eventueel wordt het aangepast. De HB-coördinator/ de Aanpak 4-groepleerkracht heeft hierin een adviserende rol. 4.2 Plek, dagen, tijden De de Aanpak 4-groeplessen worden gegeven in het handvaardigheid lokaal op de eerste verdieping. Het rooster voor de de Aanpak 4-groep is: maandag dinsdag Groep 4/ Groep 6/7/8 De kinderen komen zelf naar de de Aanpak 4-groep en aan het einde van de les gaan de kinderen zelf naar de eigen groep. Zij krijgen eerst instructie rekenen en lezen. Aangezien zij aan een korte instructie genoeg hebben, wordt de overige tijd ingevuld met verdieping/verrijking. In december worden de kinderen en de ouders van de kinderen die in de Aanpak 4-groep komen geïnformeerd. Vervolgens zal 12 januari 2015 de Aanpak 4-groep van start gaan volgens bovenstaand schema. 4.3 Aanpak 4-groep portfolio Deelname aan de Aanpak 4-groep is zoals vermeld wel vrijwillig, maar is niet vrijblijvend. Ook in de Aanpak 4-groep worden hoge eisen gesteld. In de Aanpak 4-groep werken de kinderen aan een eigen portfolio. Dit betekent dat aan het einde van het schooljaar de kinderen en de ouders in plaats van een rapportgesprek een portfoliogesprek zullen voeren. De kinderen presenteren tijdens dit gesprek hun eigen portfolio. 8

10 Hoofdstuk 5 Onderwijsaanbod en begeleiding van de Aanpak 4-groep 5.1 Onderwijsaanbod en begeleiding van de Aanpak 4-groep groep 1 t/m 3 In principe krijgen alle kinderen al het onderwijs in hun eigen klas. Voor kinderen die extra uitdagend materiaal nodig hebben wordt extra uitdagend materiaal aangeleverd. Indien het extra uitdagend materiaal niet (meer) voldoet, dan kan het kind eventueel in een hogere groep meedoen met de reken- en de leeslessen. Deze kinderen, de kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong, worden herkend vanuit de leerkrachtobservaties en de CITO kleutertoetsen. We nemen deze werkwijze vanaf schooljaar op in het groepsplan en in de weekplanning: Wat doen de kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong deze les? Dit moet de komende tijd een routine worden. voor groep 4 t/m 8 De kinderen die dit en volgend schooljaar niet genoeg hebben aan het huidige aanbod van rekenen en lezen gaan naar de aanpak 4 groep. Saskia neemt de methodische rekentoetsen af en maakt een analyse. Ze geeft instructie over de nog niet beheerste leerstof; de resterende tijd wordt besteed aan verbreding en verrijking. In de Aanpak 4 groep zal aan de hand van projecten e.d. aandacht worden besteed aan studerend lezen, leesbeleving enz. Ook dit wordt vanaf schooljaar in het groepsplan en de weekplanning opgenomen. In het schooljaar2016/2017 is aanpak 4 in het groepsplan en het weekrooster geborgd. De regie t.a.v. de extra lessen/leerstof ligt dan bij de intern begeleidster, in samenspraak met de HB- coördinator. Voorbeeld: bij rekenen begin je bij de aanpak 4 kinderen met de bloktoets en gaat aan de hand van de gemaakte analyse dan compacten en verrijken. Bijvoorbeeld: Aanpak 1 instructie Zelfstandig werken instructie Zelfstandig werken evalu atie Aanpak 2 instructie Controle rondje Zelfstandig werken Controle rondje evaluatie Aanpak 3 instructie Verwerking/ zelfstandig werken Controle rondje Zelfstandig werken Controle rondje evaluatie Aanpak 4 instructie Zelfstandig werken Controle rondje evaluatie 5.2 De verbinding met het reguliere leerstofaanbod In de Aanpak 4-groep wordt voor verschillende activiteiten gekozen, namelijk individuele activiteiten en groepsactiviteiten. De de Aanpak 4-groep leerkracht zorgt ervoor dat de leerlingen steeds zelf meedenken in hun eigen leerdoelen en leeractiviteiten. Op deze manier worden de leerlingen zich 9

11 beter bewust van hun eigen krachten en leerpunten, en zijn ze intrinsiek beter gemotiveerd voor het aangaan van uitdagingen in het leren. De leerling krijgt een gevoel van autonomie. In de Aanpak 4- groep krijgen de leerlingen handvatten mee die ze in kunnen zetten in de eigen klas. De Aanpak 4- groepleerkracht treedt hierbij vooral op als coach. In de Aanpak 4-groep staan de onderwijsbehoeften van de leerling centraal. We onderscheiden algemene onderwijsbehoeften en leerling specifieke onderwijsbehoeften. De algemene onderwijsbehoeften zijn: Leren leren; hierbij staan de werkhouding, het werken volgens plan en de manieren van leren centraal. Met dit laatste wordt onder meer het hanteren van leer- en aanpakstrategieën en het doorzetten wanneer een opdracht moeilijk is bedoeld. Leren denken; Bij het leren denken staat naast het beroep doen op het analytisch en kritisch denkvermogen ook het stimuleren van het creatief denkvermogen van (hoog)begaafde kinderen centraal. Leren (voor het) leven; Bij het leren (voor het) leven spelen twee aspecten een rol: de omgang met anderen en inzicht in jezelf. De leerling specifieke onderwijsbehoeften worden met de leerling (en eventueel de groepsleerkracht en de ouders) vastgesteld. Het lesmateriaal voor de Aanpak 4-groep staat niet vast en is dus vormbaar. Dat komt doordat de leerkracht openstaat voor ideeën van de leerlingen. De eigenschappen flexibiliteit, creativiteit en aanpassingsvermogen zijn nodig om delen uit lessen spontaan te schrappen of juist aan te vullen met extra opdrachten of werkvormen. Ook is de leerkracht bereid tijd te steken in het ontwikkelen van en zoeken naar passend lesmateriaal. Enthousiasme en affiniteit met talentvolle leerlingen is voor de leerkracht vanzelfsprekend. De leerkracht voelt zich niet door bepaalde leerlingen overruled, maar staat er voor open om samen met de talentvolle leerlingen op een plezierige en speelse wijze te ontdekken en te leren. 5.3 Aanpak 4-groep en Dalton Bij goed onderwijs staan de criteria: relatie, autonomie en competentie centraal. Deze uitgangspunten staan in nauw verband met de uitgangspunten van het Daltononderwijs: vrijheid (in gebondenheid), zelfstandigheid, samenwerking, effectiviteit en doelmatigheid, reflectie en borging. De Daltonwerkwijze biedt de (Aanpak 4-groep) leerlingen ruimte om keuzes te maken, verantwoordelijk te zijn voor hun eigen ontwikkelproces, te leren samenwerken (en dan niet alleen met hun vaste maatjes ). Het werken vanuit de taak is leidend op een Daltonschool. Deze taak bestaat in groep ½ uit twee opdrachtjes per week en heeft zich in groep 8 ontwikkeld tot een weektaak, waarbij de leerkracht coacht, ondersteunt en voor goede instructiemomenten zorgt. Veel van het de Aanpak 4-groepwerk zal in de reguliere klas worden gemaakt in de taaktijd. In de bovenbouw krijgen de leerlingen naast het algemene deel in de weektaak namelijk ook een leerlingspecifiek deel. Hierin zit de ruimte voor (nog meer) eigen ontwikkeling. 10

12 Hoofdstuk 6 Evaluatie en borging de Aanpak 4-groep buiten de klas ( / ) Om de kwaliteit van de Aanpak 4-groep binnen ons schoolbeleid te waarborgen, is het belangrijk jaarlijks de gang van zaken rondom de Aanpak 4-groep te evalueren. Daarbij ligt de focus de komende twee schooljaren op: a. Evaluatie van het leerstofaanbod in en de organisatie van de Aanpak 4-groep b. De opbrengsten (het rendement, de meerwaarde) c. De kwaliteit van de afstemming tussen de Aanpak 4-groep het (taak) werk in de klas De evaluatie na het tweede jaar is tevens de afsluiting van de Aanpak 4-groeptraject, omdat daarna (schooljaar ) het de Aanpak 4-groepwerk schoolbreed wordt geïntegreerd in het taakwerk binnen de groepen. Daarbij zal gebruik worden gemaakt van het leerlingspecifieke deel (de Ikopdrachten ). Tegen die tijd zal goed worden gekeken hoe de coöperatieve werkvormen die de komende twee schooljaren in de Aanpak 4-groep worden gebruikt, kunnen worden ingebed in ons reguliere (Dalton) onderwijs. Voor het evalueren (juni 2015) en borgen (juni 2015 en 2016) maken we gebruik van de volgende checklist: a. Evaluatie van het leerstofaanbod in en de organisatie van de Aanpak 4- groep wordt geëvalueerd b. De opbrengsten (het rendement, de meerwaarde) c. De kwaliteit van de afstemming tussen de Aanpak 4- groep het (taak) werk in de klas Indicator: a1: De visie van de school op (hoog)begaafdheid is voor alle belanghebbenden helder a2: Het leerstofaanbod in de Aanpak 4-groep sloot aan bij de onderwijsbehoeften van de kinderen b1: De Aanpak 4-groep is vanuit ons HGW een duidelijke aanvulling op de drie aanpakken b2: Ouders, leerlingen en leerkrachten zijn enthousiast over de in de Aanpak 4-groep uitgevoerde thema s. c1: De opdrachten van de de Aanpak 4- groepkinderen staan in het ik-deel van de Taak in hun eigen klas. c2: Er is structureel overleg over de afstemming van het de Aanpak 4-groepwerk tussen HB- coördinator en de betreffende groepsleerkrachten Ja/Nee Deze checklist wordt ingevuld door de HB- coördinator, directie, intern begeleidster, bouwcoördinatoren en minimaal vijf ouders van kinderen die in de Aanpak 4-groep zaten. De actiepunten die in juni 2015 voortkomen uit bovenstaande checklist worden opgenomen in het eerste jaarplan van Schoolplan De actiepunten die in juni 2016 voortkomen uit bovenstaande checklist worden meegenomen in het Daltonbeleidsplan en het tweede jaarplan van Schoolplan

13 Hoofdstuk 7 - Schoolbeleid HB- onderwijs Aanpak 4-groep in de klas ( ) Vanaf het schooljaar is het (extra) onderwijsaanbod voor onze (hoog) begaafde leerlingen geïntegreerd in ons reguliere curriculum. De materialen en middelen die gedurende de Aanpak 4-groepperiode zijn aangeschaft en ingezet worden overgedragen aan de groepsleerkrachten. Het onderwijsaanbod voor onze (hoog) begaafde leerlingen wordt vanuit ons handelingsgericht werken gepland en uitgevoerd door de groepsleerkrachten en gemonitord door de interne begeleiding. Onze HB- specialist heeft vanaf dat moment een adviserende rol en kan worden ingezet door de intern begeleidster. Uitgaand vanuit ons handelingsgericht werken betekent dit dat in onze groepsplannen de activiteiten van de (hoog) begaafde kinderen worden weergegeven in een zgn. aanpak vier, aansluitend op de drie aanpakken in de door onze school gebruikte groepsplannen. Alle kinderen worden aan het begin van elk schooljaar gescreend op mogelijke (hoog) begaafdheid. Zij- instromers worden bij de intake gescreend. 12

14 Hoofdstuk 8 Scholing Om (hoog)begaafde kinderen te kunnen (h)erkennen en adequaat te kunnen begeleiden, is kennis over (hoog)begaafdheid een vereiste. Onze HB- coördinator heeft daartoe de achterliggende jaren een aantal relevante cursussen en opleidingen gevolgd, waaronder kennismodules van Novilo. Op middellange termijn zullen ook overige leerkrachten worden uitgenodigd om scholing te volgen voor het beter kunnen begeleiden van (hoog) begaafde kinderen. Dit zal waarschijnlijk in samenwerking gaan met AMOS uniq. AMOS uniq is het eerste voltijds basisonderwijs voor hoogbegaafde kinderen in Amsterdam. Deze scholing zal worden opgenomen in het Schoolplan

15 Hoofdstuk 9 Financiering Om de Aanpak 4-groep te kunnen realiseren heeft het C.v.B. van AMOS aan De Rivieren extra formatie toegekend van ongeveer 0,4 Fte. Hiervan wordt 0,2 Fte gebruikt voor het schrijven van dit plan, het voorbereiden, coördineren en evalueren van de Aanpak 4-groep, het begeleiden van (hoog) begaafde kinderen die niet in de Aanpak 4-groep (kunnen) worden geplaatst, het afstemmen van het HB- onderwijs met directie, leerkrachten en interne begeleiding, het onderhouden van contacten met ouders enz. De resterende 0,2 Fte wordt besteed aan het lesgeven in de Aanpak 4-groep. De toegekende extra formatie geldt vooralsnog voor één schooljaar: de directie vraagt z.s.m. verlenging met een tweede jaar aan. De kosten van de Aanpak 4-groep worden voor een klein deel afgedekt met subsidie uit het stadsdeel: de school vraagt voor 2015 een bedrag van euro voor materialen en middelen. Daarnaast doet de school een investeringsaanvraag bij AMOS voor hetzelfde bedrag, bijvoorbeeld voor inzet externen of excursies. Ook een deel van het budget voor Passend Onderwijs (vanaf 1 september jl. 100 euro per kind per schooljaar) zou in aanmerking kunnen komen voor het realiseren van de Aanpak 4-groep. 14

16 Hoofdstuk 10 - Communicatie In het schooljaar valt in ieder geval het Aanpak 4-groep budget van AMOS weg; mede daardoor valt het onderwijs aan (hoog) begaafde leerlingen dan weer onder verantwoordelijkheid van de groepsleerkrachten (blijft vanuit de HGW- organisatie aanpak vier.) Het didactisch handelen wordt dan gemonitord door interne begeleiding met de daltoncoördinatoren en HB- coördinator op afroep. 15

17 Hoofdstuk 11 - Borging We onderscheiden: a: Communicatie m.b.t. de Aanpak 4-groep. Tijdens het schrijven van dit beleidsplan (augustus- oktober 2014) worden ouders via de tweewekelijkse nieuwsbrief geïnformeerd over de voortgang. Het schoolteam wordt bijgepraat via de dagelijkse briefing. Na voltooiing van dit document, nadat de MR advies heeft gegeven t.a.v. de mogelijke invulling van ons HB- onderwijs, waarin de Aanpak 4-groep, worden de ouders in Nieuwsbrief 4 (10 oktober) summier voorgelicht over de inhoud van dit plan. Daarbij ligt de focus op de Aanpak 4-groep. Op de studiedag van 24 oktober 2014 wordt het team volledig bijgepraat en vervolgens meegenomen in het opstarten van de Aanpak 4-groep. Bij alle evaluaties van de Aanpak 4-groep wordt feedback van het team gevraagd. In Nieuwsbrief 7 (28 november) worden de ouders uitgebreid geïnformeerd over werving, programma en afstemming. b: Communicatie m.b.t. het onderwijs aan (hoog) begaafden. Na het opstarten van de Aanpak 4-groep wordt de rest van het schooljaar aandacht besteed aan de onderwerpen die zijn blijven liggen. De ouders worden via de nieuwsbrieven geïnformeerd over de voortgang van het plan. Als het plan aan het eind van het schooljaar is voltooid zal door de opstellers (HB- coördinator en directie) een presentatie worden verzorgd op een thematische ouderavond (april/mei 2015). Evaluatiemomenten en borging van ons onderwijs aan (hoog) begaafde kinderen wordt meegenomen in het Schoolplan c: Borging m.b.t. HB-coördinator. Net als taal-, Dalton-, bouwcoördinator zal er structureel een HB-coördinator zijn. Dus ook na het opheffen van de Aanpak 4 groep. Mocht het AMOS-bestuur de huidige financiering niet verlengen, dan moet er alles aan worden gedaan om de expertise van de huidige HB- coördinator voor de school te behouden. De directie zal na de kerstvakantie de subsidieaanvraag opnieuw indienen voor het volgend schooljaar en hier binnen AMOS steun voor zoeken (HRM, Kwaliteit). Als de aanvraag wordt goedgekeurd, dan zal de organisatie (waarschijnlijk) hetzelfde zijn als het in huidige schooljaar: HB- coördinator twee dagdelen vrij geroosterd voor coördinatie en ondersteuning en twee dagdelen ingeroosterd als leerkracht Aanpak 4 groep. Mocht de aanvraag worden afgewezen, dan wordt de HB- coördinatie vanaf volgend schooljaar in het taakbeleid opgenomen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de expertise (adviseur leerkrachten, intern begeleidster, ouders) en de invulling van de Aanpak 4 groep (minimaal 2 dagdelen). Na schooljaar volstaat alleen de expertise, omdat de leerkrachten aanpak 4 in hun lessen hebben geïntegreerd. d: Borging m.b.t. kennis/expertise team Dit schooljaar is er een HB coördinator (Saskia). Zij heeft als enige de benodigde kennis en ervaring. Hier is bewust voor gekozen, omdat de rest van het team betrokken is bij de Daltonscholing of andere scholing. Volgend schooljaar zal er scholing plaatsvinden: extern door Novilo (dit zal een 2-daagse cursus zijn) en intern door de HB coördinator voor implementatie en borging. De HB coördinator zal een andere scholing volgen om haar/ zijn expertise te vergroten. 16

18 e: borging m.b.t. materiaal Er is voor 2000 euro door het stadsdeel verstrekte subsidie aan verrijkingsmateriaal besteld. Saskia maakt handleidingen voor al deze materialen. De index zal op één A4 worden geschreven. Er wordt in de handleidingen vermeld hoe het materiaal in de klas voor aanpak 4 (en evt. andere aanpakken) in te zetten. Het zal per vakgebied worden beschreven. Deze handleidingen komen in de orthotheek en Saskia zal er ook uitleg over geven. Voor het jaar 2015 is er waarschijnlijk ook 2000 euro beschikbaar en zal er rekening worden gehouden met de wensen van de (HB) kinderen, ouders en leerkrachten. Na 2015 zal er een vast budget in de begroting worden opgenomen (rond de 1000 euro). 17

19 Bijlage 1. LEREN LEREN Werkhouding Werken volgens plan Manieren van leren Ik geef aan wat ik wil leren en waaraan ik wil werken Ik zet me in voor taken die ik moet uitvoeren Ik zet door wanneer iets niet direct lukt Ik houd mijn aandacht er goed bij als dat nodig is Ik werk zelfstandig als dat nodig is Ik zorg dat mijn werk er netjes en verzorgd uitziet Ik vraag op tijd hulp als ik ergens zelf niet uit kom Ik waardeer het leerproces ook als het resultaat tegenvalt Ik formuleer leerdoelen voor mezelf Ik verken een onderwerp voor ik ermee aan de slag ga Ik weet welke stappen ik moet zetten en hoe ik deze moet uitvoeren Ik zorg dat ik het belangrijkste af heb voor de tijd om is Ik houd me aan mijn planning en stel deze bij als dat nodig is Ik kijk achteraf of mijn planning goed was en wat beter kan Ik weet welke manieren van leren er zijn en welke manier mijn voorkeur heeft Ik zet de meest geschikte manier van leren in Ik verzamel geschikte informatie op verschillende manieren Ik bewaar informatie om het later te kunnen gebruiken Ik laat zien wat ik geleerd heb Ik licht mijn antwoorden toe en laat zo zien dat ik het begrijp Ik controleer of mijn leervraag voldoende beantwoord is LEREN DENKEN Analytisch denken Creatief denken Kritisch denken Ik herken verschillen en overeenkomsten tussen dingen Ik zie het verband tussen waardoor iets komt (de oorzaak) en het gevolg ervan Ik zie de relatie tussen verschillende onderdelen binnen het grote geheel Ik maak ingewikkelde problemen gemakkelijker door ze op te delen in kleinere problemen Ik ontdek nieuwe vragen of problemen Ik bedenk meerdere oplossingen voor een vraag of probleem Ik bedenk originele oplossingen voor een vraag of probleem Ik bedenk hoe ik bestaande ideeën in een nieuwe situatie kan toepassen Ik zet ideeën om in praktische oplossingen Ik neem afstand van een probleem om het even op me in te laten werken Ik ga na of mijn veronderstellingen kloppen Ik controleer of nieuwe informatie klopt en overeenkomt met informatie die ik al heb Ik onderscheid feiten van meningen en betrouwbare van niet betrouwbare bronnen Ik neem bij het vormen van mijn mening verschillende perspectieven mee Ik gebruik criteria om een mening te vormen Ik onderbouw mijn mening met argumenten Ik vraag door tot ik het echt begrijp Ik kies uit verschillende oplossingen de meest geschikte LEREN (VOOR HET) LEVEN Inzicht in jezelf Ik ben trots op mijzelf en mijn werk Ik weet waar ik goed en minder goed in ben Ik maak gebruik van mijn sterke kanten en blijf ook werken aan dat waar ik minder goed in ben Ik doe de dingen zo goed mogelijk maar stel mijn eisen/doelen niet té hoog Ik vind het niet erg als ik niet meteen weet hoe iets moet of als iets niet meteen lukt Ik ga goed om met kritiek en flexibel met tegenslagen en begrijp dat ik hier iets van kan leren Ik weet wat ik wil en kies daar ook voor Omgaan met anderen Ik blijf mijzelf in een groep: anderen kunnen aan mij zien en van mij horen wat ik ergens van vind en hoe ik me voel Ik houd rekening met de regels die voor de groep belangrijk zijn Ik werk samen met anderen als we samen meer kunnen bereiken dan alleen Ik maak anderen enthousiast om samen ergens een succes van te maken Ik verdeel de taken samen met anderen op een manier die voor iedereen goed werkt Ik ben in staat in samenwerking met anderen verschillende rollen en taken te vervullen Ik zie en begrijp goed hoe anderen ergens tegenaan kijken vanuit hun beleving Ik luister goed naar de ideeën van anderen en verdedig mijn eigen ideeën Ik geef kritiek op een manier zodat de ander er ook iets aan heeft Ik presenteer de resultaten van mijn werk aan anderen op een manier die past bij mij én bij het doel van dat moment 18

20 Bijlage 2. Kenmerken van (hoog)begaafde onderpresteerders 1. Grote en uitzonderlijke kennis Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben vaak kennis die nog niet in de groep is behandeld en een grote algemene ontwikkeling. 2. Grote interesse Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben op veel gebieden belangstelling en ze houden ervan om dingen te onderzoeken, bijvoorbeeld door in hun vrije tijd veel te lezen of op een andere manier informatie te verzamelen. Als een onderwerp (dat vaak wat moeilijker is) hun interesse heeft, begrijpen en onthouden ze veel. 3. Wisselend schoolwerk (bekijken in relatie tot kenmerk 7) Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen laten vaak wisselend schoolwerk zien: afnemende prestaties (zie kenmerk 7) maar bij ingewikkelde vragen juist wel het goede antwoord weten, mondeling beter presteren dan schriftelijk en beter uit de verf komen bij individueel onderwijs op maat dan bij het regulier groepsonderwijs. 4. Positief thuiswerk Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen werken thuis vaak verder aan zelfgekozen schoolprojecten en ontwikkelen thuis op eigen initiatief allerlei activiteiten. 5. Grote verbeelding Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben vaak een levendige, grote verbeelding en zijn creatief. 6. Hoge mate van sensitiviteit 7. Afnemende schoolprestaties (bekijken in relatie tot kenmerk 3) Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen geven vaak blijk van een enorme sensitiviteit: ten opzichte van zichzelf, maar ook van anderen. Opvallend is dat de schoolprestaties van onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen afnemen; ze presteren (vooral in schriftelijk werk) beneden niveau, in elk geval beneden hun eigen niveau, maar soms zelf ook beneden groepsniveau. Vaak schrijven ze slordig, houden ze niet van instampen en inprenten, missen ze leerinhouden en instructiemomenten en zijn ze slechts selectief enthousiast: wel voor nieuwe onderwerpen, niet voor uitwerkingen. 8. Negatief gedrag In de klas vertonen onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen vaak negatief gedrag; ze zijn lastig en onaangepast, vragen steeds om aandacht, vervelen zich, dromen weg en wijzen pogingen van de leraar om zich aan de groepsnormen te conformeren, af. 9. Haperende sociaalemotionele ontwikkeling Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen zijn vaak ontevreden over zichzelf en de verrichte werkzaamheden, vermijden nieuwe activiteiten uit angst voor mislukking, hebben 19

21 minderwaardigheidsgevoelens, zijn wantrouwend of onverschillig en doen niet graag mee aan groepsactiviteiten, zijn minder populair bij leeftijds-genootjes en zoeken vriendjes onder gelijkgestemden. 10. Geringe taakgerichtheid Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen zijn vaak weinig taakgericht. Ze hebben een laag werktempo, hebben hun huiswerk vaak niet af, stellen zichzelf onrealistische doelen, zijn snel afgeleid, vergeetachtig en/of impulsief, hebben geen duidelijk leertraject voor ogen, hebben een korte spanningsboog, voelen zich hulpeloos, willen niet geholpen worden en willen zelfstandig zijn. 11. Negatieve houding Onderpresterende (hoog)begaafde leerlingen hebben vaak een wisselende motivatie, hebben een hekel aan routine, verzetten zich tegen autoriteit, nemen geen verantwoordelijkheid voor hun eigen daden en staan onverschillig of afwijzend tegenover de school. Bron: hoogbegaafdheid.slo.nl 20

22 Bijlage 3. In de Quickscan zijn de volgende begaafdheidskenmerken opgenomen: Het kind... heeft een scherp observatievermogen, ziet/hoort veel en genuanceerd, heeft oog voor details is in veel onderwerpen geïnteresseerd en/of weet veel over één of meer specifieke onderwerpen, vraagt door en wil het écht begrijpen is snel van begrip en denkt zelf verder door, begrijpt of ontdekt iets al voordat het is uitgelegd brengt wat hij/zij eerder heeft gezien, gedaan of geleerd snel en makkelijk in verband met nieuwe kennis / situaties ontwikkelt theorieën / ideeën om te begrijpen hoe iets werkt, zoekt naar verklaringen is intensief bezig met activiteiten en onderwerpen, waartoe hij/zij zich voelt aangesproken werkt enthousiast voor passies, is gedreven om (eigen) gestelde doelen te bereiken is initiatiefrijk en ondernemend, heeft veel energie, houdt zich veel bezig met verschillende (buitenschoolse) activiteiten is creatief / vindingrijk, komt met ongebruikelijke, originele vragen of oplossingen en legt brede verbanden, die niet direct voor de hand liggen maakt grote denksprongen, ziet vanuit verschillende invalshoeken diverse mogelijkheden om dingen te combineren, draagt meerdere oplossingen aan staat kritisch tegenover beweringen, neemt niet zomaar iets aan, is opmerkzaam in geval van tegenstrijdigheden is sterk gevoelig voor verwachtingen van anderen, ziet en begrijpt het gezichtspunt van anderen heeft een subtiel, genuanceerd gevoel voor humor, denkt graag door, neemt dingen (bewust) letterlijk houdt van uitdagingen, voelt zich aangetrokken tot moeilijke opdrachten, is bereid risico's te nemen streeft naar perfectie, staat kritisch ten opzichte van zichzelf heeft weinig sturing nodig, wil graag dingen zelf ontdekken of bepalen 21

23 Bijlage 4. De zes profielen Profiel De succesvolle leerling De uitdagende leerling De onderduikende leerling De drop-out De dubbel gelabelde leerling (met leer- en/of gedragsproblemen) De zelfstandige leerling Beknopte typering levert goede prestaties, is perfectionistisch, vermijdt risico en zoekt bevestiging van de leerkracht. is creatief, komt op voor eigen opvattingen, is competitief, heeft grote stemmingswisselingen, is eerlijk en direct ontkent zijn of haar begaafdheid, vermijdt uitdaging, zoekt sociale acceptatie en wisselt in vriendschappen is creatief, zoekt buitenschoolse uitdaging, isoleert zich zelf, verstoort, presteert gemiddeld of minder, bekritiseert zichzelf en anderen werkt inconsistent, presteert gemiddeld of minder (mogelijk als gevolg van een onderliggend leerprobleem), verstoort en reageert af heeft goede sociale vaardigheden, werkt zelfstandig, ontwikkelt eigen doelen, werkt zonder bevestiging, is creatief, komt op voor eigen opvattingen en neemt risico Bron: hoogbegaafdheid.slo.nl 22

24 Bijlage 5. Kenmerken van (hoog)begaafde leerlingen 1. Hoge intelligentie (Hoog)begaafde leerlingen beschikken over hoge intellectuele capaciteiten. Een hoge score op een intelligentietest (IQ > 130) of hoge prestaties op andere test is hiervan een indicatie. 2. Vroege ontwikkeling (Hoog)begaafde leerlingen zijn geestelijk vroegrijp en worden gekenmerkt door een ontwikkelingsvoorsprong. Zij kunnen meestal op vroege leeftijd al lezen, praten, schrijven en hebben een vroege ontwikkeling van getalbegrip. Hierdoor kunnen zij zich gemakkelijk leerstof uit hogere leerjaren eigen maken. Ook stellen zij op jonge leeftijd al levensbeschouwelijke vragen en denken zij al vroeg na over de zin van het leven. 3. Uitblinken op één of meerdere gebieden 4. Gemakkelijk kunnen leren 5. Goed leggen van (causale) verbanden 6. Het makkelijk kunnen analyseren van problemen 7. Het maken van grote denk-sprongen 8. Voorkeur voor abstractie Een bijzondere begaafdheid kan tot uitdrukking komen in motorische, sociale, artistieke en intellectuele vaardigheden. Vaak treden deze begaafdheidsvormen gecombineerd op en blinken (hoog)begaafde leerlingen uit in meerdere gebieden, zoals bijvoorbeeld in taal en wiskunde. (Hoog)begaafde leerlingen hebben op taalgebied een grote woordenschat en vertonen een zeer goed en adequaat woordgebruik. (Hoog)begaafde leerlingen hebben over het algemeen een zeer goed geheugen en kunnen hierdoor goed informatie onthouden en verwerken. Zij begrijpen nieuwe leerstof dan ook aanzienlijk sneller dan gemiddelde leerlingen en zijn daardoor sneller klaar met opdrachten en huiswerk. Hierdoor hebben zij vaak een leertempo dat beduidend hoger is dan het tempo van de gemiddelde leerling. (Hoog)begaafde leerlingen kunnen gemakkelijk (causale) verbanden leggen en hebben hierover een goed overzicht. (Hoog)begaafde leerlingen zijn snelle probleemanalyseerders. Zij kunnen snel vaststellen wat de aard van een probleem is. Daarnaast zijn (hoog)begaafde leerlingen vaak vindingrijk in het ontwikkelen van eigen oplossingsmethoden. Dit kan soms problemen opleveren als zij zich een verkeerde oplossingsmethode hebben aangeleerd, omdat zij deze methode moeilijk weer los kunnen laten. Een (hoog)begaafde leerling maakt grotere leerstappen en heeft daarom minder tijd nodig. (Hoog)begaafde leerlingen kunnen goed abstract denken. Zij generaliseren gemakkelijker dan hun andere klasgenoten en hebben een goed overzicht van de kennisgehelen. Zij hebben geen behoefte aan concretisering van de lesstof door het gebruik van voorbeelden. 23

25 9. Hoge mate van zelfstandigheid 10 Brede of juist specifieke interesse / hoge motivatie / veel energie (Hoog)begaafde leerlingen willen liever niet geholpen worden en geven de voorkeur aan zelfstandig werken. Bij het werken in groepsverband vertoont de (hoog)begaafde leerling veel initiatief en neemt hij/zij vaak de leiding. Bovendien wil de leerling dingen graag op zijn/haar eigen wijze doen, zoals het zelf bedenken van een methode voor het uitrekenen van sommen. Het is belangrijk dat het onderwerp van de opdracht de leerling interesseert. Bij (hoog)begaafde leerlingen is namelijk het kunnen een voorwaarde, maar het willen van even groot belang. Als het onderwerp aansluit bij de interesse van de leerling, dan is motivatie verzekerd. Er is aangetoond dat talent pas doorzet als de leerlingen plezier beleven aan de (leer)activiteiten. Een kenmerk van (hoog)begaafde leerlingen is dat zij zeer leergierig zijn. Als een onderwerp de leerling interesseert dan pluist hij het onderwerp vaak tot op de bodem uit. Maar het tegenovergestelde geldt ook: als een (hoog)begaafde leerling geen interesse heeft voor een bepaald onderwerp, dan kan hij moeilijk de motivatie opbrengen om zich erin te verdiepen. 11 Creatief/origineel In de opdrachten laten (hoog)begaafde leerlingen vaak zien dat zij originele en creatieve ideeën en/of oplossingen hebben. Zij maken onverwachte zijsprongen en hebben grote verbeeldingskracht. 12 Perfectionistisch (Hoog)begaafde leerlingen zijn perfectionistisch aangelegd. Zij houden niet van half werk. 13 Apart gevoel voor humor 14 Hoge mate van concentratie Bron: hoogbegaafdheid.slo.nl (Hoog)begaafde leerlingen bezitten over het algemeen een apart gevoel voor humor. (Hoog)begaafde leerlingen kennen een hoge mate van concentratie en hebben daarbij een langere aandachtsspanne dan de gemiddelde leerlingen. 24