Handleiding voor docenten Een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Munthandelaren
|
|
- Frank van Wijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 kop op munt Handleiding voor docenten Een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Munthandelaren
2 Handleiding Kop op Munt Waarom een lessenserie over de geldgeschiedenis? Bij alle koningen en koninginnen die ons land kende, stond handel en economie hoog op de agenda. Een stevige economie heeft ons land gebracht waar het nu staat. In 2013 vieren we 200 jaar koninkrijk én er is een troonswisseling met een nieuwe euromunt. Deze gebeurtenissen vormen de aanleiding voor de Nederlandse Vereniging voor Munthandelaren om u een lespakket (een overzicht van 200 jaar geldgeschiedenis en de ontwikkeling van de economie in Nederland) aan te bieden voor groep 6, 7 en 8. Achtergrondinformatie Monarchie en economie hebben veel met elkaar te maken. Een belangrijke grondlegger voor de Nederlandse economie was Koning Willem I. Hij was in dat opzicht zijn tijd ver vooruit. Koning Willem I was de eerste Nederlandse koning en in hart en nieren een koopman. Hij heeft grote invloed gehad op de totstandkoming van de huidige Nederlandse economie. Napoleon voerde tijdens zijn bewind over Nederland het decimale stelsel in. Dit vormt nog steeds de basis in ons handelen in ons monetaire stelsel. De munteenheden zijn ontleend aan het decimale stelsel. Munten zijn objecten die het verleden en heden met elkaar in verbinding brengen jaar geleden begonnen de eerste mensen met het verzamelen van munten. Munten zijn niet alleen een betaalmiddel maar hebben meer betekenis. Het zijn historische raamwerken waardoor je de mensen kunt zien die ze kochten en gebruikten in de tijd dat zij leefden. Het zijn bovendien kunstwerken en miniatuur beeldhouwwerken van diverse metaalsoorten. Je kunt erover en ermee leren. Ze vertellen een verhaal over de context en de geschiedenis en over de mensen die het door hun handen lieten gaan. De bedoeling De lessen bieden informatie over geld en dan in het bijzonder de munt en de ontwikkeling gedurende de periode en de betekenis voor de economie. U kunt het lespakket downloaden en bekijken op De lessen passen bij de volgende kerndoelen van het primair onderwijs. Oriëntatie op jezelf en de wereld; Mens en samenleving 36 De leerlingen leren de hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burger. 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren, Grieken en Romeinen, monniken en ridders, steden en staten, ontdekkers en hervormers, regenten en vorsten, pruiken en revoluties, burgers en stoommachines, wereldoorlogen en holocaust, televisie en computer. 53 leerlingen leren over de belangrijke personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. De samenstelling Software: de software ondersteunt de les. U toont het flipbook op het digiboard en via linkjes in de tekst is verdieping en uitbreiding mogelijk. De tekst is (audio-)visueel verrijkt met filmpjes, liedjes, foto s, tekeningen en opdrachten. Vragen en opdrachten: U kunt vragen op het digiboard tonen maar u kunt ze ook printen. De vragen bestaan uit kennis- en inzichtvragen en opdrachten. Ze kunnen zowel zelfstandig als met elkaar gedaan worden. Leerlingen kunnen de antwoorden onder andere vinden op de website en in deze handleiding. Wedstrijdformulier: het formulier biedt de mogelijkheid om mee te doen met een ontwerpwedstrijd. Leerlingen doen individueel mee. De winnende leerling wordt uitgenodigd bij de Koninklijke Nederlandse Munt voor een rondleiding. U vindt de voorwaarden op de website. Organisatie en opbouw van de lessen en leerstofinhoud Het pakket start in 1806 en eindigt in 2013; het is chronologisch opgebouwd. Het kent dezelfde opbouw als de meeste geschiedenismethodes. Het lespakket haakt aan bij onderwerpen van de geschiedenislessen. Het kan daardoor worden toegepast als een verrijking bij het reguliere geschiedenisonderwijs. Les 1: Hoe koninkrijk Holland ontstaat Napoleon en Koning-Koopman Willem I Koning Lodewijk Napoleon: de Franse koning Napoleon verliest de macht Regenten en patriottenopstand Napoleon voert de monarchie in, invoering munt met koning Lodewijk. Koninkrijk krijgt geldeenheid, start eigen economie. Begin industriële revolutie. Continentale stelsel Bataafse republiek, een eigen grondwet en Thorbecke Oriëntatie op jezelf en de wereld; Tijd 51 De leerlingen leren gebruik maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindelingen te hanteren.
3 Les 2: Koning Willem II: held van Waterloo en Koning Willem III, Koning gorilla De eerste Oranje Nassau wordt koning en legt infrastructuur aan De gulden wordt gekozen als nationale munt Oprichting Nederlandse Bank en Nederlandse Handelsmaatschappij De Belgische opstand Koning Willem II: held van Waterloo Eenheid in het muntstelsel De grote hermunting Nieuwe munt en nieuwe grondwet Thorbecke Koning Willem III, Koning gorilla Armoede Zilverwaarde Les 3: Koningin Wilhelmina, Koningin Juliana, Koningin Beatrix en Koning Willem Alexander Koningin Wilhelmina: krijgshaftige Koningin De Eerste Wereldoorlog: veel geld maar weinig te koop Noodgeld en de rol van de bank De Tweede Wereldoorlog: zink is voor emmers De geldzuivering Koningin Juliana en een welvarend land De welvaart Vervanging zilveren munten voor nikkelen munten Voorbereidingen voor de euro Les 4: 1980 Koningin Beatrix en Koning Willem Alexander Van centen naar euro s Voorbereidingen voor de euro Koning Willem Alexander 2013 Nederland binnen de eurozone Vragen en antwoorden Opdracht 1: Het rijk van Napoleon. Hoe koninkrijk Holland ontstaat. 1. Hoe komt het dat Nederlanders de 50 stuivers en de dukaten van Lodewijk wel gebruiken en de Franse franc van Napoleon niet? Antwoord: Ze hebben hun eigen geld ook nog. Het zou ook kunnen komen doordat Lodewijk populairder was dan Napoleon. 2. Wat betekent de krans op de franc? Antwoord: Het zijn eikenbladeren en is een symbool van een kroon van een keizer 3. Hoe komt het dat ze Lodewijk ook wel de Goede noemen? Antwoord: Hij had het goed met de Nederlanders voor. 4. Wat staat er op de muntzijde van de 50 stuivers? Antwoord: Je ziet het gekroonde wapen van Koninkrijk Holland. Rechtsonder en linksboven staat het wapen van Koninkrijk Nederland: de leeuw. Linksonder en rechtsboven staat de Franse adelaar. Opdracht 2: Koning Koopman Willem I 1. Als je mag kiezen tussen een gouden tientje en een briefje van tien euro. Wat zou je kiezen en waarom? Antwoord: Een gouden tientje is nu een paar honderd euro waard en een briefje van tien euro is gewoon tien euro waard. 2. Wat denk je, hoeveel is de 50 stuivers nu waard? Zoek het eens op? Klopt het met wat je dacht? 3. Noem eens drie zaken waardoor Willem I zo belangrijk was voor de economie? Antwoord: Hij zorgde voor een goede infrastructuur, hij richtte De Nederlandse Bank en de Nederlandse Handel Maatschappij op en bevorderde de handel.
4 Opdracht 3: Koning Willem II Held van Waterloo 1. Wat is het doel van de grondwet van Thorbecke? Wat verandert er voor de koning? Antwoord: De koning heeft niet meer alle macht maar ook de ministers zijn verantwoordelijk. Er ontstaat een democratie waar anderen kunnen meebeslissen. 2. Er waren veel problemen met het ontwerp van de munten van Willem II. Vind je het uiteindelijke ontwerp van het portret op de munt goed lijken? 3. Wat zou jij doen tegen het snoeien van munten? Antwoordsuggesties: Bankbiljetten kun je niet snoeien, kies voor een ander soort metaal dat minder kostbaar is, zorg voor een kartelrand, zet er tekst op zoals het randschrift. 2. Hoe komt het dat Wilhelmina ook wel Krijghaftige Koningin wordt genoemd? Antwoord: tijdens de 2e wo is ze naar Engeland gevlucht en heeft vanuit Engeland constant de Nederlanders aangemoedigd en leger aangevoerd en radio toespraken. 3. Zou jij ook liever klinkende munt hebben dan bankbiljetten? 4. Welke edelmetalen ken je? Antwoord: goud, zilver, platina. 5. Valsemunterij is strafbaar. Mensen hebben geprobeerd om munten en ook biljetten te vervalsen. Waarom is het strafbaar denk je? Antwoord: Er komt teveel geld in omloop en dat is slecht voor de economie. 4. Waarom is de grote hermunting nodig? Antwoord: Om een eind te maken aan alle soorten munten waarmee betaald werd. Opdracht 4: Koning Willem III, Koning Gorilla 1. Hoe zou je met een munt van Italië kunnen betalen in Zwitserland in 1870? Antwoord: Koers berekenen hoeft niet want de Latijnse muntunie heeft bepaald dat het dezelfde muntwaarden (nominale en intrinsieke waarde) zijn. 2. Hoe komt het dat de zilverwaarde daalt? Antwoord: Er wordt veel zilver gevonden en daardoor zakt de prijs. 3. De zilverwaarde daalt en de Nederlandse Bank koopt veel zilver in. Zij profiteren van de lage zilverwaarde. Hoe profiteren zij hiervan? Antwoord: De mensen hebben vertrouwen in de gulden en Nederland verdient aan de productie van de gulden. 6. Als je een biljet goed bekijkt wat maakt het dan moeilijk om te vervalsen? Antwoord: Het hologram, de fluorescerende inkt, de doorkijkvensters (doordat de voor en achterzijde exact op elkaar geplaatst zijn), de microprint waardoor de druk zo fijn is dat de tekst zelfs met een loep nauwelijks zichtbaar is, het papier dat een mengsel is van linnen, katoen en andere pulp, het watermerk, de irisdruk, de bewuste fouten van de drukker om de vervalser om de tuin te leiden. Er zijn dus diverse echtheidskenmerken en enkele zou je wel kunnen maken maar omdat het er meerdere zijn, is het zo lastig om het te vervalsen. De moeilijkste zijn het watermerk en het hologram. De technieken worden voortdurend verbeterd. Opdracht 6: Koningin Juliana 1. Moeders en vaders hebben de troonswisseling van Juliana en Beatrix meegemaakt. Sommige opa s en oma s hebben de oorlog 2e wereldoorlog meegemaakt. Hebben zij nog munten uit die tijd? Zo ja, welke? Wat weten zij van die tijd? Opdracht 5: Koning Wilhelmina Krijgshaftige Koningin 1. Wat valt je op aan het portret van de gulden met Wilhelmina uit 1892? Antwoord: Je ziet een portret van Wilhelmina met hangend haar. Het is een jong meisje. De parelketting op het portret moest haar iets koninklijks meegeven. Er werden dubbeltjes, kwartjes, guldens en gouden tientjes geslagen. Ze zijn altijd populair geweest, Wilhelmientjes met hangend haar omdat het een jong meisje laat zien van ongeveer 12 jaar met een grote verantwoordelijkheid. 2. Ken jij uitdrukkingen over geld? Antwoord: Met klinkende munt betalen Het geld niet over de balk smijten Het geld groeit niet op mijn rug 3. Wat is het voordeel van een gezamenlijke munt? Antwoord: Je hoeft geen koersberekeningen te doen en dat is makkelijker in de internationale markt.
5 Opdracht 7: Koningin Beatrix 1. In de jaren 80 verzamelt bijna elke Nederlander munten in albums. Hoe zou dat komen denk je? Antwoord: Er zouden nieuwe munten komen als Beatrix aan zou treden. De cent zou verdwijnen. Iedereen wilde zoveel mogelijk centen; van elk jaar één. 2. Wat staat er allemaal op een munt? En wat betekent het? Antwoord: Muntmeesterteken: de muntmeester is de directeur van de Koninklijke Nederlandse Munt. Elke muntmeester heeft zijn muntmeesterteken. Het teken kan naar een hobby of iets anders bijzonders verwijzen van de muntmeester. De huidige muntmeester gebruikt koerszettende zeilen als teken. Waarde: de waarde die de munt vertegenwoordigt. Muntteken: het teken dat door het Munthuis wordt afgegeven op de munt. Jaartal: Het jaar waarin de munt geslagen is. Randschrift: Het randschrift is om het snoeien tegen te gaan. In Nederland is het randschrift God zij met ons. 3. Hebben je ouders of grootouders munten uit de tijd van Beatrix, Juliana of Wilhelmina (of misschien wel nog oudere munten)? Zoek eens op de website op wat het waard is? Opdracht 8: Koning Willem Alexander 1. Ken jij meerdere soorten munten (of iets dat op munten lijkt) maar waar niet mee betaald wordt? Antwoord: penningen, munten voor in karretjes van supermarkten, parkeermuntjes, medailles, speelgeld, knopen, knikkers, kralen, fiches etc. 2. Denk jij dat het muntgeld ooit plaats maakt voor plastic geld? Ja waarom, zo nee waarom? 3. De opvolger van Koning Willem Alexander is prinses Amalia. Als jij de ontwerper zou zijn van de nieuwe munt waar moet je dan op letten? Stel dat jij het ontwerp mag maken voor de nieuwe euromunt. Wat zou jij erop zetten?
Handleiding Echt gebeurd!
Handleiding Echt gebeurd! Inhoud 1. Introductie Pag. 1 2. Echt gebeurd! lessen Pag. 1 3. Kerndoelen Pag. 2 4. Excursies, lezingen en workshops Pag. 3 5. De website Pag. 4 7. Pag. 5 1. Introductie Welkom
Nadere informatieCanon en kerndoelen geschiedenis PO
Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente
Nadere informatieEen kasteel in de buurt bezoeken
Een kasteel in de buurt bezoeken Als leerkracht heb je hier een begeleidende en sturende rol. Het is afhankelijk of jij als leerkracht de kinderen meeneemt en dingen aan ze verteld of dat er bijvoorbeeld
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieRijk Romeins Leven. Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5. Handleiding voorbereidende les
Les Rijk Romeins Leven Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5 Handleiding voorbereidende les Rijk Romeins Leven INHOUD Inleiding Kader Begrippen Leerdoelen Aansluiting kerndoelen De lessen INLEIDING
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieVoorbereiding en planning van een thema
Voorbereiding en planning van een thema Thema: Bouw / groep(en): Periode: Doelstellingen: Kernbegrippen relatie kerndoelen en vakken: Wat is de inbreng van kinderen? (Wat zijn de interesses van leerlingen
Nadere informatieArcheologie op school. Handleiding voor de leerkracht
Archeologie op school Handleiding voor de leerkracht 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aan de slag: verkorte handleiding 4 3. Verantwoording 5 Archeologie en erfgoededucatie 5 Kerndoelen 5 Didactisch concept
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieLeerlijn Oriëntatie op Tijd VSO
Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Kerndoel 19: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Nadere informatieDe gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM
De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM ftm.nl De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM Edin Mujagic 8-10 minuten Bij de gulden denkt u hoogstwaarschijnlijk aan de Nederlandse
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatieOpdracht 1 Het oude Nederlandse geld had allemaal bijnamen. Welke combinaties zijn goed (verbind ze met een streep)? 1.000 gulden
Inleiding Nederlanders betaalden in 2007 5,5 miljard keer contant, dat wil zeggen met bankbiljetten of munten. Daarvan vond de betaling 4,9 miljard keer plaats aan de kassa en 600 miljoen keer aan elkaar.
Nadere informatieNEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL
NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! HANDLEIDING PRIKKELENDE EN LAAGDREMPELIGE LESSUGGESTIES VOOR HET BASISONDERWIJS 1 HANDLEIDING LESSUGGESTIES MONDRIAAN TOT destijlflyer_achterkant.pdf
Nadere informatiekop op munt Lesmateriaal over munten
kop op munt Lesmateriaal over munten Inhoud 1. Hoe het koninkrijk Nederland ontstond en de munt zijn intrede deed 2. Koning-koopman Willem 1 en de komst van de gulden 3. Koning Willem 2 held van Waterloo
Nadere informatieHistorisch denken. Historische benaderingen
Historisch denken Inleiding Mensen hebben een besef van verleden, heden en toekomst. Ze hebben een bepaald beeld van wat er in hun leven is gebeurd tot op de dag van vandaag. Ze kunnen hun bestaan in het
Nadere informatieverwerkingsopdrachten Willem-Alexander
verwerkingsopdrachten Willem-Alexander Van kind tot koning Vragen bij Stamboom van het Koninklijk huis (bladzijde 6 en 7) 1 Als je goed kijkt, zie een schild met het wapen van Nederland. Op het schild
Nadere informatielesbrief vervolgles Ulrum
lesbrief vervolgles Ulrum Terpen- en Wierdenland lesbrief Ulrum Inhoud Inleiding 3 Lesoverzicht 4 Introductie 5 Kerndoelen 6 Aansluiting bij de canon 7 Deze lesbrief is ontwikkeld door erfgoedjuf Dineke
Nadere informatieEURO. Vanaf januari 2002 betalen we in Nederland en in veel andere Europese landen met de euro.
EURO Vanaf januari 2002 betalen we in Nederland en in veel andere Europese landen met de euro. Muntgeld Bankbiljetten EURO Hadden jullie al gezien dat er 2 briefjes zijn van 5 euro? oud briefje nieuw briefje
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 6 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 6 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Eerste
Nadere informatieSTI B AT. bovenbouw 2008/2009. Docentenkaart 2 (1 van 2) Verwerking
STI B AT Docentenkaart 2 (1 van 2) Voorbereiding Kopieer voor alle kinderen werkblad 2A, 2B en 2C. Zorg voor knip- en plakspullen en blanco papier. Leg enkele geschiedenislesboeken klaar. Lesdoel Kinderen
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieInstroom pabo geschiedenis
Keuzedeel mbo Instroom pabo geschiedenis gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0050 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op:
Nadere informatieDe vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy
De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy In blauw: de tijdvakken en de kenmerkende aspecten (alleen uitgewerkt voor het en ). In oranje: de canonvensters,
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel
Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren
Nadere informatieKoninklijke Nederlandse Munt
Koninklijke Nederlandse Munt ALLES OVER MUNTEN! SPREEKBEURT INFORMATIE www.knm.nl Beeldhouwkunst Tientje 2012 WAAR KOMEN MUNTEN VANDAAN? Het idee van geld is ontstaan doordat er op steeds grotere schaal
Nadere informatieWilhelmina blikken door de jaren heen
Wilhelmina blikken door de jaren heen 1977 - De bus met daarop het staatsieportret van Koningin Wilhelmina, en een afbeelding van de gouden koets. 1984 - De bus met daarop Koningin Wilhelmina als jong
Nadere informatieLeerkrachtenhandleiding Peperduur
Leerkrachtenhandleiding Peperduur Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de leerkrachtenhandleiding bij het onderwijsprogramma Peperduur. In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek. Het
Nadere informatieMuntencollectie Historische vereniging Oud Uitgeest
Munt nr. 1 Jaartal 1919 10 cent Zilver 1,4 gram 15 mm 0,95 mm Borstbeeld Wilhelmina met hermelijnen mantel naar links tekst: Wilhelmina Koningin der en en jaartal binnen twee samengebonden eikentakken
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieStedelijk Dalton Lyceum locatie Overkampweg
SLU Soort afsluiting 1 Toetstijd (min) Herkansbaar? Weging S.E. cijfer leerjaar Afsluitingsweek 2 Resultaat Stedelijk Dalton Lyceum locatie Overkampweg Schooltype: VWO Vak: Geschiedenis cohort: 2011 Programma
Nadere informatieSaNdWiCh RoBoT. Wat leren leerlingen van deze les?
SaNdWiCh RoBoT leer programmeren zonder een computer te gebruiken! Bij deze les speelt de leraar of gastdocent de rol van een robot. Een robot die boterhammen maakt met boter en hagelslag. De leerlingen
Nadere informatie1 Het ontstaan van het Koninkrijk 10. 2 De geboorte van een prins 16. 3 De jeugd van prins Willem-Alexander 20
Inhoud Stamboom van het Koninklijk Huis 6 Inleiding 9 e 1 Het ontstaan van het Koninkrijk 10 2 De geboorte van een prins 16 3 De jeugd van prins Willem-Alexander 20 4 De studententijd van prins Willem-Alexander
Nadere informatieGastles: Hoe word ik rijk?
Gastles: Hoe word ik rijk? Hoe word je rijk? Dat willen we natuurlijk allemaal weten. In deze presentatie krijg je veel tips. Eerst een quiz om te kijken hoe veel jullie weten. Wie weet er veel? Pak je
Nadere informatieEr waren in de 17 eeuw veel muntvervalsers. De experts onder hen maakten de meer waarde- volle munten
Werkstuk door een scholier 1153 woorden 13 januari 2002 5,3 44 keer beoordeeld Vak Economie 1) Munten Een munt is een metalen betaalmiddel. De waarde van de munt wordt door degene op wiens gezag de munt
Nadere informatieGeschiedenis/erfgoed
Geschiedenis/erfgoed Kerndoel: Oriëntatie op jezelf en de wereld Tijd Kerndoel 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatieMuntencollectie werkgroep Oud Uitgeest
Munt nr. 1 Jaartal 1919 10 cent Zilver 1,4 gram 15 mm 0,95 mm Borstbeeld Wilhelmina met hermelijnen mantel naar links tekst: Wilhelmina Koningin der en en jaartal binnen twee samengebonden eikentakken
Nadere informatieLees het verhaal over Geld eens rustig door. Maak voor jezelf een samenvatting of powerpoint.
Jouw spreekbeurt over GELD. Een spreekbeurt over geld, leuk! Dat zal iedereen aanspreken, want we hebben er allemaal mee te maken en de meesten kopen graag leuke dingen. Maar ja, dan moet je wel geld hebben.
Nadere informatieGROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door D. 971 woorden 31 mei 2013 5,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1848 Censuskiesrecht Grondrechten Ministeriele verantwoordelijkheid
Nadere informatie612671 Speelkaarten.indd 1 12-06-2006 16:14:06
NEDERLANDS > Mondeling taalonderwijs De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 1 612671 Speelkaarten.indd
Nadere informatieNieuwe stappers en stenen per augustus 2015 Aan deze lijst kunnen geen rechten worden ontleend
Groep -2 Nieuwe stappers en stenen per augustus 205 L0866 Schilder een haan Zorgen voor dieren L0867 Maak een vriendschapsarmband Omgaan met elkaar L0868 Maak een huisje Inrichten van je omgeving L0869
Nadere informatieNieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam t: 020-4309190 f: 020-4309199 e: info@nieuwsindeklas.nl w: www.nieuwsindeklas.nl
Aansluiting Nieuwsservice bij curriculum Bijlage bij Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs is een uitgave van Nieuws in de klas. Deze bijlage hoort bij de Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs
Nadere informatieWijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten
Wijziging van de Muntwet 2002 in verband met de aanbesteding van het produceren van munten en het afschaffen van beleggingsmunten MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN DEEL 1. Inleiding Deze wijzigingswet is
Nadere informatieGeschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor
Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners
Nadere informatieRabobank s-hertogenbosch en omstreken
Rabobank s-hertogenbosch en omstreken Jouw spreekbeurt over geld Een spreekbeurt over geld, leuk! Dat zal iedereen aanspreken, want we hebben er allemaal mee te maken en de meesten kopen graag leuke dingen.
Nadere informatie[MONEY, MONEY, MONEY,
PAV [MONEY, MONEY, MONEY, ] INLEIDING Geld maakt niet gelukkig, zegt het spreekwoord. Dat klopt, maar het helpt wel. En zeker in onze tijd. Want zonder geld kun je de spullen niet kopen die je elke dag
Nadere informatieDeze Portugese gouden munt was vanaf 1785 een belangrijke handelsmunt op Curaçao. Bij introductie was de munt 90 realen waard.
Gouden Johannis Voor betalingen van grote bedragen werd met name de in Brazilië geslagen Portugese gouden Johannis gebruikt, vernoemd naar koning Johan V (1706-1750) van Portugal, die het goudstuk in 1722
Nadere informatieTerwijl veel plaatsen in de buurt van Veenendaal al in april waren bevrijd, duurde dit in Veenendaal veel langer.
VEENENDAAL BEVRIJD Inleiding Terwijl veel plaatsen in de buurt van Veenendaal al in april waren bevrijd, duurde dit in Veenendaal veel langer. In Veenendaal waren veel Nederlandse en Duitse SS ers gestationeerd,
Nadere informatie2013 no. 39 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA
2013 no. 39 AFKONDIGINGSBLAD VAN ARUBA LANDSBESLUIT, houdende algemene maatregelen, van 5 juli 2013 ter uitvoering van artikel 6, derde lid, van de Landsverordening regeling geldstelsel (AB 1991 no. GT
Nadere informatie1. De bus met daarop het staatsieportret van Koningin Wilhelmina, en een afbeelding van de gouden koets.(1977)
1. De bus met daarop het staatsieportret van Koningin Wilhelmina, en een afbeelding van de gouden koets.(1977) 2. De bus met daarop Koningin Wilhelmina als jong meisje, en de intocht te Amsterdam.(1984)
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2 Samenvatting door Y. 1162 woorden 6 september 2012 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 2.1 In Frankrijk regeerde absolute vorsten. Rond
Nadere informatieTijdelijk Museum. Het spel
Tijdelijk Museum Het spel Welkom in de Nationale Bank van België! De Nationale Bank van België is geen gewone bank! Jij kan hier immers geen bankrekening openen. Alleen de gewone banken kunnen dit. Bovendien
Nadere informatieDe patriotten hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 September 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61319 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieOntstaan van geld. Doel: Na deze opdracht weet je hoe geld ontstaan is. Uitleg opdracht. Thema: mini Samenleving
Thema: mini Samenleving Europa en de wereld Europese samenwerking Moeilijkheid: *** Tijdsduur: *** Juf Dineke Ontstaan van geld Doel: Na deze opdracht weet je hoe geld ontstaan is. Uitleg opdracht Je leest
Nadere informatieGeld. Ontstaan van geld
Geld Ontstaan van geld Onze voorouders hadden geen geld. Als ze iets nodig hadden, ruilden ze dat. Dit heet ruilhandel. De bakker ruilde brood bij de slager voor vlees enz. Op een dag wilde iemand weten
Nadere informatieAlgemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen
Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen Inhoudsopgave INLEIDING... 3 1 DE LESPAKKETTEN IN HET KORT... 3 2 DE OPBOUW VAN DE LESSEN... 4 3 ACHTEGRONDINFORMATIE
Nadere informatieTijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen. Tijd van jagers en boeren Prehistorie. - 3000 v C 500-1000
jagers en boeren Prehistorie - 3000 v C monniken en ridders Vroege Middeleeuwen 500-1000 Grieken en Romeinen Oudheid -3000 v C - 500 n C steden en staten - Hoge en Late Middeleeuwen 1000 1500 ontdekkers
Nadere informatieINHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatieAntwoord: Koning Willem-Alexander maar er zijn ook nog munten met het portret van prinses Beatrix in omloop.
Voordat je met de gastles begint is het prettig als je de volgende stappen neemt: 1. Stel jezelf voor en vertel welk werk je doet bij DNB. 2. Maak afspraken met de kinderen. Als ze een vraag hebben, moeten
Nadere informatieL E E R L I N G E N W E R K B L A D
L E E R L I N G E N W E R K B L A D Koning Willem I en zijn taarten Noem een paar Nederlandse politieke partijen: Partij van de Dieren VVD Nederland heeft een minister president, wie is onze minister president?
Nadere informatieLodewijk Napoleon. Dit werkboekje is van:
Lodewijk Napoleon Dit werkboekje is van: 1 Hallo! Je gaat binnenkort op bezoek in MOA: Museum Oud Amelisweerd. Voordat je naar MOA gaat, leer je alvast over de geschiedenis en over wat je er gaat zien.
Nadere informatieHistorisch café. Verhaal van Ede. 16 april 2014
Historisch café 16 april 2014 Verhaal van Ede www.mijngelderland.nl/ede PROGRAMMA 14.00 uur: Welkom Peter van Beek 14.05 uur: Verhaal van Ede Inke Camphens 14.25 uur: Airborne Gerard Gijsbertsen 14.50
Nadere informatieQUIZ. Tip! Speel de quiz klassikaal op het digitale schoolbord! Spelregels Wijs een jurylid aan: die bepaalt wie antwoord mag geven.
QUIZ Tip! Speel de quiz klassikaal op het digitale schoolbord! Spelregels Wijs een jurylid aan: die bepaalt wie antwoord mag geven. Wijs een vragensteller aan: die stelt de vraag en noemt de 3 mogelijke
Nadere informatieEureka 2M volledig herziene 5 e druk,
Eureka 2M volledig herziene 5 e druk, 2015-2016 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je eerst
Nadere informatieKoning van de vrijmarkt
Koning van de vrijmarkt HANDLEIDING Op Koningsdag koopt en verkoopt Nederland massaal oude spullen op de vele vrijmarkten. De digitale les Koning van de vrijmarkt bereidt de leerlingen voor op een succesvolle
Nadere informatieNATIONALE HERDENKING NATIONALE VIERING
4 en 5 mei NATIONALE HERDENKING OP 4 MEI EN OP 5 MEI Elk jaar herdenken we op 4 mei de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog en vieren we op 5 mei de bevrijding. Er zijn steeds minder mensen in Nederland
Nadere informatieVoorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs. Albert van der Kaap
Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording 2008 Stichting
Nadere informatieVervangende les 2 Wat is geld waard?
Vervangende les 2 Wat is geld waard? Leerdoelen Je leert wat het verschil tussen directe en indirecte ruil is. Je begrijpt waarom indirecte ruil handiger is dan directe ruil. Je kent de twee soorten geld.
Nadere informatieINHOUD THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 1 INLEIDING 2
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 INHOUD 1 INLEIDING 2 2 THIS IS HOLLAND: EEN EDUCATIEF PAKKET 3 Doelstellingen 3 Doelgroepen 4 Inzet van de lessen 4 Aansluiting bij methoden en
Nadere informatieRabobank s-hertogenbosch en omstreken
Rabobank s-hertogenbosch en omstreken Jouw spreekbeurt over de euro Met de euro heb je een actueel en interessant onderwerp voor jouw spreekbeurt. Als Rabobank hebben we veel met deze munt te maken. We
Nadere informatieMunten Nederland in albums
Munten Nederland in albums Munten Nederland in albums 2300 Uitgebreide handelsvoorraad Koninkrijk Willem I t/m Wilhelmina op jaartal en in aantallen wb. veel zilver en betere jaren zoals ½ gulden 1906
Nadere informatieInstructie voor leerkracht
Instructie voor leerkracht Bij deze PPT hoort achtergrondinformatie. Dit vindt u ook op deze site. In het document: Informatie voor leerkrachten Print het uit. Dan heeft u de info bij de hand, tijdens
Nadere informatieWijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr ); AB 1997 no. 34; AB 2005 no. 10; AB 2013 no. 28. Artikel 1
Intitulé : Landsverordening regeling geldstelsel Citeertitel: Landsverordening regeling geldstelsel Vindplaats : AB 1991 no. GT 34 Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr. 2010 88); AB 1997 no. 34; AB 2005
Nadere informatieDeel 3. Wat doet de Europese Unie? 75
DEEL 3.4 DE EURO Deel 3. Wat doet de Europese Unie? 75 3.4. DE EURO DOEL - De leerlingen/cursisten ontdekken de voordelen van het gebruik van de eenheidsmunt: wisselen van geld is niet meer nodig, je spaart
Nadere informatieWerkboek klas 2 Hoofdstuk 3
Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marco Harmsen 13 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67292 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatie6,9. Werkstuk door een scholier 1550 woorden 3 april keer beoordeeld. De euro
Werkstuk door een scholier 1550 woorden 3 april 2002 6,9 53 keer beoordeeld Vak Economie De euro Sinds 1 januari 2001 betalen we met de Euro. De euro is de gemeenschappelijke munt voor de landen die lid
Nadere informatieDe VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
Nadere informatieCliptoetsen Derde Kamer docentenhandleiding
Kamer Cliptoetsen Derde Kamer docentenhandleiding Derde Kame Derde Kam Wie is de baas van Nederland? Hoe werken de verkiezingen? Wat is een Grondwet? En waarom is Prinsjesdag zo belangrijk? In het lespakket
Nadere informatieDe klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Nadere informatieMens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo)
Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw vmbo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Informatievaardigheden 50: De leerlingen leren omgaan met
Nadere informatieLesbrief Op zolder bij oma Aletta
Lesbrief Op zolder bij oma Aletta Inhoud: Inleiding Algemene informatie Opbouw van de les Voorbereiding en lestips Op zolder bij oma Aletta Iedereen heeft wel eens gehoord van Aletta Jacobs, maar weinig
Nadere informatieHET NIEUWE GEZICHT VAN DE EURO. Ontdek het nieuwe bankbiljet van 10. www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu www.euro.ecb.europa.eu
HET NIEUWE GEZICHT VAN DE EURO Ontdek het nieuwe bankbiljet van 10 : ACHTERGRONDINFORMATIE President, : ACHTERGRONDINFORMATIE President, : ECHTHEIDSKENMERKEN Gemakkelijk te controleren, moeilijk te vervalsen
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende
Nadere informatietaal portfolio Taalportfolio 9+
taal portfolio Taalportfolio 9+ Inhoud bladzijde 3 bladzijde 4 bladzijde 5 bladzijde 8 bladzijde 11 bladzijde 12 bladzijde 13 Jouw naam en school Welke taal of dialect spreek je met wie Wat kun je in de
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties
Nadere informatieDE RODE DRAAD VAN TWENTE
groep ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen.
Nadere informatieWereldoriëntatie en de kerndoelen
Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek
Nadere informatieTer voorbereiding. Inhoudsopgave. Jouw spreekbeurt over DE EURO
Jouw spreekbeurt over DE EURO Met de euro heb je een actueel en interessant onderwerp voor jouw spreekbeurt. Als Rabobank hebben we veel met deze munt te maken. We helpen je graag een eind op weg. In dit
Nadere informatie100 Pts (= Spaanse peseta s) was hetzelfde als 3,94 FF (= France Franc). 100 (= Italiaanse lire) was hetzelfde als ƒ 0,11 (= Nederlandse Gulden).
1. Waar komen munten vandaan? Het idee van geld is ontstaan doordat er op steeds grotere schaal handel werd gedreven. Lang geleden was er sprake van ruilhandel. Dit betekent dat je als je iets wilde hebben
Nadere informatieAan welke kerndoelen heb je gewerkt?
Leergebied overstijgende kerndoelen (1) Werkhouding 1 De leerlingen hebben belangstelling voor de wereld om hen heen en ze zijn gemotiveerd deze te onderzoeken A ze kunnen gerichte vragen stellen B ze
Nadere informatieWijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr ); AB 1997 no. 34; AB 2005 no. 10; AB 2013 no. 28; AB 2014 no. 11 (inwtr. AB 2014 no. 12); AB 2014 no.
Intitulé : Landsverordening regeling geldstelsel Citeertitel: Landsverordening regeling geldstelsel Vindplaats : AB 1991 no. GT 34 Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr. 2010 88); AB 1997 no. 34; AB 2005
Nadere informatieExamenprogramma geschiedenis havo
Examenprogramma geschiedenis havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Domein B Domein C Domein
Nadere informatieVoorbereidende les bij:
Voorbereidende les bij: 1 U heeft een bezoek aan de tentoonstelling 24 uur met Willem in het Nationaal Archief gepland. Wij verheugen ons op uw komst, u bent van harte welkom! Om uw bezoek aan het Nationaal
Nadere informatie8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit.
Gebruik bron 1 en 2 In 1897 werd in de venen bij Yde het lijk van een ongeveer zestienjarig meisje gevonden. Deze vondst gaf aanleiding tot twee voorlopige conclusies over de leefwijze van het volk waartoe
Nadere informatie