Trefwoorden met spellingwijziging

Transcriptie

1 Trefwoorden met spellingwijziging 13 oktober 2005 Overzicht Inleiding De onderstaande lijst geeft een overzicht van de trefwoorden in de Woordenlijst die in vergelijking met 1995 van spelling veranderd zijn. De woorden zijn telkens ondergebracht onder de rubrieken en de regels uit de leidraad. Op die manier ziet men niet allen welke trefwoorden veranderd zijn, maar ook met welke regel die verandering samenhangt. Een kleine duizend trefwoorden hebben een verandering in schrijfwijze ondergaan, op een totaal van ruim woorden. Hier en daar heeft een spellingverandering van een trefwoord betrekking op meer dan één regel in de leidraad. De verandering van Arbo-dienst naar arbodienst heeft bijvoorbeeld betrekking op het gebruik van de hoofdletter maar ook op het gebruik van het koppelteken. Zulke woorden worden in beide regelcategorieën genoemd. De eerste kolom in de onderstaande tabellen bevat de schrijfwijze van de trefwoorden in de Woordenlijst 1995, de tweede kolom de schrijfwijze in de editie van Hoofdstuk 3 MEDEKLINKERS Regel 3.1 k of c? k -> c boetpredikatie diskman fabrikaat halffabrikaat koloriet Kongolees predikaat predikatie c -> k Corinthisch klavarscribomethode k -> ck meibok boetpredicatie discman fabricaat halffabricaat coloriet Congolees predicaat predicatie Korinthisch klavarskribomethode meibock Hoofdstuk 4 ACCENTTEKENS Overzicht veranderde trefwoorden p. 1/24

2 Regel 4.A (1) Een Frans woord dat gangbaar is geworden in het Nederlands, verliest zijn accenttekens. (2) de accenten op de e blijven behouden als dat nodig is om de uitspraak aan te geven. appèl appèlplaats appèlrechter avondappèl bohémien bohémienne dédain ochtendappèl procédé protégé protégee revérence appel appelplaats appelrechter avondappel bohemien bohemienne dedain ochtendappel procedé protegé protegee reverence ziekenappèl ziekenappel Regel 4.B In een woord dat nog als echt Frans wordt aangevoeld, blijven alle accenttekens staan. Dat geldt vooral voor woordgroepen. apropos reüssite specialité à propos réussite spécialité Hoofdstuk 5 KLEMTOONTEKENS EN UITSPRAAKTEKENS Regel 5.B Op een e kunnen we de uitspraaktekens en ` gebruiken. Het teken é geeft /ee/, è geeft /è/ bleten blèten Hoofdstuk 6 LOS, AANEEN OF MET EEN KOPPELTEKEN? Regel 6.B Een woordgroep schrijven we met spaties tussen de woorden. christenenzielen democratisch-socialist kortegolf militant-nationalistisch christene zielen democratisch socialist korte golf militant nationalistisch nasigoreng nasi goreng Regel 6.C De delen van een samenstelling of een afleiding schrijven we aan elkaar vast. amateur-archeoloog amateur-bokser amateur-kampioen amateur-onderzoeker amateur-voetballer amateur-wielrenner bas-aria langzaam-aan-actie Lorentz-kracht amateurarcheoloog amateurbokser amateurkampioen amateuronderzoeker amateurvoetballer amateurwielrenner basaria langzaamaanactie lorentzkracht Overzicht veranderde trefwoorden p. 2/24

3 onder-opperbevelhebber pili-pili tap-plaats onderopperbevelhebber pilipili tapplaats tut tut tuttut Regel 6.D Tussen gelijkwaardige elementen die naast elkaar worden geplaatst in een samenstelling, gebruiken we een koppelteken. 6.D Adjectieven niet verwisselbaar fiscaal-technisch fiscaaltechnisch internationaal-rechtelijk moleculair-biologisch nationaal-communistisch nationaal-democratisch nationaal-socialisme nationaal-socialist nationaal-socialistisch populair-wetenschappelijk radicaal-democratisch radicaal-feministisch radicaal-islamitisch radicaal-nationalistisch sociaal-democratisch sociaal-economisch sociaal-geografisch sociaal-kritisch sociaal-liberalisme sociaal-psychologisch sociaal-wetenschappelijk 6.D Beroepsnamen civiel-ingenieur fiscaalspecialist moleculair-bioloog sociaal-geneeskundige sociaal-geograaf sociaal-psycholoog internationaalrechtelijk moleculairbiologisch nationaalcommunistisch nationaaldemocratisch nationaalsocialisme nationaalsocialist nationaalsocialistisch populairwetenschappelijk radicaaldemocratisch radicaalfeministisch radicaalislamitisch radicaalnationalistisch sociaaldemocratisch sociaaleconomisch sociaalgeografisch sociaalkritisch sociaalliberalisme sociaalpsychologisch sociaalwetenschappelijk civiel ingenieur fiscaal specialist moleculair bioloog sociaal geneeskundige sociaal geograaf sociaal psycholoog 6.D Strekking - delen zijn niet verwisselbaar christen-democratie christendemocratie christen-democratisch sociaal-democratie christendemocratisch sociaaldemocratie 6.D Zelfstandig naamwoord op basis van samengestelde bijvoeglijke naamwoorden die een strekking aanduiden christen-democraat christendemocraat sociaal-democraat sociaaldemocraat Regel 6.F We gebruiken een koppelteken in een samenstelling voor een woorddeel met een hoofdletter. Indogermaan Indogermaans medekamerlid onbijbels Indo-Germaan Indo-Germaans mede-kamerlid on-bijbels Overzicht veranderde trefwoorden p. 3/24

4 onhollands Sovjetrussisch transalpijns transatlantisch Trans-Europees on-hollands Sovjet-Russisch trans-alpijns trans-atlantisch trans-europees Regel 6.I We gebruiken een koppelteken in een samenstelling die bestaat uit een grondwoord met een bijzondere voor- of nabepaling. (1) met de elementen niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-, substituut-, chef-, kandidaat-, interim-, stagiair-, leerling-, assistent-, collega- of meester- Oud- schrijven we vast als het niet de betekenis 'voormalig' heeft: oudmodisch. Meester-opzichter schrijven we met een koppelteken, maar niet meestergast of meesterbrein, waar de betekenis van het eerste deel is verzwakt. meesterkok meester-kok oud-gast oudgast oud-katholiek oudkatholiek oud-papierhandel oudpapierhandel oud-vaderlands oudvaderlands privé-aangelegenheid privéaangelegenheid privé-auto privéauto privé-bank privébank privé-bedrijf privébedrijf privé-belegging privébelegging privé-bezit privébezit privé-chauffeur privéchauffeur privé-detective privédetective privé-gebruik privégebruik privé-gesprek privégesprek privé-jet privéjet privé-karakter privékarakter privé-leger privéleger privé-onderwijs privéonderwijs privé-persoon privépersoon privé-reis privéreis privé-rekening privérekening privé-school privéschool privé-secretaris privésecretaris privé-sector privésector privé-sfeer privésfeer privé-vermogen privévermogen privé-verzameling privéverzameling privé-zaak privézaak (5) zelfnoemfunctie: een woord dat zichzelf representeert hijvorm hij-vorm ikbesef ik-besef Overzicht veranderde trefwoorden p. 4/24

5 ikfiguur ikpersoon ikroman iktijdperk ikvorm ikzucht ikzuchtig jijbak wijgevoel ik-figuur ik-persoon ik-roman ik-tijdperk ik-vorm ik-zucht ik-zuchtig jij-bak wij-gevoel wijvorm wij-vorm Regel 6.K Een samenkoppeling schrijven we met koppeltekens Samenkoppelingen die we uit andere talen overnemen, behouden de koppeltekens of de spaties die ze in de vreemde taal hebben. alleenzijn anderszijn a-priori au bain marie bon-mot bon-vivant bric à brac café-chantant demi monde ex-dividend ex-libris ex-tempore ex-voto hink-stapspringen hink-stapsprong hocus-pocus hors d'oeuvre hysteron-proteron kraantjelek laisser-aller Lieveheer Lievevrouw menszijn mond- en klauwzeer pot au feu salto-mortale alleen-zijn anders-zijn a priori au bain-marie bon mot bon vivant bric-à-brac café chantant demi-monde ex dividend ex libris ex tempore ex voto hink-stap-springen hink-stap-sprong hocus pocus hors-d'oeuvre hysteron proteron kraantje-lek laisser aller Lieve-Heer Lieve-Vrouw mens-zijn mond-en-klauwzeer pot-au-feu salto mortale vrouwzijn vrouw-zijn Regel 6.L Als we een samenstelling maken met een samenkoppeling als linkerdeel, dan schrijven we het rechterdeel van de samenstelling vast aan het laatste woord van de samenkoppeling. Tussen de delen van de samenkoppeling behouden we de koppeltekens. maagdarmcatarre maagdarmkanaal maagdarmklachten maag-darmcatarre maag-darmkanaal maag-darmklachten Overzicht veranderde trefwoorden p. 5/24

6 woonzorgcomplex zitslaapbank zwartwitfoto woon-zorgcomplex zit-slaapbank zwart-witfoto Regel 6.M Woordgroep in samenstelling (1) Als we een samenstelling maken met een tweedelige woordgroep als linkerdeel, dan schrijven we alle delen aan elkaar vast. We krijgen dan een driedelige samenstelling. koude-oorlogsdenken koudeoorlogsdenken (3) Een eigennaam die uit meer dan één woord bestaat, en dus meer dan één hoofdletter heeft, krijgt geen koppelteken in een samenstelling of een afleiding. Eerste-Kamerfractie Eerste-Kamerlid Eerste-Kamervoorzitter Middellandse-Zeegebied Middellandse-Zeekust Middellandse-Zeeland Queen-Annestijl Rode-Kruispost Stille-Oceaangebied Tweede-Kamercommissie Tweede-Kamerfractie Tweede-Kamergebouw Tweede-Kamerlid Tweede-Kamerlidmaatschap Tweede-Kamervoorzitter Uitzondering Eerste Kamerfractie Eerste Kamerlid Eerste Kamervoorzitter Middellandse Zeegebied Middellandse Zeekust Middellandse Zeeland Queen Annestijl Rode Kruispost Stille Oceaangebied Tweede Kamercommissie Tweede Kamerfractie Tweede Kamergebouw Tweede Kamerlid Tweede Kamerlidmaatschap Tweede Kamervoorzitter Oudromeins Oud-Romeins Regel 6.8 Woordgroep of samenstelling? alledrie biechthoren blindvliegen daarbijbehorend doodwanen er bekaaid van af komen eraantoe haringkaken instandhouden jaknikken ruimbemeten slechtverlicht te voorschijn ter zijde staan terzake totstandkomen ververwijderd voorzover wijdopen alle drie biecht horen blind vliegen daarbij behorend dood wanen er bekaaid van afkomen eraan toe haring kaken in stand houden ja knikken ruim bemeten slecht verlicht tevoorschijn terzijde staan ter zake tot stand komen ver verwijderd voor zover wijd open Overzicht veranderde trefwoorden p. 6/24

7 Regel 6.N We schrijven een getal in één woord, tot en met het woord duizend. Na het woord duizend volgt een spatie. De woorden miljoen, miljard, biljoen enz. schrijven we los. eenderde honderdmiljoen een derde honderd miljoen Hoofdstuk 7 KLINKERBOTSING Regel 7.A We vermijden klinkerbotsing in een samenstelling door een koppelteken te gebruiken. We vermijden klinkerbotsing in een ongeleed woord of in een afleiding door een trema te gebruiken. bakkerij-ingrediënt groeiimpuls groeiindustrie groeiinitiatief judaica kooieend naijleffect naijlen naijver naijverig partij-ideologie partij-ideoloog partij-intern plooiijzer rij-instructeur schroeiijzer strooijonker voogdij-instelling bakkerijingrediënt groei-impuls groei-industrie groei-initiatief judaïca kooi-eend na-ijleffect na-ijlen na-ijver na-ijverig partijideologie partijideoloog partijintern plooi-ijzer rijinstructeur schroei-ijzer strooi-jonker voogdijinstelling zij-ingang zijingang Regel 7.B Een afleiding met een voorvoegsel van Griekse of Latijnse oorsprong behandelen we als een samenstelling. We schrijven het voorvoegsel aan het grondwoord vast. Bij klinkerbotsing krijgt de afleiding een koppelteken. co-assistent co-assistentschap co-decisie coëducatie coëxistentie coëxisteren co-schap deëscalatie deëscaleren extra-ordinair loco-burgemeester preëmbryo preëxistent preïndustrieel coassistent coassistentschap codecisie co-educatie co-existentie co-existeren coschap de-escalatie de-escaleren extraordinair locoburgemeester pre-embryo pre-existent pre-industrieel Overzicht veranderde trefwoorden p. 7/24

8 Overzicht veranderde trefwoorden p. 8/24 preïslamitisch pre-islamitisch pro-communistisch procommunistisch pro-democratisch prodemocratisch pro-westers prowesters pseudo-consensus pseudoconsensus pseudo-filosofisch pseudofilosofisch pseudo-koop pseudokoop pseudo-koopteam pseudokoopteam pseudo-koper pseudokoper pseudo-vogelpest pseudovogelpest pseudo-wetenschap pseudowetenschap pseudo-wetenschappelijk pseudowetenschappelijk quasi-authentiek quasiauthentiek quasi-nonchalant quasinonchalant quasi-wetenschappelijk quasiwetenschappelijk reïntegratie re-integratie reïntegreren re-integreren reïnterpretatie re-interpretatie semi-ambtelijk semiambtelijk semi-automatisch semiautomatisch semi-autonoom semiautonoom semi-bungalow semibungalow semi-collectief semicollectief semi-crimineel semicrimineel semi-democratisch semidemocratisch semi-geprivatiseerd semigeprivatiseerd semi-legaal semilegaal semi-militair semimilitair semi-muraal semimuraal semi-officieel semiofficieel semi-onafhankelijk semionafhankelijk semi-openbaar semiopenbaar semi-overheid semioverheid semi-overheidsbedrijf semioverheidsbedrijf semi-overheidsinstantie semioverheidsinstantie semi-overheidsinstelling semioverheidsinstelling semi-permanent semipermanent semi-politicus semipoliticus semi-politiek semipolitiek semi-prof semiprof semi-professionalisme semiprofessionalisme semi-professioneel semiprofessioneel semi-publiek semipubliek semi-scenisch semiscenisch semi-wetenschappelijk semiwetenschappelijk vice-admiraal viceadmiraal vice-consul viceconsul vice-directeur vicedirecteur

9 vice-kanselier vicekanselier vice-kanselierschap vicekanselierschap vice-minister viceminister vice-premier vicepremier vice-premierschap vicepremierschap vice-president vicepresident vice-presidentieel vicepresidentieel vice-presidentschap vicepresidentschap vice-presidentskandidaat vicepresidentskandidaat vice-voorzitter vicevoorzitter vice-voorzitterschap vicevoorzitterschap vice-wereldkampioen vicewereldkampioen Regel 7.5 Uitzonderingen (d) Geen trema in zuiver uitheemse woorden. aëroclub aeroclub aërodroom aerodroom aërodynamica aerodynamica aërodynamisch aerodynamisch aëronaut aeronaut aëronautiek aeronautiek aëroob aeroob aërosol aerosol aërosolverpakking aerosolverpakking aërostatica aerostatica anaëroob anaeroob Hoofdstuk 8 TUSSENLETTERS E- of EN- 8.1 De tussen-n-uitzondering voor samenstellingen van een dierennaam en een plantkundige aanduiding vervalt, dus hoofdregel wordt hier toegepast. apebroodboom apenbroodboom apenootje biggekruid duiveboon duivekervel eendekroos ganzebloem garnaleplant hazedistel kattekruid muizegerst muizetarwe paardebloem paardedistel paardekastanje rattekruid schapegras schapezuring apennootje biggenkruid duivenboon duivenkervel eendenkroos ganzenbloem garnalenplant hazendistel kattenkruid muizengerst muizentarwe paardenbloem paardendistel paardenkastanje rattenkruid schapengras schapenzuring Overzicht veranderde trefwoorden p. 9/24

10 slangekruid slangewortel vliegezwam vossebes zwanebloem slangenkruid slangenwortel vliegenzwam vossenbes zwanenbloem 8.1 Tussenletter -n Inconsequenties aangepast en andere interpretaties van de regel toegepast. -n gazellenoog gildenboek gildenbroeder gildenhuis gildenkamer gildenkeur gildenmeester gildenproef gildenrecht gildenwezen juttenpeer koekenboterham koekenbrood kribbenbijten kribbenbijter spadensteek wiegentouw zinnenspel +n bullebijter bullepees giraffehals giraffenek hartelap heiligedag krabbescheer middenklasseauto middenklassegezin naar hartelust paddestoel paddestoelvormig paddestoelwolk pierebad wiggebeen + en of -en convenantencultuur gazelleoog gildeboek gildebroeder gildehuis gildekamer gildekeur gildemeester gildeproef gilderecht gildewezen juttepeer koekeboterham koekebrood kribbebijten kribbebijter spadesteek wiegetouw zinnespel bullenbijter bullenpees giraffenhals giraffennek hartenlap heiligendag krabbenscheer middenklassenauto middenklassengezin naar hartenlust paddenstoel paddenstoelvormig paddenstoelwolk pierenbad wiggenbeen convenantcultuur rampentoerisme ramptoerisme Regel 8.B Als het linkerdeel van de samenstelling al eindigt op en, is er geen echte tussenklank. We behouden de schrijfwijze van dat deel. dronkelap dronkenlap Overzicht veranderde trefwoorden p. 10/24

11 dronkeman dronkemanspraat dronkemanstaal dronkenman dronkenmanspraat dronkenmanstaal Hoofdstuk 9 Afleiding met tussenletters e- of en- Regel 9.1, 9.A We schrijven nooit en als tussenklank in een afleiding, behalve in sommige gevallen voor de achtervoegsels achtig, -schap en dom. ideeënloos ideeëloos Hoofdstuk 10 TUSSENLETTER -S Regel 10.1 Tussenletter S - Rechtzettingen + S chemischewapenprogramma godlasterend partnerschapakkoord - S soortsbescherming chemischewapensprogramma godslasterend partnerschapsakkoord soortbescherming Hoofdstuk 12 ENGELSE WOORDEN Regel 12.1 Engelse samenstellingen en woordgroepen aaneen of los Regel 12.A Een in het Nederlands gebruikelijke samenstelling van Engelse woorden schrijven we in één woord. after-pil all risk all-riskverzekering body-art blue jeans bungee jumping country-achtig dandy-achtig eye-opener have-not lease-activiteit lease-auto lease-overeenkomst off line on line public-relationsbureau self-fulfilling prophecy sensitivity-training sex-appeal shii-take steeple-chase two-seater afterpil allrisk allriskverzekering bodyart bluejeans bungeejumping countryachtig dandyachtig eyeopener havenot leaseactiviteit leaseauto leaseovereenkomst offline online publicrelationsbureau selffulfilling prophecy sensitivitytraining sexappeal shiitake steeplechase twoseater Overzicht veranderde trefwoorden p. 11/24

12 two-step twostep up-tempo uptempo Regel 12.B Sommige combinaties behandelen we als een samenkoppeling. Ze krijgen een koppelteken. (a) als gelijkwaardige delen met elkaar worden gekoppeld ups and downs ups-and-downs whiskysoda whisky-soda Uitzondering: in geval van (bijna-)reduplicatie schrijven we het woord aaneen. boogie woogie ding-dong boogiewoogie dingdong (b) Samenkoppelingen die in het Engels een koppelteken hebben, behouden dat in het Nederlands hardboiled hard-boiled servicevolley servicevolleyspel service-volley service-volleyspel (d) als het rechterdeel een voorzetselbijwoord is all in all-in Uitzondering pull-over pullover Regel 12.C Sommige combinaties behandelen we als woordgroep. We schrijven de delen los. (a) de meeste combinaties van een bezitsvorm, rangtelwoord of bijvoeglijk naamwoord met een zelfstandig naamwoord. compactcassette compactdisc fancyfair freekick fullcolour juniormanager lowbudget seniorpartner compact cassette compact disc fancy fair free kick full colour junior manager low budget senior partner slowmotion slow motion (b) gelegenheidsontleningen, meer bepaald woordgroepen die in het Engels los worden geschreven en die men uitdrukkelijk citeert uit het Engels als vreemde taal allright closereading all right close reading managing-director managing director Regel 12.D De stam van een werkwoord van Engelse herkomst schrijven we op dezelfde manier als in het Engels. Die vorm gebruiken we zoals de stam van een inheems werkwoord. barbecuen barbecueën Hoofdstuk 16 HOOFDLETTERS Regel 16.A Een eigennaam krijgt een hoofdletter; een soortnaam schrijven we klein. Hoofdletter -> kleine letter Overzicht veranderde trefwoorden p. 12/24

13 Aagje Adam Beëlzebub Cerberus Croesus dolle Mina domme August Eros Eurovignet excuus-truus Heilsleger Hendrik Jonas Pallieter Quasimodo Oranjehemd Vlaamse Kermis Kleine letter -> hoofdletter boze chirojeugd chirojongen chiromeisje hellehond hinderwet hinderwetvergunning kerstman mammoetwet onzevader opiumwet oscar sovjetburger sovjetcommunisme sovjetjood sovjetleger sovjetoverheersing sovjetrepubliek sovjetsocialisme vrijheidsbeeld walkure weesgegroet zondagswet zonnekoning zwaanridder aagje adam beëlzebub cerberus croesus dolle mina domme august eros eurovignet excuustruus heilsleger brave hendrik jonas pallieter quasimodo oranjehemd Vlaamse kermis Boze Chirojeugd Chirojongen Chiromeisje Hellehond Hinderwet Hinderwetvergunning Kerstman Mammoetwet Onzevader Opiumwet Oscar Sovjetburger Sovjet-communisme Sovjet-Jood Sovjetleger Sovjetoverheersing Sovjetrepubliek Sovjet-socialisme Vrijheidsbeeld Walkure Weesgegroet Zondagswet Zonnekoning Zwaanridder Regel 16.C Een afleiding van een persoonsnaam krijgt een kleine letter. Apollinisch apollinisch Dionysisch Edwardiaans Elizabethaans dionysisch edwardiaans elizabethaans Overzicht veranderde trefwoorden p. 13/24

14 Gargantuesk Hitleriaans Juliaans Kafka-achtig Lubberiaans Orwelliaans Pinteriaans pre-columbiaans Rembrandtesk Sixtijns Vestaals gargantuesk hitleriaans juliaans kafka-achtig lubberiaans orwelliaans pinteriaans precolumbiaans rembrandtesk sixtijns vestaals Victoriaans victoriaans Regel 16.2, 16.C Ook als de naam van een persoon ongewijzigd wordt gebruikt om een voorwerp te benoemen, vervalt de hoofdletter. Hodgkin hodgkin Regel 16.2, 16.D Een samenstelling met een persoonsnaam behoudt de hoofdletter. Alleen als de genoemde persoon niet betrokken is bij het nieuwe begrip schrijven we het woord met kleine letter. oranjeklant Midasoren Tantalusbeker Tantaluskwelling Danaïdenvat Augiasstal Gideonsbende Kaïnsmerk Kaïnsteken Taylorstelsel Wankelmotor Sisyfusarbeid Pyrrusoverwinning Salkvaccin Salomonsoordeel Lorentz-kracht Downsyndroom Alzheimerpatiënt Oranjeklant midasoren tantalusbeker tantaluskwelling danaïdenvat augiasstal gideonsbende kaïnsmerk kaïnsteken taylorstelsel wankelmotor sisyfusarbeid pyrrusoverwinning salkvaccin salomonsoordeel lorentzkracht downsyndroom alzheimerpatiënt Regel 16.E en 16.F Een aardrijkskundige naam schrijven we met een hoofdletter. Samenstellingen en afleidingen op basis van een aardrijkskundige naam behouden de hoofdletter. antarctisch Antarctisch arctisch avondland avondster breeveertien damslaper ertsgebergte hemelwagen kaapvaarder Arctisch Avondland Avondster Breeveertien Damslaper Ertsgebergte Hemelwagen Kaapvaarder Overzicht veranderde trefwoorden p. 14/24

15 kreeftskeerkring melkweg morgenland noordpoolexpeditie noordster oernevel oriënt parmezaans plejaden randstad randstedelijk randstedeling reuzengebergte steenbokskeerkring zevengesternte zuiderkruis zuidpoolexpeditie Kreeftskeerkring Melkweg Morgenland Noordpoolexpeditie Noordster Oernevel Oriënt Parmezaans Plejaden Randstad Randstedelijk Randstedeling Reuzengebergte Steenbokskeerkring Zevengesternte Zuiderkruis Zuidpoolexpeditie Regel 16.H Soms denken we bij de soortnaam van een zaak niet meer aan de plaats van herkomst, maar aan de kenmerken van de zaak. Dan vervalt de hoofdletter. De regel geldt ook voor sommige andere samenstellingen en afleidingen. Bergumermeerklasse bergumermeerklasse Girondijnen Girondijns Mekka Neanderthaler girondijnen girondijns mekka neanderthaler Shetlander shetlander Regel 16.I De naam van een taal of dialect wordt met een hoofdletter geschreven. Samenstellingen en afleidingen behouden de hoofdletter, maar werkwoorden en daarvan afgeleide zelfstandige naamwoorden schrijven we klein. anti-amerikanisme cockney cockneydialect fransdol kerklatijn kloosterlatijn opperlands pan-afrikanisme pan-arabisme pan-germanisme pan-slavisme zoeloe antiamerikanisme Cockney Cockneydialect Fransdol Kerklatijn Kloosterlatijn Opperlands panafrikanisme panarabisme pangermanisme panslavisme Zoeloe 16.3 (b) We gebruiken een koppelteken en twee of meer hoofdletters in de naam van een taal die is samengesteld met afgeleide aardrijkskundige namen. Indo-europeaan Indo-Europeaan Indo-europees Indo-Europees Overzicht veranderde trefwoorden p. 15/24

16 Regel 16.J Volkeren (1) De naam voor een bevolkingsgroep of een lid daarvan schrijven we met een hoofdletter als hij is afgeleid van een plaatsnaam of als het om een specifiek volk gaat. aboriginal Aboriginal aborigines amati apache arameeër arisch azteek azteeks bantoe bosjesman eskimo falasha hun inca indischman kelt khmer kozak maya moeras-arabier mohikaan navajo noorman osmaan sefarden semiet tartaar tataar viking Aborigines Amati Apache Arameeër Arisch Azteek Azteeks Bantoe Bosjesman Eskimo Falasha Hun Inca Indischman Kelt Khmer Kozak Maya Moerasarabier Mohikaan Navajo Noorman Osmaan Sefard Semiet Tartaar Tataar Viking Samenstellingen en afleidingen met (1) anti-joods anti-joods apachedans belgenmop berberstam jodenbuurt jodenhaat jodenhater jodenmop jodenster jodenvervolging jodenvraagstuk jodenwet jodin mayacultuur Apachedans Belgenmop Berberstam Jodenbuurt Jodenhaat Jodenhater Jodenmop Jodenster Jodenvervolging Jodenvraagstuk Jodenwet Jodin Mayacultuur Overzicht veranderde trefwoorden p. 16/24

17 mayastad moors niet-joodverklaring ottomaans pueblo-indianen sefardisch tartaars tataars vikingboot Mayastad Moors niet-joodverklaring Ottomaans Pueblo-indiaan Sefardisch Tartaars Tataars Vikingboot vikingschip Vikingschip (2) Een overkoepelende term voor etnische groepen schrijven we met kleine letter Indo Latino indo latino (3) Als de benaming gebaseerd is op een (geloofs)overtuiging schrijven we geen hoofdletter. Hindoes hindoes Regel 16.J (3) Opmerking (2) Spottende namen voor leden van een bevolkingsgroep hebben geen hoofdletter. Aussie aussie Fransoos Jap fransoos jap Spanjool spanjool Regel 16.K Het woord waarmee we een historische periode benoemen of waarmee we de tijd indelen, krijgt een kleine letter. Aufklärung Cambrium Carboon Contrareformatie Devoon Eoceen Holoceen Jugendstil Jura Lias Mesolithicum Middeleeuwen Mioceen Neolithicum Paleoceen Paleolithicum Paleozoïcum Perm Pleistoceen Plioceen Plistoceen Renaissance Silurisch aufklärung cambrium carboon contrareformatie devoon eoceen holoceen jugendstil jura lias mesolithicum middeleeuwen mioceen neolithicum paleoceen paleolithicum paleozoïcum perm pleistoceen plioceen plistoceen renaissance silurisch Overzicht veranderde trefwoorden p. 17/24

18 Siluur Tertiair Trias siluur tertiair trias Regels 16.L Het woord waarmee we een feestdag of een historische gebeurtenis benoemen, krijgt een hoofdletter. allerheiligenvloed Allerheiligenvloed anjerrevolutie balkanoorlog bevrijdingsdag boerenoorlog dubbelmonarchie hemelvaartsdag holocaust kinderkruistocht meirevolutie moederdag nieuwjaar oktoberrevolutie oorlogswinter palingoproer prinsjesdag schorselwoensdag shoah vaderdag Anjerrevolutie Balkanoorlog Bevrijdingsdag Boerenoorlog Dubbelmonarchie Hemelvaartsdag Holocaust Kinderkruistocht Meirevolutie Moederdag Nieuwjaar Oktoberrevolutie Oorlogswinter Palingoproer Prinsjesdag Schorselwoensdag Shoah Vaderdag vastenavond Vastenavond Uitzonderingen: sommige feestdagen krijgen toch geen hoofdletter, als het gaat om niet-officiële feestdagen of om de niet-officiële naam van een feestdag. Soortnamen krijgen een kleine letter. Anschluss Bamis Hartjesdag Palmzondag Passiezondag Pinkster Quadragesima Quinquagesima Septuagesima Sexagesima anschluss bamis hartjesdag palmzondag passiezondag pinkster quadragesima quinquagesima septuagesima sexagesima Regel 16.M (3) Soortnamen voor aanhangers of beoefenaars van godsdiensten of andere overtuigingen en voor religieuze praktijken krijgen een kleine letter. Farizeeën farizeeën Sadduceeën Sadduceeër sadduceeën sadduceeër Salesianer salesianer Regel 16.N Namen van instellingen, merken, titels 16.N (1) De eigennaam waarmee een instelling zichzelf benoemt, krijgt een hoofdletter. Ook samenstellingen schrijven we met een hoofdletter. (ook afleidingen) Overzicht veranderde trefwoorden p. 18/24

19 hoofdletter. (ook afleidingen) bankcommissie bloedraad bondsdagpresident bondsdagpresidente bondsdagvoorzitter bondsrepubliek collega-kamerlid concertgebouworkest eenheidsvakcentrale europarlement europarlementariër europarlementslid ex-kamerlid hof van cassatie junglecommando landbouwschap landstorm landwacht medekamerlid oud-kamerlid postbank postbanknummer postbankrekening rekenhof rijksgebouwendienst rijksluchtvaartdienst rijkspostspaarbank rijksverzekeringsbank rijksvoorlichtingsdienst rijkswaterstaat rota rotarian rotary rotaryclub senaatscommissie senaatsfractie senaatsgebouw senaatshoorzitting senaatslid senaatsvergadering senaatsverkiezing senaatsvoorzitter senaatszetel staatscourant statenfractie veiligheidsraad volkenbond Bankcommissie Bloedraad Bondsdagpresident Bondsdagpresidente Bondsdagvoorzitter Bondsrepubliek collega-kamerlid Concertgebouworkest Eenheidsvakcentrale Europarlement Europarlementariër Europarlementslid ex-kamerlid Hof van Cassatie Junglecommando Landbouwschap Landstorm Landwacht mede-kamerlid oud-kamerlid Postbank Postbanknummer Postbankrekening Rekenhof Rijksgebouwendienst Rijksluchtvaartdienst Rijkspostspaarbank Rijksverzekeringsbank Rijksvoorlichtingsdienst Rijkswaterstaat Rota Rotarian Rotary Rotaryclub Senaatscommissie Senaatsfractie Senaatsgebouw Senaatshoorzitting Senaatslid Senaatsvergadering Senaatsverkiezing Senaatsvoorzitter Senaatszetel Staatscourant Statenfractie Veiligheidsraad Volkenbond Overzicht veranderde trefwoorden p. 19/24

20 volkerenbond volksunie wereldbank wereldgezondheidsorganisatie wereldhandelsorganisatie wereldomroep wereldschaakfederatie wereldtennisbond wereldvoetbalbond Volkerenbond Volksunie Wereldbank Wereldgezondheidsorganisatie Wereldhandelsorganisatie Wereldomroep Wereldschaakfederatie Wereldtennisbond Wereldvoetbalbond wereldvoetbalfederatie Wereldvoetbalfederatie 16.N (2) Als we verschillende instellingen kunnen noemen met hetzelfde woord, dan is dat een soortnaam. Die schrijven we met kleine letter. Arbo-dienst arbodienst Regel 16.O Een merknaam schrijven we met hoofdletter, tenzij het een soortnaam is geworden. stradivarius Stradivarius Regel 16.P De titel van een boek, film, theaterproductie, artistieke onderscheiding of een evenement schrijven we met een hoofdletter. Voor een krant, een tijdschrift een handelszaak of een organisatie gebruiken we de schrijfwijze die de auteur of oprichter heeft gekozen. Samenstellingen met een titel behouden de hoofdletter. boekenweek boekenweekessay boekenweekgeschenk boekenweekuitgave duizend-en-een-nacht elzevier elfstedentocht kinderboekenweek paternoster vierschansentoernooi Boekenweek Boekenweekessay Boekenweekgeschenk Boekenweekuitgave Duizend-en-een-nacht Elzevier Elfstedentocht Kinderboekenweek Paternoster Vierschansentoernooi werelddierendag Werelddierendag 16.P Heilige boeken schrijven we met hoofdletter als we de tekst bedoelen, maar met kleine letters als het om een exemplaar van het boek gaat. (ook samenstellingen en afleidingen) bijbelboek bijbelcommissie bijbelgenootschap bijbelkennis bijbelkring bijbellezen bijbellezing bijbelplaats bijbels bijbelspreuk bijbelstudie bijbeltaal Bijbelboek Bijbelcommissie Bijbelgenootschap Bijbelkennis Bijbelkring Bijbellezen Bijbellezing Bijbelplaats Bijbels Bijbelspreuk Bijbelstudie Bijbeltaal Overzicht veranderde trefwoorden p. 20/24

21 bijbeltekst bijbelvast bijbelverhaal bijbelvertaling bijbelwoord koran koranschool koranspreuk onbijbels schriftgedeelte schriftgeleerde schriftkenner schriftplaats schriftuurlijk schriftwoord talmoedisch thora Bijbeltekst Bijbelvast Bijbelverhaal Bijbelvertaling Bijbelwoord Koran Koranschool Koranspreuk on-bijbels Schriftgedeelte Schriftgeleerde Schriftkenner Schriftplaats Schriftuurlijk Schriftwoord Talmoedisch Thora veda Veda Regel 16.R Een titel of functiebenaming, al dan niet gevolgd door een naam, schrijven we met kleine letters. Rooms-Koning rooms-koning Regels 16.S Religieuze begrippen Een naam voor een heilig persoon of een heilig begrip wordt met een hoofdletter geschreven kleine letter -> hoofdletter boeddhabeeld drievuldigheid hadith klaagmuur magnificat mensenzoon hoofdletter -> kleine letter Avondmaalstafel Boeddhabeeld Drievuldigheid Hadith Klaagmuur Magnificat Mensenzoon avondmaalstafel Avondmaalsviering avondmaalsviering Afleidingen met de naam voor een heilig persoon of een heilig begrip schrijven we met kleine letter. Allerheiligste Christusachtig allerheiligste christusachtig Samenstellingen met deze woorden behouden de hoofdletter. Als een dergelijk woord (al dan niet in een samenstelling) niet (meer) naar een heilig persoon of begrip verwijst, verliest het de hoofdletter. Christus christus Jezusfreak jezusfreak Regel 16.T Zelfstandige naamwoorden die aan het Duits zijn ontleend, worden in het Nederlands met kleine letter geschreven. Götterdämmerung Hüttenkäse Stehgeiger götterdämmerung hüttenkäse stehgeiger Overzicht veranderde trefwoorden p. 21/24

22 Übermensch übermensch Hoofdstuk 17 AFKORTINGEN Regel 6.H Een letterwoord schrijven we in een samenstelling vast, behalve als het met een of meer hoofdletters wordt geschreven. aids-afdeling aids-besmetting aids-patiënt aids-remmer aids-slachtoffer aids-test aids-tijdperk aids-vaccin aids-virus aio-stelsel bom-moeder bom-vrouw hat-eenheid havo-advies havo-diploma havo-leerling hifi-apparatuur lat-relatie lom-school mavo-diploma mavo-leerling mavo-niveau mavo-school memo-bedrijf mulo-school sofi-nummer vip-behandeling vip-dorp vip-plaats vip-ruimte aidsafdeling aidsbesmetting aidspatiënt aidsremmer aidsslachtoffer aidstest aidstijdperk aidsvaccin aidsvirus aiostelsel bommoeder bomvrouw hateenheid havoadvies havodiploma havoleerling hifiapparatuur latrelatie lomschool mavodiploma mavoleerling mavoniveau mavoschool memobedrijf muloschool sofinummer vipbehandeling vipdorp vipplaats vipruimte vip-tribune viptribune 17.3 (b) geeft een aantal suggesties voor het bepalen of een afkorting hoofdletters krijgt of kleine letters. De mate van inburgering speelt daarbij een rol. bedrijfs-cao bedrijfstak-cao bouw-cao BTW-heffing BTW-tarief BTW-verhoging BTW-verlaging BVBA bedrijfs-cao bedrijfstak-cao bouw-cao btw-heffing btw-tarief btw-verhoging btw-verlaging bvba Overzicht veranderde trefwoorden p. 22/24

23 CAO CAO-akkoord CAO-bepaling CAO-bespreking CAO-eis CAO-onderhandelingen CAO-voorstel DAT-recorder DES-dochter DES-hormoon DES-moeder IVF-behandeling ondernemings-cao OV-jaarkaart OV-kaart OV-studentenjaarkaart OV-studentenkaart cao cao-akkoord cao-bepaling cao-bespreking cao-eis cao-onderhandelingen cao-voorstel datrecorder desdochter deshormoon desmoeder ivf-behandeling ondernemings-cao ov-jaarkaart ov-kaart ov-studentenjaarkaart ov-studentenkaart UFO ufo 17.3 (b) Naarmate een letterwoord of een initiaalwoord ingeburgerd raakt, verdwijnen de hoofdletters. Een letterwoord wordt daarna zonder koppelteken of apostrof opgenomen in een samenstelling of afleiding. havo'er havoër Regel 17.D Verkortingen gedragen zich als gewone woorden. Als het om een eigennaam gaat, schrijven we een hoofdletter of respecteren we het donorprincipe. Arbo-dienst Arbo-raad nazi-agressie nazi-concentratiekamp nazi-oorlogsmisdadiger nazi-propaganda nazi-skins nazi-vernietigingskamp arbodienst Arboraad naziagressie naziconcentratiekamp nazioorlogsmisdadiger nazipropaganda naziskins nazivernietigingskamp Allerlei kleine aanpassingen in de Woordenlijst. Andere woordvorm diploïd dovemansoor kinderdagen rilde sacramentale septimeakkoord solde stoottroep stormtroep vrijeberoepsbeoefenaar Klinkers diploïde dovemansoren kinderdag rild sacramentaliën septiemakkoord solden stoottroepen stormtroepen vrijberoepsbeoefenaar Overzicht veranderde trefwoorden p. 23/24

24 accessiet duivekaters kipbak kipwagen monopoliën mullah rijschaaf skister tamboer-maître togus zich het apelazerus werken Medeklinkers massala Andere B. B commedia dell arte ecu-lening ecu-markt ecu-obligatie ecu-obligatiemarkt ecu-rente grandprixtoernooi grandprixwedstrijd accessit deuvekaters kiepbak kiepwagen monopolyen moellah reischaaf skiester tambour-maître toges zich het apelazarus werken masala commedia dell arte eurolening euromarkt euro-obligatie euro-obligatiemarkt eurorente grand-prixtoernooi grand-prixwedstrijd M. M op de(n) pof op de pof op z n jan-boerenfluitjes st.-jakobsschelp sur place ten eenre zijde te(n) eigen bate te(n) harent te(n) hunnent te(n) mijnent te(n) onzent te(r) bestemde(r) plaatse te(r) bestemder tijd te(r) elfder ure te(r) gelegener tijd ter bevoegde plaatse uiteten op z n janboerenfluitjes sint-jakobsschelp surplace ter eenre zijde te eigen bate te harent te hunnent te mijnent te onzent te bestemde plaatse te bestemder tijd te elfder ure te gelegener tijd te(r) bevoegde(r) plaatse uit eten a-kant b-kant o-benen x-benen A-kant B-kant O-benen X-benen Overzicht veranderde trefwoorden p. 24/24