Onderzoek naar de verbetering van de ondersteuning van de werknemers in het verhalen van de schade na een geweldsdelict.

Transcriptie

1 Onderzoek naar de verbetering van de ondersteuning van de werknemers in het verhalen van de schade na een geweldsdelict. Naam: Gaby Koekkoek Studentnummer: Organisatie: Arriva Personenvervoer Nederland B.V. Plaats: s-hertogenbosch Datum: 11 januari 2011

2 Onderzoek naar de verbetering van de ondersteuning van de werknemers bij het verhalen van de schade na een geweldsdelict. Auteur: Gaby Koekkoek Studentnummer: Opleiding: HBO-rechten Onderwijsinstelling: Juridische Hogeschool Avans-Fontys Onderwijslocatie: Tilburg Afstudeerperiode: 6 september januari 2011 Afstudeerorganisatie: Arriva Personenvervoer Nederland B.V. 1 e afstudeermentor: mevrouw K. Steenbergen 2 e afstudeermentor: de heer J. Politiek 1 e afstudeerdocent: de heer K. de Jong 2 e afstudeerdocent: de heer M. Bindraban Datum: 11 januari 2010

3 Voorwoord Dit rapport heb ik geschreven in het kader van het afstuderen aan de Juridische Hogeschool Avans-Fontys te Tilburg. Ik heb mijn onderzoek mogen uitvoeren bij Arriva Personenvervoer Nederland B.V. te s-hertogenbosch en Heerenveen. Ik heb onderzoek gedaan naar de verbetering van de ondersteuning van de werknemers bij het verhalen van de schade, nadat ze het slachtoffer zijn geworden van een geweldsdelict. Uiteindelijk wordt de informatie uit dit rapport schriftelijk gepresenteerd in een schadeverhaalbeleid. De totale duur van mijn onderzoek is zeventien weken, waarvan veertien weken bij het afstudeeradres. Ik vond mijn afstudeerperiode een leerzame periode en ik kijk er positief op terug. Door het schrijven van dit rapport heb ik voor mezelf de bevestiging gekregen dat mijn voorkeur toch uitgaat naar het strafrecht. Wellicht kan ik in de toekomst een baan vinden in het strafrecht. Graag wil ik iedereen bedanken die mij tijdens mijn afstudeerperiode hebben geholpen. Allereerst wil ik mijn begeleiders mevrouw Steenbergen en de heer J. Politiek en mijn docent de heer K. de Jong bedanken voor hun begeleiding en advies. Tevens wil ik de heer K. de Rijk,de heer H. Schipper, de heer J. Huisman en mevrouw A. Sofronas bedanken voor alle praktische informatie en ondersteuning tijdens het onderzoek. Daarnaast wil de heer B. Mertens en mevrouw K. Broekhuizen bedanken voor het nakeken van mijn stukken. Als laatste wil ik de collega s van Arriva s-hertogenbosch bedanken voor de gezellige afstudeerperiode, de ondersteuning en voor de wijze woorden. Gaby Koekkoek s-hertogenbosch, 1 december 2010

4 Inhoudsopgave Begrippenlijst 6 Lijst met afkortingen 7 Samenvatting 8 1. Inleiding 9 2. De juridische grondslag en algemene kenmerken schade Juridisch kader schade Algemene kenmerken schade De strafrechtelijke procedure Incidenten Strafrechtelijke procedure in de huidige wetgeving Aangifte Schadebemiddeling bij politie en OM Voeging Ad informandum Schadefonds Geweldsmisdrijven Knelpunten Voeging Ad informandum CJIB De strafrechtelijke procedure volgens toekomstig recht Rechten slachtoffer Informatieverstrekking Bijstand Kennisnemen processtukken Schaderegeling Voorschot op schadevergoeding Jeugdige dader Spreekrecht Voeging Voorwaarden Ad-informandum Knelpunten Bijstand slachtoffer Schaderegeling Voorschotregeling Jeugdige dader Voeging Conclusie De civielrechtelijke procedure Schadevergoeding Schade werkgever Schade werknemer Civielrechtelijke procedure Kortgeding procedure Bodemprocedure Kantonprocedure Rechtbankprocedure Procedure binnen Arriva Knelpunten Kosten en baten Schadeverhaal Conclusie 35

5 5. Een vergelijking tussen beide rechtsgebieden De veranderingen in het strafrecht Rechten van het slachtoffer Voeging Verhaalsmogelijkheden De strafrechtelijke- en civielrechtelijke procedure Procedure Kosten en baten Schadevergoedingsmaatregel Favoriete procedure binnen Arriva Conclusie De huidige ondersteuning Eerste opvang Nazorg Schadeverhaal De verbetering in de ondersteuning Opvang Bijstand Administratieve zaken Onderzoek ter terechtzitting Nazorg Schadeverhaal Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Korte termijn Lange termijn 49 Literatuurlijst 51 Literatuur 51 Wet- en regelgeving 51 Jurisprudentie 51 Elektrische bronnen 51 Artikelen 52 Intern 52 Overig 53 Bijlagen: Bijlage 1 Man slaat chauffeur: ik was boos Bijlage 2 Onderzoeksplan Bijlage 3 Vormen van schade Bijlage 4 Interview Anna Sofronas Bijlage 5 Interview Karin Steenbergen Bijlage 6 Schadeopgave formulier Misdrijven en Gegevens administratie Bijlage 7 Interview met Kees de Rijk Bijlage 8 Agressie en Geweldsprocotol Arriva Bijlage 9 Interview Jan Huisman Bijlage 10 Schade verhaalbeleid

6 Begrippenlijst Ad-informandum Benadeelde partij Geweldsdelict Immateriële schade Materiële schade Minderjarige Nabestaande Slachtoffer Het strafbare feit is niet tenlaste gelegd, maar wel ter informatie gevoegd voor de rechter Het slachtoffer die zich in het strafproces heeft gevoegd. Misdrijf waarbij geweld is gebruikt. Nadeel die niet in vermogensschade bestaat die wel op grond van een wettelijke verplichting moet worden vergoed. Vermogensschade die op grond van een wettelijke verplichting moet worden vergoed. Degene die de leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt en niet gehuwd of geregistreerd is, dan wel gehuwd of geregistreerd is geweest of meerderjarig is verklaard. De echtgenoot of geregistreerde partner of levensgezel en de bloedverwanten in de rechte lijn in de eerste graad en bij afwezigheid dan wel niet in staat of bereid zijn van deze, de bloedverwanten in de zijlang in de tweede graad. Degene die rechtstreeks gevolg van een strafbaar feit, vermogenschade of ander nadeel heeft ondervonden.

7 Lijst met afkortingen AMVB ASL BOA s BOT BW CAO CJIB EEG Jo. NCVL OM ROTEP Rv Sr Sv Wet RO Algemene Maatregel van Bestuur Arriva Support & Logistiek Buitengewoon Opsporingsambtenaren Bedrijfs Opvang Team Burgerlijk Wetboek Collectieve arbeidsovereenkomst Centraal Justitieel Incassobureau Ernstige Emotionele Gebeurtenis Juncto Nederlands Centrale Verkeersleiding Openbaar Ministerie Registratie en Overdracht Traumatische Ervaring Personeel Wetboek van Rechtsvordering Wetboek van Strafrecht Wetboek van Strafvordering Wet op de Rechtelijke Organisatie

8 Samenvatting Dit rapport bevat een onderzoek naar de manier en via welke procedure(s) Arriva de ondersteuning van de werknemers kan verbeteren om de schade te verhalen. Het rapport geeft de mogelijkheden in zowel een strafrechtelijke- als de civielrechtelijke procedure weer. Voor dit onderzoek is er gebruik gemaakt van deskresearch en fieldresearch. Van deskresearch is gebruik gemaakt door het verzamelen van informatie uit literatuur, internet, interne bronnen, jurisprudentie en wet- en regelgeving. Van fieldresearch is gebruik gemaakt door het afnemen van interviews met de werknemers van Arriva, eigen observatie en de deelname aan verschillende projecten. In onze samenleving komt agressie tegen mensen met een publieke taak regelmatig voor. Dit agressief gedrag wordt niet getolereerd. Het is daarom van groot belang dat de dader aansprakelijk wordt gesteld voor zijn/haar daden. Voor de werknemer is het niet altijd mogelijk om de dader aansprakelijk te stellen. In zowel de huidige strafrechtelijke- als de civielrechtelijke procedure zijn er een aantal knelpunten waardoor de werknemer regelmatig de geleden schade niet kan verhalen om de dader. In januari 2011 treedt de wet ter versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces in werking. Door de komst van deze wetgeving krijgt het slachtoffer meer rechten in het strafproces. Dit betekent dat zowel Arriva en de werknemers meer mogelijkheden zullen hebben om de geleden schade te verhalen in een voegingprocedure. Voor Arriva is het van belang om de werknemers die het slachtoffer zijn geworden van een geweldsdelict efficiënt te ondersteunen in het verhalen van de schade. Momenteel wordt de werknemer voornamelijk psychisch ondersteund door de direct leidinggevende. Arriva zal de dader rechtstreeks aansprakelijk stellen. Bij geen positieve reactie zal ze kiezen om de geleden schade te verhalen via een voegingprocedure. Momenteel komt het met enige regelmaat voor dat de vordering niet-ontvankelijk wordt verklaard in een voegingprocedure. In dit geval blijft de weg naar de civiele rechter over. Arriva zal meestal niet voor een civielrechtelijke procedure kiezen. Dit vanwege de negatieve kosten- en batenanalyse en de kansberekening. Hierdoor is het mogelijk dat de geleden schade niet kan worden verhaald op de dader. Om de juridische ondersteuning van de werknemers te verbeteren zal Arriva een schadeverhaalbeleid moeten toepassen. In dit beleid is het van belang om de rechten van het slachtoffer, die door de komst van de nieuwe wetgeving in werking treden, de juridische mogelijkheden en de werkwijze van de direct leidinggevende te beschrijven. In bijlage 10 wordt dit schade verhaalsbeleid toegevoegd. Arriva zal dit schade verhaalbeleid vertalen in een handleiding voor de regio s. Door de komst van het schade verhaalsbeleid kan de communicatie tussen de afdelingen die werkzaam zijn in het nazorgtraject verbeteren. Door de verbetering van de communicatie kan de werknemer efficiënter worden ondersteund bij het verhalen van de geleden schade. De belangrijkste punten in de ondersteuning zijn het in kaart brengen van de schade en de werknemer te voorzien van informatie. Daarnaast brengt de nieuwe wet met zich mee dat het slachtoffer kan worden bijgestaan tijden het onderzoek ter terechtzitting. Tevens wordt het spreekrecht gecodificeerd. Arriva zal de keuze moeten maken wie verantwoordelijk is voor deze bijstand. Wellicht de direct leidinggevende, de juridische afdeling of een advocaat.

9 1 Inleiding Dit onderzoek naar de ondersteuning van de werknemers bij het verhalen van de schade, gebeurt in opdracht van Arriva te Heerenveen en s-hertogenbosch. Arriva is inmiddels uitgegroeid tot één van de drie grootste openbaarvervoerbedrijven in Nederland. 1 In totaal rijdt ze in elf concessiegebieden door heel Nederland. Naast het exploiteren van verschillende buslijnen heeft Arriva ook treinen en touringcars, de zogeheten Arriva Touring. Sinds 1 januari is Arriva en Koninkrijke Doeksen een joint venture aangegaan om zich te verplaatsen over het water met de waterbus. 2 Arriva wil in de toekomst een steeds grotere rol gaan spelen in het personenvervoer. Ze wil hierbij vooral de continuïteit en de veiligheid waarborgen. Om deze twee doelstellingen te bereiken zal Arriva zich bezig moeten houden met het ontwikkelen van innovatieve vervoersoplossingen. Voor deze ontwikkelingen wordt er veel waarde gehecht aan de mening van de passagiers. Arriva probeert ten alle tijden hun passagiers een zo goed mogelijk aanbod te doen. 3 Om aan een goed aanbod te voldoen moet Arriva zorgen dat zowel de passagiers als de werknemers zich veilig voelen in het openbaar vervoer. In de media komt geweld tegen mensen een publieke taak regelmatig voor. Onderstaand voorbeeld en bijlage 1 geven een duidelijk voorbeeld van een geweldsdelict in de praktijk. Een man sloeg een buschauffeur van Arriva omdat hij boos was. De verdachte wekte de indruk dat de buschauffeur de mishandeling aan zichzelf heeft te danken. De verdachte vindt het niet vreemd dat hij de chauffeur een gebroken oogkas en een gebroken neus bezorgde omdat de chauffeur hem zomaar onver reed. Ik was boos en geschrokken, aldus de verdachte. 4 De media zit er bovenop. Dit gedrag wordt namelijk niet getolereerd in onze samenleving. Een reactie naar de dader om hem financieel aansprakelijk te stellen voor de geleden schade door zijn/haar daad is daarom ook niet meer dan normaal. Echter is het niet altijd mogelijk om de dader financieel aansprakelijk te stellen. In de huidige wetgeving zijn een aantal knelpunten in de juridische procedures, waardoor het soms niet haalbaar is voor de werknemers om de geleden schade te verhalen op de dader(s). In januari 2011 treedt de wet ter versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces in werking. Deze wetgeving brengt een aantal veranderingen ten gunste van het slachtoffer tot stand. Arriva wil voor januari 2011 een onderzoeksrapport ontvangen met daarin een advies over de manier waarop en via welke juridische procedure(s) Arriva de ondersteuning aan de werknemers, die het slachtoffer zijn geworden van een geweldsdelict, kan verbeteren om aldus tot een snellere en eenvoudiger verhaal van de door hen geleden schade te komen. Door te onderzoeken op welke manier en via welke juridische procedure(s) Arriva de ondersteuning van haar werknemers, die slachtoffer zijn geworden van een geweldsdelict, bij het verhalen van de door hen geleden schade kan verbeteren, met het oog op een snellere en eenvoudigere manier van inning van de door hen geleden schade, kunnen er aanbevelingen aan Arriva worden gegeven. Deze aanbevelingen worden aan het einde van dit rapport geformuleerd. 1 geraadpleegd op 1 december geraadpleegd op 1 december geraadpleegd op 1 december Brabants Dagblad d.d. 16 november

10 Om de bovenstaande vraag te beantwoorden wordt er tijdens dit onderzoek gebruik gemaakt van zowel deskresearch als fieldresearch, zie bijlage 2. De deskresearch wordt toegepast in het analyseren van documenten en literatuur. De fieldresearch wordt in interviews met de werknemers van Arriva toegepast. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van eigen observatie door een dossieronderzoek en door deel te nemen aan verschillende projecten: meerijden elektrische bus, op vrijdag avond een grote controle in de bussen vanaf Eindhoven, een grote controle in Haarlem in samenwerking met de politie en het bijwonen van een zitting. Dit rapport is als volgt opgebouwd. In het tweede hoofdstuk worden de juridische grondslag en de algemene kenmerken van de schade uitgewerkt. Dit hoofdstuk geldt als een inleidend hoofdstuk voor de daaropvolgende hoofdstukken. In het derde hoofdstuk wordt de strafrechtelijke procedure uitgewerkt. Deze procedure is onderverdeeld in de procedure via het huidige recht en de procedure via de nieuwe wetgeving. Hierbij worden ook de knelpunten beschreven waar de werknemers mee te maken hebben en/of kunnen krijgen. In hoofdstuk 4 wordt de civielrechtelijke procedure beschreven. Hierbij worden de knelpunten in deze procedure genoemd. In hoofdstuk 5 wordt er een vergelijking gemaakt tussen een strafrechtelijke- en een civielrechtelijke procedure. Uit deze vergelijking zal de meeste efficiënte procedure worden beschreven. In het zevende hoofdstuk wordt de ondersteuning beschreven die Arriva momenteel aan de werknemer biedt. In hoofdstuk 8 wordt beschreven hoe Arriva deze ondersteuning kan verbeteren. In hoofdstuk 9 volgen de conclusies en aanbevelingen, die opgesteld zijn op basis van de voorgaande hoofdstukken. In de bijlage zal een schade verhaalbeleid voor Arriva worden toegevoegd. Dit beleid heeft betrekking op de ondersteuning van de werknemers om de geleden schade te verhalen op de dader. Hierin worden de juridische procedures, de rechten van het slachtoffer en de werkwijze van de direct leidinggevende uitgelegd

11 2 De juridische grondslag en de algemene kenmerken In dit hoofdstuk worden het juridisch kader en de algemene kenmerken van schade beschreven. Dit hoofdstuk geeft een duidelijk beeld van schade en zal daarmee een inleiding zijn voor de volgende hoofdstukken. De algemene kenmerken van schade worden beschreven aan de hand de onrechtmatige daad. Zowel in een civielrechtelijkeals strafrechtelijke procedure moet er sprake zijn van een onrechtmatige daad. 2.1 Juridisch kader schade Als een werknemer het slachtoffer is geworden van een geweldsdelict dan kan hij/zij schade lijden. Indien de verdachte bekend is, kan het slachtoffer de geleden schade verhalen op de dader. Het slachtoffer heeft de keuze of hij/zij de schadevergoeding wil verhalen op de dader via een strafrechtelijke- of civielrechtelijke procedure. De wet geeft geen exacte beschrijving van het begrip schade. 5 Op grond van een wettelijke schadevergoedingsverplicht in artikel 6:95 BW bepaalt de wet dat vermogensschade en het ander nadeel moet worden vergoed. De schade die voortvloeit uit een onrechtmatige daad kan uit verschillende soorten schaden bestaan. Afdeling 10 uit boek 6 van het Burgerlijk Wetboek regelt de wettelijke verplichting tot schadevergoeding. Artikel 6:95 jo. 6:96 BW geeft een beschrijving van de materiële schade. De immateriële schade wordt beschreven in artikel 6:106 jo. artikel 6:107 BW. Artikel 6:106 BW geeft een limitatieve opsomming voor de gevallen waar schadevergoeding wordt gegeven voor de immateriële schade. Artikel 6:107 BW geeft een beschrijving van de schadevergoeding bij letsel en de verweermiddelen. Een werknemer kan door een geweldsdelict te maken krijgen met zowel materiële- als immateriële schade. Het beginsel van volledige vergoeding van de vermogensschade kan alleen worden toegepast op de materiële schade. De werknemer moet er altijd rekening mee houden met het feit dat de schade niet volledig wordt vergoed. Naast deze materiële schade kan de werknemer ook immateriële schade aan een geweldsdelict overhouden. Deze immateriële schade is altijd lastiger vast te stellen en wordt daardoor niet volledig vergoed. Via een ANWB Smartengids wordt de immateriële geschat. De geschatte schade wordt verhaald op de dader, mits deze bekend is. Mocht de dader onbekend zijn, dan kan er geen procedure worden gestart en dus kan de gelede schade niet worden verhaald op de dader. In afdeling van het Burgerlijk Wetboek is er sprake van regelend recht. Dit betekent dat partijen van de regels uit het wetboek mogen afwijken. Wanneer er sprake zou zijn van dwingend recht, dan mogen partijen niet van de regels afwijken. Bij het voeren van een procedure is er sprake van dwingend recht. 6 In beginsel geldt de volledige vergoeding van de vermogensschade. Dit beginsel wordt het beginsel van volledige vergoeding van de vermogenschade genoemd. De centrale doelstelling van deze afdeling is om met het geregelde schadevergoedingsrecht de schade goed te maken. 7 Niet in alle gevallen wordt echter de volledige schadevergoeding uitgekeerd. Er gelden een aantal beperkingen op het beginsel van volledige vergoeding van 5 Zwaartepunten van het vermogensrecht, p geraadpleegd op 25 november Zwaartepunten van het vermogensrecht, p

12 vermogenschade, namelijk: het causaliteitleerstuk, artikel 6:98 BW. Dit betekent dat er voldoende verband moet zijn tussen de gebeurtenis en het delict; het leerstuk van de voordeeltoerekening, artikel 6:100 BW. Dit betekent dat het voordeel aan de benadeelde partij in rekening wordt gebracht; het leerstuk van eigen schuld, artikel 6:101 BW. Dit betekent dat de schade die aan de benadeelde partij kan worden toegerekend naar evenredigheid wordt verminderd. 8 Dit leerstuk wordt ook wel de billijkheidscorrectie genoemd. Tenslotte kan op grond van artikel 6:109 jo. 6:110 BW de aansprakelijkheid voor volledige schadevergoeding worden beperkt. De rechter kan op basis van deze artikelen de schadevergoeding matigen. 9 In artikel 6:109 BW is het matigingsrecht beschreven. De rechter houdt hierbij rekening met alle omstandigheden van de aansprakelijkheid. In artikel 6:110 BW wordt de limitering bij AMVB beschreven. Dit houdt in dat de bedragen vastgesteld kunnen worden bij algemene maatregel van bestuur. Voor deze vaststelling wordt gekeken naar de aard van de gebeurtenis, de aard van de schade en de grond van de aansprakelijkheid. 2.2 Algemene kenmerken Om zowel in een civielrechtelijke als in een strafrechtelijke procedure in aanmerking te komen voor schadevergoeding, moet er sprake zijn van een onrechtmatige daad uit artikel 6:162 BW. Er zijn drie soorten gedragingen die leiden tot een onrechtmatige daad, namelijk: inbreuk op een (subjectief) recht; het doen of nalaten in strijd met de wettelijke plicht; het doen of nalaten wat in strijd is met het maatschappelijk verkeer. 10 Een geweldsdelict bestaat uit één of meerdere gedragingen. Vernieling van eigendom en mishandeling zijn voorbeelden van een inbreuk op een (subjectief) recht. Daarnaast is er sprake van een gedraging die in strijd is met de wet. Geweldsdelicten zijn immers wettelijk verboden. De dader handelt tevens in strijd met het maatschappelijke verkeer. Een geweldsdelict wordt namelijk niet geaccepteerd in de maatschappij. Het slachtoffer van een geweldsdelict kan twee soorten schade lijden, zo blijkt uit paragraaf 2.1. De schade waar een werknemer mee te maken kan krijgen zijn: materiële schade: schade die aan de goederen van de werknemer is ontstaan; immateriële schade: als de werknemer ten gevolge van het uitoefenen van zijn beroep lichamelijk letsel heeft of ander nadeel heeft opgelopen, zie bijlage 3. Daarnaast kan Arriva zelf ook schade lijden doordat de werknemer tijdelijk niet kan werken. Ook kan ze schade hebben aan haar eigendommen als gevolg van een geweldsdelict naar haar werknemer. Uit het bovenstaande blijkt dus dat een geweldsdelict gezien kan worden als een onrechtmatige daad uit artikel 6:162 BW. Het slachtoffer kan zowel materiële- als immateriële schade lijden door een geweldsdelict. In beginsel is het mogelijk om zowel een strafrechtelijk- als civielrechtelijke procedure te voeren. In de volgende paragrafen worden de mogelijkheden van beide procedures beschreven. 8 Zwaartepunten van het vermogensrecht, p Zwaartepunten van het vermogensrecht, p Zwaartepunten van het vermogensrecht, p

13 3 De strafrechtelijke procedure In dit hoofdstuk wordt de huidige wetgeving en de knelpunten waar de werknemers momenteel mee te maken hebben beschreven. In januari 2011 treedt de nieuwe wet ter versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces in werking. Deze nieuwe wet brengt een aantal veranderingen met zich mee. In paragraaf 3.4 worden deze veranderingen opgesomd en uitgelegd. Daarnaast zullen de verwachte knelpunten, door de nieuwe wet, voor de werknemers worden beschreven. Voor Arriva is het is belangrijk om te weten welke veranderingen gaan plaatsvinden door deze nieuwe wet. Zo kan ze zich voorbereiden om de werknemers efficiënt te ondersteunen bij het verhalen van de schade. 3.1 Incidenten Zowel in bussen, treinen als de waterbus gebeuren incidenten waardoor een werknemer het slachtoffer kan worden van diverse soorten geweldsdelicten. In onderstaande voorbeelden en wetsartikelen zullen de geweldsdelicten worden uitgewerkt. Het doel van deze voorbeelden is om het delict te verduidelijken. In de praktijk krijgen de werknemers regelmatig te maken met mishandeling, zo blijkt uit het jaarverslag van de coördinator Sociale Veiligheid uit s-hertogenbosch. Onderstaand praktijkvoorbeeld geeft een duidelijk beeld van mishandeling in de praktijk. Een chauffeur is in het centrum, in de Kruisstraat, mishandeld. Hij heeft een klap in zijn gezicht gekregen. Omstanders hebben de politie gebeld. Verdere gegevens zijn niet bekend. De chauffeur geeft dit later pas door. De direct leidinggevende is ingelicht. Hij onderneemt actie. De toezichthouder is in Veghel en komt ook zo snel mogelijk. Later blijkt dat de chauffeur met de ambulance naar het ziekenhuis is gebracht. Deze was door de politie geregeld. De direct leidinggevende is hierover ook ingelicht. Inmiddels zijn twee buitengewoon opsporings ambtenaren (BOA s) ook onderweg. Ze waren nog in s- Hertogenbosch. Dienst is tot uur vervallen. Daarna komt een andere chauffeur in dienst. 11 In artikel 300 Sr wordt de eenvoudige mishandeling zoals hierboven beschreven. De wet geeft geen exacte definitie van het begrip mishandeling. Uit het wetsartikel volgt dat mishandeling bestaat in het opzettelijk toebrengen van lichaamspijn of lichamelijk letsel. Naast de eenvoudige mishandeling geeft artikel 302 Sr een beschrijving van de zware mishandeling. Zware mishandeling wordt uitgelegd als iemand opzettelijk zwaar lichamelijk letsel toebrengen. Een ander regelmatig terugkomend probleem is bedreiging. Dit blijkt uit het jaarverslag van de coördinator Sociale Veiligheid. Onderstaand volgt een voorbeeld van het geweldsdelict bedreiging. Bij de halte op de Eekhoornlaan in Son staan twee getinte jongens met een ongeldig plaatsbewijs. De zone klopt niet, geeft de chauffeur aan. De jongen trekt zich daar niets van aan en loopt door. De chauffeur stuurt hem de bus uit waarop de jongen dreigt de chauffeur zijn nek te breken! Hij is uiteindelijk wel uit de bus gestapt. De tekst voor andere bussen is op het scherm gezet Jaaroverzicht agressie Jaaroverzicht agressie

14 In artikel 285 Sr wordt bedreiging met bepaalde ernstige misdrijven weergegeven, namelijk bedreiging met openlijk in vereniging geweld plegen tegen personen of goederen met geweld met enig misdrijf waardoor gevaar voor de algemene veiligheid van personen of goederen bestaat. In het jaarverslag van de coördinator Sociale Veiligheid komen de feiten diefstal en diefstal met geweldpleging niet regelmatig voor. Onderstaand een voorbeeld uit de praktijk van het feit diefstal. De chauffeur mist de op laatste rit een blok van drie strippenkaarten. Waarschijnlijk is het blok gestolen door twee jongens die meereisden vanaf Maasoever. De toezichthouder is op de hoogte, de chauffeur gaat morgen de wachtdienst inlichten en de camerabeelden uitlezen. 13 Diefstal wordt beschreven in artikel 310 Sr als hij die enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort wegneemt, met het oogmerk om het zich wederrechtelijk toe te eigenen. wordt als schuldig aan diefstal gestraft. In artikel 312 Sr wordt diefstal met geweldpleging beschreven. Diefstal met geweldpleging is het voorafgegaan, vergezeld of gevolgd van geweld of bedreiging met geweld tegen personen met diefstal als oogmerk. Het laatste veelvoorkomend probleem is vandalisme. Dit is afhankelijk van een bepaalde tijd in het jaar. Het delict kent namelijk pieken en dalen. In het najaar worden de bussen in s-hertogenbosch regelmatig bekogeld met stenen of andere voorwerpen. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat het buiten eerder donker is. De jongeren gaan zich vervelen. Hierdoor kan vandalisme ontstaan. Onderstaand een praktijkvoorbeeld van vandalisme. Bus bekogeld met stenen op de Plooisehof. De daders zijn drie jongeren van Marokkaanse afkomst. De exacte schade is nog niet bekend. 14 Vandalisme wordt in de wet beschreven in artikel 350 Sr als het opzettelijk en wederrechtelijk enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort, vernielen, of beschadigen, onbruikbaar maken of weg maken. Vandalisme komt regelmatig voor in zowel de bussen als de treinen van Arriva. Indien de dader bekend is kan hij/zij worden vervolgd via het strafrecht. In de volgende paragraaf wordt deze strafrechtelijke procedure verder beschreven. 3.2 Strafrechtelijke procedure in de huidige wetgeving In 1995 is de wet Terwee in werking getreden. 15 Deze wet heeft met zich meegebracht dat de slachtoffers van misdrijven via het strafrecht in aanmerking komen voor een schadevergoeding. Dit bekent dat het slachtoffer van een misdrijf geen aparte civiele procedure hoeft te volgen voor het verkrijgen van schadevergoeding. Het slachtoffer heeft de mogelijkheid om zich te voegen in het strafproces als benadeelde partij. De rechter doet uitspraak over zowel de bestraffing van de dader als de schade die het slachtoffer heeft geleden ten gevolge van het geweldsdelict. 16 Uit een dossieronderzoek blijkt dat er regelmatig een voegingprocedure wordt gevoerd. De werknemer voegt zich dan in het strafproces als benadeelde partij. Deze voegingprocedure wordt nader uitgewerkt in paragraaf Voorafgaand aan een voegingprocedure moet de werknemer en/of Arriva 13 Jaaroverzicht agressie Jaaroverzicht agressie Staatscourant 1995, nr geraadpleegd op 4 november

15 aangifte doen wegens een geweldsdelict. In de volgende paragraaf wordt de aangifte verder uitgewerkt Aangifte Een ieder die het slachtoffer wordt van een geweldsdelict, voor zover daardoor levensgevaar is veroorzaakt, is verplicht om aangifte te doen, artikel 160 Sv. Een ieder die hier kennis van draagt is bevoegd om aangifte te doen, artikel 161 Sv. Dit betekent dat bijvoorbeeld een direct leidinggevende van een werknemer die het slachtoffer is geworden van een geweldsdelict, ook bevoegd is om aangifte te doen namens de werknemer. Door het doen van aangifte wordt de strafrechtelijke procedure gestart. Van deze aangifte wordt een proces-verbaal opgemaakt. Na het doen van aangifte wordt het onderzoek gestart en kan de dader worden opgespoord en berecht. Binnen Arriva is het de vraag of de werknemer altijd aangifte doet na een geweldsdelict. Hij/zij heeft hier een keuzemogelijkheid. De aangiftebereidheid van de werknemers verschilt per persoon, zo blijkt uit een eigen observatie. De direct leidinggevende raadt de werknemer aan om aangifte te doen en hij/zij gaat eventueel mee naar het politiebureau om de werknemer te ondersteunen. Als een werknemer het slachtoffer is geworden van een geweldsdelict, kan de drempel hoog zijn om aangifte te doen. Deze hoge drempel kan te maken hebben met de angst voor represaille of de confrontatie met het geweldsdelict. Dat men dit moet navertellen is een vervelende situatie. Uit een observatie blijkt dat werknemers niet altijd bereid zijn om aangifte te doen omdat ze de straffen te laag vinden of omdat ze vinden dat het geen effect heeft om aangifte te doen. Het is aan de direct leidinggevende om de werknemers te stimuleren wel aangifte te doen na een geweldsdelict omdat hij/zij verantwoordelijk is voor de nazorg. Het doen van aangifte is namelijk belangrijk, omdat dit een basis is voor de opsporing van de dader en geldt tevens als potentieel bewijsmiddel, artikel 338 Sv e.v Schadebemiddeling bij politie en OM Na het doen van aangifte kan de schadevergoeding worden gekregen via de bemiddeling van de politie tussen slachtoffer en de verdachte. Het moet echter wel gaan om een licht delict, de zogenoemde boter-bij-de-vis-zaken, en de dader moet bereid zijn om de schade te vergoeden. Als de dader de schade daadwerkelijk vergoedt, wordt de zaak niet doorgezonden naar het OM, artikel 74c Sr. Er wordt dan gesproken van een politiesepot. Mocht de dader de schade niet willen vergoeden, dan wordt de zaak doorgestuurd naar het OM. Een politiesepot is geen vaste procedure. De politie heeft namelijk keuze, indien het gaat om een licht delict, tussen een politiesepot en de zaak door te sturen naar het OM. Als de zaak door het OM is ontvangen heeft ze de keuze om een schadevergoeding te regelen tussen het slachtoffer en de verdachte of de zaak verder te vervolgen. Mocht er sprake zijn van een totstandkoming van schadevergoeding, dan kan het OM op basis van artikel 167 jo. 142 Sv de zaak voorwaardelijk seponeren. Dit betekent dat de officier van justitie van vervolging van de zaak afziet als de verdachte de schade vergoedt. Dit voorwaardelijke sepot wordt omgezet in een definitieve sepot als de verdachte aan de voorwaarde heeft voldaan. Deze voorwaarde is het betalen van de schadevergoeding. Mocht de officier van justitie besluiten om de zaak niet voorwaardelijk te seponeren dan zal hij de zaak voorleggen aan de rechter geraadpleegd op 26 oktober